Ảnh hưởng của Tôn Trung Sơn và chủ nghĩa Tam dân đối với Hồ Chí Minh

Nội dung text: Ảnh hưởng của Tôn Trung Sơn và chủ nghĩa Tam dân đối với Hồ Chí Minh

1. Tạp chí Khoa học xã hộiLỊCH Việt Nam, SỬ số- KHẢO8(93) - 2015 CỔ - DÂN TỘC HỌC Ảnh hưởng của Tôn Trung Sơn và chủ nghĩa Tam dân đối với Hồ Chí Minh Lê Thị Tình * Tóm tắt: Bài viết phân tích một số ảnh hưởng của Tôn Trung Sơn và chủ nghĩa Tam dân đối với Hồ Chí Minh. Theo tác giả, Hồ Chí Minh đánh giá cao tính cách mạng của chủ nghĩa Tam dân và bản thân Tôn Trung Sơn; tiếp thu sáng tạo những điểm tiến bộ của chủ nghĩa Tam dân vào điều kiện thực tế của cách mạng Việt Nam; nghiên cứu các phương pháp cách mạng của Tôn Trung Sơn, đặc biệt là phương pháp vận dụng đạo đức Nho giáo để tuyên truyền và giáo dục tinh thần cách mạng cho quần chúng. Từ khóa: Tư tưởng Hồ Chí Minh; chủ nghĩa Tam dân; Tôn Trung Sơn. 1. Tôn Trung Sơn (Tôn Văn, Tôn Dật Chủ nghĩa Tam dân của Tôn Trung Sơn Tiên, 1866 - 1925) là nhà yêu nước vĩ đại, và cuộc cách mạng vận động dưới sự chỉ nhà cách mạng dân chủ lỗi lạc của Trung đạo của hệ tư tưởng này - cách mạng Tân Quốc. Tên tuổi của Tôn Trung Sơn gắn liền Hợi - ngay lập tức có những ảnh hưởng trực với chủ nghĩa Tam dân và cuộc cách mạng tiếp, nhanh chóng và sâu sắc đến phong trào Tân Hợi (1911) ở Trung Quốc. Chủ nghĩa cách mạng Việt Nam thời kỳ cuối thế kỷ Tam dân (với 3 nội dung chủ yếu là dân XIX, đầu thế kỷ XX (lúc bấy giờ đang tộc, dân quyền, dân sinh) đã thể hiện khá trong thời kỳ khủng hoảng đường lối cứu hoàn chỉnh tư tưởng dân chủ tư sản của nước).(*)Không ít nhà yêu nước Việt Nam Trung Quốc thời kỳ cận đại. Trên nền tảng (Phan Bội Châu, Nguyễn Thái Học ) đã lý luận của chủ nghĩa Tam dân, Trung Quốc tìm đến với chủ nghĩa Tam dân và coi chủ Đồng minh hội - (chính đảng của giai cấp nghĩa này như một trong những nền tảng tư sản Trung Quốc) ra đời và lãnh đạo nhân hình thành tư tưởng của mình. Nhiều tổ dân Trung Quốc tiến hành thành công cuộc chức cách mạng mô phỏng theo tổ chức cách mạng Tân Hợi. Cuộc cách mạng đã lật Quốc dân đảng của Tôn Trung Sơn lần lượt đổ nền thống trị gần 300 năm của vương ra đời. Trong số đó, Hồ Chí Minh là người triều Mãn Thanh, kết thúc chế độ chuyên chịu ảnh hưởng đậm nét hơn cả. Trong chế phong kiến hơn 2000 năm, lập nên nguồn gốc hình thành tư tưởng Hồ Chí nước Trung Hoa dân quốc, thúc đẩy cuộc Minh, ngoài chủ nghĩa Mác - Lênin và chủ cách mạng dân chủ ở Trung Quốc lên một nghĩa yêu nước truyền thống Việt Nam, còn giai đoạn mới. Đó là cống hiến to lớn của phải kể đến các tinh hoa văn hóa, tư tưởng Tôn Trung Sơn đối với lịch sử Trung Quốc. Cũng từ đó mà ảnh hưởng của ông đã lan (*) rộng khắp các dân tộc thuộc địa và phụ Tiến sĩ, Viện Lịch sử Đảng, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. thuộc ở Châu Á. ĐT: 0915929497. Email: tinhlsd@yahoo.com. 64
2. Ảnh hưởng của Tôn Trung Sơn và chủ nghĩa tam dân nhân loại, mà trực tiếp và điển hình nhất là nghĩa đế quốc thế giới”(2). tư tưởng dân tộc, dân chủ trong chủ nghĩa Tuy nhiên, trên thực tế, phải đến giữa Tam dân của Tôn Trung Sơn. tháng 11 năm 1924, khi từ Mátxcơva đến 2. Nói đến ảnh hưởng của Tôn Trung Quảng Châu (Trung Quốc), Hồ Chí Minh Sơn và chủ nghĩa Tam dân đối với Hồ Chí mới có điều kiện tìm hiểu tư tưởng của Tôn Minh, trước hết phải kể đến lòng tôn kính, Trung Sơn một cách trực tiếp và sâu sắc. sự khâm phục, trân trọng của Hồ Chí Minh Hồ Chí Minh hoạt động ở Quảng Châu vào đối với Tôn Trung Sơn. Người đã có những thời điểm Tôn Trung Sơn đã công bố chủ đánh giá đúng đắn về Tôn Trung Sơn, về nghĩa Tam dân mới: dân tộc có nghĩa là Quốc dân đảng cách mạng (tổ chức do Tôn chống đế quốc, thiết lập sự bình đẳng hoàn Trung Sơn sáng lập) thời kỳ đầu ở Quảng toàn giữa các dân tộc trong nước; dân sinh Châu và về chủ nghĩa Tam dân mới của là giao ruộng đất cho nông dân, tiết chế đại ông. Trong bài Các nước đế quốc chủ nghĩa tư sản trong nông nghiệp; cùng với đó là 3 và Trung Quốc đăng trên Tạp chí Thư tín chính sách lớn “liên Nga, liên cộng, ủng hộ quốc tế số 57 (năm 1924), Nguyễn Ái Quốc công nông”. Do đó, Hồ Chí Minh đã hướng đã viết: “Tôn Dật Tiên, “người cha của cách đến chủ nghĩa Tam dân với niềm hứng khởi mạng Trung Quốc”, người đứng đầu Chính vô hạn: “Đọc quảng cáo trên tờ Quảng phủ Quảng Châu, thì luôn luôn trung thành Châu nhật báo, ông tìm đến làm phiên dịch với những nguyên lý của mình, ngay cả cho ông Bôrôđin, cố vấn chính trị của bác sĩ trong những lúc khó khăn nhất. Cương lĩnh Tôn Dật Tiên và của Chính phủ Quảng của đảng ông - Quốc dân đảng - là một Châu. Ông dịch những tờ báo Trung Quốc cương lĩnh cải cách. Cương lĩnh đó gồm ra tiếng Anh. Ông để hết tâm lực nghiên những điều khoản chống đế quốc và chống cứu chính trị Trung Quốc. quân phiệt một cách rõ rệt. Đảng đó lớn Ba nguyên tắc của bác sĩ Tôn Dật Tiên là: tiếng tuyên bố đoàn kết với các dân tộc bị - Dân tộc độc lập áp bức ở các nước thuộc địa và với giai cấp - Dân quyền tự do vô sản quốc tế. Đảng đó đồng tình với Cách - Dân sinh hạnh phúc mạng Nga”(1). Nhận định này của Hồ Chí Ông vừa nghiên cứu vừa làm việc để Minh hoàn toàn phù hợp với quan điểm của sống ”(3). Có thể nói, “trong tất cả các lý Quốc tế cộng sản về Tôn Trung Sơn trong luận cách mạng, ông Nguyễn cảm thấy chủ Lời kêu gọi gửi công nhân, nông dân và nghĩa Tôn Văn là thích hợp nhất với hoàn nhân dân lao động Trung Quốc khi ông qua cảnh cụ thể của Việt Nam. Chủ nghĩa Tam đời (tháng 3 năm 1925): “Tên tuổi của Tôn Dật Tiên, người đã một đời đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc thế giới để giải phóng (1) Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, t.1, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.343. quần chúng nhân dân Trung Quốc, thật vô (2) Võ Nguyên Giáp (1996), “Nguồn gốc tư tưởng Hồ cùng cao quý đối với giai cấp vô sản thế Chí Minh”, Tạp chí Cộng sản, số 23, tr.6. (3) giới, đối với các dân tộc bị áp bức ở Trần Dân Tiên (1995), Những mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ Chủ tịch, Nxb Chính trị quốc gia, Phương Đông đang đấu tranh chống chủ Hà Nội, tr.71. 65
3. Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 8(93) - 2015 dân của bác sĩ Tôn Dật Tiên có thể tổng tài liệu và học trò của Tôn Trung Sơn. Điều kết là: này càng cho thấy rõ hơn trí tuệ vĩ đại của Chủ nghĩa dân tộc: độc lập cho mọi dân tộc. Hồ Chí Minh trong việc tiếp thu chủ nghĩa Chủ nghĩa dân quyền: tự do của nhân dân. Mác - Lênin và tinh hoa văn hoá nhân loại Chủ nghĩa dân sinh: hạnh phúc và hưởng (cụ thể là chủ nghĩa Tam dân).(4) thụ của nhân dân. Ngày 10 tháng 9 năm 1943, Hồ Chí Đây là cái mà Việt Nam cần. Đây là cái Minh được trả tự do sau 13 tháng bị Quốc mà dân tộc Việt Nam đòi hỏi. Đây là cái mà dân đảng giam cầm và giải đi nhiều nhà tù Nguyễn Ái Quốc tìm kiếm. Từ đó về sau, của 13 huyện ở Quảng Tây. Trong thời gian Nguyễn Ái Quốc có lòng kính trọng sâu sắc còn bị quản chế (từ tháng 9 năm 1943 đến đối với lãnh tụ vĩ đại này của nhân dân tháng 5 năm 1944) tại Đệ tứ chiến khu của Trung Quốc và trở thành người học trò Quốc dân Đảng Trung Quốc, Hồ Chí Minh trung thực của ông ta (Tôn Trung Sơn)”(4). được thiếu tướng Hầu, Chủ nhiệm Cục Ngày 6 tháng 1 năm 1926, với tên bí mật chính trị Đệ tứ chiến khu (sau này chính là Lý Thụy, Hồ Chí Minh đã gửi thư đến ông là người thả Hồ Chí Minh theo lệnh của Đoàn Chủ tịch Đại hội toàn quốc Quốc dân Tưởng Giới Thạch) quý trọng, giúp đỡ và đảng Trung Hoa lần thứ II (họp từ ngày 1 tặng một bộ sách mới về chủ nghĩa Tam đến 20 tháng 1 năm 1926) xin được dự và dân. Nhờ đó Người càng có điều kiện tìm trình bày ý kiến. Được sự đồng ý của Đoàn hiểu sâu hơn về chủ nghĩa này. Người đã Chủ tịch Đại hội, ngày 14 tháng 1 năm ghi lại những tình cảm của mình đối với sự 1926, Lý Thụy được mời đến phát biểu tại kiện đó trong bài thơ Hầu Chủ nhiệm ân Đại hội và bài phát biểu tố cáo tội ác của tặng nhất bộ thư: “Khoảnh thừa chủ nhiệm thực dân Pháp ở An Nam, kêu gọi sự đồng tống thư lai/ Độc bãi tinh thần giác đốn tâm hiệp lực chống chủ nghĩa đế quốc nói khai/ Lãnh tụ vĩ ngôn như tại nhĩ/ Thiên chung, thực dân Pháp nói riêng. biên oanh động nhất thanh lôi” (Dịch Một chi tiết cần chú ý là, cũng như đối nghĩa: “Chủ nhiệm Hầu tặng một bộ sách/ với Lênin, Hồ Chí Minh chưa có may mắn Vừa rồi được Chủ nhiệm đưa sách đến cho/ được gặp gỡ và tiếp xúc trực tiếp với Tôn Đọc xong, thấy tinh thần đột nhiên mở Trung Sơn. Năm 1924, khi Hồ Chí Minh từ mang/ Lời lãnh tụ còn như vẳng bên tai, Mátxcơva đến Quảng Châu thì cũng thời khác nào một tiếng sấm ầm vang nơi chân gian đó Tôn Trung Sơn rời Quảng Châu trời.” Dịch thơ: “Sách ngài chủ nhiệm mới đến Thượng Hải và sau đó là sang Nhật đưa sang/ Đọc được tinh thần chợt mở Bản. Sau ít ngày lưu lại Tôkyô, tháng 12 mang/ Còn vẳng bên tai lời Lãnh tụ/ Chân năm 1924 Tôn Trung Sơn đi tiếp đến Bắc trời một tiếng sấm rền vang”(5). Kinh và qua đời ở đó ( tháng 3 năm 1925). Trong khi Hồ Chí Minh ở lại Quảng Châu (4) Đặng Thanh Tịnh (1993), “Hồ Chí Minh với chủ đến tận tháng 4 năm 1927. Như vậy, Hồ nghĩa Tam dân của Tôn Trung Sơn”, Tạp chí Lịch sử Chí Minh chỉ nghiên cứu chủ nghĩa Tam Đảng, số 6, tr.17. (5) Hồ Chí Minh (2003), Nhật ký trong tù, Nxb Chính dân chủ yếu thông qua tiếp xúc với sách vở, trị quốc gia, Hà Nội, tr.240. 66
4. Ảnh hưởng của Tôn Trung Sơn và chủ nghĩa tam dân Đó là cả một niềm trân trọng của Hồ Chí thích hợp vào điều kiện thực tế của cách Minh đối với Tôn Trung Sơn, là tình cảm mạng Việt Nam. Năm 1925, sau khi thành của một người bạn, người đồng chí và một lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, học trò đối với người thầy của mình. Sau Hồ Chí Minh đã trực tiếp huấn luyện, đào này, Hồ Chí Minh một lần nữa khẳng định: tạo cán bộ đưa về nước tuyên truyền vận “Học thuyết Khổng Tử có ưu điểm của nó động quần chúng, chuẩn bị tư tưởng và tổ là sự tu dưỡng đạo đức cá nhân. Tôn giáo chức cho sự ra đời của chính đảng cộng Giêsu có ưu điểm là lòng nhân ái cao cả. sản. Một cán bộ của Hội Việt Nam Cách Chủ nghĩa Mác có ưu điểm của nó là mạng Thanh niên đã nhớ lại khung cảnh phương pháp làm việc biện chứng. Chủ của lớp huấn luyện đó như sau: “Gian nhà nghĩa Tôn Dật Tiên có ưu điểm của nó là này ở trong một căn nhà dài, đối diện với chính sách thích hợp với điều kiện nước ta. trường Quảng Châu đại học. Trong nhà, Khổng Tử, Giêsu, Mác, Tôn Dật Tiên trên tường chính giữa ngoảnh mặt ra có chẳng có những ưu điểm chung đó sao? Họ chân dung Mác, Ăngghen, Lênin. Hai bên đều mưu cầu hạnh phúc cho loài người, cho treo chân dung Stalin và Tôn Trung Sơn đối xã hội. Nếu nay họ còn sống trên đời này, diện với nhau, phía ngoài treo chân dung nếu họ hợp lại một chỗ, tôi tin rằng họ nhất Phạm Hồng Thái”(8). Một trong những nội định sống chung với nhau, hoàn mỹ như dung học tập tại các khóa huấn luyện của những người bạn thân thiết. Tôi cố gắng Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên tại làm người học trò nhỏ của các vị ấy”(6). Quảng Châu là: “Lịch sử các cuộc cách Như vậy, sự kính trọng, quý mến Tôn mạng, ba quốc tế, các phong trào đấu tranh Trung Sơn đã theo suốt cuộc đời hoạt động của các dân tộc thuộc địa, lịch sử Cách cách mạng của Hồ Chí Minh: “Lâu nhất mạng tháng Mười Nga, Cách mạng Tân trong đời hoạt động hải ngoại của Người, Hợi, cách mạng đang diễn ra ở Trung Quốc Hồ Chủ tịch ở Trung Hoa, có cảm tình nồng với Tam dân chủ nghĩa và Tam đại chính nàn với ông Tôn Văn, với cách mạng và sách”(9), “chúng tôi học các thứ chủ nghĩa nhân dân Trung Quốc”(7). như chủ nghĩa Găng đi, chủ nghĩa Tam dân 3. Khác với các nhà yêu nước Việt Nam một cách có phê phán và chủ nghĩa Mác - đầu thế kỷ XX, Hồ Chí Minh khi nghiên Lênin, kết hợp với lịch sử Cách mạng tháng cứu chủ nghĩa Tam dân đã nhìn thấy những Mười”(10). Điều đó cho thấy, trong quá trình hạn chế hết sức cơ bản của học thuyết này. hoạt động cách mạng, Hồ Chí Minh không Về cơ bản, tư tưởng của chủ nghĩa Tam dân vẫn chỉ là tư tưởng dân chủ tư sản, nằm (6) (1993), Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh, t.2, trong hệ thống tư tưởng tư sản. Tuy nhiên, Viện Hồ Chí Minh xuất bản, tr.134. (7) Phạm Văn Đồng (1967), Hồ Chí Minh lãnh tụ của Người cũng nhìn thấy ở chủ nghĩa Tam dân chúng ta, Nxb Sự Thật, Hà Nội, tr.20. và chính sách “thân Nga, liên cộng, ủng hộ (8) (1980), Bác Hồ (Hồi ký), Nxb Văn học, Hà Nội, tr.92. (9) Hồ Song (1979), Giáo trình lịch sử Việt Nam, công nông” của Tôn Trung Sơn có những quyển 2, t.2, Nxb Giáo dục, Hà Nội, tr.130. điểm tiến bộ, tích cực và có thể vận dụng (10) Bác Hồ (Hồi ký), Sđd, tr.94. 67
5. Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 8(93) - 2015 tiếp thu nguyên si, máy móc mà đã vượt Cương lĩnh trên là phương hướng cho dân hẳn lên trên những nhà yêu nước Việt Nam tộc Việt Nam trong giai đoạn cách mạng dân khác. Người đã tiếp thu một cách có chọn tộc dân chủ. Từ Cương lĩnh ấy Người đã thai lọc và sáng tạo những mặt tiến bộ của chủ nghén ra tên nước Việt Nam sau này:(11) nghĩa Tam dân và áp dụng thành công “Việt Nam Dân chủ cộng hòa chúng vào hoàn cảnh cụ thể của Việt Nam, Độc lập - Tự do - Hạnh phúc” coi trọng vấn đề độc lập dân tộc, nhưng Xét về hình thức, tên nước Việt Nam và tùy theo từng hoàn cảnh cụ thể mà nhấn tiêu ngữ của cách mạng Việt Nam từ Cách mạnh và đặt nó lên vị trí hàng đầu. Độc lập mạng tháng Tám đến năm 1976 mang dấu dân tộc gắn liền với tự do hạnh phúc của ấn của chủ nghĩa Tam dân, nhưng bên trong nhân dân. Đó là điểm sáng tạo vĩ đại của lại chứa đựng nội dung của chủ nghĩa Mác - Hồ Chí Minh. Lênin. Khái niệm “Độc lập - Tự do - Hạnh Không chỉ “Việt Nam hoá” ba chủ nghĩa phúc” đã được Hồ Chí Minh rút ra từ chủ Tam dân của Tôn Trung Sơn thành dân tộc nghĩa Tam dân và tư tưởng “Tự do - Bình độc lập, dân quyền tự do, dân sinh hạnh đẳng - Bác ái” của cách mạng tư sản Pháp phúc, mà Hồ Chí Minh còn kết hợp một 1789 và nâng lên một trình độ mới, mang cách tài tình sách lược hai giai đoạn cách tính giai cấp, tính nhân dân, tính dân tộc và mạng của Lênin với chủ nghĩa Tam dân để tính cách mạng triệt để của một cuộc cách thảo ra bản Chính cương vắn tắt cho Đảng mạng dân tộc dân chủ dưới sự lãnh đạo của Cộng sản Việt Nam. Cương lĩnh đó được giai cấp công nhân, lấy chủ nghĩa Mác - trình và thông qua tại Hội nghị thành lập Lênin làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ Đảng Cộng sản Việt Nam (từ ngày 6 tháng nam cho hành động. 1 đến ngày 7 tháng 2 năm 1930) gồm các Cương lĩnh ruộng đất mà Hồ Chí Minh điểm chính sau: nêu ra không mang tính chung chung, “bình “ B - Về phương diện chính trị: quân địa quyền”, mà cụ thể, rõ ràng và triệt a) Đánh đổ đế quốc chủ nghĩa Pháp và để hơn nhằm giải quyết ruộng đất cho nông bọn phong kiến. dân. Khẩu hiệu “người cày có ruộng”, “Tất b) Làm cho nước Nam được hoàn toàn cả ruộng đất về tay nông dân” vừa là sự cụ độc lập. thể hoá, vừa là bước tiến của khẩu hiệu c) Dựng ra Chính phủ công nông binh “bình quân địa quyền”. Hơn thế nữa, Hồ C - Về phương diện kinh tế: Chí Minh còn cho rằng, thực hiện khẩu hiệu b) Thâu hết sản nghiệp lớn (như công người cày có ruộng là một bộ phận rất quan nghiệp, vận tải, ngân hàng, v.v ) của tư trọng trong nhiệm vụ cách mạng dân tộc bản đế quốc chủ nghĩa Pháp để giao cho dân chủ, xoá bỏ quan hệ sản xuất phong Chính phủ công nông binh quản lý. kiến, giải phóng sức sản xuất, xác lập vai c) Thâu hết ruộng đất của đế quốc chủ nghĩa làm của công chia cho dân cày (11) Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, t.3, Nxb Chính trị (11) nghèo ” . quốc gia, Hà Nội, tr.1 - 2. 68
6. Ảnh hưởng của Tôn Trung Sơn và chủ nghĩa tam dân trò làm chủ của người nông dân ở nông dân ta đang ở vào thời kỳ khó khăn, trả lời thôn. Vì vậy, mục tiêu này được thực hiện phỏng vấn của một nhà báo nước ngoài, Hồ từng bước, phục vụ tích cực nhiệm vụ Chí Minh tiếp tục nhấn mạnh: “Chính sách chống đế quốc. Điều này được thể hiện rất đối nội của Việt Nam là dân tộc độc lập, cụ thể trong cuộc khởi nghĩa giành chính dân quyền tự do, dân sinh hạnh phúc. quyền tháng Tám năm 1945 và trong cuộc Chính sách đối ngoại là thân thiện với tất kháng chiến chống Pháp. cả các láng giềng Trung Hoa, Ấn Độ, Xiêm Sau Cách mạng tháng Tám, Hồ Chí La, Cao Mên, Ai Lao, v.v., mà không thù gì Minh tiếp tục đánh giá cao chủ nghĩa Tam với nước nào”(13). Và ngày 19 tháng 8 năm dân của Tôn Trung Sơn. Nước Việt Nam 1947, trong Thư gửi đồng bào toàn quốc Dân chủ Cộng hoà ra đời chưa đầy một nhân dịp kỷ niệm Cách mạng tháng Tám, tháng, ngày 23 tháng 9 năm 1945, thực dân Hồ Chí Minh một lần nữa khẳng định: Pháp quay lại xâm lược Việt Nam, đánh “Theo gót Cách mạng 1911 của Tàu, Cách chiếm Nam Bộ, tiếp theo đó, quân đội mạng tháng Tám thực hiện chủ nghĩa: Dân Đồng minh lần lượt kéo vào làm nhiệm vụ tộc, dân quyền, dân sinh”(14). giải giáp quân đội Nhật Bản; chính quyền Những dẫn chứng nêu trên giúp chúng ta vừa mới ra đời đã đứng trước tình thế “ngàn hiểu rõ rằng, bên cạnh việc đứng vững trên cân treo sợi tóc”: bên trong là nạn đói, nạn quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, vận rét, nạn mù chữ, các tệ nạn xã hội và các dụng sáng tạo những nguyên lý của chủ thế lực phản động tay sai không ngừng nghĩa xã hội khoa học để đưa cách mạng chống phá, còn bên ngoài thì bọn đế quốc Việt Nam đến thắng lợi, Hồ Chí Minh luôn đang rắp tâm trở lại xâm lược. Trong tình tiếp thu có chọn lọc những tư tưởng tiến bộ thế đó, ngày 23 tháng 2 năm 1946, khi trả khác, trong đó có chủ nghĩa Tam dân của lời phỏng vấn của báo chí về bản Hiệp ước Tôn Trung Sơn. Dưới ánh sáng của chủ Hoa - Pháp, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: nghĩa Mác - Lênin, Hồ Chí Minh đã tiếp “Trung Hoa với ta cùng là người Á châu, thu những gì cách mạng nhất, tích cực nhất cùng là giống da vàng, lại có liên quan với để áp dụng một cách phù hợp với điều kiện nhau về địa dư, lịch sử Trung Hoa bây giờ cụ thể của cách mạng Việt Nam. Điều dễ cũng như Tôn Trung Sơn ngày trước, chủ dàng nhận thấy là, tư tưởng của Tôn Trung trương Tam dân chủ nghĩa là dân tộc, dân Sơn qua Hồ Chí Minh đã có được một nội quyền và dân sinh. Trung Quốc phấn đấu dung mới, sâu sắc hơn, toàn diện hơn. kháng chiến trong 8, 9 năm cũng vì ba chủ 4. Bên cạnh việc tiếp thu sáng tạo những nghĩa ấy. Ta phấn đấu, cũng trước hết là vì nội dung của chủ nghĩa Tam dân, Hồ Chí dân tộc. Dù thế nào chăng nữa Trung Quốc Minh còn chú trọng nghiên cứu các phương cũng phải bênh vực ta và người Việt Nam cũng phải thân thiện với Trung Quốc”(12). (12) Ngày 16 tháng 7 năm 1947, khi cuộc Sđd, t.4, tr.212 - 213. (13) Sđd, t.5, tr.199. kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân (14) Sđd, t.5, tr.218. 69
7. Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 8(93) - 2015 pháp cách mạng của Tôn Trung Sơn, đặc năm 1946, Hồ Chí Minh đã nói: “Anh em biệt là phương pháp vận dụng đạo đức Nho có nhiều giai cấp, tư tưởng khác nhau, trước giáo để tuyên truyền và giáo dục tinh thần hết phải đoàn kết, đoàn kết thật thà. Phải có cách mạng cho quần chúng. Học tập Tôn kỷ luật cả về tinh thần lẫn vật chất. Phải noi Trung Sơn, Hồ Chí Minh đã lý giải tư gương anh dũng của anh em binh sĩ hồi tưởng Nho giáo “tu thân, tề gia, trị quốc, khởi nghĩa để làm gương cho các lớp về bình thiên hạ” một cách giản dị và thiết sau. Các anh em cần làm được như lời Tôn thực. Tôn Trung Sơn nói và làm từ nội tại Trung Sơn đã nói: “Những người thanh cá nhân mình rồi mới phát triển ra toàn niên tốt muốn làm việc to chứ không muốn thiên hạ, còn Hồ Chí Minh thì lấy cả cuộc làm quan lớn”. Mong rằng anh em ở đây, sống mẫu mực trong đời thường của mình bao giờ cũng phải làm theo hai khẩu hiệu để làm gương cho quần chúng. mà nó là cái mục đích của anh em: Trung Các nhà nghiên cứu Trung Quốc cho với nước, hiếu với dân”(16). rằng: các bậc vua chúa trước đây cũng như Sự tiếp thu truyền thống tư tưởng Trung các nhà chính trị tiền bối Phương Đông đã Quốc đã được các bậc tiền bối Việt Nam vận dụng đạo đức Khổng Mạnh để trị quốc thực hiện. Song, sự kết hợp truyền thống tư an dân thực hiện, nhưng Tôn Trung Sơn thì tưởng đó với tư tưởng tiên tiến Phương Tây thay đổi luân thường đạo lý truyền thống thì chỉ đến Hồ Chí Minh mới có. Hồ Chí Nho học về mối quan hệ Vua - Tôi, “biến Minh đã tiếp thu có chọn lọc và vận dụng những người lãnh đạo, nhân viên công vụ sáng tạo chủ nghĩa Tam dân của Tôn Trung từ chủ của quần chúng trở thành đầy tớ của Sơn trong quá trình lãnh đạo cách mạng quần chúng, đó là sự vĩ đại chưa từng có từ Việt Nam. Tìm hiểu ảnh hưởng của Tôn khi sáng lập Nho học”(15). Tôn Trung Sơn Trung Sơn đối với cách mạng Việt Nam, lần đầu tiên nêu lên quan điểm: trung với đặc biệt đối với Hồ Chí Minh, chúng ta trân quân có thể không cần nữa, không trung với trọng ghi nhận những đóng góp to lớn của quân, mà trung với nước, trung với 400 Tôn Trung Sơn về lý luận và thực tiễn cho triệu nhân dân Trung Quốc. Hồ Chí Minh cách mạng Việt Nam. Chính những chủ đã vận dụng sự suy nghĩ cách mạng đó của trương, đường lối cách mạng dân chủ trong Tôn Trung Sơn thành những lời nhắc nhở, chủ nghĩa Tam dân của Tôn Trung Sơn đã giáo huấn mang tính sống còn cho cán bộ: có tác dụng thúc đẩy và mang lại cho phong “cán bộ là đầy tớ của nhân dân”, cán bộ trào cách mạng Việt Nam một màu sắc mới, phải “trung với nước, hiếu với dân”, phải làm phong phú thêm những trang sử đấu “cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư”, tranh giải phóng dân tộc của Việt Nam “cán bộ phải khổ trước thiên hạ, vui sau những năm đầu thế kỷ XX. thiên hạ” Trong “Lời căn dặn học viên trong lễ khai trường” của Trường võ bị (15) Lý Khảm, “Tôn Trung Sơn và Nho học truyền Trần Quốc Tuấn ở Sơn Tây (nay là trường thống”, Tạp chí Nghiên cứu lịch sử (Trung Quốc), số 5 - 986. Đại học Trần Quốc Tuấn) ngày 26 tháng 5 (16) Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, t.4, Sđd , tr.271. 70
8. Ảnh hưởng của Tôn Trung Sơn và chủ nghĩa tam dân 71