Đề cương ôn thi cuối học kỳ II môn Nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin II

Nội dung text: Đề cương ôn thi cuối học kỳ II môn Nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin II

1. ĐỀ C ƯƠ NG ÔN THI CU ỐI HỌC KÌ 2 – MÔN NGUYÊN LÝ II (P/s: Đề c ươ ng ch ỉ mang tính ch ất tham kh ảo, sai không ch ịu trách nhi ệm! KT: Đức Ph ạm) CH ƯƠ NG 4: HỌC THUY ẾT GIÁ TR Ị Câu 1: Kinh t ế t ự nhiên – kinh t ế hàng hóa. Kinh t t nhiên: Là hình th c t ch c s n xu t mà s n ph m to ra nh m ph c v chính ch th s n xu t. c im: G n v i trình th p c a LLSX, ít thay i. Quy mô: Mang tính ch t khép kín. Tính ch t: B o th , trì tr . Kinh t hàng hóa: Là hình th c s n xu t mà s n ph m t o ra nh m trao i mua bán. c im: LLSX phát tri n ngày càng cao. Quy mô: mang tính ch t m r ng. Tính ch t: N ng ng, không ng ng phát tri n. Câu2: Các điều ki ện c ơ b ản cho s ự ra đờ i và t ồn t ại c ủa s ản xu ất hàng hóa: Theo quan im c a ch ngh a Mác – Lê nin, s ra i và t n t i c a s n xu t hàng hóa do 2 nguyên nhân sau: - Có s phân công lao ng xã h i. + Phân công lao ng xã h i: là s chuyên môn hóa v s n xu t, làm cho s s n xu t xã h i phân thành nhi u ngành, nhi u ngh khác nhau. + Phân công lao ng xã h i là c ơ s c a s n xu t và trao i hàng hóa, vì do phân công lao ng xã hi nên m i ng ưi ch s n xu t m t ho c m t vài s n ph m nh ưng nhu c u c n nhi u th d n n mâu thu n: v a th a v a thi u n y sinh quan h trao i s n ph m cho nhau. + Có 3 lo i phân công L XH: Phân công c thù, phân công chung, phân công lao ng cá bi t. - S tách bi t t ươ ng i v m t kinh t gi a nh ng ng ưi s n xu t + S tách bi t v m t kinh t làm cho nh ng ng ưi s n xu t tr thành ch th s n xu t c l p, do ó sn ph m làm ra thu c quy n s h u ho c do h chi ph i. + Nguyên nhân d n t i c l p v m t kinh t : Ch chi m h u t ư nhân v TLSX, Có nhi u hình th c s h u v TLSX, S tách r i gi a quy n s h u và quy n s d ng. + S tách bi t làm cho trao i mang hình th c là trao i hàng hóa. Câu 3: Có th ể đồ ng nh ất kinh t ế hàng hóa v ới kinh t ế t ư b ản ch ủ ngh ĩa được không? Không th ng nh t (d a trên câu 1) Câu 4: So sánh các chính sách phát tri ển kinh t ế hàng hóa Vi ệt Nam qua hai giai đoạn: 75 – 86 và 86 – nay. Ph ươ ng di ện Giai đoạn 1975 – 1986 Giai đoạn 1986 - nay Mô hình K ho ch hóa t p trung d ưi s ch o Kinh t hàng hóa nhi u thành ph n ca Nhà n ưc. nh h ưng XHCN QHSX c Tuy t i hóa a d ng hóa quan h s n xu t tr ưng Công h u Kinh t nhi u thành ph n: t ư nhân, cá Kinh t : +Nhà n ưc: S h u toàn dân th , u t ư n ưc ngoài + t p th : s h u t p th Giúp gi i phóng LLSX, h s n xu t Cá th nh , s n xu t nh , không có kh nh có nhi u iu ki n thu n l i nng phát tri n. phát tri n. Phân công Không h p lí Ch n úng ngành l i th . LXH Không m c a: không t n d ng ưc th Chi n l ưc m r ng quan h i ngo i mnh và c ơ h i. vi nhi u n ưc -> không hi u qu Phát tri n giao l ưu buôn bán nhi u 1
2. nưc. S tách bi t H s n xu t, doanh nghi p, xí nghi p, Nhà n ưc xây d ng ch PL, iu tươ ng i Nhà n ưc quy t nh, n nh ch tiêu. ti t th tr ưng b ng các công c . -> không h p lý Doanh nghi p c l p v kinh t , t hc toán kinh doanh. H qu Kinh t trì tr , kh ng ho ng KT hàng hóa phát tri n toàn di n nh ưng ch ưa hoàn thi n. Câu 5: Hàng hóa và hai thu ộc tính c ủa hàng hóa - Hàng hóa: là s n ph m c a lao ng, th a mãn m t nhu c u nào ó c a con ng ưi, thông qua trao i b ng mua và bán. Hàng hóa g m 2 lo i: h u hình và vô hình. - Hai thu c tính c a hàng hóa: + Giá tr s d ng: Khái ni m: Là công d ng c a hàng hóa, th a mãn nhu c u nào ó c a con ng ưi. c im: Công d ng do thu c tính t nhiên bên trong hàng hóa em l i. Phát hi n ra GTSD là do ti n b c a KHKT, s phát tri n LLSX nói chung. GTSD ưc bi u hi n trong tiêu dùng. GTSD là m t ph m trù v nh vi n + Giá tr : Khái ni m: Giá tr là lao ng c a ng ưi s n xu t k t tinh trong hàng hóa. c im: Là ph m trù l ch s , ch t n t i trong s n xu t hàng hóa. Ph n ánh quan h gi a ng ưi s n xu t hàng hóa Là thu c tính xã h i c a hàng hóa, là c ơ s trao i. Giá tr bi u hi n trong l ưu thông. - Mi quan h gi a hai thu c tính: Hai thu c tính có MQH v a th ng nh t, v a mâu thu n. + Th ng nh t: ã là hàng hóa ph i có hai thu c tính. + Mâu thu n: V i t ư cách là GTSD các hàng hóa không ng nh t v ch t Vi t ư cách là giá tr thì các hàng hóa ng nh t v ch t ( u là L ã ưc v t hóa) Qua trình th c hi n GT và GTSD khác nhau v th i gian và không gian. Tr ưc khi th c hi n GTSD ph i tr l i giá tr c a nó, n u không th c hi n giá tr s không th c hi n ưc GTSD. Câu 6: Hai m ặt c ủa lao độ ng s ản xu ất hàng hóa - Lao ng c th : là lao ng có ích d ưi m t hình th c c th c a m t ngh nghi p chuyên môn nh t nh Mi lao ng c th có m c ích riêng, ph ươ ng pháp, i t ưng lao ng, công c lao ng và k t qu lao ng riêng. + Lao ng c th là c ơ s c a phân công lao ng xã h i. + M i lao ng c th t o ra m t giá tr s d ng nh t nh. + Lao ng c th là ph m trù v nh vi n. - Lao ng tr u t ưng: Là lao ng c a ng ưi s n xut hàng hóa ã g t b hình th c bi u hi n c a nó quy v cái chung ng nh t, ó là s tiêu phí s c lao ng, tiêu hao s c c ơ b p, th n kinh ca con ng ưi. + Lao ng tr u t ưng t o ra giá tr c a hàng hóa. + Lao ng tr u t ưng là ph m trù l ch s , ch có s n xu t s n ph m bán thì lao ng s n xu t hàng hóa ó m i có tính ch t là lao ng tr u t ưng. + Lao ng tr u t ưng là lao ng ng nh t và gi ng nhau v ch t. - Mâu thu n c ơ b n c a n n s n xu t hàng hóa: 2
3. + Lao ng c th bi u hi n thành lao ng t ư nhân. + Lao ng tr t ưng bi u hi n thành lao ng xã h i. + Mâu thu n c ơ b n c a s n xu t hàng hóa: lao ng t ư nhân và lao ng xã h i. + Bi u hi n: Sn ph m do ng ưi sx nh t o ra có th không phù h p v i nhu c u xã h i. Hao phí lao ng các bi t có th cao hay th p h ơn hao phí L XH ch p nh n. Mâu thu n lao ng t ư nhân và lao ng xã h i ch a ng kh n ng s n xu t th a. Câu 7: Lượng giá tr ị c ủa hàng hóa: K/n: L ưng L XH c n thi t s n xu t ra hàng hóa ơ n v o: th i gian lao ng: ngày, tháng, n m, gi Lưng giá tr hàng hóa không o b ng th i gian lao ng cá bi t mà o b ng th i gian L XH c n thi t. Th i gian lao ng XH c n thi t: là th i gian c n thi t snar xu t hàng hóa v i trình thành th o trung bình, c ưng trung bình, trong nh ng iu ki n bình th ưng so v i hoàn c nh c a XH nh t nh. Các nhân t nh h ưng t i l ưng giá tr c a hàng hóa. + Nng su t lao ng: Là n ng l c c a ng ưi s n xu t, o b ng s sp/th i gian ho c s th i gian/1 s n ph m. c im: Khi NSL thay i: tng s n ph m thay i t l thu n, giá tr trên m i ơn v s n ph m t l ngh ch. Các y u t nh h ưng: iu ki n t nhiên, bi n pháp qu n lí, trình máy móc, trình ng ưi L Tính gi i h n: Không có gi i h n. + Cươ ng lao ng K/n: M c tiêu hao sc L trong quá trình s n xu t. c im: Khi c ưng L thay i: t ng s n ph m t l thu n, giá tr trên m i ơn v s n ph m không i. Các y u t nh h ưng: K t nhiên, bi n pháp qu n lí, Y u t quan tr ng nh t: Th ch t, tinh th n ng ưi lao ng. Tính gi i h n: có gi i h n. + Tính ph c t p c a lao ng: Lao ng gi n ơn: L ch ưa qua ào t o ho c ào t o ít. Lao ng ph c t p: ã qua ào t o, có trình chuyên môn. Lao ng ph c t p là b i s c a lao ng gi n ơn. Câu 8: Các ch ức n ăng c ủa ti ền, ch ức n ăng nào c ơ b ản nh ất? - Các ch c n ng: + Th ưc o giá tr : Ti n dung o l ưng và bi u hi n giá tr c a hàng hóa khác. th c hi n ch c nng này có th ch c n m t l ưng ti n t ưng t ưng, không c n thi t có ti n m t. giá tr hàng hóa bi u hi n b ng ti n g i là giá c c a hàng hóa. ơ n v o l ưng ti n t và các ph n chia nh c a nó g i là tiêu chu n giá c . + Ph ươ ng ti n l ưu thông: ti n làm môi gi i trong trao i hàng hóa, khi ti n làm ph ươ ng ti n l ưu thông òi h i ph i có ti n m t th c t + Ph ươ ng ti n c t gi : Ti n ưc rút kh i l ưu thông và c t gi l i khi c n thi t em ra tiêu dung. Các hình th c c t gi : C t gi u, g i ngân hàng Ch có vàng, b c m i th c hi n ưc ch c n ng này. + Ph ươ ng ti n thanh toán: ti n dung chi tr sau khi công vi c ã hoàn thành nh ư: tr ti n mua hàng ch u, tr n , n p thu + Ti n t th gi i: Khi xu t hi n quan h mua bán gi a các qu c gia, yêu c u có m t ng ti n chung, ban u: vàng, v sau: h th ng t giá h i oái. 3
4. - Trong các ch c n ng trên, th ưc o giá tr là chc n ng c ơ b n nh t (g n v i b n ch t c a ti n, cơ b n nh t, c ơ s hình thành ch c n ng khác, c ơ s o l ưng giá tr ) Câu 9: Nội dung và tác động c ủa quy lu ật giá tr ị: - Ni dung quy lu t: Sn xu t và trao i hàng hóa ph i d a trên c ơ s giá tr c a nó, t c trên c ơ s hao phí lao ng xã h i cn thi t. Trong s n xu t: Kh i l ưng s n ph m mà ng ưi s n xu t t o ra ph i phù h p v i kh n ng thanh toán ca xã h i, hao phí lao ng cá bi t ph i phù h p v i hao phí lao ng xã h i c n thi t. Trong trao i: Ph i th c hi n theo quy t c ngang giá, ho c giá c phù h p v i giá tr . - Tác ng c a quy lu t: iu ti t s n xu t và l ưu thông hàng hóa. Kích thích c i ti n k thu t, h p lí hóa s n xu t, t ng n ng su t lao ng, h giá thành s n ph m. Phân hóa ng ưi s n xu t thành k giàu, ng ưi nghèo. CH ƯƠ NG 5: HỌC THUY ẾT GIÁ TR Ị TH ẶNG D Ư Câu 10: Sự ra đờ i c ủa ph ươ ng th ức s ản xu ất TBCN? + Khái ni m: SX hàng hóa gi n ơn: D a trên ch t ư h u nh v t ư li u s n xu t và lao ng c a b n than ng ưi sn xu t. SX hàng hóa TBCN: Da trên ch chi m h u t ư nhân TBCN v TLSX và bóc l t lao ng làm thuê. + iu ki n ra i c a s n xu t hàng hóa TBCN: Ng ưi lao ng t do v than th m b t ưc ot h t TLSX. Tp trung m t s l n ti n vào trong tay m t s ít ng ưi l p ra các xí nghi p TBCN. + Các nhân t t o ra hai iu ki n: S ho t ng c a quy lu t giá tr : Có tác d ng phân hóa nh ng ng ưi s n xu t thành k giàu, ng ưi nghèo, làm phát sinh quan h s n xu t TBCN. Tích l y nguyên th y c a t ư b n: là tích l y có tr ưc ch ngh a t ư bn, làm iu ki n cho s ra i c a ch ngh a t ư b n. Bi n pháp: Dùng b o l c t ưc ot TLSX c a nh ng ng ưi SX nh . Da vào chính quy n nhà n ưc t p trung c a c i b ng cách: phát hành công trái, nh ra các chính sách thu n ng n , m u d ch b t bình ng, c ưp bóc thu c a. Câu 11: Điều ki ện để bi ến s ức lao độ ng thành hàng hóa, hai thu ộc tính c ủa hàng hóa s ức lao độ ng là gì? - iu ki n bi n s c lao ng thành hàng hóa: + Khái ni m: S c lao ng là toàn b nh ng n ng l c t n t i trong m t con ng ưi và ưc ng ưi ó dung vào s n xu t. + S c lao ng tr thành hàng hóa khi có hai iu ki n sau: Ng ưi lao ng là ng ưi t do, có kh n ng chi ph i s c lao ng Ng ưi lao ng không có TLSX c n thi t k t h p v i SL c a mình. - Hai thu c tính c a hàng hóa s c lao ng + Giá tr c a hàng hóa s c lao ng: Là do s l ưng lao ng xã h i c n thi t s n xu t và tái s n xu t ra hàng hóa s c lao ng quy t nh Giá tr c a hàng hóa SL = giá tr c a toàn b các t ư li u sinh ho t c n thi t SX và tái SX SL . Lưng giá tr các t ư li u sinh ho t c n thi t bao g m: Giá tr các t ư li u sinh ho t v t ch t và tinh th n c n thi t nuôi s ng công nhân. 4
5. Chi phí ào t o công nhân Giá tr các t ư li u sinh ho t v t ch t và tinh th n c n thi t cho gia ình công nhân. Giá tr c a hàng hóa s c lao ng bao g m c y u t l ch s , tinh th n. Giá tr s c lao ng bi u hi n b ng ti n ưc g i là giá c s c lao ng hay ti n l ươ ng. Giá tr c a hàng hóa SL ch u tác ng c a 2 xu h ưng i l p nhau: Giá tr hàng hóa SL có xu h ưng t ng: SX càng phát tri n, nhu c u v lao ng ph c t p càng tng; Nhu c u TLSX t ng theo à ti n b LLSX. Xu h ưng gi m giá tr hàng hóa SL : Do NSL t ng lên nên giá c các t ư li u sinh ho t, d ch v gi m. + Giá tr s d ng c a hàng hóa s c lao ng: GTSD c a hàng hóa SL th a mãn nhu c u ng ưi mua. Công d ng c a nó bi u hi n qua tiêu dùng hàng hóa SL chính là ti n hành quá trình lao ng. Quá trình lao ng ng th i là quá trình s n xu t ra hàng hóa, s c lao ng t o ra m t giá tr m i l n hơn giá tr b n thân nó. Hàng hóa s c lao ng có c im riêng bi t là ngu n g c tr c ti p t o ra giá tr th ng d ư, là chìa khóa gi i quy t mâu thu n công th c chung c a t ư b n. Hàng hóa SL là iu ki n c a s bóc l t ch không ph i là cái quy t nh có hay không s bóc l t. Câu 12: Quá trình s ản xu ất giá tr ị th ặng d ư: - c im c a quá trình s n xu t t ư b n ch ngh a: + Ng ưi công nhân làm vi c d ưi s ki m soát c a nhà t ư b n. + S n ph m công nhân làm ra thu c s s h u c a nhà t ư b n. + Quá trình s n xu t TBCN là s th ng nh t là s th ng nh t gi a quá trình s n xu t ra giá tr s d ng vi vi c t o ra giá tr và giá tr th ng d ư. - Giá tr th ng d ư là ph n gía tr m i dôi ra ngoài s c lao ng mà ng ưi công nhân t o ra m t lưng giá tr ngang b ng v i giá tr s c lao ng. - Ngày lao ng c a công nhân chia thành 2 ph n: + Th i gian lao ng c n thi t: Ph n th i gian lao ng mà ng ưi công nhân t o ra m t l ưng giá tr mt l ưng giá tr ngang b ng v i giá tr s c lao ng. + Th i gian lao ng th ng d ư: Ph n còn l i c a ngày lao ng v ưt kh i th i gian lao ng t t y u. - Giá tr c a hàng hóa g m 2 ph n: + Giá tr TLSX, nh lao ng c th c a công nhân mà ưc b o t n và d ch chuy n vào giá tr SP mi. + Giá tr do lao ng tr u t ưng c a công nhân t o ra trong quá trình lao ng g i là giá tr m i. Câu 13: Bản ch ất c ủa t ư b ản và s ự phân chia t ư b ản: - Bn ch t c a t ư b n: Tư b n là giá tr sinh ra giá tr th ng d ư b ng cách bóc l t lao ng c a công nhân làm thuê. Tư b n th hi n QHSX gi a giai c p t ư s n và giai c p vô s n. - Phân chia t ư b n: G m 2 lo i + T ư b n b t bi n (C): B ph n t ư b n t n t i d ưi d ng t ư li u s n xu t mà giá tr ưc b o t n và chuy n vào s n ph m, t c là giá tr không thay ôi v l ưng trong quá trình s n xu t. + T ư b n kh bi n (V): B ph n t ư b n ng tr ưc dùng mua hàng hóa s c lao ng không tái hi n ra nh ưng thông qua lao ng tr u t ưng, ng ưi công nhân làm thuê ã sáng t o ra m t giá tr m i, l n hơn giá tr s c lao ng, t c là có s bi n i v s l ưng. - Cơ s c a vi c phân chia: Nh tính ch t hai m t c a lao ng s n xu t ra hàng hóa. + L c th : b o t n và chuy n d ch giá tr c a TLSX. + L tr u t ưng: t o ra giá tr m i. 5
6. - Ý ngh a c a s phân chia: là chài khóa xác nh s khác nhau c a TBBB và TBKB. Ch có t ư b n kh bi n mi t o ra giá tr th ng d ư, còn t b n ch t ch là iu ki n ti n hành s n xu t. Ch ra vai trò m i b ph n t ư b n trong vi c t o ra giá tr th ng d ư. Câu 14: Hai ph ươ ng pháp s ản xu ất giá tr ị th ặng d ư: - Giá tr th ng d ư tuy t i: Là giá tr th ng d ư ưc t o ra do kéo dài ngày lao ng trong khi ó th i gian lao ng t t y u không i. + Các con ưng ch y u SX giá tr th ng d ư tuy t i: t ng th i gian làm vi c trong m t ngày, tháng, nm ; t ng c ưng lao ng. + Gi i h n ngày lao ng: th i gian lao ng c n thi t < LLSX Quá trình SX mang tính xã h i, s n xu t giá tr th ng d ư ntn mang tính t ư nhân. Mâu thu n v m t kinh t : LLSX mang tính ch t xã h i hóa ngày càng cao, QHSX mang tính ch t t ư nhân, ch s h u t ư nhân v TLSX Mâu thu n v m t xã h i: Giai c p nông dân hi n i và giai c p t ư s n u tranh gi i quy t mâu thu n: LLSX mang tính ch t quy t nh, thay th QHSX c b ng QHSX m i, xu h ưng phát tri n: Ph ươ ng th c sx TBCN thay bng ph ươ ng th c s n xu t m i, thông qua CMXH ca giai c p công nhân. Tác ng c a quy lu t: Tích c c: kích thích c i ti n k thu t, nâng cao NSL , phát tri n LLSX Tiêu c c: Mâu thu n gi a 2 giai c p t ư s n và vô s n ngày càng tr nên gay g t. ây là quy lu t kinh t c ơ b n vì: + Ph n nh m c ích c a n n s n xu t và ph ươ ng ti n t m c ích. + Ph n ánh quan h gi a t ư b n và lao ng, ây mà quan h c ơ b n trong xã h i t ư b n. + Ph n ánh quan h b n ch t trong CNTB. + Chi ph i s ho t ng c a các quy lu t kinh t khác. + Quy t nh s phát sinh, phát tri n c a CNTB, và các quy lu t v n ng c a ph ươ ng th c s n xu t ó. Câu 16: Quy lu ật tích l ũy c ơ b ản - Khái ni m tái s n xu t: + Tái s n xu t gi n ơn: Quy mô nh ư c , giá tr th ng d ư ưc nhà t ư b n tiêu dùng, ây không ohaur c tr ưng c a s n xu t TBCN. c tr ưng cho s n xu t hàng hóa nh , gi n ơn + Tái s n xu t m r ng: Quy mô l n h ơn tr ưc. Giá tr th ng d ư chia ra làm hai: Qu tiêu dùng và qu tích l y. Th c ch t c a tích l y: Chuy n m t ph n giá tr th ng d ư thành t ư b n (t ư b n hóa giá tr th ng d ư) c im c a tích l y: 6
7. + ng c ơ tích l y: Nhà t ư b n mu n s n xu t giá tr th ng d ư ngày càng nhi u, do c nh tranh ngày càng gay g t, nhu c u áp d ng KH tiên ti n trong s n xu t. + Ngu n g c quá trình tích l y: Giá tr th ng d ư. + Trong quá trình tích l y lien t c, quy n s h u t ư nhân v TLSX ưc chuy n hóa thành chi m h u tư nhân v TLSX và ng ưc l i. + Các nhân t nh h ưng t i tích l y: Kh i l ưng giá tr th ng d ư, n ng su t lao ng, quy mô t ư b n, chênh l ch gi a t ư b n s d ng và t ư b n tiêu dùng. Câu 17: Quy lu ật tích t ụ và t ập trung t ư b ản Trong quá trình s n xu t, quy mô t ư b n cá bi t có th t ng lên do nhi u nguyên nhân: K t qu c a tích ly giá tr th ng d ư (tích t t ư b n), s h p nh t các t ư b n có s n trên th tr ưng thành t ư b n m i (t p trung t ư b n) Tác ng: Quy mô t ư b n t ng, n ng l c s n xu t c a nhà t ư b n t ng. Câu 18: Quy lu ật c ấu t ạo h ữu c ơ t ư b ản C/V + C u t o k thu t t ư b n:T ươ ng quan gi a l ưng TLSX và l ưng s c lao ng. Ph n ánh trình c a sn xu t. + C u t o giá tr c a t ư b n: là quan h gi a s l ưng giá tr TLSX và giá tr SL ti n hành s n xu t. + C u t o h u c ơ t ư b n C/V: Là c u t o giá tr d a trên c ơ s c u t o k thu t, ph n ánh bi n i trong cu t o k thu t. H qu : Nn th t nghi p là tình tr ng ph bi n trong ph ươ ng th c s n xu t TBCN Bn cùng hóa giai c p vô s n (thu nh p c a giai c p công nhân ngày càng gi m) (Dùng ph n lý thuy t này lí gi i câu: Th t nghi p là ng ưi b n ưng c a ch ngh a t ư b n) Câu 19: Vì sao nói: bóc l ột trong CNTB v ăn minh h ơn bóc l ột trong ch ế độ tr ước đó? + Xã h i chi m h u nô l : Nô l không nh n ưc gì, ch nô chi m ot c th xác và tinh th n, ây là bóc l t tuy t i. + Xã h i phong ki n: Nông dân có t do l n h ơn nô l , ph n s n ph m nh n ưc nh h ơn giá tr s c lao ng, chi m c a c i th ng d ư, l n vào s n ph m c n thi t, nông dân b kìm hãm trong c nh nghèo ói, không giá tr th ng d ư + XH TBCN: Nhà t ư b n ch can d vào giá tr th ng d ư, không quan tâm t i s n ph m c n thi t. Bóc l t trong XH CHNL và XHPK d nh n th y, trong XH TBCN khó nh n th y, v n minh h ơn, che y b n ch t, tinh vi h ơn. Câu 20: Kh ủng ho ảng kinh t ế - Kh ng ho ng kinh t TBCN là kh ng ho ng s n xu t th a. - Nguyên nhân c a kh ng ho ng kinh t: Do mâu thu n c ơ b n trong CNTB: mâu thu n gi a tính ch t và trình xã h i hóa cao c a l c l ưng s n xu t và ch t ư h u t ư nhân v TLSX. Mâu thu n này bi u hi n: + Mâu thu n gi a tính t ch c, tính k ho ch trong t ng xí nghi p r t ch t ch và khoa h c v i khuynh hưng t phát vô chính ph trong toàn xã h i. + Mâu thu n gi a khuynh h ưng tích l y, m r ng không có gi i h n c a t ư b n v i s c mua ngày càng eo h p c a qu n chúng. + Mâu thu n gi a t ư s n và vô s n. - Chu kì kinh t : Chu kì kinh t c a ch ngh a t ư b n là kho ng th i gian c a n n kinh t t ư b n ch ngh a v n ng gi a hai cu c kh ng ho ng, t cu c kh ng ho ng kinh t này t i cu c kh ng ho ng kinh t khác. + Th ưng m t chu kì kinh t bao g m b n giai on: kh ng ho ng, tiêu iu, ph c h i và h ưng th nh. Kh ủng ho ảng: sn xu t ra hàng hóa mà không th bán ưc, giá c gi m m nh, t ư b n óng c a s n xu t, công nhân th t nghi p. 7
8. Tiêu điều: Là giai on ti p theo c a kh ng ho ng, s n xu t ình tr , c ơ s s n xu t thi t l p l i tr ng thái th p, ti n nhãn r i nhi u vì không có l ơi u t ư, t su t l i nhu n th p. Ph ục h ồi: Giai on n i ti p c a tiêu iu, nh i m i t ư b n c nh, s n xu t tr l i tr ng thái nh ư tr ưc, công nhân ưc thu hút vào làm vi c, giá c t ng, l i nhu n t ng. Hưng th ịnh: Là giai on phát tri n cao nh t c a chu kì kinh t . S n xu t m r ng và phát tri n v ưt mc cao nh t c a chu kì tr ưc. Kh ng ho ng kinh t nói lên gi i h n l ch s c a ch ngh a t ư b n. CH ƯƠ NG 6: CH Ủ NGH ĨA T Ư B ẢN ĐỘ C QUY ỀN VÀ CH Ủ NGH ĨA T Ư B ẢN ĐỘ C QUY ỀN NHÀ N ƯỚC Câu 21: Bi ểu hi ện c ủa quy lu ật giá tr ị và giá tr ị th ặng d ư trong CNTB t ự do c ạnh tranh và CNTB độc quy ền. • Nêu khái ni m giá tr , giá tr th ng d ư, trình bày n i dung quy lu t giá tr , giá tr th ng d ư. • Bi u hi n c a 2 quy lu t trong các giai on ca CNTB: Trong giai on CNTB t do c nh tranh, quy lu t giá tr s bi u hi n thành quy lu t giá c s n xu t vì giá c hàng hóa s xoay quanh giá c s n xu t. T ng giá c = t ng giá c s n xu t = t ng giá tr . Trong giai on CNTB t do c nh tranh, quy lut giá tr th ng d ư s bi u hi n thành quy lu t t su t li nhu n bình quân (l i nhu n nh ư nhau khi u t ư vào các ngành s n xu t khác nhau). Trong giai on CNTB c quy n: quy lu t giá tr bi u hi n thành quy lu t giá c c quy n, vì do chi m ưc v trí c quy n nên các t ch c c quy n ã áp t giá c c quy n, cao khi bán, th p khi mua. V th c ch t, giá c c quy n không h thoát li và ph nh c ơ s c a nó là giá tr . Các t ch c c quy n thi hành chính sách giá c c quy n ch ng qua là chi m ot m t ph n giá tr và GTTD c a ng ưi khác. N u xem xét trong toàn b n n kinh t thì t ng giá c v n b ng t ng giá tr . Trong giai on CNTB c quy n: quy lu t giá tr th ng d ư bi u hi n thành quy lu t l i nhu n c quy n cao vì các t ch c c quy n thao túng n n kinh t b ng giá c c quy n và thu ưc l i nhu n c quy n cao. Câu 22: Nguyên nhân hình thành CNTB độc quy ền Theo Lê nin, c nh tranh t do t t y u d n n tích t , t p trung s n xu t. Tích t , t p trung s n xu t n mt m c nh t nh s d n n c quy n. Quá trình mang tính quy lu t nói trên di n ra ch y u do nh ng nguyên nhân sau: - S phát tri n c a LLSX d ưi tác ng c a ti n b KH – KT xu t hi n nhi u ngành s n xu t m i. - Cnh tranh t do: C nh tranh d n n hai xu h ưng: + Bu c nhà t ư b n ph i c i ti n k thu t, t ng quy mô. + Các nhà t ư b n nh b phá s n ho c ph i liên k t v i nhau ng v ng trong c nh tranh. Các xí nghi p l n c nh tranh kh c li t khó phân th ng b i n y sinh xu h ưng th a hi p. -> T ư b n l n th a hi p liên minh v i nhau, hình thành các t ch c c quy n. - Kh ng ho ng kinh t : 1873 và 1898: Làm phá s n hàng lo t các nhà t ư b n v a và nh , các xí nghi p khác mu n t n t i ph i i m i k thu t, thúc y quá trình t p trung t ư b n. ph c h i, các nhà t ư b n ph i liên minh, hình thành các t ch c c quy n. - S phát tri n không ng ng trong quan h tín d ng c a CNTB làm cho quá trình tích t và t p trung di n ra ngày càng nhanh v i kh i l ưng l n. iu này d n t i các xí nghi p quy mô l n chi ph i nhi u ngành s n xu t. Câu 23: Năm đặc điểm kinh t ế c ơ b ản c ủa CNTB độ c quy ền. 1. Tp trung t ư b n và hình thành các t ch c c quy n Có 4 hình th c t ch c c quy n: cacten, xanhdica, t ơrơt, côngxoocxiom 8
9. Th c ch t c a t ch c c quy n: Liên minh gi a các nhà t ư b n l n, n m trong tay ph n l n s n xu t hay l ưu thông c a m t hay nhi u lo i hàng hóa trên th tr ưng, hình thành giá c c quy n và l i nhu n c quy n. + Bi u hi n m i: Xu t hi n t ch c c quy n a ngành, a l nh v c, a qu c gia 2. S hình thành t ư b n tài chính Nguyên nhân hình thành: Do quá trình c quy n hóa: + Trong công nghi p: hình thành t ư b n c quy n công nghi p + Trong ngân hàng: hình thành t ư b n c quy n ngân hàng. Th c ch t: t ư b n tài chính là s dung h p, thâm nh p gi a TB Q Công nghi p và TB Q ngân hàng. 3. Xu t kh u t ư b n: Nguyên nhân: Do tình tr ng t ư b n th a nhi u n ưc, các n ưc kém phát tri n thi u t ư b n, có t su t li nhu n cao, h p d n các nhà t ư b n. Các hình th c XK t ư b n: + XKTB tr c ti p: u t ư tr c ti p s n xu t và l ưu thông hàng hóa t i các n ưc nh p kh u t ư b n. Thu v GTTD. + XKTB gián ti p (cho vay ODA, u t ư ch ng khoán, thu v l i t c cho vay.) Th c ch t c a XKTB: Quá trình u t ư t ư b n ra n ưc ngoài s n xu t, thu v GTTD và các ngu n l i khác. 4. S phân chia kinh t gi a các t ch c c quy n. Nguyên nhân hình thành: Do c nh tranh gi a các t ch c Q v XKTB và XK hàng hóa th ưng có: chi phí l n, r i ro cao, khó phân th ng b i. -> Th a hi p, phân chia th tr ưng. Th c ch t: th a hi p TC Q, phân chia ph m vi nh h ưng trên toàn th gi i. 5. Phân chia lãnh th th gi i gi a các c ưng qu c. Nguyên nhân: C nh tranh nh h ưng a chính tr gi a các c ưng qu c, qu c. Th c ch t: C nh tranh và nh h ưng gi a các c ưng qu c, phân chia nh h ưng a chính tr trên toàn th gi i CH ƯƠ NG 7: CH Ủ NGH ĨA XÃ H ỘI KHOA H ỌC Câu 24: Giai c ấp công nhân. + Các c tr ưng c ơ b n: Ph ươ ng th c lao ng: GCCN ho t ng s n xu t ra các s n ph m công nghi p g n li n v i s n xu t công nghi p. V trí c a GCCN trong quan h s n xu t TBCN: Bán s c lao ng cho nhà t ư b n, b nhà t ư b n bóc l t GTTD. nh h ưng XHCN: Giai c p công nhân và nông dân lao ng t ng b ưc n m gi TLSX trong quá trình lao ng. + nh ngh a giai c p công nhân: Giai c p công nhân là m t t p oàn xã h i n nh, hình thành và phát tri n cùng v i quá trình hình thành và phát tri n c a n n s n xu t công nghi p hi n i, có t ch c xã h i hóa ngày càng cao. Là l c l ưng c ơ b n, tiên ti n, tham gia vào các quá trình s n xu t, tái s n xu t c a c i v t ch t và c i to quan h xã h i. Là l c l ưng ch y u c a ti n trình l ch s quá t CNTB lên CNXH trên ph m vi toàn th gi i. + M t s c im chung c a giai c p công nhân: (5 c im) Ho t ng s n xu t v t ch t công nghi p là ch y u. Va là s n ph m, v a là ch th c a n n s n xu t công nghip hi n i. Giai c p có l i ích c ơ b n, th ng nh t v i nhân dân lao ng, mâu thu n tr c ti p v i giai c p t ư s n. GCCN có h t ư t ưng riêng, có ng chính tr riêng. 9
10. GCCN mang b n ch t qu c t . Câu 25: Nội dung s ứ m ệnh l ịch s ử c ủa GCCN + Giai c p Cách m ng: Giai c p i bi u cho LLSX tiên ti n, có kh n ng t p h p qu n chúng nhân dân th c hi n CMXH + N i dung s m nh l ch s c a GCCN: Lãnh o nhân dân lao ng th c hi n xóa b CNTB, các ch t ư h u v TLSX. Gi i phóng GCCN và nhân dân lao ng toàn th nhân lo i kh i ch áp b c bóc l t, nghèo nàn, l c hu. Ch k t thúc khi xây d ng thành công xã h i m i: XH c ng s n CN MLN Câu 26: Điều ki ện khách quan quy đị nh s ứ m ệnh l ịch s ử c ủa giai c ấp công nhân: - a v KTXH khách quan c a GCCN: + Kinh t : GCCN là i bi u c ơ b n cho LLSX tiên ti n nh t trong n n s n xu t công nghi p, ây là l c lưng quy t nh nh t phá v QHSX TBCN. SX CN phát tri n, GCCN ngày t ng t ng v s l ưng, phát tri n v ch t l ưng. Thu hút ông o QCND tham gia, trang b cho GCCN nh ng tri th c v chính tr và xã h i -> tr thành LLSX hùng mnh, i bi u cho n n SX CN tiên ti n. + Xã hôi: GCCN b áp b c bóc l t, d n n nh ng cu c u tranh ch ng áp b c bóc l t. GCCN t th ng nh t giai c p và t ý th c s m nh l ch s c a mình, có kh nng oàn k t v i giai c p và t ng l p khác, i u trong các cu c u tranh. - c im Chính tr khách quan: + Giai c p tiên phong. + Tinh th n CM tri t nh t. + Ý th c t ch c k lu t cao nh t. + Mang b n ch t qu c t . Câu 27: Khái ni ệm và n ội dung c ủa CMXH. - Khái ni ệm: + Theo ngh a h p: CMXHCN là m t cu c CM chính tr , k t thúc b ng vi c giai c p công nhân cùng nhân dân lao ng giành ưc chính quy n, thi t l p nhà n ưc chuyên chính vô s n – nhà n ưc c a giai cp công nhân và qu n chúng ND lao ng. + Theo ngh a r ng: CMXHCN bao g m c hai th i kì: CM chính tr v i n i dung chính là thi t l p nhà nưc chuyên chính vô s n, ti p theo ó là th i kì GCCN và nhân dân lao ng s d ng nhà n ưc c a mình c i t o xã h i c v m i m t: kinh t , chính tr , v n hóa, t ư t ưng xây d ng xã h i m i v mi m t nh m th c hi n th ng l i CNXH và CN c ng s n. - Nội dung c ủa CMXH: + Chính tr : ư a nhân dân lao ng t v trí b áp b c bóc l t lên v trí làm ch nhà n ưc, làm ch xã hi, t ó h ho t ng nh ư m t ch th xây d ng xã h i m i. GCCN và ND lao ng d ưi s lãnh o c a CS p tan ách th ng tr c a GC t ư s n, giành l y và thi t l p chính quy n c a dân, do dân, vì dân. Xây d ng và ngày càng hoàn thi n n n dân ch XHCN, thu hút nhân dân lao ng tham gia ngày càng ông o vào vi c qu n lí nhà n ưc, qu n lí xã h i. + Kinh t : To l p t ng b ưc c ơ s v t ch t, k thu t c a CNXH, CNCS, t o môi tr ưng r ng l n và thu n l i ưa con ng ưi vào c ơ ch lao ng v i t ư cách ch th ho t ng sáng t o ra c a c i v t ch t nh m th a mãn nhu c u c a chính mình và xã h i. + V n hóa: K th a và phát huy các giá tr v n hóa tiên ti n c a th i i,xây d ng t ng b ưc th gi i quan và nhân sinh quan m i, xây d ng n n v n hóa và th h nh ng con ng ưi m i XHCN, th c hi n vi c gi i phóng nh ng ng ưi lao ng v m t tinh th n. C 3 n i dung c a CMXH di n ra ng th i và có quan h m t thi t, tác ng thúc y l n nhau. 10
11. Câu 28: Cơ s ở khách quan và n ội dung c ủa liên minh công nông và các tầng l ớp lao độ ng xã h ội khác. - Cơ s khách quan: + Liên minh công nông và các t ng l p L XH khác u là nh ng ng ưi lao ng, u b áp b c và bóc lt. + Công nghi p và nông nghip là hai ngành s n xu t chính. N u không có s liên minh gi a công nhân và nông dân thì 2 ngành này c ng nh ư nh ng ngành kinh t khác u không th phát tri n. + GC nông dân, công nhân và t ng l p lao ng xã h i khác là l c l ưng chính tr to l n trong xây dng, b o v chính quy n nhà n ưc, trong xây d ng kh i i oàn k t dân t c. Do v y GC nông dân và tng l p L XH khác tr thành ng ưi b n “t nhiên”, t t y u c a giai c p công nhân. - Ni dung + Chính tr : u tranh giành chính quy n v tay công nhân và nhân dân lao ng. Tham gia vào chính quy n nhà n ưc t c ơ s t i trung ươ ng, b o v ch XHCN, thành qu c a Cách m ng. + Kinh t : K t h p úng n l i ích gi a 2 giai c p, ho t ng kinh t ph i v a m b o l i ích c a nhà nưc, c a xã h i, th ưng xuyên quan tâm t i l i ích c a giai c p nông dân. + T ư t ưng, v n hóa: Công nhân, nông dân và t ng l p L XH khác ph i th ưng xuyên hc t p, nâng cao trình v n hóa; Xây d ng m t n n v n hóa phát tri n c a nhân dân; CNXH t o iu ki n cho qu n chúng ND tham gia qu n lý kinh t , xã h i, nhà n ưc, vì th ND ph i có trình t ư t ưng, v n hóa, hi u bi t chính sách pháp lu t. Câu 29: Quan ni ệm v ề dân ch ủ, đặ c tr ưng c ủa dân ch ủ theo đị nh h ướng XHCN - Quan ni m c ơ b n v dân ch : + Dân ch là s n ph m ti n hóa c a l ch s , và là nhu c u khách quan c a con ng ưi. Ph n ánh nh ng giá tr nhân v n, là k t qu c a u tranh lâu dài c a nhân dân ch ng l i áp b c bóc l t. + G n v i m t ki u nhà n ưc và m t giai c p c m quy n, mang b n ch t c a giai c p th ng tr . + Là h giá tr ph n ánh trình phát tri n c a cá nhân và c ng ng xã h i trong quá trình gi i phóng xã h i, ch ng áp b c bóc l t, tin t i t do, bình ng. - c tr ưng c ơ b n c a n n dân ch XHCN ( 5 c tr ưng) + m b o m i quy n l c u thu c v nhân dân. + Có s ơ s kinh t là ch công h u v t ư li u s n xu t ch y u c a toàn xã h i. Ch s h u ó phù h p v i quá trình xã h i hóa ngày càng cao c a s n xu t, th a mãn nhu c u không ng ng t ng lên v v t ch t và tinh th n c a qu n chúng nhân dân lao ng. + Có s c ng viên, thu hút m i ti m n ng sáng t o, tính tích c c c a nhân dân trong xây d ng xã h i mi. + T n t i v i t ư cách là n n dân ch r ng rãi nh t trong l ch s nh ưng v n là n n dân ch mang tính giai c p. + Không ng ng ưc m r ng cùng s phát tri n kinh t , xã h i, hoàn thi n h th ng lu t pháp, c ơ ch ho t ng và trình dân trí. Cấu trúc đề thi: 3 câu + Câu 1: Ch ương 4;5;6: 5 im + Câu 2: Ch ươ ng 7: 3 im + Câu 3: Bài t p: 2 im c ươ ng còn thi u câu: So sánh hao mòn h u hình và hao mòn vô hình -> T làm 11