›

Các tính toán kinh tế và tài chính trong hệ thống thông tin quản lý

doc 35 trang hoanguyen 4221
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Các tính toán kinh tế và tài chính trong hệ thống thông tin quản lý", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • doccac_tinh_toan_kinh_te_va_tai_chinh_trong_he_thong_thong_tin.doc

Nội dung text: Các tính toán kinh tế và tài chính trong hệ thống thông tin quản lý

  1. CÁC TÍNH TOÁN KINH TẾ VÀ TÀI CHÍNH TRONG HỆ THỐNG THÔNG TIN QUẢN LÝ Trong các hệ thống thông tin quản lý, vấn đề phân tích sự tác động của các yếu tố đến hiệu quả kinh tế của cơ sở sản xuất kinh doanh cũng như các vấn đề dự báo kinh tế có vai trò định hướng rất quan trọng. Trong chương này chúng ta sẽ xem xét việc sử dụng công cụ Data Analysis trong Excel để giải quyết bài toán này. I. Giới thiệu công cụ phân tích Data Analysis. Trong Excel có một công cụ phân tích rất hiệu quả. Đó là công cụ phân tích Data Analysis. Các bước làm việc với công cụ Data Analysis như sau: Bước 1: Từ cửa sổ Excel, chọn Tools, chọn Add-Ins Xuất hiện cửa sổ như sau: Chọn tích vào Analysis ToolPak và Analysis ToolPak-VBA như trên hình vẽ. Bước 2: Từ cửa sổ Excel chọn Tools, chọn Data Analysis xuất hiện màn hình sau: 1
  2. Chọn Regression như trên hình vẽ sẽ xuất hiện màn hình có các tính năng như sau: Trong Tab Input: Nhập địa chỉ của các ô chứa dữ liệu, nếu chọn Labels xác định hàng đầu tiên không chứa dữ liệu. Trong Tab Output options: - Output Range: địa chỉ của các ô chứa kết quả phân tích. - New Worksheet Ply: chuyển kết quả phân tích đến một bảng tính khác trong cùng Workbook. - New Workbook: Gửi kết quả phân tích đến một Workbook mới. Bây giờ chúng ta xem xét việc ứng dụng các công cụ phân tích của Excel để giải quyết bài toán thường gặp trong các hệ thống thông tin quản lý. 2
  3. II. Phân tích tương quan đơn Trong các hệ thống thông tin quản lý, chúng ta thường phải nghiên cứu sự ảnh hưởng của các yếu tố nguyên nhân đến yếu tố kết quả. Chẳng hạn, xác định các yếu tố tác động đến năng xuất lao động trong doanh nghiệp, các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của một trung tâm thương mại. Chúng ta muốn lượng hóa mối liên hệ này một cách cụ thể hơn bằng một hàm số biểu diễn sự phụ thuộc của yếu tố kế quả vào yếu tố nguyên nhân. Trong trường hợp này, chúng ta phải thiết lập hàm tương quan đơn dưới dạng Y = AX + B trong đó X là yếu tố nguyên nhân còn Y là yếu tố kết quả. Chúng ta xét một số bài toán sau đây: Bài toán 1: Trong hệ thống thông tin quản lý sản xuất một doanh nghiệp, để đánh giá sự tác động của đầu tư cho công nghệ mới đến năng xuất lao động trong doanh nghiệp, người ta tiến hành thu thập số liệu trong 10 năm. Số liệu được trình bầy trong bảng sau: A B C D Stt năm NSLĐ đầu tư cho công nghệ mới 1 1977 15000 1000 2 1978 15500 1100 3 1979 16000 1250 4 1980 16450 1250 5 1981 16500 1300 6 1982 16700 1350 7 1983 17000 1400 8 1984 18000 1500 9 1985 18500 1550 10 1986 19000 1650 Kết quả phân tích trong Excel như sau: SUMMARY OUTPUT Regression Statistics Multiple R 0.984163526 R Square 0.968577846 Adjusted R Square 0.964650077 Standard Error 37.61620476 Observations 10 ANOVA df SS MS F Regression 1 348930.1691 348930.2 246.5974 Residual 8 11319.83089 1414.979 Total 9 360250 3
  4. Standard Coefficients Error t Stat P-value Intercept 8398.265 544.5869 15.42135 3.1081E-07 X Variable 1 6.342124 0.403869 15.70342 2.6998E-07 Như vậy, mối liên hệ giữa đầu tư cho công nghệ mới và năng xuất lao động trong doanh nghiệp được biểu diễn bằng hàm tương quan đơn có dạng: Y= 6.342124 X + 8398.265 Bài toán 2: Cho số liệu về doanh số bán lẻ tháng 12 tháng trong năm 1999 của một trung tâm thương mại và lợi nhuận tương ứng cho trong bảng sau đây: A B C D Stt Tháng Doanh số bán lẻ Lợi nhuận 1 1 5000 500 2 2 5100 502 3 3 5210 512 4 4 5200 521 5 5 5400 534 6 6 5545 543 7 7 5630 544 8 8 5700 560 9 9 6000 570 10 10 6100 610 11 11 6300 613 12 12 7000 680 Kết quả phân tích bài toán trong Excel như sau SUMMARY OUTPUT Regression Statistics Multiple R 0.989536 R Square 0.979182 Adjusted R Square 0.9771 Standard Error 8.128571 Observations 12 ANOVA df SS MS F Regression 1 31078.18 31078.18 470.3565 Residual 10 660.7367 66.07367 Total 11 31738.92 Standard Coefficients Error t Stat P-value Intercept 40.50014 23.94977 1.691045 0.121706 X Variable 1 0.090973 0.004195 21.6877 9.71E-10 4
  5. Như vậy phương trình tương quan biểu diễn sự phụ thuộc của lợi nhuận (Y) vào doanh số (X) như sau: Y = 0.090973 X + 40.50014 Phương trình tương quan này có thể sử dụng để dự báo. Giả sử chúng ta muốn dự báo giá trị lợi nhuận khi doanh số đạt mức 8000 triệu đồng. Thay giá trị X = 8000 vào phương trình tương quan ta được: Y= 768.28414 III. Phân tích tương quan bội Phân trên chúng ta đã xét hàm tương quan đơn biểu diễn mối liên hệ của một yếu tố đến yếu tốt kết quả. Nhưng trong thực tiễn hoạt động kinh tế, có rất nhiều yếu tố tác động lẫn nhau. Một kết quả trong hoạt động sản xuất kinh doanh là sự tác động tổng hòa của nhiều yếu tố. Yếu tố này tạo tiền đề phát triển cho yếu tố kia. Do đó chúng ta phải xem xét mối liên hệ tương quan giữa nhiều yếu tố với nhau, tức là xét trường hợp tương quan bội. Bài toán 3: Trong hệ thống Marketing, khi nghiên cứu mức tiêu dùng của dân cư trong một thành phố về mua sắm trang thiết bị điện tử người ta thấy mức tiêu dùng phụ thuộc vào mức thu nhập theo đầu người và tỷ lệ lạm phát, số liệu điều tra cho trong bảng sau đây: Stt Thu nhập/đầu người tỷ lệ lạm phát Mức tiêu dùng đồ điện 1 2000000 7.56% 200000 2 2500000 7.23% 220000 3 3000000 6.23% 280000 4 3400000 6.12% 320000 5 4000000 5.45% 390000 6 4500000 5.12% 420000 7 5200000 5.02% 510000 8 5500000 4.56% 500000 9 6500000 4.23% 520000 10 7500000 3.98% 540000 Trong trường hợp này hàm tương quan bội có dạng Y= A 1X1 + A2X2 +B trong đó Y là số tiền mua sắm đồ điện, X1 là thu nhâp còn X2 là tỷ lệ lạm phát. Kết quả phân tích bằng Data analysic cho kết quả như sau: SUMMARY OUTPUT Regression Statistics Multiple R 0.978249486 5
  6. R Square 0.956972057 Adjusted R Square 0.944678359 Standard Error 30243.19962 Observations 10 ANOVA df SS MS F Regression 2 1.42397E+11 7.12E+10 77.84249 Residual 7 6402557864 9.15E+08 Total 9 1.488E+11 Coefficients Standard Error t Stat P-value Intercept 786183.4198 257676.0143 3.051054 0.018556 X Variable 1 0.014497391 0.020762036 0.698264 0.507538 X Variable 2 -8290394.859 3030777.057 -2.7354 0.029111 Hàm tương quan như sau: Y = 0.014497391X1 - 8290394.859X2 + 786183.4198 Để dự toán mức tiêu dùng cho đồ điện khi thu nhập đầu người đạt 8000000 và tỷ lệ lạm phát giảm còn 2.5% ta đặt các giá trị X1 = 8000 000 và X2 = 2.5% và phương trình tương quan ta được kết quả Y = 694899.53 đồng. Bài toán 4: Trong hệ thống thông tin quản lý cỷa một doanh nghiệp, để xác lập mối liên hệ tương quan giữa giá trị tổng sản lượng của doanh nghiệp với các yếu tố đầu tư cho trang thiết bị, đầu tư cho quản lý và đầu tư để nâng cao tay nghề cho công nhân trong một doanh nghiệp chế tạo máy công cụ, người ta thu thập số liệu trong 10 năm và trình bầy trong bảng sau đâu: Năm Giá trị SL Thiết bị Quản lý Tay nghề 1977 50000 500 300 200 1978 52000 500 320 200 1979 53000 510 350 201 1980 54000 555 370 230 1981 55000 560 380 235 1982 55600 600 400 250 1983 57000 700 405 300 1984 59000 750 410 310 1985 61000 800 415 340 1986 62000 850 420 345 Kết quả phân tích như sau: SUMMARY OUTPUT 6
  7. Regression Statistics Multiple R 0.989816636 R Square 0.979736973 Adjusted R Square 0.96960546 Standard Error 680.1109209 Observations 10 ANOVA df SS MS F Regression 3 134188694.8 44729565 96.70194 Residual 6 2775305.188 462550.9 Total 9 136964000 Standard Coefficients Error t Stat P-value Intercept 29136.85417 3070.045901 9.49069 7.8E-05 X Variable 1 37.86947122 16.80812854 2.253045 0.065168 X Variable 2 38.12997172 12.12191395 3.145541 0.019927 X Variable 3 -44.44386846 41.70611961 -1.06564 0.327577 Như vậy hàm hội quy bội là: Y= 37.86947122X1 + 38.12997172 X2 - 44.44386846X3 Như vậy giá trị tổng sản lượng của doanh nghiệp sản xuất máy công cụ phụ thuộc rất chặt chẽ vào 3 yếu tố là đầu tư cho trang thiết bị, đầu tư cho công tác quản lý và đầu tư để nâng cao tay nghề của công nhân. IV. Sử dụng các hàm tài chính trong hệ thống thông tin quản lý. Xem xét việc sử dụng các hàm tài chính của Excel để giải quyết ccác bài toán khấu hao, tính toán hiệu quả đầu tư. Trình tự các bước làm việc với hàm trong Excel như sau: - Chọn lệnh Insert từ Menu lệnh - Chọn Function - Trong cửa sổ Or select a category là tên các nhóm hàm mỗi khi ta chọn tên của một nhóm hàm nào đó thì tất cả tên của các hàm trong nhóm được hiện ra trong cửa sổ Select a function để bạn lựa chọn. Ở trong bài này chúng ta chọn Financial xuất hiện bảng sau: 7
  8. Màn hình giao diện của các hàm tài chính về cơ bản đều bao gồm các mục để người sử dụng nạp địa chỉ của các tham số. Chẳng hạn màn hình của hàm tính toán khấu hao SYD như sau: Dòng đầu là tên của các hàm và chức năng của nó. Trong mục Formula result = sẽ xuất hiện giá trị của hàm. 8
  9. Mục Cancel để trở lại bảng tính Mục Ok để kết thúc. Sau thao tác ngày trong mục Formula result sẽ xuất hiện giá trị của hàm vừa tính toán, đồng thời giá trị này sẽ được đặt vào vị trí nơi có con trỏ trong bảng tính. V. Tính toán khấu hao tài sản cố định trong hệ thống thông tin quản lý Tính toán khấu hao tài sản cố định là những vấn đề thường gặp trong quản trị doanh nghiệp. Trong thực tế quản lý người ta thường sử dụng các phương pháp tính toán khấu hao khác nhau. Trong phần này chúng ta xem xét một số hàm tính toán khấu hao cơ bản trong Excel. 1. Hàm SYD Chức năng: Tính tổng khấu hao hàng năm (Sum of year digits) của tài sản cố định trong một khoảng thời gian. Quy cách: SYD(Cost, salvage, life, per) Tham số: Cost là giá trị của tài sản, salvage là giá trị còn lại của tài sản sau khi đã khấu hao, life là đời hữu dụng của tài sản, per là số thứ tự năm khấu hao (năm thứ nhất, năm thứ hai, ) Bài toán Sử dụng hàm SYD tính tổng khấu hao hàng năm cho các tài sản cố định cho trong bảng sau đây (đơn vị tính: triệu đồng) Tên tài sản Giá trị ban đầu của Giá trị còn lại của Số kỳ khấu hao tài sản tài sản Máy nổ 150,000,000 5,000,0000 4 Máy bào 145,000,000 40,000,000 4 Máy doa 120,000,000 35,000,000 4 Máy phát điện 7,500,000,000 1,500,000,000 4 Bàn máy 1,000,000 100 4 Dây cáp 1,200,000 100 4 Máy đập 35,000,000 45,000,000 4 Máy bàn 120,000,000 30,000,000 4 Các bước tính toán: - Thiết lập bảng tính từ A1 đến I9 - Đưa hộp sáng về ô E2 9
  10. - Chọn Function - Chọn nhóm hàm Financial - Chọn hàm SYD - Mục Cost nạp địa chỉ B2 - Mục Salvage nạp C2 - Mục life nạp D2 - Mục Per nạp số 1 (khấu hao năm thứ nhất) - Tính khấu hao cho các giai đoạn sau cũng tương tự nhưng tham Per nhận các giá trị 2, 3, 4. Kết quả như sau: Khấu hao của các kỳ như bảng sau: kỳ 1 kỳ 2 kỳ 3 kỳ 4 tổng 40,000,000.00 30,000,000.00 20,000,000.00 10,000,000.00 100,000,000.00 42,000,000.00 31,500,000.00 21,000,000.00 10,500,000.00 105,000,000.00 34,000,000.00 25,500,000.00 17,000,000.00 8,500,000.00 85,000,000.00 2,400,000,000.00 1,800,000,000.00 1,200,000,000.00 600,000,000.00 6,000,000,000.00 399,960.00 299,970.00 199,980.00 99,990.00 999,900.00 479,960.00 359,970.00 239,980.00 119,990.00 1,199,900.00 122,000,000.00 91,500,000.00 61,000,000.00 30,500,000.00 305,000,000.00 36,000,000.00 27,000,000.00 18,000,000.00 9,000,000.00 90,000,000.00 Cột tổng là tổng của cả 4 năm khấu hao để so sánh với giá trị ban đầu của tài sản. 2. Tính khấu hao tài sản với tỷ lệ khấu hao cố định Xét phương pháp tính toán khấu hao khác. Cho biết tỷ lệ khấu hao hàng năm so với giá trị còn lại của tài sản trong năm trước đó. Giá trị còn lại của tài sản trong trường hợp này được tính theo công thức: Salvage = Cost*(1-Rate)^Life Trong đó: Rate là tỷ lệ khấu hao hàng năm. Bài toán: Tính khấu hao tài sản cố định với các số liệu cho trong bảng sau đây: Tên tài sản Giá trị tài sản Số năn đã sử dụng Tỷ lệ khấu hao/năm Máy nổ 15,000,000 6 10% Máy bào 14,500,000 4 12% 10
  11. Máy doa 1,200,000 5 15% Máy phát điện 7,500,000 6 13% Bàn máy 100,000,000 8 15% Dây cáp 12,000,000 9 20% Máy bàn 34,000,000 4 20% Đơn vị tính: triệu đồng. - Thiết lập bảng tính từ A1 đến E9 - Nạp số liệu vào bảng tính từ dòng 2 đến dòng 9. - Nạp vào E2 công thức = B2*(1-D2)^C2 - Sao chép công thức này sang các ô từ E3 đến E9. Kết quả như sau: TÍNH KHẤU HAO THEO TỶ LỆ KHẤU HAO CỐ ĐỊNH A B C D E Giá trị tài Số năn đã sử Tỷ lệ khấu Tên tài sản Giá trị còn lại sản dụng hao/năm của tài sản Máy nổ 15,000,000 6 10% 7971615 Máy bào 14,500,000 4 12% 8695582.72 Máy doa 1,200,000 5 15% 532446.375 Máy phát điện 7,500,000 6 13% 3252196.508 Bàn máy 100,000,000 8 15% 27249052.5 Dây cáp 12,000,000 9 20% 1610612.736 Máy bàn 34,000,000 4 20% 13926400 3. Hàm SLN Chức năng: Tính khấu hao tài sản với tỷ lệ khấu hao đều trong một khoảng thời gian xác định. Quy cách: SLN(Cost, salvage, life) Tham số: Cost: là giá trị ban đầu của tài sản, salvage là giá trị còn lại của tài sản sau khi đã khấu hao, life là đời hữu dụng của tài sản. Hàm SLN tính khấu hao theo công thức: SLN = (Cost - Salvage)/Life Bài toán Tính khấu hao theo hàm SLN với các số liệu cho trong bảng sau đây: 11
  12. Giá trị còn lại của Tên tài sản Giá trị ban đầu Số kỳ khấu hao tài sản Máy nổ 150,000,000 50,000,000 10 Máy bào 145,000,000 40,000,000 10 Máy doa 120,000,000 35,000,000 5 Máy phát điện 7,500,000,000 1,500,000,000 20 Bàn máy 1,000,000 100 2 Dây cáp 1,200,000 100 2 Máy hàn 120,000,000 30,000,000 4 Đơn vị tính: triệu đồng Các bước tính toán Thiết lập bảng tính từ A1 đến F9 - Đưa hộp sáng vào ô E2 - Chọn Insert - Chọn Function - Chọn nhóm hàm Financial - Chọn hàm SLN - Mục Cost nạp địa chỉ B2. - Mục Salvage nạp địa chỉ C2 - Mục Life nạp địa chỉ D2 Kết quả như sau: A B C D E Giá trị còn lại của Số kỳ khấu giá trị khấu hao Tên tài sản Giá trị ban đầu tài sản hao mỗi kỳ Máy nổ 150,000,000 50,000,000 10 10,000,000.00 Máy bào 145,000,000 40,000,000 10 10,500,000.00 Máy doa 120,000,000 35,000,000 5 17,000,000.00 Máy phát điện 7,500,000,000 1,500,000,000 20 300,000,000.00 Bàn máy 1,000,000 100 2 499,950.00 Dây cáp 1,200,000 100 2 599,950.00 Máy hàn 120,000,000 30,000,000 4 22,500,000.00 VI. Tính toán hiệu quả vốn đầu tư trong các hệ thống thông tin quản lý 12
  13. Quản lý vốn đầu tư là một trong các vấn đề quan trọng trong hệ thống thông tin tài chính kế toán. Bây giờ, chúng ta xem xét việc sử dụng các hàm tài chính của Excel để giải quyết bài toán tính toán hiệu quả vốn đầu tư của doanh nghiệp 1. Tính lãi gộp Trong trường hợp nhà đầu tư không rút lãi trong suốt giai đoạn đầu tư thì giá trị tương lai tính theo công thức lãi gộp: FV= PV(1+Rate)^Life Trong đó: FV là giá trị tương lai của một khoản đầu tư, PV là giá trị ban đầu, Rate là lãi xuất hàng năm còn Life là thời gian đầu tư Bài toán. Tính lãi gộp cho các khoản đầu tư của một doanh nghiệp với các số liệu cho trong bảng sau đây (Đơn vị tính: USD) Mã hiệu đầu tư Giá trị hiện tại Lãi xuất Số năm đầu tư A1 15,000,000 0.015 5 A2 15,000,000 0.015 5 A3 45,000,000 0.025 10 A4 15,000,000 0.016 12 A5 100,000,000 0.021 15 A6 120,000,000 0.022 10 A7 5,000,000 0.012 5 A8 10,000,000 0.021 12 A9 12,000,000 0.025 12 A10 50,000,000 0.023 15 Các bước tính toán - Thiết lậpbảng tính từ A1 đến E11 - Đưa hộp sáng về vị trí E2 - Nạp công thức =B2*(1+C2)^D2 - Sao chép công thức trong ô E2 sang các ô từ E3 đến E11 Kết quả như sau A B C D E Mã hiệu đầu tư Giá trị hiện tại Lãi xuất Số năm đầu tư Lãi gộp A1 15,000,000 0.015 5 16159260 13
  14. A2 15,000,000 0.015 5 16159260 A3 45,000,000 0.025 10 57603804 A4 15,000,000 0.016 12 18147456 A5 100,000,000 0.021 15 136579693 A6 120,000,000 0.022 10 149172993 A7 5,000,000 0.012 5 5307286.9 A8 10,000,000 0.021 12 12832430 A9 12,000,000 0.025 12 16138666 A10 50,000,000 0.023 15 70324153 2. Hàm FVSCHEDULE Chức năng: Tính giá trị tương lai của vốn đầu tư với dãy lãi xuất (SCHEDULE) thay đổi. Qui cách: FVSCHEDULE (principal,schedule) Tham số: Principal là giá trị hiện tại của một khoản đầu tư, Schedule là một dãy tỷ lệ lãi suất được áp dụng. Hàm FVSCHEDULE tính toán theo công thức: FVSCHEDULE = Principal*(1+Rate1)*(1+ Rate2)* (1+ Raten) Trong đó Rate i là lãi suất kỳ thứ i Bài toán. Tính giá trị tương lai của các khoản đầu tư cho trong bảng sau với lãi suất thay đổi theo từng kỳ bằng hàm FVSCHEDULE Mã hiệu Giá trị ban Lãi suất Lãi suất Lãi suất Lãi suất đầu tư đầu kỳ 1 kỳ 2 kỳ 3 kỳ 4 A1 1,000 0.01 0.02 0.01 0.02 A2 1,500 0.01 0.02 0.01 0.02 A3 2,000 0.01 0.02 0.01 0.02 A4 25,400 0.01 0.02 0.01 0.02 A5 3,000 0.01 0.02 0.01 0.02 A6 5,000 0.01 0.02 0.01 0.02 A7 12,000 0.01 0.02 0.01 0.02 A8 15,000 0.01 0.02 0.01 0.02 A9 12,000 0.01 0.02 0.01 0.02 A10 1,000 0.01 0.02 0.01 0.02 Đơn vị tính: USD Kết quả như sau: 14
  15. Tính tiền đầu tư với lãi xuất thay đổi A B C D E F G Mã hiệu Giá trị Lãi suất Lãi suất Lãi suất Lãi suất Tiền lĩnh đầu tư ban đầu kỳ 1 kỳ 2 kỳ 3 kỳ 4 A1 1,000 0.01 0.02 0.01 0.02 $1,061 A2 1,500 0.01 0.02 0.01 0.02 $1,592 A3 2,000 0.01 0.02 0.01 0.02 $2,123 A4 25,400 0.01 0.02 0.01 0.02 $26,957 A5 3,000 0.01 0.02 0.01 0.02 $3,184 A6 5,000 0.01 0.02 0.01 0.02 $5,307 A7 12,000 0.01 0.02 0.01 0.02 $12,736 A8 15,000 0.01 0.02 0.01 0.02 $15,920 A9 12,000 0.01 0.02 0.01 0.02 $12,736 A10 1,000 0.01 0.02 0.01 0.02 $1,061 Đơn vị tính: USD 3. Hàm EFFECT Chức năng: Tính lãi suất thực tế hàng năm cho một nguồn vốn đầu tư Qui cách: EFFECT(Nominal_Rate, npery) Tham số: Nominal_Rate là lãi suất danh nghĩa. Npery là số lần tính lãi trong năm. Bài toán. Tính lãi suất thực tế hàng năm cho các khoản đầu tư cho trong bảng sau hàm EFFECT Mã hiệu đầu tư Lãi suất danh nghĩa Số lần tính lãi A1 6025% 4 A2 6.45% 4 A3 7.45% 4 A4 10.15% 2 A5 11.25% 2 A6 9.45% 3 A7 7.65% 3 A8 8.75% 3 A9 8.95% 4 A10 7.95% 4 Kết quả như sau: A B C D Mã hiệu đầu tư Lãi suất danh nghĩa Số lần tính lãi Lãi suất thực tế A1 6.25% 4 6.40% 15
  16. A2 6.45% 4 6.61% A3 7.45% 4 7.66% A4 10.15% 2 10.41% A5 11.25% 2 11.57% A6 9.45% 3 9.75% A7 7.65% 3 7.85% A8 8.75% 3 9.01% A9 8.95% 4 9.25% A10 7.95% 4 8.19% 4. Hàm NPV Chức năng: Tính giá trị hiện tại ròng của một dự án đầu tư (giá trị hiện tại ròng là số chênh lệch giữa giá trị của các luồng tiền kỳ vọng trong tương lai với giá trị hiện tại của vốn đầu tư) Qui cách:NPV(Rat, Value1, Value2 ) Tham số: Rate là lãi suất hàng năm. Value1 là giá trị của vốn đầu tư ban đầu (biểu diễn dưới dạng số âm), Value2, value3 là luồng tiền kỳ vọng trong tương lai. Bài toán. Tính giá trị hiện tại ròng của các dự án đầu tư cho trong bảng sau đây bằng hàm NPV Mã Lãi giá trị ban hiệu Năm thứ 1 Năm thứ 2 Năm thứ 3 Năm thứ 4 Năm thứ 5 suất đầu đầu tư A1 6.25% -5,000,000 500,000 600,000 650,000 700,000 800,000 A2 6.45% -8,000,000 500,000 650,000 700,000 800,000 1,000,000 A3 7.45% -9,000,000 400,000 500,000 600,000 750,000 800,000 A4 10.15% -12,500,000 1,000,000 1,200,000 1,300,000 1,500,000 1,600,000 A5 11.25% -6,500,000 400,000 450,000 500,000 600,000 650,000 A6 9.45% -12,000,000 1,000,000 1,100,000 1,200,000 1,300,000 1,400,000 A8 8.75% -15,000,000 2,500,000 2,600,000 2,800,000 2,900,000 3,000,000 A9 8.95% -25,000,000 4,500,000 4,600,000 4,700,000 4,800,000 5,000,000 A10 7.95% -10,000,000 1,200,000 1,300,000 1,400,000 1,450,000 1,500,000 Các bước tính toán: - Thiết lập bảng tính từ A1 đến H11 - Đưa hộp sáng về ô I2 - Chọn Insert 16
  17. - Chọn function - Chọn nhóm Financial - Chọn hàm NPV - Mục Rate nạp địa chỉ B2 - Value1 nạp địa chỉ C2 - Value2 nạp địa chỉ D2 - Chọn Copy hàm trong ô I2 sang các ô từ I3 đến I11 Kết quả như sau: Tính giá trị hiện tại ròng của các dự án đầu tư bằng hàm NPV A B C D E F Mã hiệu đầu giá trị ban Lãi suất năm thứ 1 năm thứ 2 năm thứ 3 tư đầu A1 6.25% -5,000,000 500,000 600,000 650,000 A2 6.45% -8,000,000 500,000 650,000 700,000 A3 7.45% -9,000,000 400,000 500,000 600,000 A4 10.15% -12,500,000 1,000,000 1,200,000 1,300,000 A5 11.25% -6,500,000 400,000 450,000 500,000 A6 9.45% -12,000,000 1,000,000 1,100,000 1,200,000 A8 8.75% -15,000,000 2,500,000 2,600,000 2,800,000 A9 8.95% -25,000,000 4,500,000 4,600,000 4,700,000 A10 7.95% -10,000,000 1,200,000 1,300,000 1,400,000 G H I năm thứ 4 năm thứ 5 Giá trị hiện tại ròng 700,000 800,000 ($2,179,710.74) 800,000 1,000,000 ($4,717,466.73) 750,000 800,000 ($6,132,920.23) 1,500,000 1,600,000 ($6,922,112.86) 600,000 650,000 ($4,171,322.25) 1,300,000 1,400,000 ($6,811,878.08) 2,900,000 3,000,000 ($3,935,586.83) 4,800,000 5,000,000 ($6,146,225.91) 1,450,000 1,500,000 ($4,232,404.33) 5. Hàm IRR Chức năng: Tính tỷ lệ nội hoàn của một dự án đầu tư (tỷ lệ nội hoàn vốn nội bộ xác định tỷ lệ hoàn vốn của một dự án đầu tư) Qui cách: IRR(Value,Guess) 17
  18. Tham số: Value là giá trị của vốn đầu tư ban đầu (biểu diễn dưới dạng số âm), Guess là tỷ lệ kỳ vọng. Hàm IRR của một dự án là tỷ lệ chiết khấu mà tại đó NPV =0 Bài toán. Tính tỷ lệ nội hoàn của các dự án đầu tư cho trong bảng sau bằng hàm IRR Mã hiệu năm thứ năm thứ giá trị ban đầu năm thứ 2 năm thứ 3 năm thứ 5 IRR đầu tư 1 4 A1 -5,000,000 1,200,000 1200000 1500000 1500000 1500000 11% A2 -8,000,000 1,500,000 2,000,000 2,000,000 3,000,000 3,000,000 12% A3 -9,000,000 1,500,000 2000000 2000000 3000000 5000000 12% A4 -12,500,000 2,000,000 3000000 3000000 4000000 6000000 11% A5 -6,500,000 1,200,000 1500000% 2000000 2000000 2000000 0% A6 -12,000,000 2,000,000 2000000 3000000 4000000 5000000 9% A8 -15,000,000 3,000,000 3000000 4000000 4500000 5000000 9% A9 -25,000,000 5,000,000 6000000 6000000 7000000 8000000 8% A10 -10,000,000 2,000,000 2000000 3000000 3000000 3500000 10% 18
  19. Chương 10 SỬ DỤNG CƠ SỞ DỮ LIỆU TRONG HỆ THỐNG THÔNG TIN QUẢN LÝ Như đã nói trong các phần trước đây, trong các hệ thống thông tin quản lý người ta thường sử dụng một số hệ quản trị cơ sở dữ liệu rất thông dụng như Foxpro, Access, Oracle, SQL Trong chương này chúng ta xem xét việc sử dụng hệ quản trị cơ sở dữ liệu SQL trong các hệ thống thông tin quản lý. Các chương trình được trình bầy dưới dạng cơ bản nhất để tiện lợi cho việc theo dõi của học viên. Ví dụ: Cho CSDL như sau EMPOYEE EmpNo Name Job Salary Comm DeptNo Sex 100 Smit Anlt 3.500 30 M 101 Reed Mngr 4.500 30 F 102 N Anh Mngr 3.800 40 F 103 McDonnel Mngr 2.900 20 M 109 Chen Spvr 3.600 60 M 110 Allen Slsm 2.700 8.000 40 M 114 Di Salvo Mngr 4.200 50 F 116 Watson Slsm 5.300 30 F 120 Turner Anlt 3.700 5.200 20 M Department Deptno Deptname Loc Mgr Exp_budg Rev_budg 10 Kế toán Hà nội 200 10.000 20 Marketing Hà nội 101 240.000 30 Nghiên cứu Hà tây 109 125.000 40 Hỗ trợ khách hàng Hà nội 210 280.000 800.000 50 Sản xuất Hà tây 215 130.000 60 Thành phẩm Hà tây 104 90.000 EMPLHIST EmpNo Seq Date_Beg Date_End Salary FrJob ToJob Promo FrDept ToDept 100 1 10/01/80 1700 Clrk Clrk N 10 19
  20. 103 1 01/01/81 3500 Anlt Anlt N 30 105 1 01/01/81 4500 Mngr Mngr N 30 110 1 01/01/81 1800 Clrk Clrk N 50 200 1 01/01/81 2900 Mngr Mngr N 10 210 1 01/01/81 3600 Mngr Mngr N 50 213 1 01/01/81 1625 Clrk Clrk N 60 214 1 01/01/81 825 Drvr Drvr N 50 215 1 01/01/81 2700 Spvr Spvr N 60 1. Nạp dữ liệu cho một cơ sở dữ liệu i. Bổ sung bộ giá trị mới Có hai cách bổ sung bộ giá trị mới cho bảng, cách 1, bổ sung trực tiếp một bộ bởi một lệnh SQL và cách 2, bổ sung nhiều bộ giá trị lấy từ (các) bộ giá trị của các bảng của CSDL. a). Bổ sung trực tiếp một bộ giá trị. Cú pháp: Insert Into [( , , )] Values ( , , ); Ngữ nghĩa: Thêm một bộ giá trị (bản ghi) mới vào bảng có tên được chỉ ra sau từ khóa Into với giá trị của được gán cho , được gán cho v.v Lưu ý: số lượng biểu thức và kiểu giá trị của các biểu thức phải tương ứng với số lượng và kiểu giá trị của các tên cột trong danh sách tên. Ví dụ 1:Thêm một phòng mới có tên Chức năng, mã 70 đặt tại địa điểm Hải phòng , kinh phí hoạt động là 250000$/năm và phòng không có doanh thu và chưa có người phụ trách. Insert Into Department (Deptno, Deptname, Loc, Mgr, Exp_budg, Rev_budg) Values(70, ‘Chức năng’, ‘Hải Phòng’, Null, 250000, Null); Kết quả ta có bảng Department với kết quả như sau: Deptno Deptname Loc Mgr Exp_budg Rev_budg 10 Kế toán Hà nội 200 10.000 20 Marketing Hà nội 101 240.000 20
  21. 30 Nghiên cứu Hà tây 109 125.000 40 Hỗ trợ khách hàng Hà nội 210 280.000 800.000 50 Sản xuất Hà tây 215 130.000 60 Thành phẩm Hà tây 104 90.000 70 Chức năng Hải phòng 250.000 b). Thêm một hay nhiều bộ giá trị từ bảng CSDL Cú pháp: Insert Into [( , )] Select , , From [Where ] [Group By ] [Order By [ASC|DESC], [ASC|DESC], ] [Having ]; Ngữ nghĩa: Cũng như trên, số lượng biểu thức và kiểu giá trị của các biểu thức sau Select phải phù hợp với số lượng và kiểu của các cột có tên trong danh sách đi sau tên bảng, đồng thời phải phù hợp với các ràng buộc toàn vẹn được định nghĩa trên quan hệ đó. Nếu bộ giá trị Select được vi phạm ràng buộc toàn vẹn định nghĩa trên quan hệ được bổ sung thì sẽ có các thông báo lỗi thích hợp và bộ đó không được bổ sung vào bảng. Ví dụ: Bổ sung các bản ghi cho bảng EMPLHIST đối với những nhân viên chưa có quá trình công tác và trong bảng, với giả thiết thêm rằng họ được tuyển dụng vào lại tại công ty kể từ ngày 01/01/1980. Câu lệnh được SQL được viết như sau: Insert into EMPLHIST EmpNo Seq Date_Beg Date_End Salary FrJob ToJob Promo FrDept ToDept 100 1 10/01/80 1700 Clrk Clrk N 10 103 1 01/01/81 3500 Anlt Anlt N 30 105 1 01/01/81 4500 Mngr Mngr N 30 110 1 01/01/81 1800 Clrk Clrk N 50 200 1 01/01/81 2900 Mngr Mngr N 10 210 1 01/01/81 3600 Mngr Mngr N 50 21
  22. 213 1 01/01/81 1625 Clrk Clrk N 60 214 1 01/01/81 825 Drvr Drvr N 50 215 1 01/01/81 2700 Spvr Spvr N 60 ii. Tạo mới một bảng với các bộ giá trị lấy từ CSDL Các câu truy vấn dữ liệu để tìm kiếm thông tin tạo ra một bảng trung gian với những mối liên hệ sao cho có thể xem và, nếu được phép, có thể sửa chữa dữ liệu hoặc xóa bỏ chúng. Cú pháp: Select , , From Into Table [Where ] [Group By ] [Order By [ASC|DESC]], [ASC|DESC], ] [Having ]; Ví dụ: Tạo bảng mới tên là Manager bao gồm chỉ những nhân viên phụ trách các phòng ban. Select* From Emloyee Into Manager Where Job=’Mngr’ Order By DeptNo; Kết quả ta có một bảng mới Manager với các bản ghi sau: EmpNo Name Job Salary Comm DeptNo Sex 101 Reed Mngr 4.500 30 F 102 N Anh Mngr 3.800 40 F 103 McDonnel Mngr 2.900 20 M 114 Di Salvo Mngr 4.200 50 F iii. Sửa nội dung bản nghi Thông thường có thể sửa nội dung của các bản ghi bằng cách cho hiển thị nội dung của bảng, di chuyển con trỏ đến bản ghi cần sửa và thực hiện việc thay đổi, nhưng đó chỉ là các bản ghi nhỏ đối với các bản ghi lớn thì việc tìm vị trí đó là khó khăn vậy cung cấp một lệnh cho phép sửa đổi nội dung các bản ghi trong CSDL một cách dễ dàng, chính xác và nhanh chóng. 22
  23. Cú pháp: Update Set = , = , = [Where ]; Ngữ nghĩa: Giá trị của các trường có tên trong danh sách , , của những bản ghi thỏa mãn điều kiện sau where sẽ được sửa đổi thành giá trị của các , , tương ứng. Nếu không có mệnh đề where, thì tất cả các bản ghi của bảng sẽ được sửa đổi. Ví dụ: Tăng lương thêm 10% cho các nhân viên phụ trách các phòng ban Update Empoyee Set Salary=Salary*1.1 Where Job=’Mngr’ Kết quả là, lương mới của các nhân viên phụ trách các phòng ban được thể hiện như trong bảng dưới đây. EmpNo Name Job Salary Comm DeptNo Sex 101 Reed Mngr 4.950 30 F 102 N Anh Mngr 4.180 40 F 103 McDonnel Mngr 3.190 20 M 114 Di Salvo Mngr 4.620 50 F iv. Xóa bản ghi khỏi bảng Việc loại bỏ một bản ghi khỏi một bảng trong CSDL là một trong những thao tác cập nhật dữ liệu được tiến hành một cáhc thường xuyên nhằm đảm bảo phản ánh tình trạng mới nhất của CSDL. Cú pháp: Delete From [Where ]; Ngữ nghĩa: Các bản ghi thỏa điều kiện sau Where sẽ bị xóa khỏi bảng. Nếu không có mệnh đề Where thì tất cả các bản ghi của bảng sẽ bị xóa khỏi bảng. Ví dụ: Xóa tất cả các nhân viên phụ trách các phòng ban khỏi bảng nhân viên Employee. 23
  24. Delete From Employee Where Job=’Mngr’ Kết quả là, bảng Employee chỉ còn các bản ghi sau: EmpNo Name Job Salary Comm DeptNo Sex 100 Smit Anlt 3.500 30 M 109 Chen Spvr 3.600 60 M 110 Allen Slsm 2.700 8.000 40 M 116 Watson Slsm 5.300 30 F 120 Turner Anlt 3.700 5.200 20 M 2. Tìm kiếm trong cơ sở dữ liệu Câu lệnh Select –SQL tìm kiếm dữ liệu là một trong số các câu lệnh SQL cài đặt đầy đủ các phép toán quan hệ dựa trên các từ khóa cơ bản Select, From, Where, Group By, Order By, Having. Đây là câu lệnh được sử dụng phổ biến nhất với mục đích tìm kiếm thông tin trong CSDL quan hệ. Cú pháp tổng quát của câu lệnh như sau: Select[Distinct] , , From , , [Where ] [Group By , , ] [Order By | [ASC|DESC], ] Having ]; i. Tìm thông tin từ các cột của bảng Select{*| [AS ], [AS ], } From ; Ví dụ: Khi cấn lấy thông tin về tất cả các cột của bảng chúng ta có thể sử dụng dấu (*) thay cho việc liệt kê các tên cột của bảng. Câu lệnh trên tương đương với câu lệnh: Select * From Department; Kết quả của câu lệnh là một bảng: Deptno Deptname Loc Mgr Exp_budg Rev_budg 10 Kế toán Hà nội 200 10.000 20 Marketing Hà nội 101 240.000 24
  25. 30 Nghiên cứu Hà tây 109 125.000 40 Hỗ trợ khách hàng Hà nội 210 280.000 800.000 50 Sản xuất Hà tây 215 130.000 60 Thành phẩm Hà tây 104 90.000 Ví dụ: Cho mã số, tên địa điểm, kinh phí hoạt động của từng phòng ban trong công ty: Select DeptNo, DeptName, Loc, Exp_Budg From Department; Kết quả là bảng như sau: Deptno Deptname Loc Exp_budg 10 Kế toán Hà nội 10.000 20 Marketing Hà nội 240.000 30 Nghiên cứu Hà tây 125.000 40 Hỗ trợ khách hàng Hà nội 280.000 50 Sản xuất Hà tây 130.000 60 Thành phẩm Hà tây 90.000 Giả thiết cần đặt tên cho các cột thay vì hiển thị bằng tiếng anh câu lệnh được viết như sau: Select DeptNo As[Mã số], DeptName As [Tên phòng], Loc As [Địa điểm], Exp_budg As [Kinh phí] From Department; Kết quả của câu lệnh như sau: Mã số Tên phòng Địa điểm Kinh phí 10 Kế toán Hà nội 10.000 20 Marketing Hà nội 240.000 30 Nghiên cứu Hà tây 125.000 40 Hỗ trợ khách hàng Hà nội 280.000 50 Sản xuất Hà tây 130.000 60 Thành phẩm Hà tây 90.000 ii. Chọn các dòng của bảng- mệnh đề Where 25
  26. Nhiều trường hợp chúng ta chỉ cần chọn ra những bộ giá trị của bảng thỏa mãn điều kiện nào đó. Mệnh đề Where với cú pháp Where cho phép thực hiện điều đó. ở đây là một biểu thức mà kết quả là một giá trị logíc đúng (True) hoặc sai (False). Đây là sự cài đặt của phép chọn trong đại số quan hệ. Ví dụ: Cho danh sách nhân viên phòng số 40?: Select * From Employee Where Deptno=40; Kết quả là bảng sau: EmpNo Name Job Salary Comm DeptNo Sex 102 N Anh Mngr 3.800 40 F 110 Allen Slsm 2.700 8.000 40 M Ví dụ: Cho danh sách nhân viên phòng số 10, 30, 50 Select* From Employee Where (deptNo=10) OR (deptNo=30) or (deptno = 50) EmpNo Name Job Salary Comm DeptNo Sex 100 Smit Anlt 3.500 30 M 101 Reed Mngr 4.500 30 F 114 Di Salvo Mngr 4.200 50 F 116 Watson Slsm 5.300 30 F iii. Thứ tự hiển thị các bản ghi – Mệnh đề Order by Để thực hiện sắp xếp nhân viên, SQL hỗ trợ bởi mệnh đề Order By để sắp xếp kết quả tìm được. Cú pháp: Order By | [ASC|DESC], | [ASC|DESC], Biểu thức phải có giá trị số. Ví dụ: cho danh sách các nhân viên của phòng 10, 30, 50. Kết quả in ra theo thứ tự tăng dần của mã phòng và giảm dần theo mức lương Select*From Employee where Deptno In (10,30,50) Order By 6 ASC, 4 DESC; Kết quả bảng: 26
  27. iv. Điều kiện hiển thị các bản ghi – mệnh đề Having Mệnh đề Where cho phép chọn các bản ghi của bảng thỏa mãn điều kiện tìm kiếm. Trong một số trường hợp sau khi tìm được các bản ghi thỏa điều kiện tìm, chúng ta chỉ muốn hiển thị chỉ những bản ghi thỏa một điều kiện khác nữa. SQL hỗ trợ yêu cầu này bởi mệnh đề Having . Thông thường mệnh đề này được áp dụng trong những câu lệnh tìm các bộ giá trị thông qua các quá trình tính toán trên nhóm Ví dụ:liệt kê danh sách các nhân viên phòng 10,30,50. Chỉ in những người là lãnh đạo phòng ban. Select *From Employee Where Deptno IN (10,30,50) Order By 6 ASC, 4DESC Having Job = “Mngr”; Kết quả là bảng: EmpNo Name Job Salary Comm DeptNo Sex 101 Reed Mngr 4.500 30 F 114 Di Salvo Mngr 4.200 50 F v. Truy vấn thông thi từ nhiều bảng dữ liệu Bản chất là giống như trên một bảng, tức là cần chỉ ra thông tin gì cần tìm và lấy từ các nguồn dữ liệu nào. Các bảng dữ liệu nguồn này cần chỉ ra trong mệnh đề From trong câu lệnh Select. Nếu các bảng dữ liệu nguồn có các tên thuộc tính giống nha thì tên thuộc tính này phải được viết tường minh trong biểu thức tìm kiếm với tên bảng đi kèm phía trước. Nói chung trong một CSDL quan hệ, các bảng thường có các mối liên hệ với nhau. Các bảng được liên hệ với nhau thông qua phép kết nối của mệnh đề From hoặc thông qua điều kiện của mệnh đề where của câu lệnh select. Ví dụ: cho mã phòng, tên phòng và tên người lãnh đạo phòng tương ứng. Trong ví dụ này, tên phòng được lấy từ bảng department, mã phòng có thể lấy từ bảng Department hoặc từ bảng Employee, còn tên nhân viên làm lãnh đạo phòng được lấy từ bảng Employee, hai bảng này được kết nối với nhau thông qua giá trị của thuộc tính Mgr của Department và EmpNo của Employee. Lưu ý là thuộc tính DeptNo có trong cả hai bảng Department và Employee, do đó khi viết lệnh phải chỉ rõ DeptNo của bảng nào. 27
  28. Select Department.DeptNo, DeptName From Department, Employee Where Department.Mgr = Employee.EmpNo. Tránh viết nhiều trong câu lệnh SQL hỗ trợ bí đanh bằng cách đặt bí danh ngay sau tên bảng nguồn. Câu lệnh trên có thể được viết dưới dạng Select D.DeptNo, D.DeptName, E.Name From Department D, Employee E Where D.Mgr=E.Empno. Kết quả cho ra là bảng: D.Deptno D.Deptname E.Name 10 Kế toán 20 Marketing McDonnel 30 Nghiên cứu Reed 40 Hỗ trợ khách hàng N Anh 50 Sản xuất Allen 60 Thành phẩm vi. Các câu truy vấn lồng nhau Nhiều trường hợp chúng ta cần phải tìm kiếm thông tin qua nhiều bước: kết quả của bước trước được sử dụng trong biểu thức của câu truy vấn tiếp theo, rồi kết quả của câu truy vấn tiếp theo nữa v.v Ví dụ: cho danh sách những người làm việc cùng phòng với ông Allen Câu hỏi này có hai bước a. tìm số hiệu phòng mà ông Allen làm nhân viên (ví dụ phòng tìm được có mã là pp). b. tìm những người có số hiệu phòng làm việc bằng pp select * from Employee where Deptno= Any(select Deptno from employee where Name = ‘watson’; kết quả là bảng: EmpNo Name Job Salary Comm DeptNo Sex 102 N Anh Mngr 3.800 40 F 28
  29. 110 Allen Slsm 2.700 8.000 40 M 3. Nhóm thao tác tính toán i. Các hàm tính toán trên nhóm các bản ghi Các hàm: Count(*| ): đếm số bản ghi có giá trị xác định tại cột được cho bởi . Sum( ): tính tổng giá trị các biểu thức. Min( ): tìm giá trị nhỏ nhất. Max( ): tìm giá trị lớn nhất. AVG( ): tính giá trị trung bình của biểu thức dựa trên các bản ghi của các nhóm. Các hàm này thường phải được đi kèm với mệnh đề Group By để thực hiện phân nhó các bản ghi theo giá trị các cột nào đó trước khi tính toán. Nếu không có mệnh đề Group By thì câu lệnh sẽ coi toàn bộ các bản ghi của bảng là một nhóm. Ví dụ: cho biết nhân viên có mức lương cao nhất (trung bình) của nhân viên trong công ty. Select Max(salary), AVG(salary) From Employee Bảng kết quả: Max(Salary) AVG(Salary) 5.300 3.800 ii. Các hàm tính toán trên bản ghi Hầu hết các hệ quản trị CSDL đều cài đặt thư viện hàm xây dựng sẵn trong ngôn ngữ truy vấn dữ liệu nhằm hỗ trợ việc xây dựng các biểu thức tính toán cho từng bộ giá trị (hay bản ghi) của các quan hệ. - Các hàm toán học o ABS(x): trị tuyệt đối của x. o SQRT(x): căn bậc hai của x o LOG(x): logarit tự nhiên của x o EXP(x): hàm mũ cơ số e của x: ex o SIGN(x): lấy dấu của số x (trả về 1-: x 0) 29
  30. o Round(x,n): làm tròn tới n số lẻ o và các hàm lượng giác: Sin, Cos, Tan, Asin, Acos, Atan, - Các hàm xử lý chuỗi ký tự o LEN(str): cho chiều dài dãy ký tự str o Left(str,n) lấy n ký tự phía trái của dãy str. o Right(str,n): lấy n ký tự phía phải của dãy str o MID(str,p,n): lấy n ký tự của dãy str kể từ vị trí p trong dãy. - Các hàm xử lý ngày tháng và thời gian o Date(): cho ngày tháng năm hiện tại. o Day(dd): cho số thứ tự ngày trong tháng của biểu thức ngày dd o Month(dd): cho số thứ tự tháng trong năm của biểu thức ngày dd. o Year(dd): cho năm của biểu thức ngày dd. o Hour(tt): cho giờ trong ngày (0 23) o Minute(tt): cho số phút của thời gian tt. o Second(tt): cho số giây của biểu thức giờ tt. 4. Các lệnh khai báo cấu trúc CSDL trong SQL Phần này trình bày các lệnh cần thiết để tạo các bảng cùng các ràng buộc toàn vẹn định nghĩa trên các bảng. i. Cách đặt tên - Tên gọi gồm tối đa 32 ký tự chữ cái Latinh, chữ số và dấu gạch chân là phải bắt đầu bằng chữ cái Latinh hoặc dấu gạch chân. Tuyệt đối không chứa khoảng trắng hay ký tự chữ cái không phải Latinh như tiếng Việt. Chữ hoa hay chữ thường đều được xem như nhau. Tên bảng phải là duy nhất trong CSDL và tên bảng trung gian và không trùng với bất kỳ từ khóa nòa trong nghôn ngữ quản trị CSDL. - Tên cột của một bảng phải là khác nhau, nhưng chúng có thể giống nhau nếu như nằm trong các bảng khác nhau ii. Tạo bảng CSDL Cú pháp: Creat Table ( ( ), ( ), 30
  31. ( ), ); Kiểu dữ liệu có thể là: - Char(w): kiểu ký tự với kích thước cố định. Chiều dai của giá trị dữ liệu luôn luôn làw ký tự. Kích thước tối thiểu là 1 và tối đa là 255 ký tự. - VarChar(w): Kiểu ký tự với kích thước thay đổi từ 0 đến w ký tự. Giá trị lớn nhất của w là 2000. - Number(w,s): Kiểu dữ liệu số có kích thước tối đa w ký tự (kể chứa dấu chấm thập phân), trong đó có s chữ số sau dấu chấm thể hiện phần số lẻ. - Date: Kiểu dữ liệu ngày tháng năm. - Logical: Kiểu dữ liệu logic 1 byte có giá trị hoặc đúng (True), hoặc sai (False). Ví dụ: khai báo cấu trúc dữ liệu bảng Department trên. Creat Table Department ( Deptno Number(2) Deptname Char (15) Loc Char (15) Mgr Number(3) Exp_Budg Number (7) Rev_budg Number(7) ); 5. Khai báo ràng buộc toàn vẹn i. Ràng buộc toàn vẹn về miền giá trị Cú pháp: [Constraint ] Check ( ) Ràng buộc toàn vẹn về miền giá trị này có thể định nghĩa trên một cột của bảng, có thể được viết ngay sau tên thuộc tính mà không cần phải viết tên ràng buộc toàn vẹ trong cụm Constraint . Nếu định nghĩa trên nhiều cột của bảng thì nên sử dụng cụm này và được viết sau khi đã khai báo xong các thuộc tính của bảng. 31
  32. là một biểu thức logíc bất kỳ như đã trình bầy trong phần câu lệnh truy vấn thông tin, tuy nhiên trong biểu thức không được chứa các câu hỏi con. Ví dụ: Viết lại câu lệnh khai báo cấu trúc bảng Department với ràng buộc toàn vẹn về miền giá trị cho cột DeptNo: Create Table Department ( DeptNo Number(2) Primảy Ke Check (DeptNo Mod 10=0), DeptName Char(15) Not Null, Loc Char(15) Not Null Default “Houston”, Mgr Number(3) Exp_Budg Number(7) Not Null, Rev_Budg Number(7) ); Phép toán Mod dùng để lấy phần dư của một phép chia hai số nguyên. Mệnh đề Check ở trên cho phép chỉ nhận những bản ghi có giá trị ở cột DeptNo là bội của 10: 10, 20, 30, và 90. ii. Ràng buộc toàn vẹn về khóa ngoại hay phụ thuộc tồn tại. Cú pháp: [Constraint ] Foreign Key ( ) References ( ) Ví dụ: Định nghĩa cấu trúc bảng Employee Create Table Employee( EmpNo Number(3) Primary Key, Name Char(10) Not Null Job Char(5) References Jobs(Job), Salary Number(5) Not Null, Comm Number(5), DeptNo Number(2) References Department(DeptNo), Sex Char(1) Check(Sex=’F’ Or Sex =’M’) ); 6. Các lệnh quản lý bảng và từ điển dữ liệu i. Sửa đổi cấu trúc bảng - Bổ sung thêm cột mới: 32
  33. Cú pháp: Alter Table Add( [ ]) [mệnh đề Enable|Disable]; Với ::= [( )] Ví dụ: Bổ sung thêm cột tên vợ chồng (Spouses_Name) dài 15 ký tự của nhân viên trong bảng Empoyee: Alter Table Employee Add(Spouses_Name char(15)); - Sửa đổi định nghĩa cột mới Cú pháp: Alter Table Modify( ( )[Null]) [mệnh đề Enable|Disable] Lưu ý: Không thể sửa đổi một cột có chứa giá trị Null từ thuộc tính Null thành Not Null. Không thể bổ sung một cột mới với thuộc tính Not Null được. Muốn vậy phải thực hiện qua ba bước: (i) thêm cột với thuộc tính Null, (ii) điền đầy đủ các giá trị cho cột, (iii) đổi lại thuộc tính của cột thành Not Null. Không được phép sửa đổi kích thước của cột cho nhỏ lại, và cũng không được phép thay đổi kiểu dữ liệu của cột, trừ trường hợp cột đó chưa có dữ liệu gì. Ví dụ: Sửa kích thước cột tên nhân viên (Name) thành 25 ký tự: Alter Table Employee Modify(Name char(25)); ii. Hủy bỏ bảng Cú pháp: Drop Table | | [Cascade Constraint]; Ngữ nghĩa: Hủy bỏ bảng có tên sau từ khóa Drop Table ra khỏi CSDL. Khi đó tất cả các dữ liệu trong bảng đều bị xóa bỏ. Để hủy bỏ các ràng buộc toàn vẹn khác có liên quan tới bảng, cầnphải bổ sung và câu lệnh từ khóa Cascade Constraint. Ví dụ: hủy bỏ bảng Emplhist khỏi CSDL Drop Table Emplhist; 33
  34. iii. Đổi tên bảng Cú pháp: Rename | To | ; Ngữ nghĩa: Tên bảng hoặc tên View sẽ được đổi thành tên mới sau từ khóa To. Ví dụ: đổi tên bảng Department thành Dept. Rename Department To Dept; iv. Xóa bỏ tất cả các dòng của bảng và giải phóng vùng nhớ Cú pháp: Truncate Table ; Ngữ nghĩa: Khác với Delete From được sử dụng để xóa bản nghi khỏi bảng nhưng vùng nhớ trên bộ nhớ thứ cấp vẫn không được giải phóng để dùng lại. Lệnh Truncate sau khi đã xóa bỏ các bản nghi khỏ bảng thì vùng bộ nhớ của các bản nghi này sẽ được thu hồi và cho phép các bảng khác sử dụng. v. Khai báo người sử dụng mới đối với CSDL Không phải ai cũng có thể tùy tiện truy nhập và CSDL. Người quản trị CSDL sẽ phải thực hiện một lệnh khai báo người sử dụng CSDL và cấp quyền hạn cho họ trên từng bảng của CSDL. Cú pháp: Create User Identified By ; Ví dụ: Khai báo người sử dụng mới có tên là Minh với mật khẩu là minhkh Creat User Minh Identify By minhkh; vi. Cấp quyền hệ thống trên CSDL Grant , , To , ; Trong đó quyền hệ thống gồm có: Create Table, Create View, Create Procedure. Và lệnh cấp quyền hạn thao tác trên các đối tượng của CSDL với cú pháp: Grant{ [( , , )|All| [( )]On To { , , }| Public [With Grant Option]}; Ví dụ: cấp quyền truy vấn dữ liệu và cập nhật lại hai file Nảm và Sex cho người sử dụng có tên minh trên bảng Employee: Grant Select, Update(Name, Sex) 34
  35. On Employee To MINH vii. Lấy lại quyền thao tác trên các đối tượng đã trao cho người sử dụng Cú pháp: Revoke{ , , |All} On From{ , , |Public} [Cascade Constraints]; Mệnh đề Cascade Constraints được sử dụng khi muốn hủy tất cả các ràng buộc toàn vẹn về phụ thuộc tồn tại đã tạo trên đối tượng nhờ quyền hạn References. Ví dụ: lấy lại quyền truy vấn dữ liệu (select) vừa cập nhật (Update) đã trao cho người sử dụng Minh trên bảng Employee: Revoke Select, Update On Employee From MINH; 35