Clinical Features and Chest X-ray of Bronchiolitis in Children

Nội dung text: Clinical Features and Chest X-ray of Bronchiolitis in Children

1. Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 4 (2021) 20-26 Research Paper Clinical Features and Chest X-ray of Bronchiolitis in Children Doan Duy Khanh1*, Tran Phan Ninh2, Tran Minh Dien2 1 Thai Binh Pediatric Hospital, 2 Ton Than Tung, Tran Lam, Thai Binh, Vietnam 2 Vietnam National Children’s Hospital, 18/879 La Thanh, Dong Da, Hanoi, Vietnam Received 2 August 2021 Revised 13 August 2021; Accepted 16 August 2021 Abstract Objectives: To describe the clinical features and chest radiographs of bronchiolitis in children and its relationship with other forms of the disease. Method: Patients with acute bronchiolitis admitted to Respiratory Center, Vietnam National Children’s Hospital from July 2020 to December 2020. Diagnosis and determination the severity of the disease were according to the criteria of Australian Bronchiolitis Guideline 2019, and chest radiographs were determined such as peribronchial marking, hyperinflation, atelectasis Results: There were 143 patients in study had bronchiolitis, and severe cases with 34.3%. On chest X-ray, peribronchial marking appeared in all patients, and hyperinflation of the lung were more common with 81.8%. The more peribronchiality, the more severe the disease occured (OR= 2.24; 95% [CI]; 1,053 – 4.751). But atelectasis secondary caused by obstruction were quite a few (4.2%) and only occurred in severe cases. Conclusion: On chest X-ray, the more peribronchiality and atelectasis had prognostic value in determine the severe acute bronchiolitis in children. Keywords: Acute bronchiolitis, chest radiographs. * Corresponding author. E-mail address: duykhanhytb@gmail.com 20
2. D.D. Khanh et al./Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 4 (2021) 20-26 21 Đặc điểm lâm sàng và hình ảnh X-quang ngực của viêm tiểu phế quản ở trẻ em Đoàn Duy Khánh1*, Trần Phan Ninh2, Trần Minh Điển2 1 Bệnh viện Nhi Thái Bình, số 2 Tôn Thất Tùng, Trần Lãm, Thái Bình, Việt Nam 2 Bệnh viện Nhi Trung ương, 18/879 La Thành, Đống Đa, Hà Nội, Việt Nam Nhận ngày 2 tháng 8 năm 2021 Chỉnh sửa ngày 13 tháng 8 năm 2021; Chấp nhận đăng ngày 16 tháng 8 năm 2021 Tóm tắt Mục tiêu: Mô tả đặc điểm lâm sàng, hình ảnh X-quang lồng ngực của viêm tiểu phế quản ở trẻ em và mối liên quan của nó với các thể bệnh. Phương pháp: Bệnh nhi viêm tiểu phế quản cấp (VTPQ cấp) vào điều trị nội trú tại Bệnh viện Nhi Trung ương từ 01/7/2020 đến 31/12/2020. Chẩn đoán, mức độ nặng của VTPQ cấp theo tiêu chuẩn của hướng dẫn về VTPQ của Úc năm 2019. Hình ảnh tổn thương trên phim X-quang ngực thẳng được xác định: dày thành phế quản, ứ khí, xẹp phổi dựa vào kết quả đọc do bác sỹ chuyên khoa chẩn đoán hình ảnh. Phân tích các hình ảnh tổn thương phổi trên phim X-quang với các mức độ bệnh nặng của VTPQ. Kết quả: Nghiên cứu có 143 trẻ mắc VTPQ cấp. Mức độ bệnh nhẹ và trung bình là 65,7%, mức độ nặng chiếm 34,3%. Hình ảnh X-quang ngực gặp 100% có dày thành phế quản, hình ảnh ứ khí (81.8 %) với các mức độ khác nhau. Khả năng mắc bệnh nặng của nhóm ứ khí nhiều cao hơn nhóm không có ứ khí hoặc ứ khí ít (OR: 2.24; 95%CI:1.053- 4.751). Hình ảnh xẹp phổi rất hiếm gặp theo ghi nhận (4.2%), nhưng lại ghi nhận hoàn toàn ở thể VTPQ cấp nặng. Kết luận: Các hình ảnh ứ khí nhiều và xẹp phổi có liên quan đến mức độ nặng của bệnh ở trẻ mắc VTPQ cấp. Từ khóa: Viêm tiểu phế quản cấp, hình ảnh tổn thương X-quang phổi I. Đặt vấn đề dạng, từ nhẹ tới nặng, thậm chí suy hô hấp đe Viêm tiểu phế quản (VTPQ) là một bệnh dọa đến tính mạng của trẻ [2]. nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính phổ biến, bệnh Theo hướng dẫn về viêm tiểu phế quản hay gặp ở trẻ dưới 2 tuổi và chủ yếu gặp ở trẻ của Úc năm 2019 phân loại mức độ nặng của dưới 1 tuổi. Bệnh có biểu hiện lâm sàng đa VTPQ làm 3 mức độ: nhẹ, trung bình và nặng dựa vào các dấu hiệu lâm sàng chính đó là * Tác giả liên hệ toàn trạng, nhịp thở, sự gắng sức cơ hô hấp, E-mail address: duykhanhytb@gmail.com tím, SpO2 và khả năng ăn uống của trẻ khi mắc bệnh [1].
3. 22 D.D. Khanh et al./Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 4 (2021) 20-26 Thăm dò cận lâm sàng trong viêm tiểu phế Chẩn đoán mức độ nặng của VTPQ theo quản như X-quang lồng ngực và tìm hiểu vai hướng dẫn về viêm tiểu phế quản của Úc trò của nó trong viêm tiểu phế quản cũng đã năm 2019 phân loại mức độ nặng, nhẹ và được các tác giả nước ngoài đề cập trong trung bình, theo các tiêu chí: toàn trạng, nhịp các nghiên cứu. Những hình ảnh có thể gặp thở, thở gắng sức, tím tái, SpO2, khả năng của viêm tiểu phế quản gồm: hình ảnh ứ khí, ăn, bú [1]: xẹp nhánh hoặc phân thùy phổi, hình ảnh Các hình ảnh trên X-quang lồng ngực dày các phế quản ngoại biên, và thâm nhiễm trong bệnh viêm tiểu phế quản: dày thành khoảng kẽ lan tỏa [3]. Tại Việt Nam, các dữ phế quản (các đường mờ hình nan hoa bánh liệu nghiên cứu về vai trò của X-quang lồng xe toả ra từ rốn phổi, hình vành khăn), ứ ngực trong viêm tiểu phế quản còn hạn chế. khí (quá sáng 1 phần phổi hay toàn bộ, vòm Vì vậy chúng tôi thực hiện đề tài này với hoành hạ thấp, đè đẩy rãnh liên thuỳ), xẹp mục tiêu chủ yếu là: Mô tả đặc điểm lâm phổi (mờ hình tam giác hoặc hình chêm). sàng, hình ảnh X-quang lồng ngực của viêm 2.2. Phương pháp nghiên cứu tiểu phế quản ở trẻ em và mối liên quan của nó với các thể bệnh nhằm giúp ích cho các Nghiên cứu mô tả. bác sỹ lâm sàng trong vấn đề chẩn đoán, tiên Các dấu hiệu lâm sàng được chú ý thăm lượng và điều trị. khám đầy đủ trong 24 giờ đầu nhập viện nhằm đảm bảo phân loại được mức độ bệnh 2. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu VTPQ nhẹ, vừa và nặng. 2.1. Đối tượng nghiên cứu Kết quả X-quang ngực được bác sỹ chẩn đoán hình ảnh đọc, trả lời theo phiếu nghiên Tất cả bệnh nhi ngoài lứa tuổi sơ sinh cứu. Tìm hiểu mối liên quan giữa các dấu hiệu được chẩn đoán VTPQ cấp vào điều trị bất thường trên phim X-quang lồng ngực với nội trú tại Bệnh viện Nhi Trung ương từ mức độ bệnh VTPQ nhẹ, vừa và nặng. 01/7/2020 đến 31/12/2020 dựa vào hỏi tiền sử bệnh và khám lâm sàng. 2.3. Xử lý số liệu Tiêu chuẩn dựa theo hướng dẫn viêm Số liệu sau khi thu thập, được xử lý thô, tiểu phế quản của Úc năm 2019 [1]: Trẻ nhỏ sau đó được xử lý bằng phần mềm SPSS (thường dưới 2 tuổi, chủ yếu dưới 1 tuổi); 16.0. Dùng thử nghiệm khi bình phương để Khởi phát có hội chứng viêm long đường hô kiểm định sự liên quan giữa các hình ảnh hấp trên; Kèm theo sốt và một hoặc nhiều X-quang ngực và mức độ nặng của bệnh, trong số các triệu chứng: Ho; khò khè; thở tính tỷ suất chênh (OR) và khoảng tin cậy nhanh theo tuổi; suy hô hấp (tùy theo mức 95% (95% CI). độ nặng của bệnh); nghe phổi có nhiều ran 3. Kết quả nghiên cứu rít, ran ngáy. Tiêu chuẩn loại trừ: Trẻ > 2 tuổi; Khò khè 3.1. Đặc điểm bệnh nhân nghiên cứu do các nguyên nhân xác định khác: hen phế Nghiên cứu cho thấy nhóm trẻ từ 1-6 quản, dị vật đường thở, ho gà, chèn ép từ tháng chiếm tỷ lệ nhiều nhất là 52.4%. Tỷ ngoài vào như hạch bạch huyết ; khò khè lệ nam/nữ là 2.7/1. Hầu hết các trẻ (80.4%) lần 2 trở đi. có tiền sử đẻ thường. Có 6 trẻ trẻ đẻ thiếu
4. D.D. Khanh et al./Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 4 (2021) 20-26 23 tháng chiếm 4.2%. Hầu hết các trẻ có tình sống tại Hà Nội chiếm 56.6%. Đại đa số các trạng dinh dưỡng khi nhập viện bình thường trẻ vào viện có thời gian bị bệnh ở nhà từ 3 chiếm 94.4%. Đa số các trẻ là những trẻ ngày trở xuống chiếm tỷ lệ 69.3%. 3.2. Triệu chứng lâm sàng và mức độ bệnh Hình 1. Phân loại mức độ bệnh Nhận xét: Có 34.3% bệnh nhân thuộc thể bệnh nặng. Bảng 1. Các triệu chứng lâm sàng thường gặp Triệu chứng lâm sàng N Tỷ lệ (%) Ho 143 100 Khò khè 143 100 Thở nhanh 116 81.1 Kích thích quấy khóc 101 70.6 Sốt 80 55.9 Ral rít 143 100 Rút lõm lồng ngực 87 60.8 Nôn, đại tiện lỏng 30 21 Nhận xét: Khò khè, ho, khó thở và sốt là các triệu chứng hay gặp nhất khiến bà mẹ đưa trẻ đi khám với các tỷ lệ tương ứng là 100%, 100%, 81.1% và 55.9%.
5. 24 D.D. Khanh et al./Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 4 (2021) 20-26 Bảng 2. Triệu chứng lâm sàng theo mức độ bệnh VTPQ nhẹ và trung bình VTPQ nặng Triệu chứng n = 94 n = 49 p lâm sàng n % n % n % n % Ho 94 100 49 100 Khò khè 94 100 49 100 Kích thích quấy khóc 66 70.2 35 71.4 0.096 Thở nhanh 67 71.3 49 100 < 0.01 Rút lõm lồng ngực 38 40.4 49 100 < 0.01 Tím 0 0 17 34.7 < 0.01 Nhận xét: Kết quả cho thấy có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về tần suất các triệu chứng thở nhanh, rút lõm lồng ngực và tím ở nhóm bệnh nhân nặng so với nhóm nhẹ và trung bình. 3.3. Hình ảnh X-quang ngực và liên quan mức độ bệnh Bảng 3. Hình ảnh X-quang ngực trong VTPQ Hình ảnh N Tỷ lệ % Tổng Không 26 18.2 Ứ khí Ít 29 20.3 81.8 Nhiều 88 61.5 Dày thành PQ 143 100 100 Xẹp phổi 6 4.2 4.2 Nhận xét: Dày thành PQ gặp ở 100% bệnh nhân, ứ khí chiếm 81.8%, xẹp phổi rất ít 4.2%. Bảng 4. Hình ảnh X-quang ngực và mức độ nặng VTPQ nhẹ, trung bình VTPQ nặng Hình ảnh OR p n % n % 2.24 Ít hoặc không 42 76.4 13 23.6 0.034 Ứ khí (1.053 - 4.751) Nhiều 52 59.1 36 40.9 Xẹp phổi 0 6 4.2 Nhận xét: Kết quả cho thấy có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê hình ảnh ứ khí nhiều trên phim X-quang lồng ngực ở nhóm trẻ VTPQ nặng so với nhóm trẻ VTPQ trung bình và nhẹ (OR = 2.24; (95% [CI]; 1.053 - 4.751)). Đồng thời cũng thấy rằng hình ảnh xẹp phổi gặp với tỷ lệ ít (4.2%) và chỉ gặp ở thể bệnh nặng.
6. D.D. Khanh et al./Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 4 (2021) 20-26 25 4. Bàn luận Các hình ảnh X-quang ngực mà chúng Trong nghiên cứu của chúng tôi, phần lớn tôi ghi nhận được bao gồm : dày thành phế VTPQ gặp ở tuổi từ 0-12 tháng chiếm 73.4% quản gặp ở 100% các bệnh nhân, ứ khí chiếm (trong đó nhóm trẻ ≤ 6 tháng chiếm 52.4%). 81.8% và xẹp phổi 4.2%. 100 % bệnh nhân có Theo Hồ Chí Thanh thì 43% bệnh nhân gặp hình ảnh dày thành phế quản, điều này cũng ở trẻ dưới 6 tháng [4]. Phạm Thị Minh Hồng phù hợp với cơ chế bệnh sinh của VTPQ đó cũng nhận thấy rằng 90% bệnh gặp ở trẻ dưới là sự viêm phù nề hoại tử bong tróc biểu mô 12 tháng, trong đó chủ yếu là trẻ dưới 6 tháng đường thở nhỏ, tuy nhiên hình ảnh X-quang [5]. Nghiên cứu của Nguyễn Tiến Dũng tại ngực không thể đánh giá mức độ dày thành khoa Nhi Bệnh viện Bạch Mai năm 2007 phế quản giống như trên phim CT lồng ngực thấy rằng trẻ từ 0-6 tháng chiếm 61,25% [6]. nên không thể so sánh liên quan với mức độ Nghiên cứu cho thấy nam gặp nhiều hơn nữ nặng. với tỷ lệ 2.7/1. Kết quả này tương đương với Trong nhóm hình ảnh ứ khí do bác sỹ các nghiên cứu khác [4-6]. chuyên khoa chẩn đoán hình ảnh đọc phục Nghiên cứu của chúng tôi cũng nhận thấy vụ cho nghiên cứu này, chúng tôi rút ra kết rằng đa số các trẻ nhập viện đều thuộc thể quả rằng khả năng mắc thể bệnh nặng của bệnh trung bình hoặc thể bệnh nặng (chiếm nhóm bệnh nhân có hình ảnh X-quang ứ khí 61.5%), số trẻ thể bệnh nhẹ nhập viện chiếm nhiều lan toả cao gấp 2.24 lần so với nhóm tỷ lệ thấp (38.5%). Triệu chứng lâm sàng bệnh nhân không có hình ảnh X-quang ứ khí thường gặp ở cả 3 mức độ bệnh là ho, khò khè hoặc ứ khí ít (95% [CI]; 1,053 – 4,751). Điều và nghe phổi có ral rít với tỷ lệ 100%. Triệu này được giải thích có lẽ do tình trạng ứ khí chứng tiếp theo là kích thích và quấy khóc phản ánh sự phù nề, tắc nghẽn của đường dẫn chiếm 70.6 %, sốt chiếm 55.9%. Nghiên cứu khí, càng tắc nghẽn nhiều thì khả năng bệnh của Nguyễn Tiến Dũng thấy ral rít, ral ngáy nặng càng cao, đặc biệt ở những trẻ nhỏ, khả chiếm 67% [6], trong khi đó Phạm Thị Minh năng ho khạc đờm rất kém, và việc chăm sóc Hồng thấy rằng ral rít, ral ngáy hoặc ral ẩm hô hấp cũng sẽ khó khăn hơn. Theo Hồ Chí chiếm 56% [5]. Có sự khác biệt này có lẽ do Thanh thấy hình ảnh ứ khí chiếm 78.5% [4], tiêu chí lựa chọn bệnh nhân trong tiêu chuẩn Nguyễn Tiến Dũng cũng thấy hình ảnh ứ khí nghiên cứu của chúng tôi, chúng tôi xem xét chiếm nhiều nhất 81.2% [6]. Tuy nhiên chúng kỹ các trường hợp được chẩn đoán VTPQ trên tôi cũng thấy chưa có tác giả nào đề cập đến lâm sàng khi có ghi nhận tổn thương nghe vấn đề phân loại ứ khí ra nhiều mức độ và thấy là ral rít, ngáy và chỉ lựa chọn những tìm hiểu mối liên quan giữa những hình ảnh bệnh nhân khò khè lần đầu tiên. đó với mức độ nặng của bệnh, vì vậy cần có Các triệu chứng lâm sàng thở nhanh, rút những nghiên cứu với cỡ mẫu lớn hơn để lõm lồng ngực và tím gặp ở nhóm bệnh nhân xem xét thêm về vấn đề này. nặng nhiều hơn nhóm nhẹ và trung bình, sự Xẹp phổi gặp 1 tỷ lệ rất thấp 4.2 %. Theo khác biệt này có ý nghĩa thống kê. Kết quả của Hồ Chí Thanh thấy hình ảnh xẹp phổi 3.2% chúng tôi tương tự nghiên cứu của Nguyễn [4]. Theo Nguyễn Tiến Dũng xẹp phân thuỳ Tiến Dũng [6]. Như vậy theo chúng tôi các phổi là 3.7% [6]. Chúng tôi nhận thấy hình dấu hiệu thở nhanh, rút lõm lồng ngực và tím ảnh xẹp phổi chỉ gặp ở trẻ mắc thể bệnh nặng. là các dấu hiệu tiên đoán trẻ bệnh nặng. Điều đó cho thấy xẹp phổi có giá trị tiên
7. 26 D.D. Khanh et al./Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 4 (2021) 20-26 lượng thể nặng của bệnh. Kết quả này cũng Bach Mai Hospital, 211-218. 1990. (in tương tự với nghiên cứu của Shaw chỉ ra rằng Vietnamese) bệnh nhân có xẹp phổi trên X-quang ngực có [3] Thuy NTD. Lecture on Bronchiolitis, mức độ nghiêm trọng của bệnh cao gấp 2.7 Department of Pediatrics, Hanoi Medical lần (95% [CI]; 1,97 - 3,7) so với những bệnh University. 2015. (in Vietnamese) nhân không có dấu hiệu này trên X-quang ngực [7]. Nghiên cứu của Phạm Thị Minh [4] Thanh HC. Characteristics of Hồng và Nguyễn Tiến Dũng cũng chỉ ra rằng Bronchiolitis caused by respiratory hình ảnh xẹp phổi có giá trị tiên lượng bệnh syncytial virus in children from 2 nặng [5-6]. months to 2 years old at the Respiratory 5. Kết luận Department of Children’s Hospital No. 1, Thesis Medicine Master. University of Tỷ lệ trẻ VTPQ nặng nhập viện là 34.3%, Medicine and Pharmacy in Ho Chi Minh các dấu hiệu lâm sàng có ý nghĩa tiên lượng City. 2002. (in Vietnamese) bệnh nặng là thở nhanh, rút lõm lồng ngực và tím tái. [5] Hong PTM. Prognostic factors in Các hình ảnh ứ khí nhiều và xẹp phổi có bronchiolitis in children, Journal of liên quan đến mức độ nặng của bệnh ở trẻ Medicine in Ho Chi Minh City, 8 mắc VTPQ. (Supplementary of No.1),123-131. 2004 (in Vietnamese) Tài liệu tham khảo [6] Dung NT and La VT. Clinical and subclinical characteristics of acute [1] O’Brien S, Borland ML, Cotterell E et bronchiolitis in children, Vietnam al. Australasian bronchiolitis guideline. J Paediatr Child Health 2019;5(1):42-53. Medical Journal. 2007. 336 (1), 11-17. (in Vietnamese) [2] Quy T and Dung NT. Clinical [7] Shaw ON, Bell LM, Sherman characteristics and effects of bronchial NH. Outpatient assessment of aspiration in the treatment of acute infants with bronchiolitis. Am bronchitis with complications of J Dis Child 1991;145(2):151– bronchial obstruction in children, 155. 10.1001/ booklet of scientific researches of archpedi.1991.02160020041012