Bài giảng Tâm lý giáo dục - Chương 1: Nhập môn tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm - Nguyễn Thị Vân

Nội dung text: Bài giảng Tâm lý giáo dục - Chương 1: Nhập môn tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm - Nguyễn Thị Vân

1. TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP HCM ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN KHOA TÂM LÝ HỌC TÂM LÝ GIÁO DỤC Giảng viên: Ths Nguyễn Thị Vân Thời gian: 45 tiết
2. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm. Lê Văn Hồng- Lê Ngọc Lan- Nguyễn Văn Thàng. NXB ĐHQG Hà Nội, 2001. 2. Các lý thuyết phát triển tâm lý người. Phan Trọng Ngọ (chủ biên), NXB ĐHSP 3. Bộ câu hỏi ôn tập và đánh giá kết quả học tập môn TLH lứa tuổi và TLH sư phạm. Phan Trọng Ngọ (chủ biên). NXB ĐHSPHN, 2005. 4. TLH lứa tuổi và TLH sư phạm (tập I, II). A.V.Petro Vski (chủ biên), Đặng Xuân Hoài dịch. NXB Giáo dục 1982 5. Cơ sở tâm lý học ứng dụng, GS Đặng Phương Kiệt (chủ biên), NXB ĐHQG HN
3. 6. TS. Đỗ Thị Châu, (2005),Tình huống tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm, NXBGD 7. B.Ph.LoMov, (2000), Những vấn đề về lý luận và phương pháp luận tâm lý học, NXB ĐHQG Hà Nội (Bản dịch từ tiếng Nga).
4. Phần I: Một số vấn đề cơ bản của tâm lý học lứa tuổi Chương 1: Nhập môn TLHLT và TLHSP  Chương 2: Sự phát triển tâm lý và việc dạy học Chương 3: Những đặc điểm tâm lý của tuổi vườn trẻ và tuổi mẫu giáo TÂM Chương 4: TLH lứa tuổi học sinh tiểu học LÝ Chương 5: TLH lứa tuổi thiếu niên GD Chương 6: TLH lứa tuổi thanh xuân Phần II: Một số vấn đề cơ bản của tâm lý học sư phạm
5.  Chương 7: Bản chất của việc học và những cơ sở tâm lý của việc dạy học  Chương 8: Tâm lý học về các kiểu học và dạy học cơ bản  Chương 9: Tâm lý học giáo dục  Chương 10: Tâm lý học nhân cách của người giáo viên
6. Chương 1: Nhập môn tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm I. Khái quát về tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm II. Lý luận về sự phát triển tâm lý trẻ em III. Sự phân chia giai đoạn phát triển tâm lý
7. I. Khái quát về TLHLT và TLHSP 1. Đối tượng nghiên cứu của TLHLT và TLHSP Cùng nghiên cứu tâm lý người ở các giai đoạn phát triển TÂM LÝ HỌC LỨA TUỔI TÂM LÝ HỌC SƯ PHẠM Nghiên cứu động lực phát triển tâm lý theo lứa tuổi, sự phát Nghiên cứu những quy luật triển cá thể của các quá trình tâm lý của việc dạy học và giáo tâm lý trong nhân cách con dục người đang được phát triển Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 7
8. 2. Nhiệm vụ của TLHLT và TLHSP  Tìm hiểu những quy luật chung của sự phát triển nhân cách theo lứa tuổi  Nắm bắt được những quy luật lĩnh hội tri thức, kĩ năng, kĩ xảo trong dạy học và giáo dục  Hiểu được những biến đổi tâm lý của học sinh do ảnh hưởng của giáo dục và dạy học 8
9. 3. Quan hệ giữa TLHLT và TLHSP Chặt chẽ, thống nhất, Tâm lý học biện chứng Tâm lý học lứa tuổi sư phạm Chung khách thể nghiên cứu Con người Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 9
10. II. Lý luận về sự phát triển tâm lý trẻ em 1. Quan niệm về trẻ em  TLH duy vật tầm thường: Trẻ em là “người lớn thu nhỏ”, chỉ khác nhau về kích thước.  TLH duy vật biện chứng: Giữa trẻ em và người lớn có sự khác nhau về chất, trẻ em vận động, phát triển theo quy luật của trẻ em.
11. 1.2.1. Quan niệm duy tâm Sự phát triển tâm lý trẻ em chỉ là sự tăng lên hoặc giảm đi về số lượng các hiện tượng đang phát triển mà không có sự chuyển biến về chất lượng Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 11
12. 1.1.1. Thuyết tiền định Phát triển tâm lý là do các tiềm năng sinh vật gây ra. Mọi đặc điểm tâm lý chung và cá thể đều là tiền định và được quyết định bằng con đường di truyền. Nhà TLH Mỹ E.Toocđai Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 12
13. 1.1.2. Thuyết duy cảm Phát triển tâm lý trẻ là do sự tác động của môi trường. Môi trường là yếu tố quyết định hoàn toàn. Nhà TLH Anh John Locke Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 13
14. 1.1.3. Thuyết hội tụ hai yếu tố Sự phát triển của trẻ chịu sự tác động của 2 yếu tố môi trường và di truyền, trong đó di truyền giữ vai trò quyết định và môi trường là điều kiện biến những đặc điểm tâm lý đã được định sẵn thành hiện thực. Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 14
15. Nhận xét: Tất cả các thuyết trên đều có những HẠN CHẾ sai lầm giống nhau bởi: •Cho rằng đặc điểm con người là bất biến, tiền định, hoặc do tiềm năng sinh vật di truyền, hay do ảnh hưởng của môi trường là bất biến • Phát triển tâm lý trẻ tách rời những điều kiện cụ thể mà quá trình tâm lý tạo ra • Đánh giá không đúng vai trò của giáo dục, phủ nhận tính tích cực cá nhân Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 15
16. 1.2 Quan điểm duy vật biện chứng về sự phát triển tâm lý trẻ em Sự phát triển tâm lý trẻ em là quá trình trẻ em lĩnh hội nền văn hoá xã hội loài người thông qua tính tích cực của trẻ trong hoạt động và giao tiếp (trong đó dạy học và giáo dục giữ vai trò chủ đạo) Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 16
17. 2. Quy luật chung của sự phát triển tâm lý trẻ em  Sự phát triển tâm lý của trẻ em không tuân theo quy luật sinh học mà tuân theo quy luật xã hội Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 17
18.  Tính không đồng đều Tính mềm dẻo Tính toàn vẹn và khả năng bù trừ
19. 2.1. Quy luật về tính không đồng đều của sự phát triển tâm lý Những chức năng tâm lý khác nhau thì không phát triển ở mức độ như nhau. Có những thời kì tối ưu cho sự phát triển 1 hành động tâm lý nào đó. 1- 5 tuổi 6- 11 tuổi 15- 20 tuổi Học nói Kỹ xảo vận động Tư duy toán học phát triển ngôn ngữ Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 19
20. 2.2. Quy luật tính toàn vẹn của tâm lý Cùng với sự phát triển, tâm lý con người ngày càng có tính trọn vẹn, thống nhất, bền vững. Sự phát triển thể hiện ở việc chuyển dần các trạng thái tâm lý thành các đặc điểm tâm lý cá nhân, thành các nét của nhân cách. Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 20
21. 2.3. Tính mềm dẻo và khả năng bù trừ Hệ thần kinh của trẻ có tính mềm dẻo và có tính bù trừ. Khi một chức năng tâm lý hoặc sinh lý nào đó yếu hoặc thiếu thì những chức năng tâm lý khác được tăng cường, phát triển mạnh hơn để bù đắp những chức năng yếu hoặc bị hỏng. Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 21
22. 3 Các yếu tố ảnh hưởng tới sự phát triển tâm lý trẻ Di truyền Tiền đề vật chất Vai trò T ập Giao cơ bản t hể tiếp Phát triển tâm lý trẻ Vai trò to lớn Công Quyết định trực tiếp t r M Nghệ ư ô ờ TT i Hoạt Chủ Vai trò n đạo quan trọng g Động Ý nghĩa đặc biệt Chương I.NhậpC môná nTLHLThâ vàn TLHSP G i d á T o g ụ ự i c d á ụ o c 22
23. Những gì người lớn làm hôm nay, trẻ con sẽ lặp lại vào ngày mai. Vì vậy, hãy cẩn trọng với mỗi hành vi của mình. Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 23
24. Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 24
25. 4 Sự phân chia giai đoạn phát triển tâm lý 4.1. Quan niệm về giai đoạn phát triển tâm lý  Quan niệm sinh học: khẳng định tính bất biến, tính tuyệt đối của giai đoạn lứa tuổi  Quan niệm khác: phủ nhận khái niệm lứa tuổi, sự phát triển tâm lý chỉ là tích luỹ tri thức, kĩ năng, kĩ xảo  Quan niệm duy vật biện chứng (Vưgôtxki): Lứa tuổi là một thời kì phát triển nhất định đóng kín một cách tương đối và ý nghĩa của mỗi thời kì được quy định bởi vị trí của nó trong cả quá trình phát triển Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 25
26. 4.2 Phân chia giai đoạn phát triển tâm lý 4.2.1. Giai đoạn trước tuổi học Tuổi vườn 1- 3 năm Hoạt động trẻ đồ vật Tuổi mẫu 3- 5 năm Hoạt động giáo vui chơi (sắm vai) Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 26
27. 4.2.2Giai đoạn lứa tuổi đi học (tuổi học sinh) Nhi đồng Thiếu niên (HS tiểu học) (HS THCS) 11,12- 6- 11, 12 tuổi 14,15 tuổi Hoạt động Giao tiếp học tập với bạn Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 27
28. Giai đoạn đầu thanh niên (16,17 tuổi- 22,23 tuổi) với hoạt động chủ đạo: định hướng nghề nghiệp
29. 4.2.3 Giai đoạn trưởng thành  Từ 24 tuổi trở đi  Hoạt động lao động và hoạt động xã hội Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 29
30. 4.2.4 Giai đoạn người già  Nghỉ hưu (50- 60 tuổi trở đi) Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 30