Giáo trình Hệ thống điện thân xe và điều khiển tự động trên ô tô - Đỗ Văn Dũng

136 trang cucquyet12 9210

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Hệ thống điện thân xe và điều khiển tự động trên ô tô - Đỗ Văn Dũng", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

giao_trinh_he_thong_dien_than_xe_va_dieu_khien_tu_dong_tren.pdf

Nội dung text: Giáo trình Hệ thống điện thân xe và điều khiển tự động trên ô tô - Đỗ Văn Dũng

PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Heä thoáng ñieän vaø ñieän töû treân oâtoâ hieän ñaïi HEÄ THOÁNG ÑIEÄN THAÂN XE & ÑIEÀU KHIEÅN TÖÏ ÑOÄNG TREÂN OÂ TOÂ TP. HCM - 2007
Truong DH SPKT TP. HCM MUÏC LUÏC CHÖÔNG 1: HEÄ THOÁNG THOÂNG TIN TREÂN OÂTOÂ Trang 1.1. TOÅNG QUAÙT VEÀ HEÄ THOÁNG THOÂNG TIN TREÂN OÂTOÂ 1 1.1.1. Toång quan veà heä thoáng thoâng tin treân oâtoâ 2 1.1.2. Caáu truùc toång quaùt vaø phaân loaïi heä thoáng thoâng tin treân oâtoâ 1.1.3. Caùc yeâu caàu cuûa heä thoáng thoâng tin treân oâ toâ 1.2. THOÂNG TIN DAÏNG TÖÔNG TÖÏ (ANALOG) 1.2.1. Ñoàng hoà vaø caûm bieán baùo aùp suaát nhôùt 1.2.2. Ñoàng hoà nhieân lieäu 1.2.3. Ñoàng hoà vaø caûm bieán baùo nhieät ñoä nöôùc laøm maùt 1.2.4. Ñoàng hoà baùo toác ñoä ñoäng cô 1.2.5. Ñoàng hoà vaø caûm bieán baùo toác ñoä xe 1.2.6. Ñoàng hoà ampere 1.2.7. Caùc maïch ñeøn caûnh baùo 1.3. THOÂNG TIN DAÏNG SOÁ (DIGITAL) 1.3.1. Caáu truùc cô baûn 1.3.2. Caùc daïng Banmaøn quyen hình © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM 1.3.3. Sô ñoà tieâu bieåu CHÖÔNG 2: HEÄ THOÁNG CHIEÁU SAÙNG VAØ TÍN HIEÄU 2.1 HEÄ THOÁNG CHIEÁU SAÙNG 2.1.1. Nhieäm vuï, yeâu caàu vaø phaân loaïi 2.1.2. Caùc chöùc naêng vaø thoâng soá cô baûn 2.1.3. Caáu taïo boùng ñeøn 2.1.4. Moät soá sô ñoà maïch ñieàu khieån heä thoáng chieáu saùng 2.2 HEÄ THOÁNG TÍN HIEÄU 2.2.1. Heä thoáng coøi vaø chuoâng nhaïc 2.2.2. Heä thoáng baùo reõ vaø baùo nguy 2.2.3. Moät soá sô ñoà heä thoáng tín hieäu treân xe toyota 2.2.4. Heä thoáng ñeøn phanh, ñeøn kích thöôùc 2.2.5. Heä thoáng baùo söï coá heä thoáng ñeøn tín hieäu CHÖÔNG 3: CAÙC HEÄ THOÁNG PHUÏ Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM 3.1 HEÄ THOÁNG LAU RÖÛA KÍNH 3.1.1. Giôùi thieäu chung 3.1.2. Caùc boä phaän 3.1.3. Hoaït ñoäng 3.2 HEÄ THOÁNG KHOÙA CÖÛA 3.2.1. Coâng duïng vaø caùc chöùc naêng cuûa heä thoáng khoùa cöûa 3.2.2. Caáu taïo caùc boä phaän 3.2.3. Nguyeân lyù hoïat ñoäng 3.3 HEÄ THOÁNG NAÂNG HAÏ KÍNH (POWER WINDOW) 3.3.1. Coâng duïng 3.3.2. Ñaëc ñieåm 3.3.3. Caáu taïo 3.3.4. Sô ñoà maïch ñieän treân xe Toyota Cressida 3.4 HEÄ THOÁNG ÑIEÀU KHIEÅN GHEÁ 3.4.1. Coâng duïng 3.4.2. Caáu taïo Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM 3.4.3. Nguyeân lyù hoaït doäng 3.5 HEÄ THOÁNG SAÁY KÍNH 3.5.1. Coâng duïng 3.5.2. Ñaëc ñieåm 3.5.3. Sô ñoà maïch ñieän CHÖÔNG 4: ÑIEÀU KHIEÅN TRUYEÀN LÖÏC TÖÏ ÑOÄNG 4.1 CAÁU TRUÙC CÔ BAÛN CUÛA HEÄ THOÁNG TRUYEÀN LÖÏC TÖÏ ÑOÄNG ÑIEÄN (ECT): 4.1.1. Bieán moâ 4.1.2. Cuïm baùnh raêng haønh tinh 4.1.3. Heä thoáng ñieàu khieån thuûy löïc: 4.1.4. Heä thoáng ñieàu khieån ñieän töû 4.2 SÔ ÑOÀ, NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG VAØ THUAÄT TOAÙN ÑIEÀU KHIEÅN 4.2.1. Sô ñoà, nguyeân lyù hoaït ñoäng 4.2.2. Thuaät toaùn ñieàu khieån Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM 4.3 CAÁU TAÏO VAØ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA CAÙC PHAÀN TÖÛ CÔ BAÛN TRONG HEÄ THOÁNG 4.3.1. Bieán moâ 4.3.2. Cuïm baùnh raêng haønh tinh 4.3.3. Heä thoáng ñieàu khieån thuûy löïc 4.3.4. Heä thoáng ñieàu khieån ñieän töû CHÖÔNG 5: HEÄ THOÁNG PHANH ÑIEÀU KHIEÅN BAÈNG ÑIEÄN TÖÛ 5.1 ÑAÏI CÖÔNG VEÀ HEÄ THOÁNG PHANH CHOÁNG BOÙ CÖÙNG BAÙNH XE ABS 5.1.1. Toång quan 5.1.2. Lòch söû phaùt trieån 5.2 PHAÂN LOAÏI HEÄ THOÁNG ABS THEO KIEÅU ÑIEÀU KHIEÅN 5.2.1. Ñieàu khieån theo ngöôõng tröôït 5.2.2. Ñieàu khieån ñoäc laäp hay phuï thuoäc 5.2.3. Ñieàu khieån theo keânh 5.3 CAÙC PHÖÔNGBan AÙN quyen BOÁ TRÍ© Truong HEÄ DHTHOÁNG Su pham ÑIEÀU Ky thuat KHIEÅN TP. HCM CUÛA ABS 5.3.1. Phöông aùn 1 5.3.2. Phöông aùn 2 5.3.3. Phöông aùn 3 5.3.4. Caùc phöông aùn 4, 5 vaø 6 5.3.5. Moät soá sô ñoà boá trí thöïc teá 5.4 CAÁU TRUÙC HEÄ THOÁNG PHANH ABS: 5.5 QUAÙ TRÌNH ÑIEÀU KHIEÅN CUÛA ABS 5.5.1. Yeâu caàu cuûa heä thoáng ñieàu khieån ABS 5.5.2. Phaïm vi ñieàu khieån cuûa ABS 5.5.3. Chu trình ñieàu khieån cuûa ABS 5.5.4. Tín hieäu ñieàu khieån ABS 5.5.5. Quaù trình ñieàu khieån cuûa ABS 5.5.6. Chöùc naêng laøm treã söï gia taêng moment xoay xe 5.6 SÔ ÑOÀ, CAÁU TAÏO VAØ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA CAÙC PHAÀN TÖÛ VAØ HEÄ THOÁNG 5.6.1. Caùc caûm bieán Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM 5.6.2. Hoäp ñieàu khieån ñieän töû (ECU) 5.6.3. Boä chaáp haønh thuûy löïc 5.7 ABS KEÁT HÔÏP VÔÙI CAÙC HEÄ THOÁNG KHAÙC 5.7.1. Giôùi thieäu chung 5.7.2. Heä thoáng ABS keát hôïp vôùi heä thoáng EBD vaø BAS 5.7.3. ABS keát hôïp vôùi heä thoáng traction control (TRC) 5.7.4. Heä thoáng oån ñònh xe baèng ñieän töû (ESP) CHÖÔNG 6: ÑIEÀU KHIEÅN HEÄ THOÁNG AN TOAØN 6.1 PHAÂN LOAÏI VAØ CAÁU TRUÙC CÔ BAÛN 6.1.1. Heä thoáng tuùi khí (SRS) 6.1.2. Heä thoáng ñieàu khieån daây an toaøn 6.2 SÔ ÑOÀ, CAÁU TAÏO VAØ HOAÏT ÑOÄNG CAÙC PHAÀN TÖÛ VAØ HEÄ THOÁNG 6.2.1. Sô ñoà, caáu taïo vaø hoaït ñoäng caùc phaàn töû vaø heä thoáng tuùi khí loaïi e 6.2.2. Tuùi khí loaïi SRS ñieàu khieån baèng cô khí (M) 6.2.3. Caáu taïo vaø hoaït ñoäng cuûa caùc phaàn töû heä thoáng ñieàu khieån daây an toaøn CHÖÔNG 7: ÑIEÀU KHIEÅN CHAÏY TÖÏ ÑOÄNG BAÈNG Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM ÑIEÄN TÖÛ - CRUISE CONTROL SYSTEM (CCS) 7.1 KHAÙI QUAÙT VEÀ HEÄ THOÁNG CHAÏY TÖÏ ÑOÄNG 7.1.1.Vai troø cuûa heä thoáng ñieàu khieån chaïy töï ñoäng 7.1.2. Thaønh phaàn cuûa CCS 7.1.3. Caùch söû duïng heä thoáng CCS 7.2 CAÙC YEÂU CAÀU VEÀ TÍNH NAÊNG CUÛA CCS 7.3 HOAÏT ÑOÄNG CUÛA CCS 7.4 NGUYEÂN LYÙ ÑIEÀU KHIEÅN 7.4.1. Sô ñoà nguyeân lyù 7.4.2. Sô ñoà maïch vaø sô ñoà khoái 7.4.3. Thuaät toaùn ñieàu khieån chaïy töï ñoäng 7.5 CAÙC BOÄ PHAÄN CHÍNH CUÛA CCS 7.5.1. Caùc caûm bieán toác ñoä (sensor) 7.5.1. Boä ñieàu khieån 7.5.2. Boä phaän daãn ñoäng (actuator) Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng CHÖÔNG 1: HEÄ THOÁNG THOÂNG TIN TREÂN OÂTOÂ 1.1. TOÅNG QUAÙT VEÀ HEÄ THOÁNG THOÂNG TIN TREÂN OÂTOÂ 1.1.1. Toång quan veà heä thoáng thoâng tin treân oâtoâ Heä thoáng thoâng tin treân xe bao goàm caùc baûng ñoàng hoà (tableau), maøn hình vaø caùc ñeøn baùo giuùp taøi xeá vaø ngöôøi söûa chöõa bieát ñöôïc thoâng tin veà tình traïng hoaït ñoäng cuûa caùc heä thoáng chính trong xe. Thoâng tin coù theå truyeàn ñeán taøi xeá qua 2 daïng: töông töï (tableau kim) vaø soá (tableau hieän soá). Treân moät soá loaïi xe ngöôøi ta cuõng duøng tieáng noùi ñeå truyeàn thoâng tin ñeán taøi xeá. Ñoàng hoà Ñeøn Ñeøn baùo Caùc ñeøn baùo toác ñoä baùo reõ hieäu vaø ñeøn Ñoàng hoà hieäu vaø ñeøn ñoäng cô caûnh baùo toác ñoä xe caûnh baùo Ñoàng hoà aùp Voân keá suaát daàu Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Ñoàng hoà nhieät ñoä Ñoàng hoà nöôùc laøm maùt Ñeøn baùo nhieân lieäu cheá ñoä pha A- Baùo aùp löïc nhôùt C- Baùo nhieät ñoä nhôùt E: Caùc ñeøn baùo G- Toác ñoä ñoäng cô B- Baùo ñieän aùp D- Baùo möïc xaêng F- Toác ñoä xe H- Haønh trình Hình 1.1 Caáu taïo baûng tableau loaïi thöôøng vaø loaïi hieän soá. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 1 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Ñeøn baùo thaét daây an toaøn Ñeøn baùo phanh tay T-BELT chöa ñuùng vò trí Ñeøn baùo chöa thaét daây an Ñeøn baùo loïc nhieân lieäu bò toaøn baån, ngheït Ñeøn baùo möïc nöôùc laøm maùt Ñeøn baùo naïp thaáp Ñeøn baùo aùp löïc nhôùt thaáp Ñeøn baùo reõ Ñeøn baùo möïc nhôùt ñoäng Ñeøn baùo nguy cô Ñeøn baùo loãi (ñieàu khieån Ñeøn baùo xoâng ñoäng cô) Ñeøn baùo coù cöûa chöa Ñeøn baùo pha ñoùng chaët Hình 1.2 Caùc loaïi ñoàng hoà chæ thò baèng kim vaø caùc kyù hieäu treân baûng ñoàng hoà. 1.1.2. Caáu truùc toång quaùt vaø phaân loaïi heä thoáng thoâng tin treân oâtoâ 1.1.2.1. CaáuBan truùc quyen toång © Truong quaùt DH Su pham Ky thuat TP. HCM Bao goàm caùc ñoàng hoà sau: a- Ñoàng hoà toác ñoä xe (speedometer) Ñoàng hoà toác ñoä xe duøng ñeå hieån thò toác ñoä xe chaïy theo kilomet hoaëc daëm (mile). Noù thöôøng ñöôïc tích hôïp vôùi ñoàng hoà ño quaõng ñöôøng (odometer) ñeå baùo quaõng ñöôøng xe ñaõ ñi töø luùc xe baét ñaàu hoaït ñoäng vaø ñoàng hoà haønh trình (tripmeter) ñeå ño caùc khoaûng caùch ngaén giöõa ñieåm ñi vaø ñieåm ñeán. b- Ñoàng hoà toác ñoä ñoäng cô (tachometer) Hieån thò toác ñoä ñoäng cô (toác ñoä truïc khuyûu) theo v/p (voøng/phuùt) hay rpm. c- Voân keá Chæ thò ñieän aùp accu hay ñieän aùp ra cuûa maùy phaùt. Loaïi naøy hieän nay khoâng coøn treân tableau nöõa. d- Ñoàng hoà aùp löïc nhôùt: Chæ thò aùp löïc nhôùt cuûa ñoäng cô. e- Ñoàng hoà nhieät ñoä nöôùc laøm maùt: Chæ thò nhieät ñoä nöôùc laøm maùt ñoäng cô. f- Ñoàng hoà baùo nhieân lieäu: Chæ thò möùc nhieân lieäu coù trong thuøng chöùa. g- Ñeøn baùo aùp suaát nhôùt thaáp. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 2 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Chæ thò aùp suaát nhôùt ñoäng cô thaáp döôùi möùc bình thöôøng. h- Ñeøn baùo naïp Baùo heä thoáng naïp hoaït ñoäng khoâng bình thöôøng (maùy phaùt hö). i- Ñeøn baùo pha Baùo ñeøn ñaàu ñang ôû cheá ñoä chieáu xa. j- Ñeøn baùo reõ Baùo reõ phaûi hay traùi. k- Ñeøn baùo nguy hoaëc öu tieân. Ñeøn naøy ñöôïc baät khi muoán baùo nguy hoaëc xin öu tieân. Luùc naøy caû hai beân ñeøn reõ phaûi vaø traùi seõ chôùp. l- Ñeøn baùo möùc nhieân lieäu thaáp. Baùo nhieân lieäu trong thuøng nhieân lieäu saép heát. m- Ñeøn baùo heä thoáng phanh. Baùo ñang keùo phanh tay, daàu phanh khoâng ñuû hay boá phanh quaù moøn. n- Ñeøn baùo cöûa môû. Baùo coù cöûa chöa ñöôïc ñoùng chaët. o- Ñeøn baùo loãi cuûa caùc heä thoáng ñieàu khieån: phanh choáng haõm cöùng ABS, heä thoáng ñieàu khieån ñoäng cô CHECK ENGINE, heä thoáng kieåm soaùt löïc keùo TRC p- Ñeøn baùo vò trí tay soá cuûa hoäp soá töï ñoäng: P-R-N-D-1-2 Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM 1.1.2.2. Phaân loaïi Heä thoáng thoâng tin treân oâtoâ coù hai daïng: a. Thoâng tin daïng töông töï Thoâng tin daïng töông töï (analog) treân oâtoâ thöôøng hieån thò thoâng qua caùc loaïi ñoàng hoà chæ baùo baèng kim. b. Thoâng tin daïng soá Thoâng tin daïng soá: (digital) söû duïng caùc tín hieäu töø caùc caûm bieán khaùc nhau vaø tính toaùn döïa treân caùc tín hieäu naøy ñeå xaùc ñònh toác ñoä xe, roài hieån thò chuùng ôû daïng soá hay caùc ñoà thò daïng coät. 1.1.3. Caùc yeâu caàu cuûa heä thoáng thoâng tin treân oâ toâ Do ñaëc thuø trong hoaït ñoäng cuûa oâtoâ, heä thoáng thoâng tin treân oâtoâ ngoaøi yeâu caàu tính myõ thuaät phaûi ñaûm baûo: - Ñoä beàn cô hoïc. - Chòu ñöôïc nhieät ñoä cao. - Chòu ñöôïc ñoä aåm. - Coù ñoä chính xaùc cao. - Khoâng laøm choùi maét taøi xeá. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 3 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng + Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Hình 1.3 Sô ñoà maïch cuûa moät tableau loaïi töông töï Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 4 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng 1.2. THOÂNG TIN DAÏNG TÖÔNG TÖÏ (ANALOG) Heä thoáng thoâng tin daïng töông töï bao goàm caùc ñoàng hoà daïng kim vaø caùc ñeøn baùo ñeå kieåm tra vaø theo doõi hoaït ñoäng cuûa moät soá boä phaän quan troïng cuûa ñoäng cô cuõng nhö toaøn xe. Hình 1.4 Tableau daïng töông töï vôùi chæ thò baèng kim. Trong heä thoáng thoâng tin loaïi naøy thöôøng coù caùc ñoàng hoà döôùi ñaây: Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM 1.2.1. Ñoàng hoà vaø caûm bieán baùo aùp suaát daàu Ñoàng hoà aùp suaát nhôùt baùo aùp suaát nhôùt trong ñoäng cô giuùp phaùt hieän hö hoûng trong heä thoáng boâi trôn. Ñoàng hoà aùp suaát nhôùt thöôøng laø loaïi ñoàng hoà kieåu löôõng kim. Caáu taïo Ñoàng hoà loaïi naøy thöôøng goàm hai phaàn: caûm bieán aùp löïc nhôùt, ñöôïc laép vaøo cac-te cuûa ñoäng cô hoaëc laép ôû loïc nhôùt vaø ñoàng hoà (boä phaän chæ thò) ñöôïc boá trí ôû baûng tableau tröôùc maët taøi xeá. Ñoàng hoà vaø caûm bieán maéc noái tieáp vôùi nhau vaø ñaáu vaøo maïch sau coâng taéc maùy. Caûm bieán chuyeån söï thay ñoåi aùp suaát nhôùt thaønh tín hieäu ñieän ñeå ñöa veà ñoàng hoà ño. Ñoàng hoà laø boä phaän chæ thò aùp suaát nhôùt öùng vôùi caùc tín hieäu ñieän thay ñoåi töø caûm bieán. Thang ño ñoàng hoà ñöôïc phaân ñoä theo ñôn vò kg/cm2 hoaëc bar. Treân caùc oâtoâ ngaøy nay, ta coù theå gaëp boán loaïi ñoàng hoà aùp suaát daàu nhôùt: loaïi nhieät ñieän, loaïi töø ñieän, cô khí vaø loaïi ñieän töû. ÔÛ ñaây chæ giôùi thieäu hai loaïi laø ñoàng hoà nhieät ñieän vaø töø ñieän. Ñoàng hoà aùp suaát nhôùt kieåu nhieät ñieän. Caáu taïo: Caáu taïo cuûa ñoàng hoà ñöôïc trình baøy treân hình 1.5. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 5 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Phaàn töû löôõng kim Boä taïo aùp suaát daàu Daây may so Phaàn töû löôõng kim Daây may so Tieáp ñieåm Coâng taéc maùy Maøng Accu Caûm bieán aùp suaát daàu Hình 1.5 Sô ñoà caáu taïo ñoàng hoà aùp suaát nhôùt. Nguyeân lyù hoaït ñoäng: khi cho doøng ñieän ñi qua moät phaàn töû löôõng kim ñöôïc cheá taïo baèng caùch lieân keát hai loaïi kim loaïi hoaëc hôïp kim coù heä soá giaõn nôû nhieät khaùc nhau khieán phaàn töû löôõng kim cong khi nhieät taêng. Ñoàng hoà bao goàm moät phaàn töû löôõng kim keát hôïp vôùi moät daây may so (nung). Phaàn töû löôõng kim coù hình daïng nhö hình 1.6. Phaàn töû löôõng kim bò cong do aûnh höôûng cuûa nhieät ñoä moâi tröôøng khoâng laøm sai ñoàng hoà. Hoaït ñoäng: Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Löôõng kim A Daây may so Khoâng sinh nhieät Bò cong bôûi doøng ñieän A Sinh nhieät Nhieät ñoä khoâng cao (Khoâng sai soá) Hình 1.6 Hoaït ñoäng cuûa phaàn töû löôõng kim. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 6 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng AÙp suaát nhôùt thaáp/khoâng coù aùp suaát nhôùt. Phaàn töû löôõng kim ôû caûm bieán aùp suaát nhôùt coù gaén moät tieáp ñieåm. Ñoä dòch chuyeån cuûa kim ñoàng hoà tæ leä vôùi doøng ñieän chaïy qua daây may so. Khi aùp suaát nhôùt baèng khoâng, tieáp ñieåm môû, khoâng coù doøng ñieän chaïy qua khi baät coâng taéc maùy. Vì vaäy, kim vaãn chæ khoâng. Khi aùp suaát nhôùt thaáp, maøng ñaåy tieáp ñieåm laøm noù tieáp xuùc nheï, neân doøng ñieän chaïy qua daây may so cuûa caûm bieán. Vì löïc tieáp xuùc cuûa tieáp ñieåm yeáu, tieáp ñieåm seõ laïi môû ra do phaàn töû löôõng kim bò uoán cong do nhieät sinh ra. Tieáp ñieåm seõ môû ra sau moät thôøi gian raát ngaén coù doøng ñieän chaïy qua neân nhieät ñoä cuûa phaàn töû löôõng kim treân ñoàng hoà khoâng taêng vaø noù bò uoán ít. Vì vaäy, kim seõ leäch nheï. Ñoàng hoà baùo aùp suaát daàu Coâng taéc maùy Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Accu Caûm bieán aùp suaát daàu Khoâng coù aùp suaát daàu Hình 1.7 Hoaït ñoäng cuûa ñoàng hoà nhieät ñieän khi aùp suaát nhôùt thaáp/nhoû. AÙp suaát nhôùt cao. Khi aùp suaát nhôùt taêng, maøng ñaåy tieáp ñieåm maïnh hôn, naâng phaàn töû löôõng kim leân. Vì vaäy, doøng ñieän seõ chaïy qua löôõng kim trong moät thôøi gian daøi. Tieáp ñieåm seõ chæ môû khi phaàn töû löôõng kim uoán leân treân. Doøng ñieän chaïy qua ñoàng hoà aùp suaát nhôùt trong thôøi gian daøi cho ñeán khi tieáp ñieåm cuûa caûm bieán aùp suaát nhôùt môû. Nhieät ñoä phaàn töû löôõng kim phía ñoàng hoà taêng laøm taêng ñoä cong cuûa noù, khieán kim ñoàng hoà leäch nhieàu. Nhö vaäy, ñoä cong cuûa phaàn töû löôõng kim trong ñoàng hoà tæ leä vôùi ñoä cong cuûa phaàn töû löôõng kim trong caûm bieán aùp suaát nhôùt. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 7 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Ñoàng hoà baùo aùp suaát daàu Coâng taéc maùy Accu Caûm bieán aùp suaát daàu AÙp suaát daàu cao Hình 1.8 Hoaït ñoäng cuûa ñoàng hoà nhieät ñieän khi aùp suaát nhôùt cao. Ñoàng hoà aùp suaát nhôùt loaïi töø ñieän. Caáu taïo: Caáu taïo ñoàng hoà loaïi naøy ñöôïc trình baøy treân hình 1.9. Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Hình 1.9 Ñoàng hoà aùp suaát daàu nhôøn loaïi töø ñieän. Chuù thích hình veõ 1.9: a) Sô ñoà chung. b) Veùctô töø thoâng toång vaø vò trí kim ñoàng hoà öùng vôùi caùc vò trí khaùc nhau. c) Sô ñoà nguyeân lyù ñaáu daây. 1- Buoàng aùp suaát 11- Laù ñoàng tieáp ñieän Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 8 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng 2- Choát tì 12- Daây daãn ñoàng 3- vaø 7- Vít ñieàu chænh 13- Loø xo. 4- Maøng 14- Caàn haïn cheá kim ñoàng hoà. 5- Voû boä caûm bieán 15- Raõnh cong. 6- Tay ñoøn baåy 16 vaø 20- Nam chaâm vónh cöûu 8- Con tröôït 17- Khung chaát deûo 9- Naép boä caûm bieán 18- Kim. 10- Cuoän ñieän trôû cuûa bieán trôû 19- Voû theùp Rcb- Ñieän trôû cuûa caûm bieán. Hoaït ñoäng: Khi ngaét coâng taéc maùy, kim leäch veà phía vaïch 0 treân thang ñoàng hoà. Kim ñoàng hoà ñöôïc giöõ ôû vò trí naøy do löïc taùc duïng töông hoã giöõa hai nam chaâm vónh cöûu 6 vaø 20. Khi baät coâng taéc maùy, trong caùc cuoän daây cuûa ñoàng hoà vaø caûm bieán xuaát hieän nhöõng doøng ñieän chaïy theo chieàu muõi teân nhö hình veõ 1.9.a vaø 1.9.c. Cöôøng ñoä doøng ñieän, cuõng nhö töø thoâng trong caùc cuoän daây phuï thuoäc vaøo vò trí con tröôït Bantreân quyen bieán © trôûTruong 10. DHCöôøng Su pham ñoä Kydoøng thuat ñieän TP. cöïcHCM ñaïi trong maïch ñoàng hoà vaø caûm bieán 0,2A. Khi trong buoàng aùp suaát 1 cuûa boä caûm bieán coù trò soá aùp suaát P = 0 thì con tröôït 8 naèm ôû vò trí taän cuøng beân traùi cuûa bieán trôû 10 (theo vò trí cuûa hình veõ), töùc laø ñieän trôû Rcb coù giaù trò cöïc ñaïi. Khi ñoù cöôøng ñoä doøng ñieän trong cuoän W1 seõ cöïc ñaïi, coøn trong caùc cuoän daây W2 vaø W3 cöïc tieåu. Töø thoâng 1 vaø 2 cuûa caùc cuoän W1 vaø W2 taùc duïng ngöôïc nhau, neân giaù trò vaø chieàu töø thoâng cuûa chuùng xaùc ñònh theo hieäu 1 - 2. Töø thoâng 3 do cuoän daây W3 taïo ra seõ töông taùc vôùi hieäu töø thoâng 1 - 2 döôùi moät goùc leäch 90o. Töø thoâng toång  cuûa caû 3 cuoän daây seõ xaùc ñònh theo qui luaät coäng vectô.  seõ ñònh höôùng quay vaø vò trí cuûa ñóa nam chaâm 16, cuõng coù nghóa laø xaùc ñònh vò trí cuûa kim ñoàng hoà treân thang soá. Khi baät coâng taéc maø aùp suaát trong buoàng 1 baèng 0 thì töø thoâng toång  seõ höôùng dóa nam chaâm truïc quay ñeán vò trí sao cho kim ñoàng hoà chæ vaïch 0 cuûa thang soá. Khi aùp suaát trong buoàng 1 taêng, maøng 4 caøng cong leân, ñaåy ñoøn baåy 6 quay quanh truïc cuûa noù. Ñoøn baåy thoâng qua vít 7 taùc duïng leân con tröôït 8 laøm cho noù dòch chuyeån sang phaûi. Trò soá ñieän trôû cuûa bieán trôû (hay Rcb) giaûm daàn, do ñoù cöôøng ñoä doøng ñieän trong caùc cuoän daây W1 vaø Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 9 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng W2 cuõng nhö töø thoâng do chuùng sinh ra 1 vaø 2 taêng leân. Trong khi ñoù, doøng ñieän trong cuoän daây W3 vaø töø thoâng 3 cuûa noù giaûm ñi. Trong tröôøng hôïp naøy, giaù trò vaø höôùng cuûa töø thoâng toång  thay ñoåi, laøm cho vò trí cuûa ñóa nam chaâm 16 cuõng thay ñoåi vaø kim ñoàng hoà seõ leäch veà phía chæ soá aùp suaát cao. Trong tröôøng hôïp aùp suaát P = 10 kg/cm2, con tröôït seõ ôû vò trí taän cuøng beân phaûi cuûa bieán trôû 10, töùc laø ñieän trôû cuûa caûm bieán Rcb = 0 (bieán trôû bò noái taét) thì cuoän daây W1 cuõng bò noái taét vaø doøng ñieän trong cuoän daây seõ baèng 0, kim ñoàng hoà seõ leäch veà phía phaûi cuûa thang soá. 1.2.2. Ñoàng hoà nhieân lieäu Ñoàng hoà nhieân lieäu coù taùc duïng baùo cho ngöôøi taøi xeá bieát löôïng xaêng (daàu) coù trong bình chöùa. Coù hai kieåu ñoàng hoà nhieân lieäu, kieåu ñieän trôû löôõng kim vaø kieåu cuoän daây chöõ thaäp. a. Kieåu ñieän trôû löôõng kim Moät phaàn töû löôõng kim ñöôïc gaén ôû ñoàng hoà chæ thò vaø moät bieán trôû tröôït kieåu phao ñöôïc duøng ôû caûm bieán möùc nhieân lieäu. Bieán trôû tröôït kieåu phao bao goàm moät phao dòch chuyeån leân xuoáng cuøng vôùi möùc nhieân lieäu. Thaân boä caûm nhaän möùc nhieân lieäu coù gaén vôùi ñieän trôû Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM tröôït, vaø ñoøn phao noái vôùi ñieän trôû naøy. Khi phao dòch chuyeån, vò trí cuûa tieáp ñieåm tröôït treân bieán trôû thay ñoåi laøm thay ñoåi ñieän trôû. Vò trí chuaån cuûa phao ñeå ño ñöôïc ñaët hoaëc laø vò trí cao hôn hoaëc laø vò trí thaáp hôn cuûa bình chöùa. Do kieåu ñaët ôû vò trí thaáp chính xaùc hôn khi möùc nhieân lieäu thaáp, neân noù ñöôïc söû duïng ôû nhöõng ñoàng hoà coù daõi ño roäng nhö ñoàng hoà hieån thò soá. Khi baät coâng taéc maùy ôû vò trí ON, doøng ñieän chaïy qua boä oån aùp vaø daây may so treân ñoàng hoà nhieân lieäu vaø ñöôïc tieáp mass qua ñieän trôû tröôït ôû boä caûm nhaän möùc nhieân lieäu. Daây may so trong ñoàng hoà sinh nhieät khi doøng ñieän chaïy qua laøm cong phaàn töû löôõng kim tæ leä vôùi cöôøng ñoä doøng ñieän. Keát quaû laø kim ñöôïc noái vôùi phaàn töû löôõng kim leäch ñi moät goùc. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 10 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Hình 1.10 Boä caûm nhaän möùc nhieân lieäu daïng bieán trôû tröôït kieåu phao. Khi möùc nhieân lieäu cao, ñieän trôû cuûa bieán trôû nhoû neân cöôøng ñoä doøng ñieän chaïy qua lôùn. Do ñoù, nhieät ñöôïc sinh ra treân daây may so lôùn vaø phaàn töû löôõng kim bò cong nhieàu laøm kim dòch chuyeån veà phía chöõ F (Full). Khi möïc xaêng thaáp, ñieän trôû cuûa bieán trôû tröôït lôùn neân chæ coù moät doøng ñieän nhoû chaïy qua. Do ñoù phaàn töû löôõng kim bò uoán ít vaø kim dòch chuyeån ít, kim ôû vò trí E (empty). Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Tieáp ñieåm oån aùp Ñoàng hoà baùo möùc nhieân lieäu E F Boä caûm nhaän Coâng möùc nhieân lieäu taéc maùy C H Accu Boä caûm nhaän nhieät ñoä nöôùc Ñoàng hoà baùo nhieät ñoä nöôùc Hình 1.11 Ñoàng hoà nhieân lieäu kieåu ñieän trôû löôõng kim. OÅn aùp: Ñoä chính xaùc cuûa ñoàng hoà kieåu ñieän trôû löôõng kim bò aûnh höôûng bôûi söï thay ñoåi cuûa ñieän aùp cung caáp. Söï taêng hay giaûm ñieän aùp treân xe seõ gaây ra sai soá chæ thò trong ñoàng hoà nhieân lieäu. Ñeå traùnh sai soá naøy, moät oån aùp löôõng kim ñöôïc gaén trong ñoàng hoà nhieân lieäu ñeå giöõ aùp ôû moät giaù trò khoâng ñoåi (khoaûng 7V). Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 11 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng OÅn aùp bao goàm moät phaàn töû löôõng kim coù gaén tieáp ñieåm vaø daây may so ñeå nung noùng phaàn töû löôõng kim. Khi coâng taéc ôû vò trí ON, doøng ñieän ñi qua ñoàng hoà nhieân lieäu vaø ñoàng hoà nhieät ñoä nöôùc laøm maùt qua tieáp ñieåm cuûa oån aùp vaø phaàn töû löôõng kim. Cuøng luùc ñoù, doøng ñieän cuõng ñi qua may so cuûa oån aùp vaø nung noùng phaàn töû löôõng kim laøm noù bò cong. Khi phaàn töû löôõng kim bò cong, tieáp ñieåm môû vaø doøng ñieän ngöøng chaïy qua ñoàng hoà nhieân lieäu vaø ñoàng hoà nhieät ñoä nöôùc laøm maùt. Khi ñoù, doøng ñieän cuõng ngöøng chaïy qua daây may so cuûa oån aùp. Khi doøng ñieän ngöøng chaïy qua daây may so, phaàn töû löôõng kim seõ nguoäi ñi vaø tieáp ñieåm laïi ñoùng. Neáu ñieän aùp accu thaáp, chæ coù moät doøng ñieän nhoû chaïy qua daây may so vaø daây may so seõ nung noùng phaàn töû löôõng kim chaäm hôn, vì vaäy tieáp ñieåm môû chaäm. Ñieàu ñoù coù nghóa laø tieáp ñieåm seõ ñoùng trong moät thôøi gian daøi. Ngöôïc laïi, khi ñieän aùp accu cao, doøng ñieän lôùn chaïy qua tieáp ñieåm laøm tieáp ñieåm ñoùng trong khoaûng moät thôøi gian ngaén. Trong thöïc teá, ta coù theå söû duïng IC 7807 cho muïc ñích oån aùp. Tieáp ñieåm oån aùp Ñoàng hoà baùo möùc nhieân lieäu E F Boä caûm nhaän Coâng Ban quyen © Truong DH Su pham Kymöùc thuat nhieân TP. lieäu HCM taéc maùy C H Accu Boä caûm nhaän nhieät ñoä nöôùc Ñoàng hoà baùo nhieät ñoä nöôùc Tieáp ñieåm oån aùp ñoùng Tieáp ñieåm oån aùp Ñoàng hoà baùo möùc nhieân lieäu E F Boä caûm nhaän Coâng möùc nhieân lieäu taéc maùy C H Accu Boä caûm nhaän nhieät ñoä nöôùc Ñoàng hoà baùo nhieät ñoä nöôùc Tieáp ñieåm oån aùp môû Hình 1.12 Hoaït ñoäng cuûa ñoàng hoà kieåu ñieän trôû löôõng kim khi tieáp ñieåm oån aùp ñoùng/môû. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 12 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng b. Kieåu cuoän daây chöõ thaäp. Ñoàng hoà nhieân lieäu kieåu cuoän daây chöõ thaäp laø moät thieát bò ñieän töø trong ñoù caùc cuoän daây ñöôïc quaán beân ngoaøi moät rotor töø theo boán höôùng, moãi höôùng leäch nhau 90o. Khi doøng ñieän qua cuoän daây bò thay ñoåi bôûi ñieän trôû cuûa caûm bieán möùc nhieân lieäu, töø thoâng ñöôïc taïo ra trong cuoän daây theo boán höôùng thay ñoåi laøm rotor töø quay vaø kim dòch chuyeån. Khoaûng troáng phía döôùi rotor ñöôïc ñieàn ñaày silicon ñeå ngaên khoâng cho kim dao ñoäng khi xe bò rung vaø kim khoâng quay veà vò trí E khi taét coâng taéc maùy. Ñoàng hoà baùo nhieân lieäu L2 L1 L3 L4 Khoaù ñieän Boä caûm nhaän Vs möùc nhieân lieäu Accu Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Hình 1.13 Ñoàng hoà nhieân lieäu kieåu cuoän daây chöõ thaäp. Ñaëc ñieåm cuûa ñoàng hoà kieåu cuoän daây chöõ thaäp (so saùnh vôùi kieåu löôõng kim): - Ñoä chính xaùc cao. - Goùc quay cuûa kim roäng hôn. - Ñaëc tính baùm toát. - Khoâng caàn maïch oån aùp. - Chæ thò ñöôïc löôïng nhieân lieäu khi khoaù ñieän ñaõ taét. Hoaït ñoäng: Caùc cöïc baéc (N) vaø cöïc nam (S) ñöôïc taïo ra treân rotor töø. Khi doøng ñieän chaïy qua moãi cuoän daây, töø tröôøng sinh ra treân moãi cuoän daây laøm rotor töø quay vaø kim dòch chuyeån. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 13 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Caùc cuoän daây Höôùng Höôùng quaán cuûa cuoän L1 Roâto (nam chaâm) quaán cuûa cuoän L4 Höôùng quaán cuûa cuoän L2 Höôùng quaán cuûa cuoän L3 Daàu Silicon Hình 1.14 Caáu taïo ñoàng hoà nhieân lieäu kieåu cuoän daây chöõ thaäp. Cuoän L1 vaø L3 ñöôïc quaán treân cuøng moät truïc nhöng ngöôïc höôùng nhau, cuoän L2 o vaø L4 ñöôïc quaán ôû truïc kia leäch 90 so vôùi truïc L1, L3 (L2 vaø L4 cuõng ñöôïc quaán ngöôïc chieàu nhau). Khi coâng taéc ôû vò trí ON, doøng ñieän chaïy theo hai ñöôøng: - Accu L1 L2 caûm bieán möùc nhieân lieäu mass. - Accu L1 Ban L quyen2 L © 3Truong L 4DH Su mass. pham Ky thuat TP. HCM Ñieän aùp Vs thay ñoåi theo söï thay ñoåi ñieän trôû cuûa caûm bieán möùc nhieân lieäu laøm cöôøng ñoä doøng ñieän I1, I2 thay ñoåi theo. Khi thuøng nhieân lieäu ñaày: Do ñieän trôû cuûa boä caûm nhaän möùc nhieân lieäu nhoû, neân coù moät doøng ñieän lôùn chaïy qua caûm bieán möùc nhieân lieäu vaø chæ coù moät doøng ñieän nhoû chaïy qua L3 vaø L4. Vì vaäy töø tröôøng sinh ra bôûi L3 vaø L4 yeáu. Töø tröôøng hôïp bôûi L1, L2, L3 vaø L4 nhö hình 1.15. Töø tröôøng toång L2 L3 L1 L4 Hình 1.15 Hình bieåu dieãn töø tröôøng toång khi thuøng nhieân lieäu ñaày Khi thuøng coøn moät nöûa nhieân lieäu: Ñieän trôû caûm bieán möùc nhieân lieäu taêng neân doøng ñieän qua L3 vaø L4 taêng. Tuy nhieân, do soá voøng daây cuûa cuoän L3 raát ít neân töø tröôøng sinh bôûi L3 cuõng raát nhoû. Vì vaäy, töø tröôøng toång sinh bôûi caùc cuoän daây nhö hình 1.16. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 14 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng L2 L1 L3 L4 Töø tröôøng toång Hình 1.16 Hình bieåu dieãn töø tröôøng toång khi thuøng nhieân lieäu coøn ½. Khi thuøng nhieân lieäu heát: Ñieän trôû boä baùo möùc nhieân lieäu lôùn, neân cöôøng ñoä doøng ñieän qua L3 vaø L4 lôùn. Vì vaäy töø tröôøng toång nhö hình 1.17. L2 L1 L3 Töø tröôøng toång Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM L4 Hình 1.17 Hình bieåu dieãn töø tröôøng toång khi heát nhieân lieäu Treân ña soá caùc xe ngaøy nay, ngoaøi ñoàng hoà nhieân lieäu coøn coù ñeøn baùo saép heát nhieân lieäu. 1.2.3. Ñoàng hoà vaø caûm bieán baùo nhieät ñoä nöôùc laøm maùt Ñoàng hoà nhieät ñoä nöôùc chæ nhieät ñoä nöôùc laøm maùt trong aùo nöôùc ñoâïng cô. Coù hai kieåu ñoàng hoà nhieät ñoä nöôùc: kieåu ñieän trôû löôõng kim coù moät phaàn töû löôõng kim ôû boä chæ thò vaø moät bieán trôû (nhieät ñieän trôû) trong boä caûm nhaän nhieät ñoä vaø kieåu cuoän daây chöõ thaäp vôùi caùc cuoän daây chöõ thaäp ôû ñoàng hoà chæ thò nöôùc laøm maùt. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 15 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng a. Kieåu ñieän trôû löôõng kim. Boä chæ thò duøng ñieän trôû löôõng kim vaø caûm bieán nhieät ñoä laø moät nhieät ñieän trôû. Nhieät ñieän trôû laø moät chaát baùn daãn, neân thuoäc loaïi heä soá nhieät aâm NTC (Negative Temperature Coefficient). Ñieän trôû cuûa noù thay ñoåi raát lôùn theo nhieät ñoä. Ñieän trôû cuûa nhieät ñieän trôû giaûm khi nhieät ñoä taêng. Cöïc )  ( û ô r t n ä e i Nhieät ñieän trôû ñ t ä Voû e i h N Nhieät ñoä (0 C) Hình 1.18 Caûm bieán nhieät ñoä nöôùc laøm maùt vaø ñaëc tuyeán. Ñoàng hoà nhieät ñoä nöôùc kieåu ñieän trôû löôõng kim coù nguyeân lyù hoaït ñoäng töông töï nhö ñoàng hoà nhieân lieäu kieåu ñieän trôû löôõng kim. Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt thaáp, ñieän trôû caûm bieán nhieät ñoä nöôùc cao vaø gaàn nhö khoâng coù doøng ñieän chaïy qua. Vì vaäy, daây may so chæ sinh ra moät ít nhieät neân ñoàng hoà chæ leäch moät chuùt. Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt taêng, ñieän trôû cuûa caûm bieán giaûm, laøm taêng cöôøng ñoä doøng ñieän chaïy qua vaø cuõng taêng löôïng nhieät sinh ra bôûi daây may so. Phaàn töû löôõng kim bò uoán cong tæ leä vôùi löôïng nhieät laøm cho kim ñoàng hoà leäch veà höôùng chöõ H (high). Ñoàng hoà baùo nhieät ñoä nöôùc CH Boä caûm nhaännhieät Coâng ñoä nöôùc laøm maùt taéc maùy Accu OÅn aùp Daây may so Hình 1.19 Hoaït ñoäng cuûa ñoàng hoà nöôùc laøm maùt. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 16 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng b. Kieåu cuoän daây chöõ thaäp. Caáu taïo vaø hoaït ñoäng cuûa ñoàng hoà nhieät ñoä nöôùc laøm maùt kieåu cuoän daây chöõ thaäp cuõng gioáng vôùi ñoàng hoà nhieân lieäu kieåu cuoän daây chöõ thaäp. Moät phaàn rotor bò caét neân kim hoài veà ñeán vò trí nghæ (phía laïnh) do troïng löôïng cuûa rotor khi taét coâng taéc maùy. 1.2.4. Ñoàng hoà baùo toác ñoä ñoäng cô Trong loaïi ñoàng hoà naøy, caùc xung ñieän töï caûm töø cuoän sô caáp bobine (trong moãi kyø xuaát hieän tia löûa) 200-400V, ñöôïc giaûm aùp nhôø moät ñieän trôû khoaûng 2- 5k) seõ ñöa tín hieäu ñeán ñoàng hoà. Taïi ñaây, moät maïch ñieän töû seõ döïa vaøo tín hieäu naøy ñeå ñieàu khieån kim ñoàng hoà quay. Sô ñoà ñoàng hoà ño toác ñoä ñoäng cô ñöôïc trình baøy treân hình 1.20, 1.21. Noù bao goàm moät maïch taïo xung dao ñoäng ban ñaàu, maïch rung, ñoàng hoà P vaø maïch oån aùp vôùi D5 vaø R11. Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Hình 1.20 Sô ñoà ñaáu daây ñoàng hoà toác ñoä ñoäng cô (tachometer) vaø toác ñoä xe (speedometer) Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 17 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Maïch ñoàng hoà ño toác ñoä ñoäng cô loaïi ñieän töû R7 R11 P D4 R9 R10 R3 R4 C5 D5 R8 T1 T2 C1 R1 D3 C6 Noái boâbin R2 C4 R5 R6 Hình 1.21 Sô ñoà ñoàng hoà ño toác ñoä ñoäng cô kieåu ñieän töû Maïch loïc xung ban ñaàu goàm ñieän trôû R1, R2, tuï C1, C4 vaø diode D3. Ñaàu vaøo cuûa maïch ñöôïc noái vôùi aâm boâbin hoaëc daây baùo toác ñoä ñoäng cô trong IC ñaùnh löûa. MaïchBan naøy quyen seõ chuyeån© Truong DH tín Su hieäu pham dao Ky thuat ñoäng TP. hình HCM sin taét daàn treân bobine ñaùnh löûa thaønh caùc xung baùn sin döông. Maïch dao ñoäng ñôn haøi goàm transistor T1 vaø T2 vôùi maïch hoài tieáp cöùng R5 vaø hoài tieáp meàm C5. Cöïc C cuûa T1 ñöôïc noái vôùi cuoän daây cuûa ñoàng hoà P. Ñieän trôû R3 vaø R4 ñoùng vai troø caân baèng nhieät. Ñeå doøng qua ñoàng hoà lieân tuïc, diode D4 ñöôïc maéc song song vôùi ñoàng hoà. Khi baät coâng taéc maùy, transistor T2 seõ ôû traïng thaùi baõo hoøa, nhôø doøng cöïc B chaïy qua R10 – moái noái BE – R5. Khi ñoù, tuï C6 vaø C5 seõ ñöôïc naïp theo maïch: R7 Ñoàng hoà P R4 C5 BE T2 R5 mass R3 C6 mass Transistor T1 luùc naøy ñang ôû cheá ñoä ñoùng vì ñieän aùp giöõa EB nhoû hôn ñoä suït aùp treân R8. Khi ñoäng cô baét ñaàu hoaït ñoäng, xung ñieän aùp (dao ñoäng taét daàn) cuûa bobine ñaùnh löûa ñeán ngoõ vaøo cuûa maïch. Xung naøy sau khi ñi qua maïch loïc xung chæ coøn laïi moät nöûa xung döông vôùi bieân ñoä thaáp ñeán ñieän trôû R6. Doøng qua R6 vaø moái noái BE cuûa T1 laøm noù chuyeån sang traïng thaùi baõo hoaø. Döôùi taùc ñoäng cuûa ñieän aùp ñaõ naïp treân tuï C5, transistor T2 chuyeån sang traïng thaùi ñoùng. Thôøi gian transistor T2 ôû traïng thaùi ñoùng phuï thuoäc vaøo maïch phoùng cuûa C5: +C5 – T1 – R5 – D5 – R10 – (–)C5 Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 18 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng T2 seõ chuyeån sang traïng thaùi baõo hoøa trôû laïi taïi thôøi ñieåm khi ñieän theá treân C5 thaáp hôn giaù trò môû moái noái BE. Nhö vaäy, thôøi gian maø transistor T1 ôû traïng thaùi baõo hoøa seõ khoâng ñoåi khi thay ñoåi toác ñoä ñoäng cô bôûi t1 chæ phuï thuoäc vaøo thoâng soá cuûa maïch naïp cuûa tuï C5. Neáu boû qua ñoä suït aùp treân T1 vaø T2 luùc baõo hoøa cuõng nhö ñoä suït aùp treân diode thì quaù trình doøng ñieän ñi qua ñoàng hoà ño toác ñoä ñieän töû coù theå bieåu dieãn bôûi heä phöông trình vi phaân: di U = (R7 + Rp + R34 + R5)i + L 0 t t1 (T1 môû) dt di Rpi + Lp = 0 0 t t2 (T1 ñoùng) dt Trong ñoù: U: ñieän aùp oån aùp treân D5 Rp vaø Lp: ñieän trôû vaø ñoä töï caûm cuûa cuoän daây ñoàng hoà i : doøng ñieän chaïy qua ñoàng hoà R34: ñieän trôû töông ñöông cuûa R3 vaø R4 Nhö vaäy theo lyù thuyeát hieäu chænh giaùn ñoaïn, ñoàng hoà toác ñoä ñoäng cô loaïi ñieän töû laø moät thieát bò xung ñieän vôùi caùc heä soá: k = 0 C = (R7+Rp+R34+R5)/Rp > 1 Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Vaø thuoäc nhoùm 5 (xem phaàn lyù thuyeát hieäu chænh ñieän theá). Ñoái vôùi nhoùm naøy doøng ñieän trung bình qua ñoàng hoà laø:   1 C  1 exp   1 exp 1  U C Itb =  1  R  1  1 exp   C  Trong ñoù : R = R7+Rp+R34+R5: toång trôû   = 1 : thôøi gian xung töông ñoái T T  = : chu kyø töông ñoái cuûa heä thoáng ñaùnh löûa Tp 120 T: chu kyø ñaùng löûa (T = ) nZ Tp : haèng soá thôøi gian cuûa cuoän daây ñoàng hoà Lp Tp = Rp Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 19 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Vì giaù trò chu kyø töông ñoái cuûa heä thoáng ñaùnh löûa  >>1 nhôø ñoù, boû qua caùc giaù trò quaù nhoû trong bieåu thöùc treân ta coù: n.U.1 Itb = (trong tröôøng hôïp soá xylanh Z = 4) 30.R  Nhö vaäy doøng ñieän trung bình ñi qua cuoän daây ñoàng hoà ño tyû leä thuaän vôùi vôùi toác ñoä ñoäng cô. Moment quay do doøng ñieän taïo ra leân kim ñoàng hoà. K.n.U.1 Mñ = K.Itb = 30.R  Moment caûn taïo bôûi loø xo xoaén tyû leä vôùi goùc quay cuûa kim Ml =Kl. Kim seõ tieáp tuïc quay cho ñeán khi 2 moment baèng nhau Mñ = Ml K.n.U.1 hay = Kl. 30.R  30.K .R n =   = C. .U.K 1 C laø haèng soá ñoái vôùi maïch coá ñònh Nhö vaäy ta coùBan theå quyen keát luaän © Truong toác DHñoä Sucuûa pham truïc Ky khuyûu thuat ñoängTP. HCM cô tyû leä thuaän vôùi goùc quay cuûa kim ñoàng hoà vaø thang chia cuûa ñoàng hoà seõ ñeàu. Treân moät soá xe ngöôøi ta khoâng duøng tín hieäu ñaùnh löûa ñeå ñeám soá voøng quay nhö sô ñoà treân (xe coù ñoäng cô diesel chaúng haïn) maø duøng caûm bieán ñieän töø loaïi nam chaâm ñöùng yeân ñaët treân truïc khuyûu (hoaëc truïc cam) hay laáy tín hieäu töø daây trung hoøa cuûa maùy phaùt ñieän xoay chieàu. Sô ñoà cuûa loaïi vöøa neâu ñöôïc trình baøy treân hình 1.22. Hoaït ñoäng cuûa maïch naøy töông töï vôùi sô ñoà tröôùc. R R1 D2 R3 R2 C2 C1 T1 D3 T2 T3 R5 D4 D1 C3 Caûm bieán R6 R7 R9 R10 D5 P R8 Hình 1.22. Sô ñoà maïch ñoàng hoà ño toác ñoä ñoäng cô duøng caûm bieán ñieän töø Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 20 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Treân moät soá xe, ngöôøi ta laáy tín hieäu töø maùy phaùt xoay chieàu hoaëc caûm bieán loaïi maùy phaùt 3 pha ñeå ño toác ñoä ñoäng cô hoaëc toác ñoä xe. Sô ñoà cuûa loaïi naøy ñöôïc trình baøy treân hình 1.23. Caûm bieán laø moät maùy phaùt ba pha, kích töø baèng nam chaâm vónh cöûu. Ñeå quay kim ñoàng hoà ngöôøi ta boá trí moät ñoäng cô ba pha treân tableau. Doøng ñieän chaïy qua caùc pha thoâng qua caùc transistor ñöôïc ñieàu khieån bôûi caùc cuoän daây trong caûm bieán. D10 R1 Caûm bieán maùy D4 phaùt 3 pha T1 D7 D5 T2 D8 D6 T3 D9 Ñoäng cô 3 pha Nam chaâm Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Maïch khueách ñaïi Hình 1.23 Sô ñoà ñoàng hoà toác ñoä xe kieåu maùy phaùt-ñoäng cô 3 pha 1.2.5. Ñoàng hoà vaø caûm bieán baùo toác ñoä xe a. Kieåu caùp meàm Khi oâtoâ laøm vieäc, truïc caùp meàm truyeàn moment töø truïc thöù caáp hoäp soá ñeán truïc daãn ñoäng keùo nam chaâm vónh cöûu quay. Töø thoâng xuyeân qua chuïp nhoâm laøm phaùt sinh söùc ñieän ñoäng, taïo doøng ñieän fucoâ trong chuïp nhoâm. Doøng fucoâ taùc duïng vôùi töø tröôøng cuûa nam chaâm laøm chuïp nhoâm quay, keùo theo kim chæ vaän toác töông öùng treân vaïch chia cuûa ñoàng hoà. Moment quay cuûa chuïp nhoâm ñöôïc caân baèng bôûi loø xo. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 21 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Kim chæ thò Loø xo caân baèng Chuïp nhoâm Nam chaâm vónh cöûu Taám caân baèng nhieät Caëp truïc vít - baùnh vít Truïc daãn ñoäng Hình 1.24 Ñoàng hoà toác ñoä xe loaïi caùp meàm Taám caân baèng nhieät ñeå giaûm bôùt sai soá do nhieät cuûa ñoàng hoà. Khi nhieät ñoä taêng, töø trôû cuûa taám caân baèng nhieät taêng, töø thoâng qua noù giaûm, phaàn lôùn seõ qua chuïp nhoâm ñeå giöõ cho doøng fucoâ trong chuïp nhoâm khoâng ñoåi. b. Ñoàng hoà toác ñoä xe chæ thò baèng kim. Döïa treân cô sôûBan caûm quyen bieán © toácTruong ñoä kieåuDH Su töø pham trôû hoaëc Ky thuat caûm TP. bieán HCM Hall. Maïch heä thoáng Maïch ñieän aùp khoâng ñoåi B Voøng töø N S MRE IC loâ-gíc N S IC daãn ñoäng IC daãn ñoäng Caûm bieán toác ñoä Motor xung *Chæ cho moät vaøi kieåu Gear Ñoàng hoà toác ñoä Cuoän töø chöõ thaäp Cuïm ñoàng hoà Ñoàng hoà quaõng ñöôøng Hình 1.25 Caáu taïo ñoàng hoà toác ñoä chæ thò baèng kim döïa treân caûm bieán Hall. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 22 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Caûm bieán toác ñoä Caûm bieán toác ñoä ñöôïc gaén ôû hoäp soá vaø ñöôïc daãn ñoäng ôû baùnh raêng chuû ñoäng cuûa coâng tô meùt. Caûm bieán toác ñoä bao goàm moät caûm bieán Hall gaén beân trong vaø moät nam chaâm boán cöïc. Khi xe baét ñaàu chuyeån ñoäng vaø voøng nam chaâm baét ñaàu quay, caûm bieán toác ñoä seõ phaùt ra caùc tín hieäu xung. Coù hai kieåu caûm bieán toác ñoä xe: - Kieåu caûm bieán ñieän töø. - Kieåu caûm bieán Hall hoaëc töø trôû (loaïi phoå bieán). Voøng töø Caûm bieán töø trôû hoaëc Hall Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Hình 1.26 Caáu taïo caûm bieán toác ñoä. 1.2.6. Ñoàng hoà Ampere Ñeå theo doõi vieäc naïp ñieän cho accu treân oâtoâ ngöôøi ta duøng ñoàng hoà Ampere (trong caùc xe ñôøi cuõ) hoaëc ñeøn baùo (trong caùc xe ñôøi môùi). Ñoàng hoà Ampere ñöôïc maéc noái tieáp vôùi maïch phuï taûi vaø noù cho bieát cöôøng ñoä doøng ñieän naïp vaø phoùng cuûa accu baèng Ampere(A). Thöôøng thì caùc Ampere ñieän töø ñöôïc duøng phoå bieán. a. Ñoàng hoà Ampere loaïi ñieän töø loaïi nam chaâm quay Caáu taïo: Treân khung chaát deûo 3 coù quaán cuoän daây 5 baèng loaïi daây ñoàng nhoû. Song song vôùi cuoän daây coù maéc moät ñieän trôû shunt 1 baèng constant (hôïp kim cuûa saét vaø nicken). Treân truïc cuûa kim nhoâm gaén ñiaõ nam chaâm 6 vaø caàn 8 coù theå quay quanh truïc trong moät khoaûng giôùi haïn bôûi raõnh cong 9 cuûa khung chaát deûo. Ñai chaén töø 4 baûo veä cho ñoàng hoà khoûi bò aûnh höôûng cuûa nhieãu töø tröôøng beân ngoaøi. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 23 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Nguyeân lyù laøm vieäc: 3 2 1 -50 +50 SN 4 NS 6 7 5 + - 4 8 20 0 20 3 N 9 1 + 2 S - a) b) Hình 1.27 Sô ñoà caùc ñoàng hoà Ampere. a. Ñoàng hoà Ampere kieåu ñieän töø loaïi nam chaâm quay. b. Ñoàng hoà Ampere kieåu ñieän töø loaïi nam chaâm coá ñònh. Khi khoâng coù doøng ñieän qua caùc cuoän daây, do taùc duïng töông hoã giöõa caùc cöïc khaùc daáu cuûa nam chaâm coá ñònh 2 vaø ñiaõ nam chaâm 6, kim ñoàng hoà ñöôïc giöõ ôû vò tríBan soá quyen 0 cuûa © Truong thang DHño. Su Khi pham coù Kydoøng thuat ñieän TP. chaïyHCM qua cuoän daây, xung quanh cuoän daây seõ xuaát hieän moät töø tröôøng coù höôùng vuoâng goùc vôùi töø tröôøng cuûa nam chaâm coá ñònh 2. Taùc duïng töông hoã giöõa hai töø tröôøng taïo thaønh moät töø tröôøng toång hôïp coù veùc tô xaùc ñònh theo quy luaät hình bình haønh. Nam chaâm 6 vaø kim seõ quay höôùng theo chieàu veùc tô cuûa töø tröôøng toång hôïp. Khi cöôøng ñoä doøng ñieän trong cuoän daây taêng thì töø tröôøng do noù sinh ra taêng, laøm cho kim quay ñi moät goùc lôùùn hôn, chæ giaù trò doøng ñieän khoâng lôùn. Khi chieàu doøng ñieän trong cuoän daây thay ñoåi thì chieàu cuûa töø tröôøng do noù sinh ra cuõng thay ñoåi vaø kim ñoàng hoà seõ leäch veà phía khaùc. b. Ñoàng hoà Ampere kieåu ñieän töø loaïi nam chaâm coá ñònh Caáu taïo: Ñoàng hoà loaïi naøy goàm thanh daãn 4 (baèng nhoâm hay ñoàng), nam chaâm coá ñònh 3, thanh theùp non 2 gaén chaët vôùi loõi quay vaø kim 1. Kim ñoàng hoà coù ñaàu ñoái troïng, coøn oå truïc cuûa kim ñöôïc boâi trôn baèng loaïi daàu ñaëc bieät. Nguyeân lyù laøm vieäc: Nam chaâm 3 gaây nhieãm töø cho thanh theùp non 2 vôùi caùc daáu cöïc ngöôïc vôùi daáu cöïc cuûa nam chaâm. Do taùc duïng töông hoã giöõa caùc cöïc khaùc daáu cuûa nam chaâm vaø thanh theùp non neân thanh theùp, loõi quay vaø kim ñoàng hoà Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 24 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng luoân luoân coù xu höôùng oån ñònh ôû vò trí trung gian (öùng vôùi vaïch 0 cuûa ñoàng hoà) khi khoâng coù doøng ñieän chaïy qua thanh daãn 4. Khi coù doøng ñieän chaïy qua thanh 4, thanh theùp non 2 cuøng vôùi loõi quay seõ höôùng theo nhöõng ñöôøng söùc sinh ra quanh thanh daãn maø quay leäch ñi moät goùc, laøm cho kim ñoàng hoà leäch khoûi vò trí 0 vaø chæ moät giaù trò töông öùng cuûa doøng ñieän. Cöôøng ñoä doøng ñieän qua thanh daãn caøng lôùn thì töø thoâng cuûa noù caøng maïnh vaø kim caøng quay ñi moät goùc lôùn hôn, chæ doøng ñieän lôùn. Giaù trò vaø chieàu cuûa goùc quay kim phuï thuoäc vaøo cöôøng ñoä vaø chieàu doøng ñieän trong thanh daãn. Kim leäch veà phía daáu coäng bieåu thò accu ñöôïc naïp, coøn leäch veà phía daáu tröø bieåu thò accu phoùng ñieän. Treân nhöõng oâtoâ duøng ñeøn baùo naïp thì ôû baûng ñoàng hoà coù boá trí moät boùng ñeøn nhoû maéc vôùi coïc L cuûa maùy phaùt hoaëc tieát cheá. Neáu maùy phaùt phaùt ñieän ñeøn baùo seõ taét vaø ngöôïc laïi. Caùc ñoàng hoà Ampere khoâng ñöôïc maéc noái tieáp vaøo maïch khôûi ñoäng vaø maïch coøi ñieän vì cöôøng ñoä doøng ñieän duøng cho caùc phuï taûi ñieän naøy lôùn. 1.2.7. Caùc maïch ñeøn caûnh baùo Caûm bieán baùo nguy vaø ñeøn hieäu nhaèm baùo cho laùi xe bieát tình traïng laøm vieäc cuûa moät soá boä phaän nhö aùp suaát daàu trong heä thoáng boâi trôn, nhieät ñoä nöôùc laøm maùt ñoängBan quyen cô © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Caáu taïo Cô caáu baùo hieäu naøy bao goàm hai boä phaän chuû yeáu: boä caûm bieán baùo nguy vaø ñeøn baùo. Caûm bieán baùo nguy laø moät loaïi coâng taéc töï ñoäng laøm nhieäm vuï baät ñeøn ôû baûng ñoàng hoà khi coù söï thay ñoåi nguy haïi ñeán ñieàu kieän laøm vieäc cuûa ñoäng cô oâtoâ. Caùc cô caáu baùo nguy thöôøng gaëp nhaát laø baùo nguy aùp suaát daàu nhôøn trong heä thoáng boâi trôn ñoäng cô vaø baùo nguy nhieät ñoä nöôùc laøm maùt ñoäng cô. Cô caáu baùo nguy aùp suaát nhôùt ñoäng cô Cô caáu naøy baùo hieäu trong tröôøng hôïp aùp suaát nhôùt ñoäng cô giaûm tôùi möùc coù theå hö ñoäng cô. Khi ñoäng cô oâtoâ laøm vieäc hoaëc aùp suaát trong heä thoáng boâi trôn giaûm xuoáng thaáp hôn 0,4 - 0,7 kg/cm2 maøng 6 (xem hình 1.28) naèm ôû vò trí ban ñaàu, coøn tieáp ñieåm 4 ôû traïng thaùi ñoùng, ñaûm baûo thoâng maïch cho ñeøn baùo 3. Khi coâng taéc 1 ñoùng, ñeøn baùo 3 ôû baûng ñoàng hoà seõ saùng, baùo hieäu söï giaûm aùp suaát nhôùt tôùi möùc khoâng cho pheùp. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 25 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Khi ñoäng cô oâtoâ laøm vieäc, nhôùt töø heä thoáng boâi trôn ñoäng cô seõ qua loã cuûa nuùm 8 vaøo buoàng 7 vaø khi aùp suaát daàu trong buoàng 7 lôùn hôn 0,4 – 0,7 kg/cm2 thì maøng 6 seõ cong leân, naâng caàn tieáp ñieåm di ñoäng vaø tieáp ñieåm 4 môû ra, ñeøn baùo 3 taét. Boä caûm bieán baùo nguy 5 4 3 2 1 6 7 8 Hình 1.28 Cô caáu baùo nguy aùp suaàt daàu boâi trôn ñoäng cô. 1- Coâng taéc maùy; 2- Naép; 3- Ñeøn hieäu; 4- Caùc maù vít baïc; 5- Giaù tieáp ñieåm; 6- Maøng aùp suaát; 7- Buoàng aùp suaát; 8- Nuùm coù ren. Cô caáu baùo nguy nhieät ñoä nöôùc laøm maùt ñoäng cô Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Cô caáu naøy baùo hieäu cho taøi xeá bieát nhieät ñoä nöôùc cao quaù möùc cho pheùp trong heä thoáng laøm maùt ñoäng cô. Boä caûm bieán nöôùc ñöôïc vaën vaøo phía treân cuûa keùt nöôùc hoaëc treân ñöôøng nöôùc ñi, coøn ñeøn hieäu laép ôû baûng ñoàng hoà. 1 2 3 4 Coâng taéc maùy 5 Accu 1- Chuïp ñoàng 2- Thanh löôõng kim 3- Voû boä caûm bieán 4- Ñeøn hieäu 5- Vít ñieàu chænh. Hình 1.29 Cô caáu baùo nguy nhieät ñoä nöôùc laøm maùt ñoäng cô. Caáu taïo cuûa boä caûm bieán baùo nguy nhieät ñoä nöôùc töông töï nhö boä caûm bieán cuûa ñoàng hoà nhieät ñoä nöôùc loaïi xung ñieän, chæ khaùc laø treân thanh löôõng kim khoâng quaán daây ñieän trôû vaø thanh löôõng kim ñöôïc laät ngöôïc xuoáng sao cho khi bò bieán daïng noù seõ cong veà phía döôùi (veà phía coù xu höôùng ñoùng tieáp ñieåm KK’ laïi). Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 26 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt ñoäng cô thaáp thì tieáp ñieåm KK’ ôû traïng thaùi môû vaø ñeøn hieäu 4 taét. Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt taêng, thanh löôõng kim 2 bò noùng noù seõ bieán daïng vaø ôû nhieät ñoä 96oC 3oC thì tieáp ñieåm KK’ ñoùng, ñeøn hieäu 4 saùng leân. 1.3. THOÂNG TIN DAÏNG SOÁ (DIGITAL) 1.3.1. Caáu truùc cô baûn Maøn hình hieån thò soá trong moãi ñoàng hoà thöôøng duøng moät VFD - Vacuum Fluorescent Display (maøn hình huyønh quang chaân khoâng), moät vaøi ñioát ñeøn LED phaùt saùng hoaëc moät LCD - Liquid Crystal Display (maøn hình tinh theå loûng). Kieåu VFD ñöôïc söû duïng phoå bieán trong caùc ñoàng hoà hieån thò soá trong caùc xe ñôøi môùi. Ñoàng hoà hieån thò soá coù caùc ñaëc ñieåm sau: - Deã xem. - Chính xaùc cao. - Ñoä tin caäy cao nhôø hieån thò soá, khoâng coù chi tieát chuyeån ñoäng quay. - Hieån thò toát nhaát cho moãi ñoàng hoà. Döôùi ñaây seõ moâBan taûquyen baûng © Truong ñoàng DH hoà Su maøn pham hình Ky thuat ñieän TP. töû HCM kieåu VFD treân xe TOYOTA CRESSIDA. Caûm bieán toác ñoä Coâng taéc haønh trình Coâng taéc thay ñoåi thang Ñoàng hoà quaõng ño ñoàng hoà nhieân lieäu ñöôøng (cô khí) Boä vi xöû lí & VFDS Hình 1.30 Baûng ñoàng hoà maøn hình ñieän töû kieåu VFD treân xe TOYOTA CRESSIDA Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 27 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng 1.3.2. Caùc daïng maøn hình 1.3.2.1. Maøn hình huyønh quang chaân khoâng VFD Bao goàm 20 ñoaïn huyønh quang nhoû ñöôïc söû duïng trong ñoàng hoà toác ñoä xe ñeå hieån thò toác ñoä xe döôùi daïng soá. Caáu taïo. Maøn hình huyønh quang chaân khoâng hoaït ñoäng gioáng nhö oáng triod vaø bao goàm 3 phaàn: - Moät boä daây toùc (cathod). - 20 ñoaïn (anod) ñöôïc phuû chaát huyønh quang . - Moät löôùi ñöôïc ñaët giöõa anod vaø cathod ñeå ñieàu khieån doøng ñieän. Taát caû caùc chi tieát naøy ñöôïc ñaët trong moät buoàng kính phaúng ñaõ huùt heát khí. Anod gaén treân taám kính, caùc daây ñieän noái vôùi caùc ñoaïn anod naèm tröïc tieáp treân maët taám kính, moät lôùp caùch ñieän phuû leânh taám kính vaø caùc ñoaïn huyønh quang naèm ôû phía treân lôùp caùch ñieän. Caùc ñoaïn ñöôïcBan phuû quyen chaát © huyønhTruong quangDH Su phamseõ phaùt Ky thuatsaùng TP.khi HCM bò caùc ñieän töû ñaäp vaøo. Phía treân anod laø moät löôùi ñieàu khieån ñöôïc laøm baèng kim loaïi ñaëc bieät vaø phía treân löôùi laø cathod moät boä daây toùc laøm baèng daây tungsten moûng ñöôïc phuû vaät lieäu phaùt ra ñieän töû khi bò nung noùng. Hình 1.31 Caáu taïo maøn hình huyønh quang chaân khoâng. Hoaït ñoäng Khi doøng ñieän chaïy qua caùc daây toùc, daây toùc bò nung tôùi khoaûng 600oC vaø vì vaäy noù phaùt ra caùc ñieän töû. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 28 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Hình 1.32 Maøn hình huyønh quang chaân khoâng. Neáu sau ñoù ñieän aùp döông ñöôïc caáp cho caùc ñoaïn huyønh quang noù seõ huùt caùc ñieän töû töø daây toùc. Caùc ñieän töû naøy sau ñoù seõ chaïy vaøo caùc ñoaïn huyønh quang roài xuoáng mass, sau ñoù quay laïi caùc daây toùc keát thuùc moät chu kyø. Khi ñieän töû töø daây toùc ñaäp vaøo ñoaïn huyønh quang, chaát huyønh quang seõ phaùt saùng (phaûi caáp ñieän aùp döông cho caùc ñoaïn huyønh quang). Neáu khoâng caáp ñieänBan aùp quyencho chuùng, © Truong chuùng DH Su seõ pham khoâng Ky thuatphaùt TP.saùng. HCM Chöùc naêng cuûa löôùi laø ñeå ñaûm baûo caùc ñieän töû ñaäp ñeàu leân taát caû caùc ñoaïn huyønh quang. Do löôùi luoân coù ñieän aùp döông taïi moïi thôøi ñieåm, neân taát caû caùc phaàn töû cuûa noù ñeàu huùt caùc ñieän töû ñöôïc phaùt ra töø daây toùc. Do ñoù khi ñieän töû xuyeân qua löôùi vaø ñaäp vaøo anoát chuùng seõ ñöôïc chia ñeàu. 1.3.2.2. Maøn hình tinh theå loûng (LCD – liquid christal display) Duøng LED laøm linh kieän hieån thò coù nhöôïc ñieåm laø tieâu thuï doøng lôùn. Do ñoù, ngaøy nay ngöôøi ta duøng caùc boä hieån thò tinh theå loûng. Chuùng thuoäc loaïi linh kieän quang ñieän baùn daãn. ÔÛ caùc chaát loûng thoâng thöôøng, caùc phaân töû saép xeáp moät caùch ngaãu nhieân. Coøn ôû tinh theå loûng, caùc phaàn töû ñöôïc saép xeáp coù ñònh höôùng. Khi ñaët tinh theå loûng vaøo trong moät ñieän tröôøng, thì caùc phaàn töû cuûa chuùng (hình elip) seõ saép xeáp theo traät töï nhaát ñònh. Vì vaäy, neáu chieáu aùnh saùng vaøo tinh theå loûng thì aùnh saùng xuyeân qua khoâng bò phaûn xaï vaø maét ta khoâng phaùt hieän ñöôïc gì. Khi coù doøng ñieän chaïy qua tinh theå loûng, caùc haït daãn seõ va chaïm vôùi caùc phaàn töû laøm cho caùc phaàn töû bò saép xeáp hoãn loaïn, maát traät töï vaø do ñoù neáu coù aùnh saùng chieáu vaøo thì aùnh saùng seõ bò taùn xaï, laøm cho tinh theå loûng saùng choùi neân maét ta nhìn thaáy ñöôïc. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 29 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng 1.3.2.3. Maøn hình phía tröôùc (HUD _ head up display) Maøn hình phía tröôùc cho pheùp hieån thò nhöõng döõ lieäu taàm nhìn phía tröôùc ñaàu cuûa ngöôøi laùi. Maøn hình naøy ñöôïc söû duïng trong ngaønh coâng nghieäp maùy bay quaân söï ñöôïc hôn 20 naêm vaø gaàn ñaây ñaõ söû duïng cho ngaønh oâtoâ. Ñieåm thuaän lôïi chính cuûa maøn hình ba chieàu laø ngöôøi laùi khoâng caàn quan saùt thöôøng xuyeân baûng tableau. Noù ñöôïc söû duïng ñaàu tieân trong ngaønh oâtoâ vaøo naêm 1988 ôû kieåu xe Nissan Silvia vaø noåi baät nhaát laø kieåu xe Oldsmobile Cutlass Supreme 1988. Heä thoáng laøm vieäc nhö sau: toác ñoä vaø nguoàn caûm bieán khaùc ñöôïc kích hoaït bôûi caùc electron, sau ñoù tín hieäu ñöôïc truyeàn vaøo oáng huyønh quang ñeå kích hoaït nhöõng phaàn trong 7 phaàn soá hay kí hieäu ñoàng hoà trong oáng. Sau ñoù caùc phaàn töû quang hoïc seõ xuaát ra aùnh saùng töø nhöõng phaàn naøy ñeán kính chaén gioù cuûa xe. Ngöôøi laùi coù theå nhìn thaáy hình aûnh thöïc gioáng nhö ñang noåi gaàn phía tröôùc xe. Hình aûnh 3 chieàu Kính quang hoïc Kính quang hoïc Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Nguoàn hình aûnh Hình 1.33 Maøn hình phía tröôùc, hieån thò hình aûnh thöïc cuûa xe 1.3.2.4. OÁng tia cöïc ñeøn hình (CRT- cathode-ray tube). Nhöõng thieát bò maøn hình ñöôïc moâ taû trong phaàn treân ñeàu coù nhöõng giôùi haïn cuûa noù. Nhöõng kyù töï treân maøn hình chæ giôùi haïn trong soá caùc phaàn töû phaùt saùng. Do ñoù, nhöõng caûnh baùo nhö “kieåm tra ñoäng cô “ hoaëc “ aùp löïc nhôùt” laø nhöõng thoâng baùo coá ñònh duø coù ñöôïc hieån thò hay khoâng, tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän ñoäng cô. Chính vì vaäy, maøn hình söû duïng CRT ñang ñöôïc aùp duïng treân caùc oâtoâ ñôøi môùi. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 30 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Hình 1.34 moâ taû moät CRT ñieån hình. Noù laø moät oáng thuyû tinh ñöôïc huùt chaân khoâng, coù moät beà maët phaúng ñöôïc phuû baèng vaät lieäu phaùt quang phosphorescent. Beà maët naøy laø beà maët hoaëc maët treân ñoù hieån thò thoâng baùo. Phaàn ñuoâi laø moät caáu truùc phöùc taïp goïi laø suùng phoùng electron. Thieát bò naøy taïo moät chuøm electron ñöôïc taêng toác ñeán maøn hình vaø hoäi tuï taïi moät ñieåm treân maøn hình. Moät heä thoáng caùc cuoän daây döôùi daïng nam chaâm ñieän taïo neân hieän töôïng hoäi tuï electron. Doøng electron ñöôïc hoäi tuï goïi laø “chuøm”. Vc Suùng phoùng electron Cuoän laøm leäch Ñoàng boä ngang Beà maët oáng Maïch laøm leäch ngang Maïch laøm leäch doïc Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Ñoàng boä doïc Hình 1.34 CRT vaø nhöõng maïch coù lieân quan. Chuøm electron taïo neân moät ñieåm saùng treân maøn hình. Cöôøng ñoä aùnh saùng töông öùng vôùi doøng haït cuûa chuøm electron. Doøng naøy ñöôïc kieåm soaùt bôûi moät ñieän aùp (Ve), ñöôïc goïi laø tín hieäu Video, treân moät ñieän cöïc ñöôïc ñaët gaàn suùng phoùng electron. Trong moät ñeøn hình ñieån hình, ñieän aùp Video vaø xung ñoàng boä ñöôïc taïo trong moät maïch ñaëc bieät goïi laø boä kieåm soaùt CRT. Sô ñoà khoái cho hoaït ñoäng heä thoáng maøn hình CRT vôùi boä kieåm soaùt ñöôïc trình baøy treân hình 1.35. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 31 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Nhöõng boä Queùt ñieän töû caûm bieán Boä ñieàu Maùy tính khieån CRT AB 16 Boä nhôù Video DB 8 Hình 1.35 Tableau oâ toâ vôùi CRT. Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Maùy tính cuûa tableau vôùi boä kieåm soaùt ñeøn hình thoâng qua caùc bus ñòa chæ vaø döõ lieäu (DB vaø AB), vaø thoâng qua moät keát noái lieân tuïc doïc moät ñöôøng daây ñaùnh daáu UART (boä nhaän/truyeàn baát ñoàng boä) döõ lieäu ñöôïc gôûi treân DB ñöôïc löu trong moät boä nhôù ñaëc bieät goïi laø Video RAM. Boä nhôù naøy löu tröõ döõ lieäu digital ñöôïc hieån thò theo kieåu chöõ - soá hoaëc hình aûnh treân maøn hình CRT. Boä ñieàu khieån CRT chöùa döõ lieäu töø Video RAM vaø chuyeån ñoåi noù thaønh tín hieäu video töông öùng (Vc). Cuøng luùc, boä ñieàu khieån CRT taïo ñoàng boä doïc vaø ngang caàn thieát ñeå vaän haønh boä phaän raster ñoàng boä vôùi tín hieäu video. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 32 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng 1.3.3. Sô ñoà tieâu bieåu Treân hình 1.36 trình baøy sô ñoà tableau hieän soá treân xe Toyota Cressida Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Hình 1.36 Sô ñoà tableau soá treân xe Toyota CRESSIDA 1.4 Heä thoáng ñònh vò vaø daãn ñöôøng (Navigation system) Sinh vieân tìm taøi lieäu treân Internet. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieån töï ñoäng treân oâ toâ Trang: 33 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng CHÖÔNG 2: HEÄ THOÁNG CHIEÁU SAÙNG VAØ TÍN HIEÄU Heä thoáng chieáu saùng – tín hieäu treân oâtoâ giuùp taøi xeá coù theå nhìn thaáy chöôùng ngaïi vaät treân ñöôøng trong ñieàu kieän aùnh saùng haïn cheá, duøng ñeå baùo caùc tình huoáng dòch chuyeån ñeå moïi ngöôøi xung quanh nhaän bieát. Ngoaøi ra, heä thoáng chieáu saùng – tín hieäu coøn hieån thò tình traïng hoaït ñoäng cuûa caùc heä thoáng treân oâtoâ ñeán taøi xeá thoâng qua baûng tableau vaø soi saùng khoâng gian trong xe. 2.1. HEÄ THOÁNG CHIEÁU SAÙNG 2.1.1. Nhieäm vuï, yeâu caàu vaø phaân loaïi Nhieäm vuï: Heä thoáng chieáu saùng nhaèm ñaûm baûo ñuû aùnh saùng cho ngöôøi laùi vaø haønh khaùch treân trong ñieàu kieän vaän haønh khoâng ñuû aùnh saùng. Yeâu caàu: Heä thoáng chieáu saùng phaûi ñaùp öùng 2 yeâu caàu: - Coù cöôøng ñoä saùng ñuû lôùn. Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM - Khoâng laøm loùa maét taøi xeá xe chaïy ngöôïc chieàu. Phaân loaïi: Neáu phaân loaïi treo vò trí ta coù chieáu saùng trong xe (ñeøn traàn, soi saùng capoâ ) vaø chieáu saùng ngoaøi (ñeøn ñaàu, ñeøn ñuoâi ). Trong loaïi thöù hai, caên cöù vaøo ñaëc ñieåm cuûa phaân boá chuøm aùnh saùng treân maët ñöôøng, ngöôøi ta phaân thaønh 2 loaïi heä thoáng chieáu saùng ngoaøi: - Heä thoáng chieáu saùng kieåu chaâu AÂu vaø kieåu Myõ. 2.1.2. Caùc thoâng soá cô baûn vaø chöùc naêng a. Thoâng soá cô baûn: Khoaûng chieáu saùng: laø chieàu daøi lôùn nhaát cuûa vuøng aùnh saùng phaùt ra tính töø ñeøn ñaàu. - Khoaûng chieáu saùng khi baät pha (xa) töø 180 – 250m. - Khoaûng chieáu saùng khi baät coát (gaàn) töø 50 – 75m. Cöôøng ñoä aùnh saùng: Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 34 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Cöôøng ñoä aùnh saùng laø naêng löôïng ñeå phaùt xaï aùnh saùng ôû moät khoaûng caùch nhaát ñònh. Naêng löôïng aùnh saùng coù lieân quan ñeán nguoàn saùng vaø cöôøng ñoä aùnh saùng ñöôïc ño baèng ñôn vò c.d (candelas). Tröôùc kia, ñôn vò c.p (candle power) cuõng ñöôïc aùp duïng: 1 c.d = 1 c.p. Toång caùc haït aùnh saùng rôi treân 1 beà maët ñöôïc goïi cöôøng ñoä chieáu saùng, ñöôïc ño baèng ñôn vò lux (hoaëc metre-candles). Moät beà maët ñöôïc chieáu saùng vôùi cöôøng ñoä 1 lux (hay 1 metre-candles) khi 1 boùng ñeøn coù cöôøng ñoä aùnh saùng 1 c.d ñaët caùch 1 m töø maøn chaén thaúng ñöùng. Khi gia taêng khoaûng caùch, cöôøng ñoä chieáu saùng seõ giaûm. Cöôøng ñoä chieáu saùng tyû leä nghòch vôùi bình phöông khoaûng caùch tính töø nguoàn saùng. Ñieàu naøy coù nghóa laø khi khoaûng caùch chieáu saùng taêng gaáp ñoâi thì cöôøng ñoä aùnh saùng treân beà maët maø aùnh saùng phaùt ra seõ giaûm xuoáng baèng ¼ cöôøng ñoä aùnh saùng ban ñaàu. Vì vaäy, neáu caàn moät aùnh saùng coù cöôøng ñoä lôùn nhaát nhö luùc ban ñaàu thì naêng löôïng cung caáp cho ñeøn phaûi taêng leân gaáp 4 laàn. b. Chöùc naêng caùc loaïi ñeøn: Heä thoáng chieáu saùng laø moät toå hôïp goàm nhieàu loaïi ñeøn chöùc naêng, bao goàm: Ñeøn kích thöôùc tröôùc vaø sau xe (side & rear lamps): Duøng ñeå baùo kích thöôùc tröôùc vaø sau xe khi chaïy ban ñeâm hoaëc khi ñaäu. Ñeøn ñaàu (head lamps - main driving lamps): Duøng ñeå chieáu saùng khoâng gian phía tröôùc xe giuùp taøi xeá Bancoù theåquyen nhìn © Truong thaáy trongDH Su ñeâm pham toái Ky hay thuat trong TP. HCMñieàu kieän taàm nhìn haïn cheá. Coâng suaát ñònh möùc cuûa ñeøn ñaàu: ÔÛ cheá ñoä chieáu xa laø 45 – 70W. ÔÛ cheá ñoä chieáu gaàn laø 35 – 40W. Ñeøn söông muø (fog lamps): Trong ñieàu kieän söông muø, neáu söû duïng ñeøn pha chính coù theå taïo ra vuøng aùnh saùng choùi phía tröôùc, coù theå gaây choùi maét cho taøi xeá caùc xe chaïy ngöôïc chieàu vaø ngöôøi ñi ñöôøng. Ñeøn söông muø seõ giuùp giaûm ñöôïc tình traïng naøy. Ñieän aùp cung caáp cho ñeøn söông muø thöôøng ñöôïc laáy sau relay ñeøn kích thöôùc. Ñeøn söông muø phía sau (rear fog guard): Ñeøn naøy duøng ñeå baùo hieäu cho caùc xe phía sau nhaän bieát trong ñieàu kieän coù söông muø hoaëc taàm nhìn haïn cheá do thôøi tieát. Ñieän aùp cung caáp cho ñeøn naøy ñöôïc laáy sau ñeøn coát (dipped beam). Moät ñeøn baùo cuõng coù theå ñöôïc gaén vaøo tableau ñeå baùo hieäu cho taøi xeá khi ñeøn söông muø phía sau hoaït ñoäng. Ñeøn laùi phuï (auxiliary driving lamps): Ñeøn naøy ñöôïc noái vôùi nhaùnh ñeøn pha chính, duøng ñeå taêng cöôøng ñoä chieáu saùng khi baät ñeøn pha. Nhöng khi coù xe ñoái dieän ñeán gaàn, ñeøn naøy phaûi ñöôïc taét thoâng qua moät coâng taéc rieâng ñeå traùnh gaây choùi maét taøi xeá xe chaïy ngöôïc chieàu. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 35 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Coâng taéc chôùp pha (headlamp flash switch): Coâng taéc ñeøn chôùp pha ñöôïc söû duïng ñeå ra hieäu cho caùc xe khaùc maø khoâng phaûi baät coâng taéc ñeøn chính. Ñeøn luøi (reversing lamps): Ñeøn naøy seõ saùng khi xe gaøi soá luøi nhaèm baùo hieäu cho caùc xe khaùc vaø ngöôøi ñi ñöôøng. Ñeøn phanh (brake lights): Duøng ñeå baùo cho taøi xeá xe sau bieát ñeå giöõ khoaûng caùch an toaøn khi ñaïp phanh. Ñeøn baùo treân tableau (warning indicators): Duøng ñeå hieån thò caùc thoâng soá, tình traïng hoaït ñoäng cuûa caùc heä thoáng, boä phaän treân xe vaø baùo loãi (hay baùo nguy) khi caùc heä thoáng treân xe hoaït ñoäng khoâng bình thöôøng. Ñeøn baùo ñöùt boùng (lamp failure indicator): Treân moät soá xe ngöôøi ta laép maïch baùo cho taøi xeá bieát khi coù moät boùng ñeøn phía ñuoâi bò ñöùt hay suït aùp treân maïch ñieän laøm ñeøn môø. Ñeøn baùo naøy ñöôïc ñaët treân tableau vaø saùng leân khi coù söï coá veà maïch hay ñeøn. Ñeøn traàn (room light): Ñeøn traàn duøng ñeå soi saùng salon xe vaøo ban ñeâm khi caàn. Noù cuõng ñöôïc thieát keá cho cheá ñoä töï ñoäng ñeå baùo cöûa chöa ñoùng kín. Ñeán boä Front fog khôûi ñoäng switch Relay Fuse Ñeøn söông muø tröôùc - traùi (Front fog - left) Ñeøn söông muø tröôùc - phaûi Fusible Side lamp (Front fog - right) link switch Ñeøn kích thuôùc tröôùc - traùi Starter (Slide - left) solenoid Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCMÑeøn kích thuôùc sau - traùi (Rear - left) Auxiliary Ñeøn kích thöôùc tröôùc - phaûi Head lamp (Slide - right) driving switch Ñeøn kích thöôùc sau - phaûi lamp (Rear - right) Ñeøn baûng soá switch (Number plate) Ñeøn phuï traùi (Auxiliary - left) Coâng relay Ñeøn phuï phaûi taéc maùy relay (Auxiliary - right) + Ñeøn ñaàu - xa (Headlamp - main) + Ñeøn ñaàu - gaàn (Headlamp - dip) Main Baùo pha (Main beam warning) Headlamp flash dip switch + Ñeøn ñaàu - xa (Headlamp - main) + Ñeøn ñaàu - gaàn (Headlamp - dip) Rear fog Ñeøn söông muø sau - traùi guard (Rear fog - left) Ñeán Bobin Ñeøn söông muø sau - phaûi switch (Rear fog - right) Baùo ñeøn söông muø sau (Rear fog warning) Hình 2.1: Sô ñoà maïch ñieän chieáu saùng treân oâtoâ Treân hình 2.1 trình baøy sô ñoà ñaáu daây cuûa moät heä thoáng chieáu saùng caên baûn treân oâ toâ. Caàn löu yù raèng, caùc boùng ñeøn ñöôïc ñaáu song song vaø caùc daây mass thöôøng ñöôïc noái chung cho moät cuïm boùng ñeøn. Vì vaäy, trong tröôøng hôïp thieáu mass (do khoen baét mass tieáp xuùc khoâng toát vôùi thaân xe hoaëc bò gæ), doøng ñieän seõ chaïy qua Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 36 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng phía daây mass coøn toát neân moät soá boùng seõ ñöôïc ñaáu noái tieáp: ví duï baät ñeøn reõ nhöng ñeøn kich thöôùc chôùp. 2.1.3. Caáu taïo boùng ñeøn AÙnh saùng töø ñeøn phaùt ra laø nhôø vaøo moät daây toùc phaùt saùng hoaëc coù doøng ñieän ñi xuyeân qua oáng thuûy tinh ñöôïc huùt chaân khoâng hoaëc chöùa loaïi khí ñaët bieät beân trong. Phaàn lôùn treân xe ñeàu söû duïng loaïi boùng ñeøn phaùt saùng baèng daây toùc, nhöng treân caùc phöông tieän giao thoâng coâng coäng thöôøng söû duïng loaïi boùng ñeøn huyønh quang ñeå chieáu saùng beân trong xe. Caùc loaïi boùng ñeøn huyønh quang coù öu ñieåm laø nguoàn saùng ñöôïc phaùt taùn ñeàu ra trong khu vöïc lôùn, traùnh laøm cho haønh khaùch bò moûi maét vaø traùnh bò choùi nhö ôû ñeøn daây toùc. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, treân xe ñaõ baét ñaàu söû duïng ñeøn phoùng khí xenon vôùi ñoä chieáu saùng toát hôn, ít choùi maét taøi xeá ngöôïc chieàu nhöng löôïng ñieän tieâu hao ít hôn. Caùc ñeøn ñuoâi cuõng söû duïng toå hôïp caùc ñeøn LED theá heä môùi chöù khoâng xaøi boùng daây toùc nöõa. Ñeøn daây toùc: Voû ñeøn laøm baèng thuûy tinh, beân trong chöùa daây ñieän trôû laøm baèng volfram. Daây volfram ñöôïcBan noáiquyen vôùi © Truonghai daây DH daãn Su phamñeå cung Ky thuatcaáp doøng TP. HCM ñieän ñeán. Hai daây daãn naøy ñöôïc gaén chaët vaøo naép ñaäy baèng ñoàng hay nhoâm. Boùng ñeøn ñöôïc huùt chaân khoâng vôùi muïc ñích loaïi boû khoâng khí ñeå traùnh oxy hoaù vaø laøm boác hôi daây toùc (oxy trong khoâng khí taùc duïng vôùi volfram ôû nhieät ñoä cao gaây ra hieän töôïng ñen boùng ñeøn vaø sau moät thôøi gian raát ngaén, daây toùc seõ bò ñöùt). Hình 2.2: Boùng ñeøn loaïi daây toùc Khi hoaït ñoäng ôû moät ñieän aùp ñònh möùc, nhieät ñoä daây toùc leân ñeán 2.300oC vaø taïo ra aùnh saùng traéng. Neáu cung caáp cho ñeøn moät ñieän aùp thaáp hôn ñònh möùc, nhieät ñoä daây toùc vaø aùnh saùng phaùt ra seõ giaûm xuoáng. Ngöôïc laïi, neáu cung caáp cho ñeøn moät ñieän aùp cao hôn, chaúng bao laâu seõ laøm boác hôi daây volfram, gaây ra hieän töôïng ñen boùng ñeøn vaø ñoát chaùy caû daây toùc. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 37 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Daây toùc cuûa boùng ñeøn coâng suaát lôùn (nhö ñeøn ñaàu) ñöôïc cheá taïo ñeå hoaït ñoäng ôû nhieät ñoä cao hôn. Cöôøng ñoä aùnh saùng seõ taêng theâm khoaûng 40% so vôùi ñeøn daây toùc thöôøng baèng caùch ñieàn ñaày vaøo boùng ñeøn moät löôïng khí trô (argon) vôùi aùp suaát töông ñoái nhoû. Boùng ñeøn halogen: Suoát quaù trình hoaït ñoäng cuûa boùng ñeøn thöôøng, söï bay hôi cuûa daây toùc tungsten laø nguyeân nhaân laøm voû thuûy tinh bò ñen laøm giaûm cöôøng ñoä chieáu saùng. Maëc duø coù theå giaûm ñöôïc quaù trình naøy baèng caùch ñaët daây toùc trong moät boùng thuûy tinh coù theå tích lôùn hôn. Tuy nhieân, cöôøng ñoä aùnh saùng cuûa boùng ñeøn loaïi naøy vaãn bò giaûm nhieàu sau moät thôøi gian söû duïng. Thaïch anh Daây toùc tim coát Phaàn che Daây toùc tim pha Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Hình 2.3: Boùng ñeøn halogen Vaán ñeà neâu treân ñaõ ñöôïc khaéc phuïc vôùi söï ra ñôøi cuûa boùng ñeøn halogen, coù coâng suaát vaø tuoåi thoï cao hôn boùng ñeøn thöôøng. Ñaây laø loaïi boùng ñeøn coù nhieàu öu ñieåm so vôùi ñeøn daây toùc kieåu cuõ. Ñeøn halogen chöùa khí halogen nhö iode hoaëc broâm. Caùc chaát khí naøy taïo ra moät quaù trình hoaù hoïc kheùp kín vôùi hieän töôïng thaêng hoa cuûa iodur volfram: iode keát hôïp vôùi vonfram (tungsten) bay hôi ôû daïng khí thaønh iodur vonfram. Hoãn hôïp khí naøy thaêng hoa khi gaëp voû thuûy tinh thaïch anh vôùi nhieät ñoä vöøa duû ñeå hoãn hôïp khoâng baùm vaøo maø chuyeån ñoäng thaêng hoa seõ mang hoãn hôïp naøy trôû veà vuøng khí nhieät ñoä cao xung quanh tim ñeøn. ÔÛ ñoù, noù seõ taùch thaønh 2 chaát: vonfram baùm trôû laïi tim ñeøn vaø caùc phaàn töû khí halogen ñöôïc giaûi phoùng trôû veà daïng khí. Quaù trình taùi taïo naøy khoâng chæ ngaên chaën söï ñoåi maøu boùng ñeøn maø coøn giöõ cho tim ñeøn luoân hoaït ñoäng ôû ñieàu kieän toát trong moät thôøi gian daøi. Boùng ñeøn halogen phaûi ñöôïc cheá taïo ñeå hoaït ñoäng ôû nhieät ñoä cao hôn 2500oC. ÔÛ nhieät ñoä naøy khí halogen môùi boác hôi. Ngöôøi ta söû duïng phaàn lôùn thuûy tinh thaïch anh ñeå laøm voû boùng ñeøn vì loaïi vaät lieäu naøy chòu ñöôïc nhieät ñoä vaø aùp suaát raát cao (khoaûng 5 ñeán 7 bar) laøm cho daây toùc ñeøn saùng hôn. Theâm vaøo ñoù, moät öu ñieåm nöõa cuûa boùng halogen laø chæ caàn moät tim ñeøn nhoû hôn so vôùi boùng thöôøng cho pheùp ñieàu chænh tieâu ñieåm chính xaùc hôn so vôùi Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 38 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng boùng bình thöôøng. Caàn löu yù raèng, khi thaùo boùng halogen ta khoâng ñöôïc chaïm tay vaøo phaàn thuyû tinh thaïch anh, neáu chaïm, tuoåi thoï cuûa boùng seõ giaûm. Göông phaûn chieáu (choùa ñeøn): Chöùc naêng cuûa göông phaûn chieáu laø ñònh höôùng laïi caùc tia saùng phaùt ra töø tim ñeøn. Moät göông phaûn chieáu toát seõ taïo ra söï phaûn xaï, ñöa tia saùng ñi raát xa töø phía ñaàu xe. Bình thöôøng, göông phaûn chieáu coù hình daïng parabol, beà maët ñöôïc ñaùnh boùng vaø phuû moät lôùp vaät lieäu phaûn xaï aùnh saùng toát nhö baïc (hay nhoâm). Ñeå taïo ra söï chieáu saùng toát, daây toùc ñeøn phaûi ñöôïc ñaët chính xaùc ngay taïi tieâu ñieåm cuûa göông nhaèm taïo ra caùc tia saùng song song. Neáu tim ñeøn ñaët ôû caùc vò trí ngoaøi tieâu ñieåm seõ laøm tia saùng ñi treäch höôùng, coù theå laøm loùa maét ngöôøi ñieàu khieån xe ngöôïc chieàu. Ña soá caùc loaïi xe ñôøi môùi thöôøng söû duïng choùa ñeøn coù hình chöõ nhaät, loaïi choùa ñeøn naøy boá trí göông phaûn chieáu theo phöông ngang coù taùc duïng taêng vuøng saùng theo chieàu roäng vaø giaûm vuøng saùng phía treân gaây loùa maét ngöôøi ñi xe ngöôïc chieàu. Göông phaûn chieáu phuï Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Vò trí boùng ñeøn Göông phaûn chieáu chính Hình 2.4: Choùa ñeøn hình chöõ nhaät Caùch boá trí tim ñeøn ñöôïc chia laøm 3 loaïi: loaïi tim ñeøn ñaët tröôùc tieâu cöï, loaïi tim ñeøn ñaët ngay tieâu cöï vaø tim ñeøn ñaët sau tieâu cöï (hình 2.5). Hình 2.5: Caùch boá trí tim ñeøn Nhö ôû treân ñaõ ñeà caäp, ñeøn ñaàu hieän nay coù 2 loaïi: heä chaâu AÂu (hình 2.6) vaø heä Myõ (hình 2.7). Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 39 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng  Heä chaâu AÂu: Göông phaûn Daây toùc tim pha AÙnh saùng pha chieáu Daây toùc tim coát AÙnh saùng coát Tim pha Phaàn che Tim coát Hình 2.6: Ñeøn heä chaâu AÂu Daây toùc aùnh saùng gaàn (ñeøn coát) goàm coù daïng thaúng ñöôïc boá trí phía tröôùc tieâu cöï, hôi cao hôn truïc quang hoïc vaø song song truïc quang hoïc, beân döôùi coù mieáng phaûn chieáu nhoû ngaên khoâng cho caùc chuøm aùnh saùng phaûn chieáu laøm loaù maét ngöôøi ñi xe ngöôïc chieàu. Daây toùc aùnh saùng gaàn coù coâng suaát nhoû hôn daây toùc aùnh saùng xa khoaûng 30-40%. Taám phaûn chieáu nhoû bò caét phaàn beân traùi moät goùc 150, neân phía phaûi cuûa ñöôøng ñöôïc chieáu saùng roäng vaø xa hôn phía traùi. Hình daïng ñeøn thuoäc heä chaâu AÂu thöôøng coù hình troøn, hình chöõ nhaät hoaëc hình coù 4 caïnh. Caùc ñeøn naøyBan thöôøng quyen coù © Truongin soá “2” DH Sutreân pham kính. Ky Ñaëc thuat tröng TP. HCM cuûa ñeøn kieåu chaâu AÂu laø coù theå thay ñoåi ñöôïc loaïi boùng ñeøn vaø thay ñoåi caû caùc loaïi thaáu kính khaùc nhau phuø hôïp vôùi ñöôøng vieàn ngoaøi cuûa xe.  Heä Myõ: Bifocal section 1 At focal point Parallel beam Section 2 Hình 2.7: Ñeøn heä Myõ Ñoái vôùi heä Myõ, hai daây toùc aùnh saùng xa vaø gaàn coù hình daïng gioáng nhau vaø boá trí ngay taïi tieâu cöï cuûa choùa. Daây toùc aùnh saùng xa ñöôïc ñaët taïi tieâu ñieåm cuûa choùa, daây toùc aùnh saùng gaàn naèm leäch phía treân maët phaúng truïc quang hoïc ñeå cöôøng ñoä chuøm tia saùng phaûn chieáu xuoáng döôùi maïnh hôn. Moät soá xe coøn söû duïng heä chieáu saùng 4 ñeøn pha. Khi baät aùnh saùng pha, caû 4 ñeøn saùng, khi baät coát chæ saùng 2 boùng. e. Thaáu kính ñeøn: Thaáu kính cuûa ñeøn laø moät khoái goàm nhieàu hình laêng truï coù taùc duïng uoán cong vaø phaân chia tia saùng chieáu ra töø ñeøn theo ñuùng höôùng mong muoán. Vieäc thieát keá Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 40 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng thaáu kính nhaèm muïc ñích thoûa maõn caû hai vò trí chieáu saùng gaàn vaø xa. Yeâu caàu cuûa ñeøn pha chính laø aùnh saùng phaùt ra phaûi ñi xuyeân qua moät khoaûng caùch xa trong khi ñeøn pha gaàn chæ phaùt ra tia saùng ôû möùc ñoä thaáp hôn vaø phaùt taùn tia saùng ôû gaàn phía tröôùc ñaàu xe. Hình 2.8: Caáu truùc ñeøn ñaàu loaïi cuõ vaø môùi Cöôøng ñoä aùnh saùng vuøng tröôùc ñeøn ñaàu ñöôïc phaân boá theo quy luaät treân hình 2.9: Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Hình 2.9:Ñoà thò phaân boá cöôøng ñoä saùng treân maët ñöôøng Hieän nay, hình daïng chuïp ñeøn treân caùc xe ñôøi môùi raát ña daïng, mang tính thaåm myõ vaø ñöôïc caûi tieán nhieàu nhaèm taêng cöôøng ñoä saùng vaø khoaûng caùch chieáu saùng. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 41 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Hình 2.10: Hình daïng ñeøn ñaàu treân caùc loaïi xe ñôøi môùi 2.1.4. Moät soá sô ñoà maïch ñieàu khieån heä thoáng chieáu saùng Maïch ñieän cuûa heä thoáng chieáu saùng treân xe ñöôïc chia laøm hai loaïi, phuï thuoäc vaøo Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM caùch cung caáp ñieän aùp ñeán boùng ñeøn ñaàu: döông chôø vaø aâm chôø. a. Sô ñoà coâng taéc ñieàu khieån ñeøn loaïi döông chôø: Hình 2.11: Sô ñoà coâng taéc ñieàu khieån ñeøn ñaàu loaïi döông chôø Hoaït ñoäng: Khi baät coâng taéc LCS (Light Control Switch) ôû vò trí TAIL: Doøng ñieän ñi töø:  accu  W1  A2  A11  mass, cho doøng töø:  accu  coïc 4’, 3’  caàu chì  ñeøn  mass, ñeøn ñôømi (kích thöôùc) saùng. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 42 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Khi baät coâng taéc sang vò trí HEAD, maïch ñeøn ñôømi vaãn saùng bình thöôøng, ñoàng thôøi coù doøng töø:  accu  W2  A13  A11  mass, rôle ñoùng 2 tieáp ñieåm 3 vaø 4 luùc ñoù coù doøng töø:  accu  4’, 3’  caàu chì  ñeøn pha hoaëc coát, neáu coâng taéc ñaûo pha ôû vò trí HU, ñeøn pha saùng leân. Neáu coâng taéc ñaûo pha ôû vò trí HL ñeøn coát saùng leân. Khi baät FLASH:  accu  W2  A14  A12  A9  mass, ñeøn pha saùng leân. Do ñoù ñeøn flash khoâng phuï thuoäc vaøo vò trí baäc cuûa coâng taéc LCS. Ñoái vôùi loaïi döông chôø ôû ñeøn ñaàu töùc aâm chôø ôû coâng taéc, ñeøn baùo pha ñöôïc noái vôùi tim ñeøn coát. Luùc naøy, do coâng suaát cuûa boùng ñeøn baùo pha raát nhoû (< 5W) neân tim ñeøn coát ñoùng vai troø daây daãn ñeå ñeøn baùo pha saùng leân trong luùc môû ñeøn pha. Moät soá xe duøng rôle ñeå thay cho coâng taéc chuyeån ñoåi pha coát ñeå taêng ñoä beàn cuûa coâng taéc. b. Sô ñoà coâng taéc ñieàu khieån ñeøn loaïi aâm chôø: Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Hình 2.12: Sô ñoà maïch ñieàu khieån ñeøn kieåu aâm chôø Trong tröôøng hôïp naøy, nguyeân lyù laøm vieäc cuûa maïch nhö sau: Khi baäc coâng taéc LCS ôû vò trí HEAD ñeøn ñôømi saùng, ñoàng thôøi coù doøng:  accu  W2  A13  A11  mass, rôle ñoùng 2 tieáp ñieåm 3 vaø 4 luùc ñoù coù doøng töø:  accu 4, 3  W3  A12. Neáu coâng taéc chuyeån pha ôû vò trí HL, doøng qua cuoän daây khoâng veà mass ñöôïc neân doøng ñieän ñi qua tieáp ñieåm thöôøng ñoùng 4, 5 (cuûa dimmer relay)  caàu chì  tim ñeøn coát  mass, ñeøn coát saùng leân. Neáu coâng taéc ñaûo pha ôû vò trí HU, doøng qua cuoän W3  A12  mass, huùt tieáp ñieåm 4 tieáp xuùc vôùi tieáp ñieåm 3, doøng qua tieáp ñieåm Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 43 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng 4, 3  caàu chì  tim ñeøn pha  mass, ñeøn pha saùng leân. Luùc naøy ñeøn baùo pha saùng, do ñöôïc maéc song song vôùi ñeøn pha. c. Sô ñoà coâng taéc ñieàu khieån ñeøn söông muø Maïch naøy ñöôïc trang bò chuû yeáu treân caùc xe söû duïng ôû nhöõng nôi coù söông muø. Hình 2.13: Sô ñoà coâng taéc ñieàu khieån ñeøn söông muø Trong sô ñoà ñaáu daây treân, ñeøn söông muø ñöôïc keát noái vôùi heä thoáng ñeøn Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM ñôømi vaø hoaït ñoäng nhö sau: Khi baät coâng taéc sang vò trí TAIL thì coïc A2 seõ ñöôïc noái mass cho doøng töø:  accu rôle ñeøn Taillight cuoän rôle ñeøn söông muø cuoän daây mass, laøm tieáp ñieåm ñoùng laïi cho doøng ñi töø:  accu rôle ñeøn söông muø coâng taéc ñeøn söông muø vaø naèm chôø taïi ñaây, khi baät coâng taéc ñeøn söông muø thì coù doøng qua ñeøn mass, ñeøn söông muø saùng leân. 2.2. HEÄ THOÁNG TÍN HIEÄU 2.2.1. Heä thoáng coøi vaø chuoâng nhaïc Coøi vaø chuoâng nhaïc ñöôïc xeáp vaøo heä thoáng tín hieäu vì caùc tín hieäu aâm thanh do coøi vaø chuoâng nhaïc phaùt ra nhaèm muïc ñích chuû yeáu ñeå baùo cho ngöôøi ñi ñöôøng vaø taøi xeá caùc xe khaùc söï coù maët hoaëc höôùng dòch chuyeån cuûa xe ñang chaïy nhaèm ñaûm baûo an toaøn giao thoâng. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 44 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng a. Coøi ñieän: Hình 2.14: Caáu taïo coøi 1. Loa coøi 2. Khung theùp 3. Maøng theùp 4. Voû coøi 5. Khung theùp 6. Truï ñöùng 7. Taám theùp loø xo 8. Loõi theùp töø 9. Cuoän daây 10. OÁc haõm Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM 11. OÁc ñieàu chænh 12. OÁc haõm 13. Truï ñieàu khieån 14. Caàn tieáp ñieåm tónh 15. Caàn tieáp ñieåm ñoäng 16. Tuï ñieän 17. Truï ñöùng cuûa tieáp ñieåm 18. Ñaàu baét daây coøi 19. Nuùm coøi 20. Ñieän trôû phuï Nguyeân lyù hoaït ñoäng: Khi baät coâng taéc maùy vaø nhaán coøi:  Accu cuoän daây tieáp ñieåm KK’ coâng taéc coøi mass, cuoän daây töø hoùa loõi theùp, huùt loõi theùp keùo theo truïc ñieàu khieån maøng rung laøm tieáp ñieåm KK’ môû ra doøng qua cuoän daây maát maøng rung ñaåy loõi theùp leân KK’ ñoùng laïi. Do ñoù, laïi coù doøng qua cuoän daây. Söï ñoùng môû cuûa tieáp ñieåm laøm truïc maøng rung dao ñoäng vôùi taàn soá 250 – 400 Hz maøng rung taùc ñoäng vaøo khoâng khí, phaùt ra tieáng keâu. Tuï ñieän hoaëc ñieän trôû ñöôïc maéc song song tieáp ñieåm KK’ ñeå baûo veä tieáp ñieåm khoûi bò chaùy khi doøng ñieän trong cuoän daây bò ngaét (C = 0,14 – 0,17F). Rôle coøi: Tröôøng hôïp maéc nhieàu coøi thì doøng ñieän qua coâng taéc coøi raát lôùn (10 – 25A) neân deã laøm hoûng coâng taéc coøi. Do ñoù rôle coøi ñöôïc söû duïng duøng ñeå giaûm doøng ñieän qua coâng taéc (khoaûng 0,1A khi söû duïng rôle coøi). Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 45 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Coøi Nuùt coøi Accu Hình 2.15: Rô le coøi Khi nhaán nuùt coøi:  Accu nuùt coøi cuoän daây mass, töø hoùa loõi theùp huùt tieáp ñieåm ñoùng laïi:  Accu caàu chì khung töø loõi theùp tieáp ñieåm coøi mass, coøi phaùt tieáng keâu. b. Chuoâng nhaïc: Khi oâtoâ chaïy luøiBan caùc quyen ñeøn © Truongbaùo luøi DH ñöôïc Su pham baät töïKy ñoäng thuat vaøTP. keátHCM hôïp vôùi chuoâng nhaïc. Sô ñoà maïch ñieän: Hình 2.16: Sô ñoà heä thoáng tín hieäu ñeøn vaø chuoâng nhaïc. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 46 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Hình 2.17: Sô ñoà maïch chuoâng nhaïc Khi gaøi soá luøi coâng taéc luøi ñoùng laïi, coù doøng naïp cho tuï theo 2 nhaùnh: Töø:  Accu R1 C1 cöïc BE cuûa transistor T2 R4 diode D mass, doøng ñieän phaân cöïc thuaän cho T2 daãn, T1 khoùa. Khi C1 ñöôïc naïp ñaày laøm T2 khoùa, T1 daãn cho doøng:  Accu chuoâng T1 mass, laøm chuoâng keâu, khi T1 daãn thì C1 phoùng nhanh qua T1 R4 aâm tuï, laøm T1 môû nhanh, T2 khoaù nhanh, khi tuï T1 phoùng xong thì noù laïi ñöôïc naïp, T2 daãn, T1 khoaù Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM 2.2.2. Heä thoáng baùo reõ vaø baùo nguy a. Coâng taéc ñeøn baùo reõ: Coâng taéc ñeøn baùo reõ ñöôïc boá trí trong coâng taéc toå hôïp naèm döôùi tay laùi, gaït coâng taéc naøy sang phaûi hoaëc sang traùi seõ laøm cho ñeøn baùo reõ phaûi hay traùi. Hình 2.18: Coâng taéc ñeøn baùo reõ b. Coâng taéc ñeøn baùo nguy Khi baät coâng taéc ñeøn baùo nguy noù seõ laøm cho taát caû caùc ñeøn baùo reõ ñeàu nhaùy. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 47 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Hình 2.19: Vò trí coâng taéc ñeøn baùo nguy c. Boä taïo nhaùy Boä taïo nhaùy laøm cho caùc ñeøn baùo reõ nhaùy theo moät taàn soá ñònh tröôùc. Boä taïo nhaùy duøng cho caû ñeøn baùo reõ vaø baùo nguy. Boä taïo nhaùy coù nhieàu daïng: cô ñieän, cô baùn daãn hoaëc baùn daãn tuaàn hoaøn.  Boä taïo nhaùy kieåu cô - ñieän Boä taïo nhaùy naøy (hình 2.20) bao goàm moät tuï ñieän, caùc cuoän daây L1, L2 vaø caùc tieáp ñieåm. Doøng ñieän ñeán ñeøn baùo reõ chaïy qua cuoän L1 vaø doøng ñieän qua tuï baêng quaBan cuoän quyen L ©2 Truong. Cuoän DH L 1Su vaø pham L2 ñöôïcKy thuat quaán TP. saoHCM cho khi tuï ñieän ñöôïc naïp, höôùng vaøo töø tröôøng trong hai cuoän khöû laãn nhau vaø khi tuï ñieän ñang phoùng höôùng cuûa töø tröôøng trong hai cuoän keát hôïp laïi. Caùc tieáp ñieåm ñöôïc ñoùng bôûi löïc loø xo. Moät ñieän trôû maéc song song vôùi caùc tieáp ñieåm ñeå traùnh phoùng tia löûa giöõa caùc tieáp ñieåm khi boä taïo nhaùy hoaït ñoäng. Nguyeân lyù hoaït ñoäng: Khi baät coâng taéc maùy, doøng ñieän töø accu ñeán tieáp ñieåm vaø ñeán tuï ñieän qua cuoän L2 naïp cho tuï, tuï ñöôïc naïp ñaày. B P R L L Coâng taéc baùo reõ Coâng 1 taéc maùy L 2 Accu C Hình 2.20: Hoaït ñoäng cuûa boä nhaùy cô - ñieän khi baät coâng taéc maùy. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 48 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Khi coâng taéc baùo reõ baät sang phaûi hoaëc sang traùi, doøng ñieän töø accu ñeán tieáp ñieåm, qua cuoän L1 ñeán coâng taéc baùo reõ sau ñoù ñeán caùc ñeøn baùo reõ. Khi doøng ñieän doøng ñieän chaïy qua cuoän L1, ngay thôøi ñieåm ñoù treân cuoän L1 sinh ra moät töø tröôøng laøm tieáp ñieåm môû. B P R L L Coâng taéc baùo reõ Coâng 1 taéc maùy L 2 Accu C Hình 2.21: Hoaït ñoäng cuûa boä nhaùy cô ñieän khi coâng taéc ñeøn baùo reõ baät. Khi tieáp ñieåm môû, tuï ñieän baét ñaàu phoùng ñieän vaøo cuoän L2 vaøo L1, ñeán khi tuï phoùng heát ñieän, töø tröôøng sinh ra treân hai cuoän giöõ tieáp ñieåm môû. Doøng ñieän phoùng ra töøBan tuï quyen ñieän ©vaø Truong doøng DH ñieän Su phamtöø accu Ky thuat(chaïy TP. qua HCM ñieän trôû) ñeán caùc boùng ñeøn baùo reõ, nhöng do doøng ñieän quaù nhoû ñeøn khoâng saùng. B P R L L Coâng taéc baùo reõ Coâng 1 taéc maùy L2 Accu C Hình 2.22: Tieáp ñieåm môû, tuï ñieän phoùng Khi tuï phoùng heát ñieän, tieáp ñieåm laïi ñoùng cho pheùp doøng ñieän tieáp tuïc chaïy töø accu qua tieáp ñieåm ñeán cuoän L1 roài ñeán caùc ñeøn baùo reõ laøm chuùng saùng. Cuøng luùc ñoù doøng ñieän chaïy qua cuoän L2 ñeå naïp cho tuï. Do höôùng doøng ñieän qua L1 vaø L2 ngöôïc nhau, töø tröôøng sinh ra treân hai cuoän khöû Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 49 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng laãn nhau vaø giöõ cho tieáp ñieåm ñoùng ñeán khi tuï naïp ñaày. Vì vaäy, ñeøn vaãn saùng. Khi tuï ñöôïc naïp ñaày, doøng ñieän ngöng chaïy trong cuoän L2 vaø töø tröôøng sinh ra trong L1 laïi laøm tieáp ñieåm tieáp tuïc môû, ñeøn taét. Chu trình treân laïêp laïi lieân tuïc laøm caùc ñeøn baùo reõ nhaùy ôû moät taàn soá nhaát ñònh. B P R L L Coâng taéc baùo reõ Coâng 1 taéc maùy L 2 Accu C Hình 2.23: Tieáp ñieåm ñoùng (ñeøn baùo reõ saùng)  Boä taïo nhaùy kieåu cô - baùn daãn Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Moät rôle nhoû ñeå laøm caùc ñeøn baùo reõ nhaùy vaø moät maïch transitor ñeå ñoùng ngaét rôle theo moät taàn soá ñònh tröôùc ñöôïc keát hôïp thaønh boä taïo nhaùy kieåu baùn transitor. Tuï ñieän Transistor Rô le Hình 2.24: Boä taïo nhaùy kieåu cô – baùn daãn  Boä taïo nhaùy kieåu baùn daãn: Boä taïo nhaùy kieåu baùn daãn thöôøng laø moät maïch dao ñoäng ña haøi duøng 2 transisitor. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 50 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Hoaït ñoäng: Treân hình 2. 25 trình baøy hoaït ñoäng boä taïo nhaùy. Khi gaït coâng taéc ñeøn baùo reõ gaït hoaëc baùo nguy, ñieän theá döông ñöôïc cung caáp cho maïch, nhôø söï phoùng naïp cuûa caùc tuï ñieän, caùc transistor T1 vaø T2 seõ laàn löôït ñoùng môû theo chu kyø. Khi T2 daãn laøm T3 daãn theo cho pheùp doøng ñieän ñi qua cuoän daây relay huùt tieáp ñieåm K ñoùng laøm ñeøn saùng. Neáu baát kyø moät boùng ñeøn baùo reõ naøo bò chaùy taûi taùc duïng leân boä nhaùy giaûm xuoáng döôùi giaù trò tieâu chuaån laøm cho thôøi gian phoùng naïp tuï nhanh hôn bình thöôøng. Vì vaäy, taàn soá nhaùy cuûa ñeøn baùo reõ cuõng nhö ñeøn treân tableau trôû neân nhanh hôn baùo cho taøi xeá bieát moät hay nhieàu boùng ñeøn ñaõ bò chaùy. Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Hình 2.25: Sô ñoà maïch ñieän ñeøn baùo reõ, baùo nguy vaø boä taïo nhaùy baùn daãn d. Moät soá maïch baùo reõ khaùc  Maïch baùo reõ duøng IC 555: Maïch ñònh thôøi 555 coù theå ñöôïc duøng laøm maïch taïo xung vuoâng theo caáu hình maïch cô baûn cho trong hình 2. 27. Trong maïch naøy ngoõ vaøo kích khôûi chaân 2 (Trigger) ñöôïc ngaén maïch vôùi chaân 6 (chaân ñieän aùp ngöôõng Theshold) vaø ñieän trôû ñònh thôøi R2 ñöôïc noái giöõa chaân 6 vôùi chaân 7 (chaân phoùng ñieän Discharge). Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 51 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Treân hình 2.26, ngay khi cung caáp ñieän laàn ñaàu cho maïch naøy, ñieän aùp treân tuï C baèng 0V neân maïch ôû traïng thaùi ban ñaàu nhö sau: R = 0, S = 1, Q -buø cuûa R-S Flipflop ôû logic 0, transistor ngöng daãn vaø ngoõ ra chaân 3 cuûa IC 555 coù möùc ñieän aùp cao. Tuï C baét ñaàu naïp ñieän theo haøm muõ qua ñieän trôû R1 qua diode D cho ñeán khi dieän aùp treân C taêng ñeán giaù trò 2/3 VCC (luùc ñieän aùp treân tuï C taêng quaù 1/3 VCC, maïch so saùnh döôùi ñoåi traïng thaùi vaø ta coù R = S = 0 neân R-S flipflop vaãn giöõa nguyeân traïng thaùi cuõ vaø ngoõ ra chaân 3 cuõng vaäy). ÔÛ thôøi ñieåm naøy maïch so saùnh treân ñoåi traïng thaùi neân R = 1 (S = 0), R-S flipflop ñoåi traïng thaùi nghóa laø Q -buø ôû logic 1 phaân cöïc transistor daãn baûo hoaø vaø ngoõ ra chaân 3 chuyeån traïng thaùi xuoáng möùc ñieän aùp thaáp. Tuï C phoùng ñieän qua R2 roài qua chaân 7 (chaân Discharge) vaø transistor cho ñeán khi ñieän aùp treân tuï giaûm xuoáng coøn 1/3 VCC. ÔÛ thôøi ñieåm naøy ngoõ ra maïch so saùnh döôùi chuyeån traïng thaùi neân S = 1 (R = 0) laøm cho Q-buø cuûa R-S Flipflop chuyeån traïng thaùi xuoáng logic 0, ngoõ ra chaân 3 chuyeån traïng thaùi leân möùc cao vaø transistor ngöng daãn. Tuï C baét ñaàu naïp ñieän trôû laïi cho ñeán 2/3 VCC qua R1. Quaù trình seõ tieáp tuïc nhö ñaõ moâ taû, tuï C lieân tuïc naïp ñieän qua R1 vaø phoùng ñieän qua R2 neân chaân ngoõ ra 3 coù daïng soùng vuoâng. +12 V 8 4 R1 Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM 7 R2 6 + _ 5 SET R Q 3 S CLR Q + Flip-Flop 2 _ C 1 0 V Hình 2.26: Sô ñoà chöùc naêng IC 555 Taàn soá hoaït ñoäng cuûa maïch chuû yeáu xaùc ñònh bôûi R2 vaø tuï C. T =T1 + T2 Trong ñoù: T - Chu kyø T1 - Thôøi gian naïp cuûa tuï T1 = (R1 + R2). C. ln2 T2 - Thôøi gian xaû cuûa tuï T2 = R2. C. ln2 Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 52 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Ñeå thuaän tieän hôn khi tính toaùn ta thay R2 baèng caùch thay vaøo moät bieán trôû, nhö theá taàn soá ôû ngoõ ra chaân 3 seõ thay ñoåi tuyø theo giaù trò ñoù lôùn hay nhoû. D1 + 12 V R1 R3 D Relay 8 4 L 7 R2 555 R4 6 Transistor 3 R 2 Transistor 1 5 C C1 Hình 2.27: Sô ñoà maïch chôùp duøng IC Sô ñoà maïch thöïc teá cuûa boä chôùp duøng IC555 treân hình 2.27 khaùc vôùi sô ñoà nguyeân lyù taïo dao ñoäng cuûa IC555 ôû choã laø chaân tuï ñieän ñöôïc noái mass qua boùng ñeøn.  Maïch baùo reõ kieåu vi maïch: Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuatB TP.SW HCM D1 R3 L D2 C L R1 T2 D4 R R2 T1 R4 E D3 Hình 2.28: Sô ñoà boä chôùp cuûa TOYOTA Khi baät coâng taét reõ (turn signal), chaân L ñöôïc noái mass, coù doøng naïp qua tuï nhö sau:  accu W C R1 R2 D3 L ñeøn mass, doøng naøy phaân cöïc thuaän cho T1 laøm T1 daãn, T2 khoùa. Khi tuï ñaõ ñöôïc naïp no, luùc naøy doøng qua R1, R2 maát. T1, T2 daãn. Cho doøng lôùn qua cuoän daây W laøm maët vít K ñoùng laïi, ñeøn saùng leân ñoàng thôøi T2 môû vaø tuï C baét ñaàu phoùng töø döông tuï T2 mass aâm tuï laøm T1 ñoùng, T2 môû nhanh. Khi Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 53 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng tuï C phoùng xong, doøng baét ñaàu naïp laïi, T1 daån T2 khoùa, vít môû, ñeøn taét (taàn soá chôùp cuûa ñeøn 120 laàn/phuùt). Coâng duïng linh kieän: D1 : Daäp xung söùc ñieän ñoän töï caûm cuûa cuoän daây W, baûo veä T2 D2: Daäp xung aâm D3: Ngaên doøng ngöôïc D4: Giaûm doøng roø  Maïch tín hieäu kieåu ñieän töø: Khi baät coâng taéc reõ (reõ sang traùi hoaëc phaûi, coù doøng töø:  accu SW daây ñieän trôû Rf K W L ñeøn mass. Luùc naøy doøng qua boùng ñeøn phaûi qua daây ñieän trôû vaø ñieän trôû phuï neân ñeøn khoâng saùng, nhöng noù laøm daây ñieän trôû noùng leân, chuøng ra, laøm maët vít k ñoùng laïi cho doøng lôùn qua ñeøn, laøm ñeøn saùng leân. Luùc naøy daây ñieän trôû vaø ñieän trôû phuï bò ngaén maïch neân noù nguoäi ñi co laïi, maët vít K môû, ñeøn taét. Taàn soá ñoùng ngaét naøy ñöôïc giôùi haïn trong khoaûng 60-120 laàn / phuùt. K Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM R f Wk TURN SIGNAL SW LR IGNITION SW Hình 2.29: Sô ñoà rôle baùo reõ kieåu ñieän töø Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 54 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng 2.2.3. Moät soá sô ñoà heä thoáng tín hieäu treân xe TOYOTA Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Hình 2.30: Sô ñoà heä thoáng tín hieäu treân xe TOYOTA COROLLA Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 55 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Hình 2.31: Sô ñoà heä thoáng tín hieäu treân xe TOYOTA HIACE Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 56 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng Hình 2. 32: Coâng taéc baùo nguy TOYOTA 2.2.4. Heä thoáng ñeøn phanh, ñeøn kích thöôùc: a. Heä thoáng ñeøn phanh: Ñeøn naøy ñöôïc Banboá tríquyen sau © xeTruong vaø coù DH ñoä Su saùng pham cao Ky thuatñeå ban TP. ngaøy HCM coù theå nhìn roõ. Moãi oâtoâ phaûi coù hai ñeøn phanh vaø töï ñoäng baät baèng coâng taéc ñaëc bieät khi ngöôøi laùi xe ñaïp baøn ñaïp phanh. Maøu qui ñònh cuûa ñeøn phanh laø maøu ñoû. Coâng taéc ñeøn phanh tuøy thuoäc vaøo phöông phaùp daãn ñoäng phanh (phanh cô khí, khí neùn hay daàu) maø coù keát caáu kieåu cô khí hay kieåu maøng hôi. Hình 2.33: Sô ñoà ñeøn phanh. b. Heä thoáng ñeøn kích thöôùc: Ñeøn kích thöôùc ñöôïc laép sau xe, tröôùc xe, beân hoâng xe, treân naép cabin ñeå chæ baùo chieàu roäng, chieàu daøi vaø chieàu cao xe. Caùc ñeøn kích thöôùc thöôøng duøng kính khuyeách taùn maøu ñoû coù coâng suaát moãi boùng laø 10W. Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 57 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng 2.2.5. Heä thoáng baùo söï coá heä thoáng ñeøn tín hieäu Ñeå baùo ñöùt boùng ñeøn hoaëc ñeøn bò môø do bò suït aùp treân ñöôøng daây ôû caùc ñieåm noái ngöôøi ta duøng maïch baùo hö boùng ñeøn (lamp failure circuit). Treân xe hôi, maïch naøy thöôøng coù hai loaïi phoå bieán: loaïi duøng maïch ñieän töû vaø loaïi duøng coâng taéc löôõi gaø (reed switch). Sô ñoà nguyeân lyù cuûa maïch Lamp Failure ñieän töû ñöôïc trình baøy treân hình 2-34: IG Taillight Relay + Brake Switch Lamp LCS + Failure - idicator + - Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM Brake Light Taillight Hình 2.34: Sô ñoà nguyeân lyù cuûa maïch baùo hö ñeøn (Electronic Lamp Failure Unit) Ña soá caùc maïch baùo hö ñeøn kieåu ñieän töû ñeàu döïa treân nguyeân lyù caàu Wheatstone keát hôïp vôùi maïch khuyeách ñaïi thuaät toaùn (OPAMP) maéc theo kieåu so saùnh. Moät trong caùc ñieän trôû cuûa caàu laø ñoaïn daây daãn thöôøng laøm baèng saét vaø ñöôïc maéc noái tieáp vôùi boùng ñeøn. Ñoaïn daây naøy coù ñieän trôû cöïc nhoû ñeå khoâng aûnh höôûng ñeán ñoä saùng cuûa boùng ñeøn. Noù cuõng ñoùng vai troø moät caûm bieán doøng (current sensor). Ñeå baùo hö hoûng cho nhieàu maïch ñeøn (thöôøng laø maïch ñeøn phanh vaø ñeøn kích thöôùc) ta phaûi söû duïng nhieàu maïch so vôùi caùc ngoõ ra noái vaøo coång logic OR ñeå ñieàu khieån ñeøn baùo ñöùt boùng treân tableau qua transistor. Ngoõ vaøo tröø cuûa cuûa OPAMP ñöôïc ñaët moät ñieän aùp coá ñònh (ñieän aùp so) nhôø caàu phaân aùp vaø diod Zener. Ngoõ vaøo coäng cuûa OPAMP ñöôïc caáp ñieän aùp cuûa caàu phaân aùp thöù hai goàm ñoaïn daây so doøng vaø boùng ñeøn kích thöôùc hoaëc ñeøn phanh. Khi caùc boùng ñeøn bò ñöùt hoaëc môø do ñieän trôû tieáp xuùc thì ñieän aùp ôû caùc ngoõ vaøo coäng seõ taêng. Ñieän aùp ôû ngoõ vaøo coäng luùc naøy lôùn hôn ñieän aùp ôû ngoõ vaøo tröø, laøm ngoõ ra cuûa moät trong 2 OPAMP hoaëc cuûa caû 2 OPAMP Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 58 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng leân möùc cao. Tín hieäu naøy cuûa 2 OPAMP ñöôïc ñöa vaøo ngoõ vaøo cuûa coång logic OR. Ta coù baûng chaân trò cuûa coång logic OR OP1 OP2 OR 1 0 1 0 1 1 1 1 1 0 0 0 Nhìn vaøo baûng chaân trò ta thaáy: luùc hö moät hay nhieàu boùng ñeøn, ngoõ ra cuûa coång logic OR seõ ôû möùc 1, khieán transistor daãn vaø ñeøn baùo hoûng boùng treân tableau seõ saùng, baùo taøi xeá bieát ñeå khaéc phuïc. Treân hình 2.35 trình baøy sô ñoà ñaáu daây cuûa boä lamp failure treân xe Toyota. IG + 21 W Light control 21W Switch Tail relay Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat6W TP. HCM 21W R Y W/R 21W 2F 4F 5F Brake Light 8F 1F 3F 7F 6F Y/Gr G/O G/Br Br/W Y/R 6W 6W 6W Brake SW Taillight IG + Hình 2.35: Sô ñoà ñaáu daây hoäp baùo hö boùng xe Toyota Caùc maïch baùo hö ñeøn duøng coâng taéc löôõi gaø thöôøng ñöôïc duøng treân caùc xe ñôøi cuõ. Hình 2.36 trình baøy sô ñoà maïch baùo hö boùng loaïi duøng coâng taéc löôõi gaø. Caùc voøng daây quaán treân oáng thuyû tinh cuûa coâng taéc löôõi gaø seõ ñoùng vai troø caûm bieán doøng qua boùng ñeøn vì chuùng ñöôïc maéc noái tieáp vôùi boùng ñeøn. Khi baät Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 59 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
Truong DH SPKT TP. HCM PGS-TS Ñoã Vaên Duõng coâng taéc maùy, doøng ñieän qua hai cuoän daây ñeán ñeøn. Do hai cuoän daây quaán ngöôïc chieàu nhau neân töø tröôøng taïo ra töø hai cuoän daây khöû laãn nhau vaø khoâng coù doøng ñieän ñeán ñeøn baùo ñöùt. Tröôøng hôïp coù moät trong hai boùng ñeøn bò ñöùt, seõ khoâng coù doøng ñeán moät trong hai cuoän daây, töø tröôøng taïo ra seõ huùt tieáp ñieåm cung caáp doøng ñieän ñeán laøm saùng ñeøn baùo treân tableau. Ignition switch NS Magnetic fields oppose Reed switch reed switch open close SNNS Lamp not Ban quyen © Truong DH Su pham Ky thuat TP. HCM illuminated Main beam Main beam left right Warning lamp Hình 2.36: Sô ñoà nguyeân lyù cuûa maïch baùo ñöùt boùng duøng coâng taéc löôõi gaø 2.3 Maïch naâng haï vaø töï ñoäng baät ñeøn ñaàu Maïch naâng haï ñeøn ñaàu (headlamp retractor) ñöôïc trang bò treân moät soá oâ toâ. Sô ñoà maïch cuûa heä thoáng naøy ñöôïc trình baøy treân hình 2.37: Heä thoáng ñieän thaân xe & ñieàu khieàn töï ñoäng treân oâtoâ Trang 60 Thu vien DH SPKT TP. HCM -