Acute poisoning in children at the Vietnam National Children’s Hospital during 2017 - 2020

Nội dung text: Acute poisoning in children at the Vietnam National Children’s Hospital during 2017 - 2020

1. Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 1 (2021) 9-16 Research Paper Acute poisoning in children at the Vietnam National Children’s Hospital during 2017 - 2020 Nguyen Tan Hung*, Truong Thi Mai Hong, Le Ngoc Duy, Nguyen Thi Thanh Thuy, Nguyen Van Nam, Do Thi Xuan, Vu Thi Tam, Nguyen Thi Thanh Phuc Vietnam National Children’s Hospital, No 18/879 La Thanh, Dong Da, Hanoi, Vietnam Received 18 November 2020 Accepted 17 February 2021 Abstract Objectives: The study aim was to describe causes and manifestations of acute poisoning in children at the Vietnam National Children’s Hospital during 2017 – 2020. Methods: This cross-sectional study included 294 cases of acute poisoning at the Vietnam National Children’s Hospital between 1 February 2017 and 31 January 2020. Results: The average age of research subjects were 3.3 ± 2.8 years old which range from 1 month old to 17 years old, most common cases were under 4 years (75%). Boy to girl ratio was 1.5/1. Common cause was unintended actions of children and caregivers (91.8%). There were a variety of reasons for acute poisoning, where chemical poisoning topped at 67.6%. Clinical manifestations were very diverse but most patients had digestive disorders (82.6%). 61.1% cases were delivered to the Vietnam National Children’s Hospital in 6 hours since being poisoned. There were 25 cases (8.5%) dead, mainly in chemical poisoning group. Conclusion: There were a variety of reasons for acute poisoning, most was chemical poisoning. 91.8% cases were due to unintended actions. Clinical manifestations were very diverse but most patients had digestive disorders. Most children were saved but the mortality rate was still high at 8.5%. Keywords: Acute poisoning, children. ___ *Corresponding author. E-mail address: nguyentanhung.dr@gmail.com 9
2. N. T. Hung et al. / Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 1 (2021) 9-16 Nguyên nhân và đặc điểm ngộ độc cấp trẻ em tại Bệnh viện Nhi Trung ương giai đoạn 2017 - 2020 Nguyễn Tân Hùng*, Trương Thị Mai Hồng, Lê Ngọc Duy, Nguyễn Thị Thanh Thúy, Nguyễn Văn Nam, Đỗ Thị Xuân, Vũ Thị Tâm, Nguyễn Thị Thanh Phúc Bệnh viện Nhi Trung ương, Số 18/879 La Thành, Đống Đa, Hà Nội, Việt Nam Nhận ngày 18 tháng 11 năm 2020 Chấp nhận đăng ngày 17 tháng 2 năm 2021 Tóm tắt Mục tiêu: Tìm hiểu nguyên nhân và đặc điểm ngộ độc cấp (NĐC) trẻ em tại Bệnh viện Nhi Trung ương giai đoạn 2017- 2020. Phương pháp: Nghiên cứu hồi cứu và tiến cứu trên 294 bệnh nhân được chẩn đoán ngộ độc cấp từ 01/07/2017 đến 30/06/2020. Kết quả: Tuổi trung bình của đối tượng nghiên cứu là 3,3 ± 2,8 tuổi, nhỏ nhất là 1 tháng tuổi, lớn nhất là 17 tuổi. Nhóm tuổi hay gặp nhất là dưới 4 tuổi, chiếm 75%. Tỷ lệ nam/ nữ là 1,5/1. Hoàn cảnh nhiễm độc chủ yếu là do sự không cố ý của trẻ và người chăm sóc trẻ chiếm 91,8%. Căn nguyên ngộ độc rất phong phú, đứng hàng đầu là nhóm hóa chất chiếm 67,6%. Các biểu hiện lâm sàng khá phong phú, đa dạng nhưng hầu hết bệnh nhân đều có biểu hiện tiêu hóa (82,6%). Có 61,1% trẻ bị ngộ độc được đưa đến Bệnh viện Nhi Trung ương trước 6 giờ kể từ khi ngộ độc. Có 25 trẻ (8,5%) ngộ độc bị tử vong và nặng xin về, chủ yếu nằm trong nhóm hóa chất. Kết luận: Căn nguyên NĐC phong phú, đa dạng, đứng hàng đầu là nhóm hóa chất, do hoàn cảnh vô ý 91,8%, đường nhiễm độc từ đường tiêu hóa với các triệu chứng về tiêu hóa rất phổ biến. Hầu hết các bệnh nhân được cứu sống, tuy nhiên tỷ lệ tử vong vẫn còn cao chiếm 8,5%. Từ khóa: ngộ độc cấp, trẻ em. 1. Đặt vấn đề* tuổi vì bản chất tò mò, hiếu động đồng thời cơ thể trẻ đang trong giai đoạn phát triển, Ngộ độc cấp là một trong những nguyên cấu trúc, chức năng của các cơ quan chưa nhân quan trọng gây bệnh tật, tử vong và hoàn chỉnh nên chịu sự tác động mạnh mẽ ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất, tinh của các độc chất, điển hình như ngộ độc chì thần của trẻ em không chỉ ở nước ta mà còn [3]. Tại Bệnh viện Nhi Trung ương đã có ở các nước phát triển [1-2]. Trẻ em là đối một số đề tài về NĐC ở trẻ em nhưng hầu tượng rất dễ bị ngộ độc đặc biệt là trẻ dưới 6 hết các đề tài đều nghiên cứu riêng lẻ về ___ một loại độc chất cụ thể mà chưa có tính *Tác giả liên hệ. khái quát chung. Vì thế chúng tôi tiến hành E-mail address: nguyentanhung.dr@gmail.com nghiên cứu này với mục tiêu tìm hiểu nguyên nhân, lâm sàng và một số đặc điểm 10
3. N. T. Hung et al. / Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 1 (2021) 9-16 ngộ độc cấp ở trẻ em tại Bệnh viện Nhi 2.2. Phương pháp nghiên cứu Trung ương giai đoạn 2017 – 2020. 2. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu Nghiên cứu mô tả cắt ngang vừa hồi cứu, vừa tiến cứu. Phương pháp lấy mẫu 2.1. Đối tượng nghiên cứu thuận tiện. Các trẻ được chẩn đoán NĐC nhập Bệnh viện Nhi Trung ương từ Tất cả các bệnh nhân dưới 18 tuổi được 01/07/2017 đến 30/06/2020 sẽ được thu chẩn đoán NĐC tại Bệnh viện Nhi Trung thập số liệu theo mẫu báo cáo nhiễm độc ương từ 01/07/2017- 30/06/2020. quốc tế IPCS- CASE. Các số liệu được nhập Tiêu chuẩn lựa chọn: bệnh nhân được và xử lý bằng phần mềm SPSS 20.0. chọn khi có một trong ba tiêu chuẩn sau [4 - 6]: (1) Có bằng chứng tiếp xúc chất độc (2) Có biểu hiện lâm sàng của NĐC 3. Kết quả nghiên cứu (3) Xét nghiệm thấy độc chất trong máu, Trong thời gian nghiên cứu từ nước tiểu, dịch dạ dày, dịch tiết. 01/07/2017-30/06/2020, chúng tôi thu được Tiêu chuẩn loại trừ: bệnh nhân trên 18 294 bệnh nhân đủ tiêu chuẩn chẩn đoán, kết tuổi, sốc phản vệ và phản ứng dị ứng khác quả như sau: do thuốc, ngộ độc mạn tính, lâm sàng nghi ngờ NĐC nhưng thiếu bằng chứng xác minh. Bảng 1. Tác nhân gây ngộ độc Tác nhân Số bệnh nhân (n) Tỷ lệ (%) Thuốc bảo vệ thực vật 11 3,7 Hơi khí độc 1 0,3 Chất tẩy rửa 20 6,8 Hóa chất Chì 60 20,4 Khác 107 36,4 Rắn cắn 6 2,1 Động vật Côn trùng đốt 7 2,4 Thực phẩm 66 22,4 An thần, thuốc ngủ 0 0 Thuốc Khác 9 3,1 Rượu 7 2,4 Chất gây nghiện Ma túy 0 0 Tác nhân gây độc vô cùng phong phú, đa dạng, trong đó đứng hàng đầu là nhóm hóa chất chiếm 67,6%, sau đó đến nhóm thực phẩm 22,4%, thuốc, nọc độc của động vật, cuối cùng là nhóm chất gây nghiện. Hình 1. Tỷ lệ mắc bệnh theo giới Nam Nữ 39,8% 60,2% 11
4. N. T. Hung et al. / Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 1 (2021) 9-16 Tỷ lệ mắc bệnh ở nam nhiều hơn nữ, tỷ lệ nam/nữ=1,5/1 Hình 2. Tỷ lệ mắc bệnh theo lứa tuổi Nhóm trẻ nhỏ dưới 4 tuổi hay gặp ngộ độcnhất (75,2%), lứa tuổi thiếu niên gặp với tỷ lệ 23,8%, nhóm vị thành niên ít gặp nhất (1%). Hình 3. Hoàn cảnh ngộ độc Hầu hết các trẻ bị ngộ độc trong hoàn cảnh không cố ý (chiếm 91,8%). Các trường hợp chủ ý chiếm 8,2%, trong đó đáng chú ý trẻ bị đầu độc là 6,4%. Hình 4. Thời gian đến bệnh viện kể từ khi bị ngộ độc 12
5. N. T. Hung et al. / Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 1 (2021) 9-16 Đa số bệnh nhân nhập viện vào khoảng thời gian 1- 6 giờ sau nhiễm độc, chiếm 58,9%. Bảng 2. Phân bố hoàn cảnh ngộ độc theo nhóm tuổi Trẻ nhỏ Thiếu niên Vị thành niên Hoàn cảnh n Tỷ lệ % n Tỷ lệ % n Tỷ lệ % Không cố ý 207 93,7 63 90 0 0 Cố ý 0 0 3 4,3 3 100 Đầu độc 14 6,3 4 5,7 0 0 Nhóm trẻ nhỏ dưới 4 tuổi bị ngộ độc đều do vô ý, trẻ chưa ý thức được hoặc người trông trẻ sơ suất, nhầm lẫn. Trong khi đó nhóm vị thành niên, các trẻ này đều cố ý mặc dù đã ý thức được nguy hại của chất độc. Ở lứa tuổi thiếu niên, chủ yếu là trẻ bị ngộ độc do không cố ý, tuy nhiên cũng có 4,3% trẻ cố ý, 5,7% trẻ bị đầu độc. Hình 5. Một số biểu hiện lâm sàng, cận lâm sàng Biểu hiện tổn thương đường tiêu hóa là hay gặp nhất. Trong nhóm ngộ độc hóa chất, tỷ lệ ngộ độc chì cao nhất chiếm 20,4%. Các triệu chứng hay gặp ở bệnh nhân ngộ độc chì như sau: Hình 6. Các triệu chứng lâm sàng ở bệnh nhân ngộ độc chì 13
6. N. T. Hung et al. / Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 1 (2021) 9-16 Ở nhóm ngộ độc chì có 60 bệnh nhân, triệu chứng khiến bệnh nhân vào viện gặp nhiều nhất là co giật, sau đó là nôn kéo dài. Đặc biệt có 6 bệnh nhân (10%) vào viện đã trong tình trạng hôn mê, các trẻ này thường đã nhiễm độc nặng. Bảng 3. Kết quả điều trị chung Kết quả n Tỷ lệ (%) Khỏi không để lại di chứng 233 79,3 Khỏi để lại di chứng 36 12,2 Tử vong, xin về để tử vong 25 8,5 Phần lớn trẻ được điều trị khỏi và không để lại di chứng. Bên cạnh đó, có 12,2% trẻ khỏi nhưng để lại di chứng và có 8,5% số trẻ tử vong và nặng xin về để tử vong. công nghiệp trong những năm gần đây ngày 4. Bàn luận càng rộng rãi. Sự hiểu biết kém hay không thận trọng của người trông trẻ rất dễ dẫn đến Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cho ngộ độc cho trẻ. thấy tác nhân gây NĐC chủ yếu là hoá chất. Theo nghiên cứu của chúng tôi, tỷ lệ Kết quả này cho thấy sự thay đổi về nguyên mắc bệnh ở trẻ nam nhiều hơn nữ với tỷ lệ nhân NĐC trong những năm gần đây. Theo 1,5/1. Điều này có thể do trẻ nam thường có tổng kết của Đặng Phương Kiệt trong 9 năm bản tính hiếu động, nghịch ngợm hơn trẻ (1970-1978) tại Viện Nhi Trung ương nữ. Lứa tuổi bị NĐC tập trung ở nhóm dưới nguyên nhân NĐC đứng hàng đầu là ngộ 4 tuổi do ở tuổi này, trẻ hay tò mò, nghịch độc thức ăn sau đó là ngộ độc thuốc và hoá ngợm, bất cứ thứ gì chúng cũng đều cho vào chất [7]. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi miệng, đặc biệt một số hoá chất có màu sắc ngược lại và tương tự như nghiên cứu của (thuốc chuột Trung Quốc) hấp dẫn trẻ, kết Vũ Thị Mai tại Trung tâm chống độc Bệnh hợp với sự thiếu thận trọng của người lớn viện Bạch Mai [8] và Long Nary [9] có lẽ trong nhà. Ngoài ra sự thiếu hiểu biết của do vấn đề sử dụng hoá chất trong nông, cha mẹ trong cách sử dụng thuốc, tự ý dùng 14
7. N. T. Hung et al. / Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 1 (2021) 9-16 thuốc cho con bừa bãi không đúng chỉ định nhân tử vong. Tỷ lệ tử vong chung của NĐC rất dễ bị ngộ độc. Kết quả này tương tự với vẫn còn cao, chủ yếu là tử vong do hóa chất một số nghiên cứu: Vũ Thị Mai (40%), vì bệnh nhân ngộ độc quá nặng, chuyển lên Long Nary (62,4%). Bệnh viện Nhi Trung ương trong tình trạng Kết quả nghiên cứu cho thấy hầu hết các nặng hôn mê sâu, suy hô hấp kết hợp với trẻ bị ngộ độc trong hoàn cảnh không cố ý không có thuốc giải độc kịp thời. (91,8%). Các trường hợp chủ ý chiếm 8,2%, trong đó đáng chú ý trẻ bị đầu độc là 6,4%. Con số này thấp hơn Vũ Thị Mai khi tỉ lệ 5. Kết luận ngộ độc do cố ý khá cao 47%. Có lẽ do các bệnh nhân nhập viện tại Trung tâm Chống NĐC gặp ở mọi lứa tuổi, tuổi trung độc Bạch Mai thường là trẻ lớn gặp nhiều bình của đối tượng nghiên cứu là 3,3 ± 2,8 vấn đề về tâm lý và xã hội [8]. Tuy nhiên tuổi, tuổi nhỏ nhất là 1 tháng tuổi, tuổi lớn đây cũng là con số đáng báo động cho thấy nhất là 17 tuổi. Dưới 4 tuổi là nhóm tuổi cần phải có sự tham gia của pháp luật để hay gặp nhất, chiếm 75%. Trẻ nam mắc bảo vệ trẻ em. bệnh nhiều hơn trẻ nữ với tỷ lệ là1,5/1. Căn Thời gian trẻ được đưa đến Bệnh viện nguyên NĐC đứng hàng đầu là nhóm hóa Nhi Trung ương kể từ khi tiếp xúc chất độc chất, chiếm 67,6%. Biểu hiện lâm sàng của chủ yếu trong vòng 6 giờ, do đối tượng NĐC rất đa dạng nhưng triệu chứng tiêu hóa nghiên cứu của chúng tôi chủ yếu ở khu vực là hay gặp nhất. Riêng với ngộ độc chì thì Hà Nội và vùng phụ cận. Nhóm trẻ được triệu chứng nổi bật là các triệu chứng thần đưa đến muộn hơn chủ yếu là những trẻ ở kinh. Có 8,5% trẻ ngộ độc bị tử vong và các địa phương xa hơn và đã được sơ cứu ở nặng xin về. Số bệnh nhân nặng này chủ bệnh viện tuyến dưới. yếu nằm trong nhóm ngộ độc hóa chất. Bệnh cảnh lâm sàng ở trẻ ngộ độc rất phong phú, đa dạng nhưng tổn thương References đường tiêu hóa là hay gặp nhất như nôn trớ, đau bụng, đi ngoài phân lỏng, tổn thương [1] Charles M, Margie P. Department of gan Ngộ độc chì là căn nguyên đứng hàng Violence and Injury Prevention and đầu trong nhóm hóa chất. Do tình trạng Disability. World Health Organization 2009. dùng thuốc cam để hạ sốt, bôi miệng, chữa [2] Peden M, Oyegbite K, Ozanne-Smith J, et al. tiêu chảy còn nhiều. Bệnh cảnh lâm sàng World report on child injury prevention. nổi trội với các triệu chứng về thần kinh như Editors. Geneva: World Health Organization co giật, liệt dây thần kinh sọ, và đặc biệt có 2008. 6/60 trẻ ngộ độc chì khi vào viện đã có biểu [3] Ministry of Health. Guidelines for diagnosis hiện hôn mê. and management of poisoning, 2015 Về kết quả điều trị, có 79,3% trẻ được Decision No. 3610-BYT: 192-202. (in điều trị khỏi và không để lại di chứng, bên Vietnamese) cạnh đó cũng có 12,2% trẻ khỏi nhưng để [4] Dinh VV. Principles of dealing with acute lại di chứng và có 8,5% số trẻ tử vong và poisoning. Emergency Resuscitation Book; Medical Publishing House 2012, Hanoi: p- nặng xin về để tử vong. Kết quả của chúng 348-456. (in Vietnamese) tôi tương tự Long Nary: đa số bệnh nhân [5] Hanoi Medical University - Pediatrics vào điều trị tại Bệnh viện Nhi Trung ương Department. Acute poisoning in children. đều khỏi ra viện (91,4%), có 8,6% bệnh Pediatric Lecture volume 1; Medical 15
8. N. T. Hung et al. / Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 1 (2021) 9-16 Publishing House 2013, Hanoi:p-59-67. (in Medical Publishing House, Hanoi 1981:77- Vietnamese) 85. (in Vietnamese) [6] Vietnam National Children’s Hospital. [8] Hanoi Medical University. Comment on the Principles of approaching and dealing with situation of acute poisoning in children under acute poisoning in children. Instructions for 18 years of age diagnosed and treated at the diagnosis and treatment of children's diseases Poison Control Center of Bach Mai Hospital. 2018:75-80 (in Vietnamese) Graduate Thesis of Medicine 2016, course [7] Kiet DP. Acute poisoning in children: 2010-2016. (in Vietnamese) commenting on 171 cases of acute poisoning [9] Long N. Comment on acute poisoning in in 9 years (1970-1978) at the Institute of children at the Vietnam National Children’s Child Protection and Care". Medical Journal, Hospital for 4 years. Master Thesis 2002, Hanoi Medical University. (in Vietnamese) 16