Giáo trình Kỹ năng giao tiếp giáo dục sức khỏe

Nội dung text: Giáo trình Kỹ năng giao tiếp giáo dục sức khỏe

1. TRƯỜNG TRUNG HỌC Y TẾ LÀO CAI BS, CK1. NGUYỄN QUANG TĨNH BÀI GIẢNG KỸ NĂNG GIAO TIẾP GIÁO DỤC SỨC KHỎE TÀI LIỆU ĐÀO TẠO Y SỸ, ĐIỀU DƯỠNG, DƯỢC SĨ TRUNG CẤP (LƯU HÀNH NỘI BỘ) Lào Cai, năm 2017 Bài giảng Kỹ năng giao tiếp – Nguyễn Quang Tĩnh 2018 Page 1
2. Lời nói đầu Để thống nhất nội dung giảng dạy trong Nhà trường, đáp ứng nhu cầu tài liệu học tập và tham khảo cho giáo viên và học sinh, Trường Trung học Y tế Lào cai tổ chức biên soạn và biên tập giáo trình và bài giảng các môn học dùng đào tạo các đối tượng học sinh trong Nhà trường. Căn cứ chương trình học phần Kỹ năng giao tiếp- Giáo dục sức khỏe trong chương trình đào tạo Trung cấp chuyên nghiệp do Bộ Lao động Thương binh và Xã hội ban hành, Trường THYT Lào Cai tiến hành biên tập Bài giảng Kỹ năng giao tiếp- Giáo dục sức khỏe dùng đào tạo y sỹ, điều dưỡng, dược sĩ trung cấp. Tập Bài giảng này là tài liệu chính thức dùng giảng dạy, nghiên cứu, học tập của ngành Y sỹ, điều dưỡng, dược sĩ trung cấp. Tập Bài giảng lần đầu tiên được biên tập nhằm đáp ứng nhu cầu tài liệu giảng dạy và học tập cho học sinh chắc còn nhiều thiếu sót và hạn chế. Trong quá trình sử dụng rất mong nhận được ý kiến góp ý của các bạn đồng nghiệp và học sinh để tập bài giảng ngày càng hoàn chỉnh. TÁC GIẢ BS, CK1. Nguyễn Quang Tĩnh Bài giảng Kỹ năng giao tiếp – Nguyễn Quang Tĩnh 2018 Page 2
3. MỤC LỤC TRANG 1. Lời giới thiệu 2 2. Giới thiệu học phần 4 3. Lý luận chung về Kỹ năng giao tiếp 7 4. Kỹ năng giao tiếp cơ bản 27 5. Hành vi và thay đổi hành vi sức khỏe 39 6. Tư vấn sức khỏe 53 7. Truyền thông – Giáo dục sức khỏe 62 8. Lập kế hoạch một buổi truyền thông – Giáo dục sức khỏe 82 Bài giảng Kỹ năng giao tiếp – Nguyễn Quang Tĩnh 2018 Page 3
4. GIỚI THIỆU HỌC PHẦN KỸ NĂNG GIAO TIẾP 1. Số đơn vị học trình: 02 2. Thời lượng: 30 tiết (Lý thuyết: 15; Thực hành: 30) 3. Thời điểm thực hiện: Học kỳ 1 hoặc 2 đối với khóa học có thời gian đào tạo từ 1-2 năm học. 4. Vị trí của học phần: Kỹ năng giao tiếp – Giáo dục sức khỏe là học phần chuyên môn trong khối học phần chung trong chương trình đào tạo trình độ trung cấp chuyên nghiệp. 5. Mục tiêu của học phần: Sau khi học xong học phần Kỹ năng giao tiếp, học sinh có khả năng đạt được các mục tiêu sau: Về kiến thức: 1. Định nghĩa được khái niệm giao tiếp; Xác định được vai trò của giao tiếp, các hình thức, phương tiện giao tiếp; nêu được các nguyên tắc giao tiếp và ý nghĩa của các nguyên tắc trong giao tiếp đó. 2. Định nghĩa được khái niệm kỹ năng giao tiếp và phân loại được các kỹ năng giao tiếp. 3. Lập kế hoạch và thực hiện được buổi tư vấn, truyền thông giáo dục sức khỏe cho người bệnh và cho người dân tại cộng đồng Về kỹ năng 1. Thực hiện một số kỹ năng giao tiếp: kỹ năng làm quen, kỹ năng lắng nghe, kỹ năng nói trước đám đông, kỹ năng thuyết phục, kỹ năng viết trong giao tiếp. 2. Vận dụng được những kiến thức môn học để giao tiếp hiệu quả với người bệnh và gia đình họ nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình cung cấp dịch vụ chăm sóc điều dưỡng trong quá trình học tập và hành nghề Bài giảng Kỹ năng giao tiếp – Nguyễn Quang Tĩnh 2018 Page 4
5. Về thái độ 1. Người học có thái độ giao tiếp đúng mực, luôn chủ động và tích cực rèn luyện kỹ năng giao tiếp trong cuộc sống 6. Phân bổ thời gian: Số tiết TT Tên bài học TS LT TH 1 Lý luận chung về kỹ năng giao tiếp 3 3 0 2 Kỹ năng giao tiếp cơ bản 7 3 4 3 Hành vi và thay đổi hành vi sức khỏe 6 2 4 4 Tư vấn sức khỏe 10 2 8 5 Truyền thông – giáo dục sức khỏe 13 3 10 Lập kế hoạch một buổi truyền thông – Giáo dục 6 6 2 4 sức khỏe Tổng cộng: 45 15 30 7. Phương pháp dạy và học: Giáo viên sử dụng kết hợp các phương pháp: thuyết trình, thảo luận nhóm, đóng vai, làm bài tập tình huống. 8. Số bài kiểm tra: Học sinh có ít nhất 2 bài kiểm tra, trong đó 1 bài kiểm tra thường xuyên và 1 bài kiểm tra định kỳ. 9. Hình thức thi kết thúc học phần: Thi lý thuyết kết hợp thực hành Bài giảng Kỹ năng giao tiếp – Nguyễn Quang Tĩnh 2018 Page 5
6. XÁC NHẬN KHOA Bài giảng môn học/mô đun “Kỹ năng giao tiếp – Giáo dục sức khỏe” đã bám sátcác nội dung trong chương trình môn học, mô đun. Đáp ứng đầy đủ các nội dung về kiến thức, kỹ năng, năng lực tự chủ trong chương trình môn học, mô đun. Đồng ý đưa vào làm Bài giảng cho môn học, mô đun Kỹ năng giao tiếp-Giáo dục sức khỏe thay thế cho giáo trình. Người biên soạn Lãnh đạo Khoa ( Ký, ghi rõ họ tên) ( Ký, ghi rõ họ tên) Nguyễn Quang Tĩnh Bài giảng Kỹ năng giao tiếp – Nguyễn Quang Tĩnh 2018 Page 6
7. LÝ LUẬN CHUNG VỀ KỸ NĂNG GIAO TIẾP Mục tiêu học tập: Sau khi học, học sinh có khả năng: 1. Nói được khái niệm, vai trò và chức năng của giao tiếp. 2. Xác định được một hiện tượng có phải giao tiếp hay không và thuộc loại giao tiếp nào. 3. Trình bày được tầm quan trọng của giao tiếp của người nhân viên y tế. 4. Trình bày được các yếu tố của quá trình giao tiếp giữa hai cá nhân. 5. Nêu được các yếu tố ảnh hưởng tác động qua lại trong giao tiếp. 6. Trình bày và vận dụng được một số phương tiện và nguyên tắc giao tiếp trong quá trình học tập, sinh hoạt. 7. Thể hiện giao tiếp phù hợp, đúng mực đảm bảo các nguyên tắc trong quá trình học tập và sinh hoạt. Nội dung 1. Giao tiếp là gì Giao tiếp là hoạt động xác lập, vận hành các mối quan hệ giữa con người và con người nhằm thỏa mãn những nhu cầu nhất định. Giao tiếp là sự trao đổi thông tin giữa người với người bằng một hệ thống thông tin chung như lời nói, cử chỉ, điệu bộ hay hành vi. Bài giảng Kỹ năng giao tiếp – Nguyễn Quang Tĩnh 2018 Page 7
8. Nói một cách khác, giao tiếp là một quy trình có tính tương tác giữa hai hay nhiều người, bằng lời hay không lời và là một quá trình của xã hội, nên muốn giao tiếp có hiệu quả, cần phải rèn luyện thông qua các hoạt động trong xã hội. 2. Vai trò của giao tiếp - Đối với xã hội, giao tiếp là điều kiện của sự tồn tại và phát triển xã hội. - Đối với cá nhân: + Giao tiếp là điều kiện để tâm lý, nhân cách cá nhân phát triển bình thường; + Trong giao tiếp, nhiều phẩm chất của con người, đặc biệt là các phẩm chất đạo đức được hình thành và phát triển; + Giao tiếp để đáp ứng nhu cầu của con người; + Giao tiếp để trao đổi thông tin thiết lập tình cảm giữa các cá nhân; + Giao tiếp giúp cho con người thích nghi và tồn tại. 3. Chức năng của giao tiếp - Chức năng thông tin: Qua giao tiếp, con người trao đổi cho nhau những thông tin nhất định. Ví dụ như điều dưỡng báo cáo bác sỹ về diễn biến tình hình của người bệnh trong ca trực - Chức năng tổ chức, phối hợp hành động: Trong một tổ chức, một công việc thường do nhiều bộ phận, nhiều người cùng thực hiện. Để có thể hoàn thành công việc một cách tốt đẹp, những bộ phận, những người này phải thống nhất với nhau. Muốn vậy, họ phải tiếp Bài giảng Kỹ năng giao tiếp – Nguyễn Quang Tĩnh 2018 Page 8
9. xúc với nhau để trao đổi, bàn bạc, phân công nhiệm vụ cho từng bộ phận, từng người. Ví dụ hoạt động của kíp mổ trong quá trình phẫu thuật cho người bệnh - Chức năng điều khiển: được thể hiện ở khía cạnh ảnh hưởng tác động qua lại giữa các cá nhân với nhau theo nhiều cách như thuyết phục, ám thị, bắt chước. Một người có khả năng lãnh đạo chính là người có khả năng ảnh hưởng đến người khác, biết “thu phục lòng người”, lời nói có “trọng lượng” đối với người khác. - Chức năng phê bình và tự phê bình: Trong xã hội, mỗi con người là một “chiếc gương”. Giao tiếp với họ chính là chúng ta soi mình trong chiếc gương đó. Từ đó chúng ta thấy được những ưu điểm, thiếu sót của mình và tự sửa chữa, hoàn thiện bản thân. - Chức năng động viên, khích lệ liên quan đến lĩnh vực cảm xúc trong đời sống tâm lý con người. Một lời khen chân tình được đưa ra kịp thời, một sự quan tâm được thể hiện đúng lúc có thể làm cho người khác tự tin, cảm thấy phải cố gắng làm tốt hơn. - Chức năng thiết lập, phát triển, củng cố các mối quan hệ: Tiếp xúc, gặp gỡ nhau đó là khởi đầu của các mối quan hệ, nhưng các mối quan hệ này có tiếp tục phát triển hay không, có bền chặt hay không, điều này phụ thuộc nhiều vào quá trình giao tiếp sau đó. - Chức năng cân bằng cảm xúc: Trong cuộc sống, nhiều khi chúng ta có những cảm xúc cần bộc lộ, muốn được người khác cùng chia sẻ như niềm vui, nỗi buồn Chỉ có trong giao tiếp, chúng ta mới tìm được sự đồng cảm và giải tỏa được các cảm xúc của mình. Bài giảng Kỹ năng giao tiếp – Nguyễn Quang Tĩnh 2018 Page 9
10. - Chức năng hình thành và phát triển nhân cách: Nhờ có giao tiếp, mỗi con người có thể tham gia vào các mối quan hệ xã hội, gia nhập vào cộng đồng, phản ánh các mối quan hệ xã hội, kinh nghiệm xã hội cũng như nhận thức được các chuẩn mực đạo đức, thẩm mỹ, pháp luật tồn tại trong xã hội từ đó thể hiện thái độ và hành động cho phù hợp và chuyển chúng thành tài sản riêng của mình. 4. Tầm quan trọng của giao tiếp đối với nhân viên y tế Trong đời sống hàng ngày việc trao đổi thông tin giữa các cá nhân với nhau là điều không thể thiếu vì nó là hoạt động thiết yếu của con người trong xã hội. Trong công tác của người nhân viên y tế, giao tiếp là hoạt động tối cần thiết để thiết lập mối quan hệ tốt với người bệnh, gia đình người bệnh, với cán bộ quản lý và đồng nghiệp. Cán bộ quản lý, Nhân viên y tế đồng nghiệP Người bệnh và gia đình người bệnh Hình 1. Sơ đồ mối quan hệ đa chiều giữa người cán bộ y tế và người bệnh, gia đình. 4.1. Giao tiếp với người bệnh Bài giảng Kỹ năng giao tiếp – Nguyễn Quang Tĩnh 2018 Page 10