›
›

Giáo trình Ô tô và ô nhiễm môi trường (Phần 2)

pdf 50 trang cucquyet12 6960
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Ô tô và ô nhiễm môi trường (Phần 2)", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfgiao_trinh_o_to_va_o_nhiem_moi_truong_phan_2.pdf

Nội dung text: Giáo trình Ô tô và ô nhiễm môi trường (Phần 2)

  1. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm CHÖÔNG III CAÙC GIAÛI PHAÙP KYÕ THUAÄT LAØM GIAÛM MÖÙC ÑOÄ OÂ NHIEÃM I. HEÄ THOÁNG TUAÀN HOAØN KHÍ THAÛI EGR (Exhaust gas Recirculation System ) Heä thoáng naøy coù theå duøng cho ñoäng cô xaêng vaø ñoäng cô Diesel I.1 Coâng duïng cuûa heä thoáng Khi nhieät ñoä cuûa quaù trình chaùy cuûa ñoäng cô leân ñeán 25000F thì khí Nitô trong khoâng khí seõ keát hôïp vôùi Oxi ñeå taïo neân nhöõng oxide Nitô (NOX) khaùc nhau nhö NO, NO2, N2O, N2O5 Vì vaäy, caùch toát nhaát ñeå giaûm löôïng NOX laø laøm giaûm nhieät ñoä trong ñoäng cô. Ñeå laøm giaûm nhieät ñoä buoàng ñoát xuoáng, ta coù theå thöïc hieän baèng caùch duøng moät heä thoáng ñeå ñöa moâït luoàng khí thaûi nhaát ñònh trôû laïi buoàng ñoát, heä thoáng naøy ñöôïc goïi laø heä thoáng tuaàn hoaøn khí thaûi (EGR). Löôïng khí thaûi naøy coù caùc chöùc naêng sau: Khí thaûi coù nhieät dung rieâng lôùn hôn khoâng khí cho neân noù seõ laøm giaûm nhieät ñoä buoàng ñoát neáu löôïng nhieät vaãn cao nhö cuõ. Laøm cho hoãn hôïp coù haøm löôïng O2 thaáp vì löôïng O2 coù trong khí thaûi raát ít. Laøm baån hoãn hôïp, vì vaäy toác ñoä chaùy seõ giaûm. Tuy nhieân, löôïng khí thaûiBaûn naøyquyeàn phaûi thuoäc ñöôïc veà kieåm Tröôøng soaùt, ÑH ñieàu SPKT chænh TP. sao HCM cho phuø hôïp. Vì neáu ñöa vaøo buoàng ñoát moät löôïng khí thaûi quaù lôùn thì ñoäng cô seõ hoaït ñoäng khoâng oån ñònh, laøm aûnh höôûng ñeán coâng suaát ñoäng cô. Do aûnh höôûng cuûa lyù do treân, neân löôïng khí xaû ñöôïc khoáng cheá bôûi van EGR, ñoàng thôøi löôïng khí xaû ñöôïc ñöa vaøo ñoäng cô phuï thuoäc vaøo hai thoâng soá cô baûn: Toác ñoä ñoäng cô Taûi ñoäng cô I.2. Nguyeân lyù hoaït ñoäng:  Van chaân khoâng ñieàu khieån baèng nhieät : (TVSV) TVSV laø moät thieát bò ñoùng môû doøng chaân khoâng töø maïch naøy sang maïch khaùc phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä nöôùc laøm maùt . Nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa van nhö sau:  Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt thaáp , saùp nhieät co laïi , cho pheùp loø xo ñaåy piston ñi xuoáng phía döôùi ra xa khoûi caàn ñaåy (xem hình 1 trong hình III.1 ).Chaân khoâng ñöôïc caáp vaøo cuûa K coøn khoâng khí ñöôïc caáp vaøo cöûa J.Töông töï , chaân khoâng cuõng ñöôïc caáp vaøo cöûa N cuøng thôøi gian ñoù , trong khi khoâng khí ñöôïc caáp vaøo 2 cöûa coøn laïi laø M vaø L  Khi nhieät ñoä taêng saùp nhieät giaõn nôû , ñaåy piston ñi leân . Noù cho pheùp chaân khoâng ñöôïc caáp vaøo caùc cöûa L vaø N (xem hình 2 trong hình III.1 ) Trang 27 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  2. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm  Khi nhieät ñoä taêng nöõa , piston bò ñaåy leân cao hôn chaân khoâng ngöøng caáp vaøo cöûa N vaø thay vaøo ñoù caáp cho cöûa L vaø M (xem hình 3 trong hình III.1 ) Hình III.1 Sô ñoà nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa van TVSV I.2.1.Khi ñoäng cô laïnh (nhieät ñoä nuôùc laøm maùt döôùi 500C): Khi maùy laïnh , cöûa J vaøBaûn M quyeàn cuûa TVSV thuoäc ñöôïc veà Tröôøng noái vôùi ÑH nhau SPKT neân TP. khí HCM coù theå ñi töø J ñeán M qua TVSV . Do ñoù aùp suaát khí quyeån ñöôïc daãn vaøo töø cuûa J cuûa TVSV qua cöûa M vaø van moät chieàu ñeán phaàn treân van EGR , giöõ cho van moät chieàu vaãn môû . Hình III.2 Ñoäng cô laïnh nhieät ñoä nöôùc laøm maùt döôùi 50oC Trang 28 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  3. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm I.2.2.Ñoäng cô aám : I.2.2.1.Böôùm ga ñoùng hoaøn toaøn chaïy khoâng taûi : Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.3 Ñoäng cô aám böôùm ga ñoùng hoaøn toaøn chaïy khoâng taûi _Do ñoäng cô aám (nhieät ñoä nöôùc laøm maùt treân 56oC ) , caùc cöûa K vaø M cuûa TVSV thoâng vôùi nhau vaø ñoä chaân khoâng oáng goùp naïp taùc duïng leân van moät chieàu laøm van moät chieàu ñoùng .Taïi thôøi ñieåm naøy , do cöûa “R” vaø cöûa EGR naèm treân caùnh böôùm ga neân chaân khoâng cuûa oáng goùp naïp khoâng ñi qua ñöôïc EGR vaø cöûa “R” cuûa EGR vì vaäy van vaãn ñoùng vaø khí xaû khoâng ñöôïc tuaàn hoaøn laïi I.2.2.2 Böôùm ga giöõa cuûa EGR vaø cöûa “R” cuûa EGR : Luùc naøy löïc chaân khoâng taùc duïng leân van EGR ñöôïc ñieàu chænh theo taûi bôûi boä ñieàu bieán chaân khoâng EGR nhö sau : chaân khoâng töø cöûa EGR taùc duïng leân cöûa P cuûa boä ñieàu bieán chaân khoâng EGR trong khi aùp suaát xaû taùc duïng leân buoàng (A) Trang 29 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  4. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm _Khi taûi nhoû (aùp suaát trong buoàng van EGR thaáp )ñoä chaân khoâng lôùn vaø aùp suaát khí xaû yeáu .Maøng ôû buoàng A khoâng ñaäy kín ñöôïc loã daãn khí trôøi treân boä ñieàu bieán .Luùc naøy , khoâng khí sau khi ñi qua loïc ñöôïc daãn vaøo boä ñieàu bieán chaân khoâng EGR naèm giöõa cuûa P vaø Q laøm cho löïc chaân khoâng taùc duïng leân van EGR giaûm Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.4 Ñoäng cô aám böôùm ga giöõa cöûa EGR vaø cöûa “R” cuûa EGR khi taûi nhoû Trang 30 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  5. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm -Khi taûi lôùn (aùp suaát trong buoàng van EGR cao ) xaûy ra quaù trình ngöôïc laïi . Maøng ôû buoàng A ñaäy kín ñöôïc loã daãn khí trôøi ôû boä ñieàu bieán . Khí trôøi khoâng ñöôïc daãn vaøo boä ñieàu bieán chaân khoâng giöõa cöûa P vaø Q , keát quaû laø löïc chaân khoâng taùc duïng leân van EGR taêng . Ñieàu naøy ñaûm baûo löôïng khí xaû ñöôïc tuaàn hoaøn laïi vaãn ôû moät tyû leä khoâng ñoåi theo söï hoaïtñoäng cuûa Jic-lô trong boä ñieàu bieán chaân khoâng EGR. Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.5 Ñoäng cô aám böôùm ga giöõa cöûa EGR vaø cöûa “R” cuûa EGR khi taêng taûi Trang 31 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  6. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm I.2.2.3 Cöûa “R” cuûa EGR môû bôûi böôùm ga : Luùc naøy chaân khoâng töø cuûa “R” cuûa EGR taùc duïng leân cöûa R cuûa boä ñieàu bieán löïc chaân khoâng taùc duïng leân van EGR taêng , taêng ñoä môû cuûa van vaø do ñoù taêng löôïng khí xaû ñöôïc tuaàn hoaøn Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.6 Ñoäng cô aám cöûa “R” cuûa EGR môû bôûi böôùm ga Trang 32 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  7. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm I.2.2.4 Böôùm ga môû hoaøn toaøn : _Ñoä chaân khoâng taïi cuûa R cuûa EGR khoâng ñuû söùc taùc ñoäng laøm môû van EGR khi taûi lôùn (vaø löïc chaân khoâng nhoû hôn löïc chaân khoâng caàn thieát )khí xaû khoâng ñöôïc tuaàn hoaøn laïi Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.7 Ñoäng cô aám böôùm ga môû hoaøn toaøn Trang 33 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  8. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm II HEÄ THOÁNG THOÂNG KHÍ HOÄP TRUÏC KHUYÛU : (PCV) ( PCV: Positive Crankcase Ventiation System) II.1.Coâng duïng: Trong quaù trình laøm vieäc cuûa ñoäng cô, khí chaùy thöôøng bò loït xuoáng hoäp truïc khuyûu, vì vaäy trong hoäp truïc khuyûu löôïng khí loït thöôøng coù 70 ñeán 80% laø nhöõng saûn vaät chaùy (VD: HC) trong khi saûn vaät chaùy (VD : hôi nöôùc vaø caùc khí thaûi khaùc) chieám 20% ñeán 30% phaàn coøn laïi, ñieàu naøy gaây ra moät soá taùc haïi nhö: Laøm baån daàu boâi trôn vaø laøm daàu boâi trôn bò bieán chaát do nhöõng taïp chaát coù trong khí chaùy. Söï chuyeån ñoäng tònh tieán cuûa piston khoù khaên hôn do khí chaùy loït xuoáng phía döôùi laøm cho aùp suaát phía döôùi piston taêng cao. Aùp suaát ôû hoäp truïc khuyûu coøn ñaåy nhôùt qua caùc phoát laøm kín ñi ra ngoaøi laøm hao huït daàu boâi trôn Nhöõng xe tröôùc ñaây ñöôïc gaén 1 oáng khí vaøo hoäp truïc khuyûu ñeå cho pheùp nhöõng khí naøy thoaùt ra ngoaøi khí quyeån, vì vaäy chuùng laøm oâ nhieãm moâi tröôøng vaø cuõng khoâng taän duïng ñöôïc hôi nhieân lieäu coù trong ñoù.Baûn Maët quyeàn khaùc thuoäc khi xeveà chaïyTröôøng chaäm ÑH löôïngSPKT TP. khí HCM thaûi bò loït xuoáng hoäp truïc khuyûu taêng leân nhöng khoâng ñöôïc thaûi hoaøn toaøn ra ngoaøi vì luùc naøy vaän toác xe nhoû, ñoä giaûm aùp taïi ñaàu oáng nhoû. Do caùc nguyeân nhaân ñaõ neâu treân caàn coù moät heä thoáng ñeå daãn khí loït naøy veà buoàng chaùy vaø ñoát laïi. II.2. Nguyeân lyù hoaït ñoäng: ÔÛ loaïi naøy, toaøn boä khí ôû hoäp truïc khuyûu seõ ñöôïc heä thoáng ñöa veà ñöôøng naïp chung vôùi löôïng khí naïp môùi vaøo ñoäng cô ñeå ñoát chaùy. Khi duøng heä thoáng naøy, hieäu quaû thoâng gioù raát cao nhöng do ñöa hôi nhieân lieäu vaø khí chaùy veà ñöôøng naïp deã laøm baùm baån xuù-paùp vaø cylinder.  VAN PCV: Neáu löôïng khí töø Cac-te chöùa nhôùt ñöôïc pheùp thoåi vaøo oáng naïp moïi luùc vôùi soá löôïng khí baát kyø thì hoãn hôïp laøm vieäc seõ khoâng ñöôïc oån ñònh vaø seõ khoâng thích hôïp vôùi caùc yeâu caàu laøm vieäc cuûa ñoäng cô. Ñoàng thôøi ñeå ngaên chaën söï chaùy ngöôïc töø oáng naïp ñeán hoäp truïc khuyûu, ngöôøi ta laép theâm vaøo heä thoáng van PCV. Van naøy coù nhieäm vuï ñieàu hoaø löôïng hôi töø cacte ñi vaøo heä thoáng naïp cuûa ñoäng cô. Trang 34 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  9. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm II.2.1 Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä caàm chöøng hay chaäm : Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.8 Ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä caàm chöøng hay chaäm Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä caàm chöøng hay chaäm, ñoä chaân khoâng treân ñöôøng oáng naïp lôùn huùt Piston van PCV ñi leân beä van. Luùc naøy Khoang chaân do khe chaân khoâng vaãn coøn heïp neân chæ coù moät khoâng nhoû löôïng khí loït nhoû töø hoäp truïc khuyûu ñi vaøo ñöôøng oáng naïp ñeå traùnh laøm hoøa khí ôû ñoäng cô bò loaõng Van PCV môû Trang 35 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  10. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm II.2.2 Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä bình thöôøng : Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.9 Ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä bình thöôøng Khi ñoäng cô hoaït ñoäng bình thöôøng thì ñoä chaân khoâng ôû ñöôøng oáng naïp trung bình neân piston van PCV leân khoaûng giöõa, vì vaäy khe hôû lôùn cho khí loït Khoang chaân khoâng lôùn leân nhieàu hôn Van PCV môû 36 Trang Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  11. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm II.2.3 Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä taêng toác hay taûi lôùn : Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.10 Ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä taêng toác hay taûi lôùn +Khi ñoäng cô taêng toác hay taûi lôùn van PCV vaø van chaân khoâng môû hoaøn toaøn neân löôïng khí töø hoäp truïc khuyûu ñi vaøo oáng goùp naïp nhieàu nhaát. Khoang chaân khoâng môû ñaày Van PCV môû Trang 37 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  12. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm II.2.4 Khi ñoäng cô khoâng hoaït ñoäng hoaëc chaùy ngöôïc: Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.11 Khi ñoäng cô khoâng hoaït ñoäng hoaëc chaùy ngöôïc Khi ñoäng cô khoâng hoaït ñoäng, Beân trong ñöôøng oáng naïp khoâng coù söï hieän ñieän cuûa ñoä chaân khoâng trong ñöôøng oáng naïp. Luùc naøy, loø xo ñaåy van veà Van ñoùng kín ñöôøng naïp. Töông töï, khi coù chaùy ngöôïc töø ñöôøng oáng naïp trôû veà hoäp truïc khuyûu, luùc naøy aùp suaát trong Van PCV ñoùng ñöôøng oáng naïp cao seõ laøm cho van PCV ñoùng kín treân beä cuûa noù Trang 38 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  13. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm III .THIEÁT BÒ XUÙC TAÙC: (Catalytic Converter ) III.1.Coâng duïng: Thieát bò xuùc taùc coøn goïi laø thieát bò khí xaû, noù coù nhieäm vuï laøm giaûm bôùt caùc chaát khí ñoäc haïi coù trong khí xaû cuûa ñoäng cô. Ví duï khí CO, HC vaø NOX bò nung noùng vôùi O2 ñeán khoaûng 5000C thì thöïc teá khoâng coù phaûn öùng hoaù hoïc naøo xaûy ra giöõa chuùng, tuy nhieân khi cho chuùng ñi qua chaát xuùc taùc thì caùc phaûn öùng hoùa hoïc seõ xaûy ra ñeå bieán chuùng thaønh nhöõng chaát nhö : CO2, H2O, vaø N2. Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.12 Thieát bò xuùc taùc (Catalytic Converter ) Thieát bò xuùc taùc (boä loïc khí xaû) thöôøng laép beân ñöôøng oáng thaûi cuûa ñoäng cô. Thieát bò xuùc taùc goàm coù hai loaïi chính: Loaïi oxy hoùa (two way converter – pellet type) Trang 39 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  14. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm Loaïi 3 thaønh phaàn (Three way converter) III.2 Heä thoáng xuùc taùc oxy hoaù: Trong heä thoáng xuùc taùc oxy hoaù coù haøng ngaøn haït nhoû oxide nhoâm (Al2O3), chuùng ñöôïc bao quanh bôûi Palladium (Pd) vaø Platin (Pt) vaø ñöôïc ñaët trong moät caùi hoäp löôùi. Hoäp naøy ñöôïc ñaët trong thieát bò xuùc taùc vaø ñöôïc ñaët sao cho khí thaûi phaûi ñi qua chaát xuùc taùc. Thieát bò xuùc taùc ñöôïc laøm baèng theùp khoâng ræ, coù theå chòu ñöôïc nhieät ñoä cao ñeán 16000F (8270C). voû ngoaøi cuûa thieát bò xuùc taùc ñöôïc saép ñaët nhaèm ngaên ngöøa hôi noùng truyeàn ñeán choã khaùc vaø duy trì ñöôïc nhieät ñoä cao trong buoàng xuùc taùc. Söï laøm vieäc cuûa heä thoáng xuùc taùc oxy hoaù: khi khí thaûi ñi qua khe hôû giöõa caùc haït nhoâm seõ ñöïôc Pt, Pd laøm chaát xuùc taùc vaø nhö vaäy caùc phaûn öùng oxy hoaù seõ xaûy ra nhö sau: 2CO + O2 2CO2 CXHY + (X+Y/4)O2 XCO2 + Y/2H2O (hai phaûn öùng treân xaûy ra khi  1) Nhö vaäy ôû thieát bò xuùc taùc oxy hoaù thì chæ coù CXHY vaø CO coù trong khí thaûi laø ñöôïc giaûm xuoáng, coøn ñoái vôùi NOX thì thieát bò khoâng coù taùc duïng. III.3. Heä thoáng xuùc taùcBaûn ba quyeànthaønh phaànthuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM ÔÛ heä thoáng naøy khoâng chæ laøm giaûm ñöôïc löôïng CXHY vaø CO maø coøn laøm giaûm ñöôïc löôïng NOX coù trong khí thaûi. Chaát xuùc taùc söû duïng trong heä thoáng goàm coù Platin (Pt), Palladium (Pd) Rhodium (Rt), khoaûng troáng giöõa khoái cuûa baàu xuùc taùc ñöôïc bôm khoâng khí vaøo. Ngoaøi caùc phaûn öùng nhö ñaõ trình baøy ôû heä thoáng xuùc taùc oxy hoùa thì heä thoáng xuùc taùc ba thaønh phaàn coøn laøm giaûm löôïng NO qua caùc phaûn öùng khöû: NO + H2 ½ N2 + H2O NO + CO 1/2 N2 + CO2 (2X + Y/2) NO + CXHY (X + Y/4)N2 + XCO2 + y/2 H2 O Ngöôïc laïi vôùi caùc phaûn öùng oxy hoùa khöû xaûy ra khi hoãn hôïp hôi giaøu (1 )vì theá cuøng ôû ñieàu kieän veà nhieät ñoä, thì vieäc oxy hoùa khöû (nghóa laø 5 phaûn öùng treân phaûi xaûy ra cuøng luùc) chæ coù theå dieãn ra moät caùch ñoàng thôøi khi heä soá dö löôïng khoâng khí cuûa hoãn hôïp naïp vaøo ñoäng cô xaáp xæ baèng 1. Ñoù laø lyù do giaûi thích taïi sao caùc xe oâ toâ söû duïng moät boä xuùc taùc 3 thaønh phaàn thì phaûi coù caûm bieán Lambda, vì nhôø coù caûm bieán naøy môùi ñieàu chænh ñuùng tæ leä hoãn hôïp lyù thuyeát ( 1) Ngoaøi ra, khoâng khí töø heä thoáng cung caáp seõ ñöa vaøo khoâng gian caùc buoàng xuùc taùc giuùp cho quaù tình oxy hoùa xaûy ra toát hôn. Trang 40 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  15. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm HYCX + CO CO2 + H2O III.4. Löu yù khi söû duïng oâ toâ coù thieát bò xuùc taùc : Khoâng söû duïng nhieân lieäu xaêng pha chì vì chuùng seõ phuû leân beà maët cuûa caûm bieán O2 vaø seõ bít caùc loã ôû ñöôøng xuùc taùc laøm cho heä thoáng keùm hieäu quaû, thaäm chí maát taùc duïng. Khoâng keùo daøi thôøi gian chaïy khoâng taûi quaù 20 phuùt. Boä xuùc taùc chæ phaùt huy taùc duïng khi nhieät ñoä laøm vieäc lôùn hôn 2500C, vöôït qua nhieät ñoä naøy thì tæ leä bieán ñoåi caùc chaát oâ nhieãm coù theå lôùn hôn 90%. Thoâng thöôøng, ñeå ñaït ñöôïc nhieät ñoä naøy oâ toâ phaûi hoaït ñoäng 1  3 km ñöôøng trong thaønh phoá. Khoâng ñeå baàu loïc trong khu vöïc coù daàu môõ, hôi xaêng, daàu Khoâng cho ñoäng cô hoaït ñoäng khi gaàn heát nhieân lieäu hoãn hôïp loaõng boû löûa. Khoâng thaùo boû Bu-gi khi ñoäng cô ñang hoaït ñoäng. Kieåm tra aùp xuaát neùn cuûa ñoäng cô caøng nhanh caøng toát Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM 0C Hình III.12 Ñoà thò quan heä giöõa nhieät ñoä chaát xuùc taùc vaø tyû leä laøm saïch IV . HEÄ THOÁNG ÑIEÀU KHIEÅN BÖÔÙM GA : Throttle positioner (TP) IV.1. Coâng duïng: Khi oâtoâ giaûm ga ñoät ngoät, böôùm ga ñoùng hoaøn toaøn laøm ñoä chaân khoâng trong oáng goùp naïp taêng ñoät ngoät, do ñoù xaêng seõ bò huùt trong loã tia caàm chöøng ra nhieàu hôn gaây neân hoãn hôïp hoaø khí quaù ñaäm, cuøng luùc ñoù aùp suaát neùn giaûm trong quaù trình giaûm ga (böôùm ga ñoùng kín) quaù trình chaùy trôû neân khoâng oån ñònh , hoãn hôïp chaùy khoâng heát vì theá löôïng HC vaø CO seõ taêng raát nhieàu. Ñeå ngaên chaën hieän töôïng naøy, heä thoáng ñieàu khieån vò trí böôùm ga duøng ñeå choáng ñoùng böôùm ga ñoät ngoät, noù giuùp môû böôùm ga luùc giaûm ga lôùn hôn 1 chuùt so vôùi khi chaïy khoâng taûi. Trang 41 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  16. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm IV.2. Nguyeân lyù hoaït ñoäng: _ÔÛ ñieàu kieän chaïy xe bình thöôøng, ñoä chaân khoâng nhoû taùc ñoäng leân maøng TP, neân loø xo beân trong TP ñaåy maøng sang traùi , dòch chuyeån vít ñieàu chænh TP sang traùi . Van VTV Jíc-lô (môû) Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Maøng TP Cöûa TP Chöa xuaát hieän chaân khoâng Vít ñieàu chænh TP Hình III.13 ÔÛ ñieàu kieän xe chaïy bình thöôøng Trang 42 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  17. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm Khi caùnh böôùm ga ñoùng laïi, caàu noái treân böôùm ga seõ chaïm vaøo vít ñieàu chænh. Ñoàng thôøi luùc naøy ñoä chaân khoâng töø sau caùnh böôùm ga seõ taùc ñoäng vaøo maøng TP laøm maøng dòch sang phaûi moät caùch töø töø (do van VTV luùc naøy ñoùng laïi ). Ñieàu naøy khieán böôùm ga khoâng bò ñoùng ñoät ngoät daãn ñeán hoãn hôïp khoâng bò quaù giaøu. Van VTV Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCMJíc-lô (ñoùng) Maøng TP Cöûa TP Xuaát hieän chaân khoâng Vít ñieàu chænh TP Trang 43 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  18. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm Hình III.14 Khi giaûm ga V.HEÄ THOÁNG TÖÏ ÑOÄNG SÖÔÛI KHÍ NAÏP ( HAI) V.1. Coâng duïng: Khi nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh thaáp xaêng seõ khoâng boác hôi toát, vì theá ñeå giuùp nhieân lieäu coù trong hoãn hôïp ñöôïc boác hôi hoaøn toaøn, ngöôøi ta boá trí moät heä thoáng ñeå coù theå duy trì nhieät ñoä cuûa khí naïp ôû moät giaù trò nhaát ñònh khoâng phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä cuûa khí trôøi. Ñieàu naøy laøm hoãn hôïp ñöôïc ñöa ñeán töøng cylinder ñeàu hôn vaø oån ñònh hôn. Heä thoáng naøy bao goàm: + Van ITC + Maøng HAI Trong heä thoáng HAI (heä thoáng söôûi khí töï ñoäng) nhieät ñoä khí naïp ñöôïc caûm nhaän bôûi van ITC (van buø nhieät ñoä khí naïp), van naøy tieáp nhaän caû khí laïnh beân ngoøai hoaëc khí ñöôïc söôûi nhôø khí xaû, phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä khí naïp. Ñieàu naøy giöõ cho khí naïp luoân giöõ ôû nhieät ñoä toát nhaát Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM ñeå ñaûm baûo cho nhieân lieäu bay hôi khi ñoäng cô laïnh, ruùt ngaén thôøi gian haâm noùng ñoäng cô, caûi thieän khaû naêng khoâng taûi. Caû 3 vieäc naøy daãn ñeán giaûm löôïng HC, CO trong khí xaû. Trang 44 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  19. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm V.2.Nguyeân lyù hoaït ñoäng: Khi ñoäng cô khôûi ñoäng trong ñieàu kieän nhieät ñoä khoâng khí laïnh (döôùi 260), luùc naøy Valve ITC ñoùng vì nhieät ñoä cuûa khí naïp trong loïc gioù thaáp. Do ño,ù aùp thaáp töø ñoäng cô seõ huùt maøng van HAI leân, van ñieàu khieån seõ ñoùng ñöôøng khoâng khí laïnh töø moâi tröôøng vaøo vaø môû ñöôøng khí ñöôïc saáy noùng töø oáng goùp thaûi qua loïc gioù vaøo ñoäng cô. Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.15 : Khi nhieät ñoä khí naïp laïnh Trang 45 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  20. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm Khi ñoäng cô ñaõ ñöôïc noùng leân, nhieät ñoä cuûa khí noùng caøng taêng leân thì van ITC baét ñaàu môû daàn, aùp thaáp truyeàn ñeán van HAI giaûm, luùc naøy van ñieàu khieån seõ cho caû 2 doøng khí noùng vaø laïnh ñi qua loïc gioù vaøo ñoäng cô. Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.16 : Khi nhieät ñoä khí naïp aám leân Trang 46 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  21. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm Khi nhieät ñoä ñoäng cô noùng leân ( khoaûng treân 340 C),van ITC seõ môû hoaøn toaøn. Do ñoù, van ñieàu khieån seõ ñoùng kín ñöôøng khí noùng vaø chæ cho ñöôøng khí laïnh ñi vaøo ñoäng cô. Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.17 Khi nhieät ñoä khí naïp noùng Trang 47 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  22. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm VI. HEÄ THOÁNG THAÂU HOÀI HÔI XAÊNG: VI.1. Coâng duïng: Hôi xaêng thoaùt ra töø baàu phao vaø töø thuøng xaêng seõ laøm taêng löôïng HC trong moâi tröôøng vaø laøm tieâu hao nhieân lieäu ñoàng thôøi laøm hieän töôïng hieäu öùng nhaø kính xaûy ra maïnh meõ hôn. Heä thoáng thaâu hoài hôi xaêng ñöôïc söû duïng nhaèm traùnh cho hôi xaêng thoaùt ra ngoaøi khí quyeån. VI.2. Nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa heä thoáng:  Loaïi 1: (Khoâng coù ECU ñieàu khieån) Khi ñoäng cô khoâng hoaït ñoäng: khoùa ñieän taét, van ñieàu khieån cöûa ngoaøi môû hôi xaêng töø baàu phao ñöôïc ñöa ñeán boä loïc, ñoàng thôøi luùc naøy hôi xaêng töø bình chöùa cuõng ñöôïc ñöa ñeán boä loïc than hoaït tính qua van 1 chieàu ( van 2). Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä khoâng taûi vaø toác ñoä thaáp: Khoùa ñieän baät, van ñieàu khieån cöûa ngoaøi ñoùng, van 1 chieàu (van 1) ñoùng, van 1 chieàu (van 2) môû hôi xaêng töø bình chöùa ñöôïc ñöa ñeán boä loïc. Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä toác ñoä trung bình vaø cao: Khoùa ñieän baät, van ñieàu khieån Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM cöûa ngoaøi ñoùng, van 1 chieàu (van 1) môû, hôi xaêng töø baàu loïc than hoaït tính ñöôïc huùt qua cöûa loïc cuûa cuûa boä cheá hoøa khí vaøo buoàng chaùy. Trang 48 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  23. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm Hình III.18 : Heä thoáng thaâu hoài hôi xaêng khoâng coù ECU ñieàu khieån Khi aùp suaát trong bình cao: Van 1 chieàu (van 2) môû, van 1 chieàu (van 3) ñoùng, van 1 chieàu treân naép bình xaêng ñoùng, hôi xaêng töø bình chöùa ñöôïc haáp thuï bôûi boä loïc than hoaït tính . Khi aùp suaát trong bình thaáp seõ xuaát hieän ñoä chaân khoâng trong thuøng xaêng: Van 1 chieàu (van 2) ñoùng, van 1 chieàu (van 3) môû, hôi xaêng töø boä loïc than hoaït tính ñi ngöôïc laïi thuøng chöùa, ñoàng thôøi van 1 chieàu treân naép bình xaêng môû ñeå cho pheùp khí töø beân ngoaøi loït vaøo thuøng nhaèm caân baèng aùp suaát .  Loaïi 2: (coù ECU ñieàu khieån) Kieåu naøy gioáng nhö loaïi 1 nhöng coù theâm van VSV vaø ECU nhöng khoâng coù van moät chieàu ôû ñöôøng ra cuûa boä loïc than hoaït tính. Khi ñoäng cô khoâng hoaït ñoäng: khoùa ñieän taét, van ñieàu khieån cöûa ngoaøi môû hôi xaêng töø baàu phao ñöôïc ñöa ñeán boä loïc, ñoàng thôøi luùc naøy hôi xaêng töø bình chöùa cuõng ñöôïc ñöa ñeán boä loïc than hoaït tính qua van 1 chieàu ( van 2).Xem hình III.19 Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.19 Trang 49 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  24. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä khoâng taûi vaø toác ñoä thaáp: Khoùa ñieän baät, van ñieàu khieån cöûa ngoaøi ñoùng, nhieät ñoä nöôùc döôùi 430 C coâng taéc nhieät ñoä baät , van VSV taét, hôi xaêng töø thuøng ñöôïc boä loïc haáp thuï (Xem hình III.20) Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.20 Trang 50 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  25. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä toác ñoä trung bình (1600 – 1900 v/p): Khoùa ñieän baät, van ñieàu khieån cöûa ngoaøi ñoùng, nhieät ñoä nöôùc treân 550 C , coâng taéc nhieät ñoä taét, coâng taéc vò trí böôùm ga baät – ECU seõ ñieàu khieån VSV baät, hôi xaêng töø bình chöùa ñöôïc huùt qua cöûa loïc vaøo buoàng chaùy vaø chaùy.(Xem hình III.21 ) Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III. 21 Trang 51 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  26. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä toác ñoä cao ( treân 2290 v/p): Khoùa ñieän baät, van ñieàu khieån cöûa ngoaøi ñoùng, nhieät ñoä nöôùc treân 550C,coâng taéc nhieät ñoä taét, coâng taéc vò trí böôùm ga baät – ECU seõ ñieàu khieån VSV baät, hôi xaêng töø bình chöùa ñöôïc huùt qua cöûa loïc vaøo buoàng chaùy vaø chaùy nhö tröôøng hôïp treân. Tuy nhieân, khi coâng taét vò trí caùnh böôùm ga ngaét, ECU seõ ñieàu khieån VSV ñoùng, hôi xaêng töø thuøng ñöôïc boä loïc haáp thuï.(Xem hình III.22) Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.22 Trang 52 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  27. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm Khi aùp suaát trong thuøng cao van 1 chieàu (van 1) môû, van 1 chieàu (van 2) ñoùng, van 1 chieàu treân naép bình ñoùng, hôi xaêng töø thuøng ñöôïc boä loïc haáp thuï. .(Xem hình III.23) Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.23 Trang 53 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  28. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm Khi aùp suaát trong thuøng xaêng thaáp xuaát hieän ñoä chaân khoâng trong bình van 1 chieàu (van 1) ñoùng, van 1 chieàu ( van 2) môû, van 1 chieàu treân naép bình môû, khí töø moâi tröôøng beân ngoaøi ñöôïc huùt vaøo thuøng, hôi xaêng töø boä loïc ñöôïc ñöa ngöôïc laïi thuøng chöùa. (Xem hình III.24) Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.24 Trang 54 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  29. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm VII . HEÄ THOÁNG HUÙT KHOÂNG KHÍ (AS) VAØ PHUN KHOÂNG KHÍ (AI) VII.1. Coâng duïng: Caùc chaát ñoäc haïi nhö CO vaø HC coù trong khí thaûi seõ bieán ñoåi thaønh caùc chaát khoâng oâ nhieãm laø: CO2 vaø H2O neáu nhö khoâng khí ñöôïc ñöa vaøo oáng xaû vaø khí xaû ñuû noùng, luùc naøy löôïng khí thaûi seõ chaùy theâm sau khi ñi qua Supap thaûi. Coù hai phöông phaùp ñeå thöïc hieän yù töôûng naøy laø: + Phöông phaùp huùt khí (Air Suction -AS) + Phöông phaùp phun khí (Air Injection- AI) VII 2. Nguyeân lyù hoaït ñoäng: VII 2.1.Heä thoáng huùt khí: (AS) ÔÛ heä thoáng naøy duøng xung cuûa khí xaû nghóa laø duøng söï thay ñoåi ñoät ngoät cuûa aùp suaát khí xaû ñeå môû vaø ñoùng van löôõi gaø cho pheùp khí vaøo oáng goùp xaû chôùp nhoaùng. Löôïng khí ñöôïc huùt vaøo oáng goùp xaû trong phöông phaùp naøy nhoû hôn löôïng khí ñöïôc ñöavaøo oáng xaû ôû phöông phaùp phun khí neân phöông phaùp naøy (AS) chæ duøng ñoái vôùi ñoäng cô nhoû. Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Caùc cheá ñoä hoat ñoäng cuûa heä thoáng nhö sau:  Khi ñoäng cô chaïy bình thöôøng, nhieät ñoä nöôùc laøm maùt döôùi 350 C Neáu toác ñoä ñoäng cô döôùi 3500 v/p van VSV môû: Heä thoáng hoaït ñoäng nhö sau: Aùp thaáp phía sau caùnh böôùm ga seõ huùt maøng ñieàu khieån leân. Do ñoù, doøng khí töø loïc khí qua hoäp coäng höôûng vaø van löôõi gaø AS ñeán ñöôøng oáng thaûi ñeå taùc duïng vôùi löôïng HC vaø CO coøn laïi trong khí xaû.(Hình III.25) Trang 55 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  30. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm Hình III.25 Neáu toác ñoä ñoäng cô treân 3600 v/p, van VSV ñoùng.Ñoàng thôøi coù doøng khí töø moâi tröôøng ngoaøi qua van VSV vaøo buoàngBaûn quyeàn aùp thaáp thuoäc gaây maátveà Tröôøng aùp thaáp ÑH vaø SPKTkeát quaû TP. laø HCM van khoâng hoaït ñoäng. Hình III.26  Khi ñoäng cô giaûm ga, nhieät ñoä nöôùc laøm maùt treân 350C, böôùm ga ôû vò trí khoâng taûi Trang 56 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  31. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm Neáu toác ñoä ñoäng cô döôùi 1000 v/p , van VSV ñoùng, heä thoáng khoâng hoaït ñoäng Hình III.27 Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Neáu toác ñoä ñoäng cô töø 1200 – 3200 (v/p), van VSV môû heä thoáng seõ hoaït ñoäng nhö treân. Hình III.28 Trang 57 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  32. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm VII 2.2.Heä thoáng phun khí: Caùc cheá ñoä hoaït ñoäng cuûa heä thoáng  Khi nhieät ñoä nöôùc döôùi 100 C Van VSV taét, van ASV ñoùng. Ñoàng thôøi co ùdoøng khí töø moâi tröôøng ngoaøi qua van VSV vaøo buoàng aùp thaáp gaây maát aùp thaáp vaø keát quaû laø van khoâng hoaït ñoäng. Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.29 Trang 58 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  33. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm  Khi nhieät ñoä nöôùc töø 15 – 35 (0 C), van VSV môû, van ASV môû, heä thoáng hoat ñoäng nhö sau: Bôm khí huùt khoâng khí töø loïc khí ñeå bôm vaøo caùc oáng phun khí ñeå khoâng khí ñeán ngay phía sau moãi xuù-paùp thaûi nhaèm ñoát chaùy luôïng HC vaø CO coù trong khí thaûi. Van moät chieàu chæ cho pheùp khoâng khí ñi töø bôm ñeán ñöôøng oáng thaûi nhaèm traùnh tröôøng hôïp khí chaùy ôû ñöôøng thaûi ñi ngöôïc trôû laïi bôm khí. Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Trang 59 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  34. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm Hình III.30  Khi nhieät ñoä nöôùc treân 400 C :  Tröø khi xe khoâng giaûm toác : Van VSV taét, van ASV ñoùng, heä thoáng khoâng hoaït ñoäng. Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.31 Trang 60 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  35. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm  Tröôøng hôïp xe giaûm toác: Neáu toác ñoä ñoäng cô treân 2000 v/p:Van VSV taét, Van ASV ñoùng, heä thoáng khoâng hoaït ñoäng. Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.32 Trang 61 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  36. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm Neáu toác ñoä xe döôùi 2000 v/p: Van VSV môû, Van ASV môû, heä thoáng hoat ñoäng nhö treân. Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hình III.33 Trang 62 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  37. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm XI. MOÄT SOÁ BIEÄN PHAÙP KHAÙC.  Ngoaøi nhöõng thieát bò xöû lyù treân, ngöôøi ta coøn ñi theo höôùng giaûm löôïng tieâu hao baèng caùch söû duïng haøng loaït caùc bieän phaùp nhö sau: a. Taêng tay ngheà cho ñoäi nguõ laùi xe Haõng Mercedes Benz ñaëc bieät quan taâm ñeán ñoäi nguõ laùi xe do haõng saûn xuaát. Haõng ñöa ra heä thoáng tröôøng lôùp ñaøo taïo lieân tuïc ñeå naâng cao tay ngheà cho ñoäi nguõ laùi xe b. Khoâng taêng toác ñoät ngoät, sang soá nhanh döùt khoaùt hôïp lyù vaø ñaïp ly hôïp hai laàn. c. Chænh xe ôû cheá ñoä ñoäng cô coù Momen lôùn nhaát khi chaïy ôû toaøn taûi. d. Duøng baùnh xe coù gai höôùng taâm, coù beà maët tieáp xuùc roäng, gai thaáp, coù theå duøng baùnh ñôn thay cho baùnh ñoâi ôû caàu chuû ñoäng (coù theå giaûm laéc ñi 40%). e. Duøng vaûi baït che thuøng xe: söùc caûn cuûa xe coù thuøng phuû baèng vaûi baït thaáp hôn söùc caûn coù thuøng voû cöùng tôùi 25%. f. Giaûm troïng löôïng cuûa xe vaø thuøng xe: Khi xe coù khoái löôïng giaûmBaûn ñiquyeàn 10% thuoäcthì löôïng veà Tröôøngnhieân lieäu ÑH toánSPKT giaûm TP. ñi HCM 2 – 3%. g. Môû hoaøn toaøn cöûa chôùp khi xe hoaït ñoäng ôû ñieàu kieän nhieät ñoä khí trôøi > 150C. h. Giaûm chieàu cao thuøng xe vaø buoàng laùi keát hôïp vôùi thuøng böûng höôùng gioù thích hôïp. i. Duøng hoäp soá nhieàu caáp hay hoäp soá voâ caáp. j. Bôm baùnh xe ñuùng aùp löïc quy ñònh, khi aùp suaát phanh xe giaûm 1kg/ cm2 seõ laøm löôïng nhieân lieäu tieâu hao taêng töø 1,5 – 2%. k. Giaûm ñoä nhôùt cuûa daàu duøng cho caàu xe vaø hoäp soá. l. Ñieàu khieån quaït gioù baèng Relay nhieät (söû duïng loaïi thöôøng môû). m. Giöõ saïch loïc gioù. n. Ñieän töû hoaù heä thoáng ñaùnh löûa. o. Duøng truïc cam boá trí treân naép maùy. p. Duøng loaïi nhôùt thích hôïp coù tieát kieäm nhieân lieäu (loaïi energy conserving I hay energy conserving II). q. Hieäu chænh ñuùng boä cheá hoøa khí (traùnh raùch ron möùc nhieân lieäu phaûi ñuùng) Ngoaøi ra, khi chaïy treân ñöôøng haønh trình lieân tuïc khoâng coù giao loä, khoâng giaûm toác ñoä. Chæ chaïy xe ôû toác ñoä toái öu thì löôïng nhieân lieäu coù theå giaûm 40%. Neáu xem löôïng nhieân lieäu khi xe hoaït ñoäng treân ñöôøng caáp 2 vaø caáp 3 laø 100% thì treân xa loä chæ söû duïng 70%. Vì vaäy naâng cao chaát löôïng ñöôøng saù cuõng laø moät yeáu toá quan troïng. Trang 63 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  38. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm  Caùc giaûi phaùp kyõ thuaät caûi thieän quaù trình chaùy vaø taêng cöôøng xöû lyù khí thaûi chöa ñuû ñeå laøm giaûm moät caùch trieät ñeå noàng ñoä caùc chaát gaây oâ nhieãm coù trong ñoäng cô ñoát trong. Do ñoù, ñeå naâng cao hieäu quaû cuûa vieäc choáng oâ nhieãm moâi tröôøng do phöông tieän vaän taûi gaây ra. Hieän nay, caùc nhaø nghieân cöùu ñang theo höôùng taùc ñoäng ñeán nhieân lieäu: naâng cao tính naêng cuûa nhieân lieäu truyeàn thoáng hoaëc söû duïng caùc loaïi “nhieân lieäu saïch”: - Söû duïng khí hoùa loûng LPG - Söû duïng khí thieân nhieân NGV - Söû duïng oâtoâ ñieän - Söû duïng pin nhieân lieäu- fuel cell Vôùi caùc nhieân lieäu saïch nhö treân ñaùp öùng toát vôùi coâng taùc baûo veä moâi tröôøng. Tuy nhieân, vieäc öùng duïng chuùng roäng raõi treân oâtoâ coøn vaáp phaûi moät soá haïn cheá: cô sôû haï taàng veà caùc traïm cung caáp khí chöa ñöôïc ñaày ñuû, roäng raõi. Taâm lyù e ngaïi nôi ngöôøi tieâu duøng veà tính an toaøn khi söû duïng caùc loai nhieân lieäu theå khí. Ñoái vôùi oâtoâ ñieän, trôû ngaïi hieän nay laø khaû naêng döï tröõ naêng löôïng coøn thaáp vaø giaù thaønh ban ñaàu coøn cao. Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Trang 64 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  39. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm CHÖÔNG IV QUY TRÌNH KIEÅM TRA CAÙC CHÆ TIEÂU OÂ NHIEÃM I. LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN: Töø khi neàn coâng nghieäp oâ toâ phaùt trieån thì ñaõ coù nhieàu quoác gia quan taâm ñeán vaán ñeà oâ nhieãm do oâ toâ gaây ra, noàng ñoä cuûa nhöõng chaát ñoäc haïi trong khí thaûi oâ toâ daàn daàn ñöôïc giôùi haïn vaø vaán ñeà choáng oâ nhieãm moâi tröôøng do khí thaûi oâ toâ gaây ra ngaøy caøng ñöôïc nhieàu quoác gia höôûng öùng. Theo trình töï thôøi gian chuùng ta coù theå keå ra caùc quoác gia sôùm ñaët ra vaán ñeà choáng oâ nhieãm moâi tröôøng do khí thaûi oâtoâ gaây ra. + Ñöùc : 1910 + Myõ : 1959 + Phaùp : 1963 + Nhaät : 1966 Tieáp theo ñoù laø söï höôûng öùng cuûa caùc nöôùc trong coäng ñoàng Chaâu AÂu, Canada,UÙc, caùc nöôùc thuoäc khoái Ñoâng AÂu cuõ, caùc nöôùc Chaâu AÙ (Singapore, Ñaøi Loan, Haøn Quoác ) II. QUY TRÌNH ÑO OÂBaûn NHIEÃM: quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Hieän nay, treân theá giôùi coù raát nhieàu quy trình ño oâ nhieãm khaùc nhau vì chöa coù quy trình naøo ñöôïc aùp duïng chung cho taát caû caùc nöôùc ñeå ño caùc chæ tieâu oâ nhieãm trong khí xaû ñoäng cô ñoát trong. Moãi quy trình öùng vôùi moät tieâu chuaån oâ nhieãm xaùc ñònh vaø khoâng coù söï quan heä töông ñöông naøo ñöôïc xaùc laäp giöõa caùc tieâu chuaån naøy. Quy trình ño caùc chæ tieâu oâ nhieãm cuûa moãi nöôùc caên cöù vaøo cheá ñoä giao thoâng tieâu bieåu cuûa nöôùc ñoù. Baûng IV.1 laø baûng so saùnh caùc thoâng soá ñaëc tröng cuûa moät soá quy trình ñöôïc aùp duïng roäng raõi nhaát hieän nay. Californi FTP7 FTP7 Nhaät Nhaät1 Thoâng soá Ñôn vò ECE a 2 5 10 cheá ñoä 1 cheá ñoä Toác ñoä trung bình km/h 18.7 35.6 31.5 34.1 17.7 30.6 Toác ñoä trung bình (khoâng keå thôøi gian km/h 27.1 41.7 38.3 41.6 24.1 39.1 khoâng taûi) Gia toác trung bình (m/s2) 0.75 0.68 0.60 0.67 0.54 0.64 Giaûm toác trung bình (m/s2) 0.75 0.68 0.70 0.71 0.65 0.60 Thôøi gian trung bình (s) 45 117 66 70 50 94 Trang 65 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  40. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm cuûa moät chu kyø thöû (% thôøi Khoâng taûi 30.8 14.6 17.8 18.0 26.7 21.7 gian) (% thôøi Gia toác 18.5 31.4 33.5 33.1 24.4 34.2 gian) (% thôøi Toác ñoä khoâng ñoåi 32.3 21.9 20.1 20.4 23.7 13.3 gian) (% thôøi Giaûm toác 18.5 32.1 28.6 28.5 25.2 30.8 gian) Baûng IV.1 :So saùnh caùc thoâng soá ñaëc tröng cuûa moät soá quy trình thöû tieâu bieåu. III. CÔ SÔÛ XAÂY DÖÏNG CAÙC QUY TRÌNH ÑO OÂ NHIEÃM: Quy trình thöû laø quy trình coù phaïm vi quoác gia, noù phuï thuoäc vaøo ñieàu kieän giao thoâng cuûa moãi quoác gia. Quy trình thöû ñöôïc laäp ra döïa treân nhieàu yeáu toá, trong ñoù maät ñoä giao thoâng vaø chaát löôïng ñöôøng saù laø hai yeáu toá quan troïng nhaát: + Maät ñoä giao thoâng: möùc ñoä oâ nhieãm cuïc boä baàu khoâng khí laø toång hôïp möùc ñoä phaùt thaûi Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM cuûa taát caû phöông tieän vaän taûi trong khu vöïc khaûo saùt gaây ra, nghóa laø möùc ñoä oâ nhieãm phuï thuoäc vaøo maät ñoä oâ toâ. ÔÛ nhöõng thaønh phoá lôùn coù möùc ñoä oâ nhieãm vöôït giôùi haïn baùo ñoäng, ngöôøi daân ñöôïc khuyeán khích söû duïng phöông tieän vaän taûi coâng coäng ñeå giaûm bôùt maät ñoä xe. ÔÛ nhöõng nôi coù maät ñoä löu thoâng beù, oâ toâ khoâng nhaát thieát phaûi tuaân thuû nhöõng quy ñònh nghieâm ngaët veà möùc ñoä phaùt sinh oâ nhieãm nhö nhöõng thaønh phoá coù maät ñoä giao thoâng cao. + Ñieàu kieän ñöôøng saù: tuyø vaøo chaát löôïng ñöôøng saù cuûa moãi nöôùc maø cheá ñoä hoaït ñoäng cuûa caùc phöông tieän khaùc nhau, do ñoù khaû naêng phaùt sinh oâ nhieãm cuûa oâ toâ cuõng khaùc nhau. Tieâu chuaån oâ nhieãm vì vaäy cuõng caàn xeùt ñeán yeáu toá naøy. IV. MOÄT SOÁ QUY TRÌNH THÖÛ: IV.1 Quy trình thöû cuûa Myõ: Trang 66 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  41. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm IV.1.1 Quy trình FTP 72 vaø FTP 75 Hình IV. 2 FPT: Federal Test Proceduce Quy trình FTP 72 (hình IV.2) bao goàm hai giai ñoaïn. Giai ñoaïn 1 ñöôïc thöû trong 505 s, töông öùng vôùi quaõng ñöôøng 5,78 km vôùi toác ñoä trung bình 41,2 km/h. giai ñoaïn hai keùo daøi trong 867 Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM s vaø ñöôïc baét ñaàu sau khi taïm döøng ñoäng cô hoaøn toaøn trong 10 phuùt. Khi baét ñaàu thöû, ñoäng cô ñöôïc khôûi ñoäng ôû traïng thaùi nguoäi sau ñeâm ñeå ôû nhieät ñoä moâi tröôøng (200 C) VaânThôøi toácgian (m/s) (s) Hình IV.3 Quy trình FTP 75 goàm ba giai ñoaïn. Hai giai ñoaïn ñaàu gioáng nhö chu trình FTP 72, giai ñoaïn ba gioáng nhö giai ñoaïn moät cuûa chu trình tröôùc (hình IV.3) vaø ñöôïc khôûi ñoäng laïi sau khi ñaõ döøng ñoäng cô 10 phuùt keå töø luùc keát thuùc giai ñoaïn hai. Quaõng ñöôøng töông öùng toång coäng trung bình 34,1 km/h. löôïng khí oâ nhieãm ñöôïc ño rieâng töøng giai ñoaïn vaø keát quaû chung ñöôïc tính baèng g/km vôùi caùc heä soá ñieàu chænh 0,43 ñoái vôùi giai ñoaïn ñaàu, 1 ñoái vôùi giai ñoaïn 2 vaø 0,75 ñoái vôùi giai ñoaïn 3. Trang 67 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  42. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm IV.1.2 Quy trình California Hình IV.4 Ñaây laø quy trình thöû cuõ ñöôïc söû duïng naêm 1968. Noù goàm 7 giai ñoaïn gioáng heät nhau, thôøi gian caùch nhau giöõa hai giai ñoaïn thöû laø thôøi gian chaïy khoâng taûi (hình IV.4). Quy trình thöû keùo daøi trong 16 phuùt 19 giaây. Ñoäng cô khôûi ñoäng ôû traïng thaùi nguoäi sau khi döøng ít nhaát 12 giôø ôû ñieàu kieän nhieät ñoä moâi tröôøng. Quy trình naøy hieän nay ñaõ ñöôïc thay theá baèng caùc quy trình FTP. IV.2 Quy trình thöû cuûa Nhaät Baûn Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM IV.2.1Quy trình thöû 10 cheá ñoä Hình IV.5 - Quy trình thöû 10 cheá ñoä öùng vôùi ñieàu kieän giao thoâng trong thaønh phoá. Thôøi gian cuûa moãi coâng ñoaïn thöû laø 135 s, öùng vôùi quaõng ñöôøng 0,664 km vôùi toác ñoä trung bình 17,7 km/h (hình IV.5). Quy trình thöû ñöôïc laëp laïi vôùi 6 coâng ñoaïn nhö nhau. Noàng ñoä oâ nhieãm ñöôïc bieåu dieãn theo g/km. IV.2.2 Quy trình thöû 11 cheá ñoä: Trang 68 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  43. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm Hình IV.6 - Quy trình naøy theå hieän cheá ñoä giao thoâng treân xa loä. Ñoäng cô ñöôïc khôûi ñoäng nguoäi ôû cheá ñoä khoaûng töø 20o ñeán 300 vaø chaïy khoâng taûi trong 25 s, sau ñoù tieán haønh thöû trong 120 s töông öùng vôùi quaõng ñöôøng 1,021 km vôùi toác ñoä trung bình 30,6 km/h (hình IV.6) -Möùc ñoä phaùt sinh oâ nhieãm cuûa oâ toâ ñöôïc tính theo g/laàn thöû. IV.2.3 Quy trình thöû 10 – 15 cheá ñoä: Quy trình thöû 10 – 15 cheá ñoä öùng vôùi ñieàu kieän giao thoâng ôû caùc vuøng ngoaïi oâ cuûa Nhaät Baûn. Quy trình naøy söû duïng ba coâng ñoaïn cuûa quy trình thöû 10 cheá ñoä vaø keùo daøi theâm moät ñoaïn coù toác ñoä cöïc ñaïi 70Baûn km/h quyeàn (hình thuoäc IV.7). veà quaõng Tröôøng ñöôøng ÑH thöûSPKT töông TP. öùngHCM daøi 4,16 km trong thôøi gian 660 s vôùi toác ñoä trung bình 22,7 km/h. quy trình naøy ñöôïc söû duïng cho oâ toâ du lòch xuaát xöôûng sau thaùng 11 naêm 1991. ñeán thaùng 10 naêm 1993 noù ñöôïc aùp duïng theâm cho xe taûi 2,5 taán. Hình IV.7 Trang 69 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  44. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm V. NOÀNG ÑOÄ CHO PHEÙP CUÛA CAÙC CHAÁT ÑOÄC HAÏI TRONG KHÍ XAÛ OÂ TOÂ V.1.Hoa Kyø: Naêm CO(ppm) HC(ppm) NO(ppm) 1960 84 10.6 4.1 1968 51 6.3 0.4 1970 34 4.1 0.4 1972 28 3.0 0.4 1973 28 3.0 3.1 1975 15 1.5 3.1 1977 15 1.5 2.0 1980 7.0 0.41 2.0 1983 3.4 0.41 1.0 Döï kieán 3.4 0.25 0.4 Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Baûng IV.8 : Tieâu chuaån cuûa Myõ ñoái vôùi oâ toâ du lòch (tính theo g/daëm, quy tình FTP75) Baûng. IV 8 giôùi thieäu söï thay ñoåi veà giôùi haïn noàng ñoä cho pheùp cuûa caùc chaát oâ nhieãm cuûa khí xaû oâ toâ ôû Myõ theo thôøi gian ñoái vôùi oâ toâ du lòch. Giôùi haïn naøy ñöôïc aùp duïng haàu heát caùc Bang tröø California vaø NewYork (nhöõng bang coù yeâu caàu khaét khe hôn) vaø ño theo quy trình FTP 75. Baûng naøy cho thaáy möùc ñoä khaét khe cuûa tieâu chuaån taêng daàn theo thôøi gian : noàng ñoä cho pheùp cuûa CO töø 84g/daëm naêm 1960 giaûm xuoáng coøn 3.4 g/daëm nhö hieän nay (giaûm khoaûng 25 laàn); noàng ñoä HC cuõng trong thôøi gian ñoù giaûm töø 10,6 g/daëm xuoáng coøn 0,25 g/daëm (giaûm khoaûng 40 laàn); möùc ñoä NOX coù thaáp hôn, töø 4,1 xuoáng coøn 0,4 (giaûm khoaûng 10 laàn) Trang 70 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  45. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm V.2 Coäng ñoàng Chaâu AÂu Loaïi ñoäng cô (V (lit) Naêm aùp CO (g/km) HC + NOX NOX (g/km) laø theå tích cylinder) duïng (g/km) Xaêng V > 2.0 6.17 1.6 0.86 1988 Xaêng 1.4 2.0 7.4 1.97 0.86 1988 Diesel 1.4< V < 2.0 7.4 1.97 0.86 1991 Diesel V< 1.4 4.6 1.23 0.86 1992 Baûng IV.9: Tieâu chuaån coäng ñoàng Chaâu AÂu ñoái vôùi xe taûi nheï Baûng IV.9 ôû treân cho bieátBaûn möùc quyeàn ñoä thuoäcphaùt sinh veà Tröôøng oâ nhieãm ÑH cho SPKT pheùp TP. ñoái HCM vôùi xe du lòch vaø xe vaän taûi haïng nheï theo quy trình thöû ECE aùp duïng ôû coäng ñoàng Chaâu AÂu. Caùc quoác gia Ñoâng AÂu cuõ tröôùc ñaây cuõng aùp duïng tieâu chuaån cuûa coäng ñoàng Chaâu AÂu ECE. V.3 Nhaät Baûn Tieâu chuaån Nhaät Baûn söû duïng chu trình thöû 10 cheá ñoä vaø 11 cheá ñoä öùng vôùi caùc loaïi xe oâ toâ khaùc nhau ñöôïc trình baøy ôû baûng. IV.10 vaø IV.11 döôùi ñaây: CO (g/km) HC (g/km) NOX (g/km) Naêm 10C ñoä 11 C ñoä 10C ñoä 11 C ñoä 10C ñoä 11 C ñoä 1973 2.6 - 2.8 - 3.0 - 1975 2.7 20.81 0.39 2.33 1.6 2.7 1976 2.7 20.81 0.39 2.33 1.2 2.20 1978 2.7 20.81 0.39 2.33 0.48 1.47 1988 2.7 20.81 0.39 2.33 0.25 1.47 Baûng IV.10: Tieâu chuaån Nhaät ñoái vôùi oâ toâ du lòch söû duïng ñoäng cô xaêng Trang 71 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  46. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm CO (g/km) HC (g/km) NOX (g/km) Naêm 10 Cheá ñoä 11 Cheá ñoä 10 Cheá ñoä 11 Cheá ñoä 10 Cheá ñoä 11 Cheá ñoä 1973 26 - 3.8 - 3.0 - 1975 17 31.83 2.7 4.16 2.3 4.9 1979 17 31.83 2.7 4.16 1.6 2.69 1981 17 31.83 2.7 4.16 1.26 2.33 1988 17 31.83 2.7 4.16 0.7 2.33 Baûng IV.11: Tieâu chuaån xe Nhaät ñoái vôùi xe taûi nheï söû duïng ñoäng cô xaêng V.4.Caùc nöôùc khaùc: Baûn quyeàn thuoäc veà TröôøngCO ÑH SPKT TP.HC HCM NOX Nöôùc Naêm Quy trình (g/km) (g/km) (g/km) Canada 1975 FTP 75 15.53 1.24 1.92 1987 FTP 75 2.11 0.25 0.62 1994 FTP 75 2.11 1.15 0.25 UÙc vaø New 1976 FTP 72 24.20 2.10 1.90 Zealand 1982 FTP 72 22.00 1.91 1.73 1986 FTP 72 9.30 0.93 1.90 Ñaøi Loan 1987 ECE 14.31 4.69 (HC + NOX) 1988 ECE 14.31 4.69 (HC + NOX) 1989 FTP 75 2.11 0.25 Singapore Israel 1986 ECE Tieâu chuaån coäng ñoàng Chaâu AÂu AÛ Raäp Xeâ - utù Trang 72 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  47. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm Haøn Quoác 1983 10 cheá ñoä 26 3.8 3.0 1984 10 cheá ñoä 18 2.8 2.5 1987(1) FTP 75 8 2.1 1.5 1987(2) FTP 75 2.11 0.25 0.62 Mexico 1989 FTP 75 21.9 1.99 2.29 1990 FTP 75 18.52 1.79 1.99 1991 FTP 75 6.96 0.70 1.39 1993 FTP 75 2.11 0.25 0.62 Brazil 1988 FTP 75 21 2.10 2.00 1992 FTP 75 12 1.20 1.40 Baûng IV.12: Quy tình thöû vaø giôùi haïn oâ nhieãm ôû moät soá nöôùc ñang phaùt trieån (1) oâ toâ coù ñoäng cô V > 800 cm3; (2) oâ toâ 8010 cm3 VI. QUY TRÌNH KIEÅM TRA ÑÒNH KYØ MÖÙC ÑOÄ PHAÙT SINH OÂ NHIEÃM CUÛA OÂ TOÂ Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Caùc quy ñònh treân ñaây ñöôïc aùp duïng töø luùc oâ toâ ñöôïc xuaát xöôûng ñeán khi ñaõ qua moät thôøi gian söû duïng nhaát ñònh vaø quy trình ñoù ñöôïc thöïc hieän ôû nhöõng trung taâm kieåm ñònh theo quy ñònh cuûa töøng quoác gia. ÔÛ Myõ, caùc tieâu chuaån ñöôïc aùp duïng cho ñeán khi oâ toâ ñaït ñöôïc 80000km. Trong quaù trình söû duïng, oâ toâ phaûi ñöôïc baûo trì toát môùi thoûa maõn ñöôïc caùc quy ñònh cuûa tieâu chuaån, tuy nhieân trong quùa trình söû duïng cuõng coù moät soá oâ toâ khoâng ñöôïc baûo trì ñuùng kyõ thuaät, thoáng keâ ôû Myõ cho thaáy chæ coù 33% oâ toâ ñöôïc baûo trì toát soá coøn laïi bò ñieàu chænh khoâng ñuùng quy ñònh hoaëc thay theá caùc boä phaän khoâng ñuùng tieâu chuaån. ÔÛ caùc quoác gia coù neàn coâng nghieäp chöa phaùt trieån thì tình hình baûo trì oâ toâ coøn toài teä hôn nhieàu. Ñieàu naøy laøm noàng ñoä caùc chaát oâ nhieãm trong khí xaû gia taêng vöôït quaù giôùi haïn cho pheùp. Ñeå ñaùnh giaù ñònh kyø möùc ñoä phaùt sinh oâ nhieãm cuûa oâ toâ ñaõ qua söû duïng, ngöôøi ta aùp duïng caùc quy trình kieåm tra sô boä. Trang 73 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  48. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm Quoác gia Loaïi Xe Chaát oâ nhieãm Giôùi haïn Coäng ñoàng Chaâu Du lòch, vaän taûi CO 3.5% AÂu Moâ toâ CO 4.5% OÂ toâ taûi 0.76t CO 1%V Thuïy Sóõ hay khaùch > 9 choã HC 200ppmV Moâ toâ CO 3.5%V Hoa Kyø OÂ toâ nheï CO 1.2%V HC 220ppmV Canada OÂ toâ nheï CO 0.5% OÂ toâ nheï CO 4.5% Nhaät Baûn - Ñoäng cô 4 kyø HC 1200ppmV - Ñoäng cô 2 kyø HC 780ppmV Haøn Quoác OÂ toâ nheï CO 4.5%V Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM HC 1200ppmV Ñaøi Loan OÂ toâ nheï CO 3.5%V HC 900ppmV Baûng IV.13: Tieâu chuaån oâ nhieãm cuûa oâ toâ ôû caùc cheá ñoä khoâng taûi VI.1 Quy ñònh veà kieåm tra sô boä möùc ñoä phaùt sinh oâ nhieãm cuûa oâ toâ ôû caùc nöôùc phaùt trieån: Phaàn lôùn caùc tieåu bang cuûa Myõ ñaõ söû duïng quy trình kieåm tra sô boä ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä phaùt sinh oâ nhieãm cuûa oâ toâ ñaõ qua söû duïng. Quy trình ñoù ñöôïc thöïc hieän ôû cheá ñoä khoâng taûi vôùi caùc tieâu chuaån quy ñònh ñoái vôùi noàng ñoä CH, HC. Taát caû oâ toâ phaûi qua kieåm tra oâ nhieãm ñònh kyø haøng naêm hay hai naêm moät laàn theo quy trình ñöôïc quy ñònh ôû töøng quoác gia. Baûng IV.13 giôùi thieäu tieâu chuaån oâ nhieãm cuûa oâ toâ ño ôû caùc cheá ñoâä khoâng taûi ôû moät soá quoác gia. ÔÛ Chaâu AÂu, veà vieäc kieåm tra ñònh kyø tình hình oâ nhieãm cuûa oâ toâ thì coäng hoøa lieân bang Ñöùc laø nöôùc ñi ñaàu, tieáp theo laø caùc nöôùc nhö Thuïy Só, Aùo, Thuî Ñieån, Haø Lan. Quy trình kieåm tra ñöôïc thöïc hieän baèng caùch ño CO ôû cheá ñoä khoâng taûi. ÔÛ Thuïy Só, töø naêm 1986 trôû ñi, cöù moät hay ba naêm moät laàn oâ toâ phaûi qua kieåm tra thaønh phaàn CO, CO2 vaø HC ôû cheá ñoä khoâng taûi. ÔÛ AÙo, töø naêm 1985, haøng naêm oâ toâ phaûi qua kieåm tra HC ôû cheá ñoä khoâng taûi (< 600ppm). Trang 74 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  49. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm ÔÛ Anh, haøng naêm oâ toâ phaûi qua kieåm tra noàng ñoä CO ôû cheá ñoä khoâng taûi, giôùi haïn cho pheùp cuûa CO laø 4.5%. ÔÛ Haø Lan, taát caû oâ toâ ñaõ qua söû duïng quaù 3 naêm ñeàu phaûi qua kieåm tra oâ nhieãm döïa treân vieäc ño noàng ñoä CO ôû cheá ñoä khoâng taûi. VI.2 Tieâu chuaån Vieät Nam: Naêm 1990, chính phuû Vieät Nam ñaõ ban haønh tieâu chuaån (TCVN 5123 - 90) quy ñònh veà haøm löôïng CO trong khí xaû ñoäng cô xaêng ôû cheá ñoä khoâng taûi. Tieâu chuaån naøy ñöôïc aùp duïng cho taát caû oâ toâ chaïy xaêng coù khoái löôïng lôùn hôn 400 kg. Haøm löôïng khí CO ñöôïc ño tröïc tieáp trong oáng xaû, caùch mieäng xaû 300mm, ôû hai cheá ñoä toác ñoä nmin vaø 0.6nñm (nñm: toác ñoä ñònh möùc). Haøm löôïng CO khoâng ñöôïc vöôït quaù 3.5% ôû cheá ñoä nmin vaø 2% ôû cheá ñoä 0.6nñm. Naêm 1991 chính phuû Vieät Nam ban haønh tieâu chuaån TCVN 5418 – 91 quy ñònh veà ño khoùi khí xaû ñoäng cô Diesel. Tieâu chuaån naøy ñöôïc aùp duïng cho taát caû caùc loaïi oâtoâ duøng Diesel. Naêm 1998, chính phuû Vieät Nam ban haønh tieâu chuaån (TCVN 6438 – 98) quy ñònh laïi cuï theå hôn giôùi haïn cho pheùp cuûa caùc chaát oâ nhieãm trong khí xaû cuûa phöông tieän vaän taûi (baûng IV.14) Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Phöông tieän ñaêng kyù Phöông tieän ñang söû duïng laàn ñaàu Thaønh phaàn oâ Phöông tieän Phöông tieän Phöông tieän Phöông nhieãm trong khí ñoäng cô ñoäng cô ñoäng cô tieän thaûi xaêng Diesel Diesel ñoäng cô Möùc Möùc Möùc Möùc Möùc Möùc Möùc xaêng 1 2 3 1 2 1 2 CO (% theå tích) 6.5 6.0 4.5 4.5 HC (ppm theå tích): - Ñoäng cô 4 kyø - 1500 1200 - - 1200 - Ñoäng cô 2 kyø - 7800 7800 - - 7800 - Ñoäng cô ñaëc bieät - 3300 3300 - - 3300 (coù keát caáu khaùc vôùi ñoäng cô kieåu piston tònh tieán) Ñoä khoùi (% HSU) - - - 85 72 - 72 50 Baûng IV.14 : giôùi haïn toái ña cho pheùp cuûa thaønh phaàn oâ nhieãm trong khí thaûi cuûa caùc phöông tieän vaän taûi. Trang 75 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -
  50. Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM OÂ nhieãm moâi tröôøng Th.S Ñoã Quoác AÁm TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1.Reduced emissions and fuel consumption of automobile engines Dipl.Ing.Richard van – Basshuysen – 1995 2. OÂ toâ vaø oâ nhieãm moâi tröôøng – Buøi Vaên Ga – 1997 3. TOTOTA Service Training.Step 2. (Emission control System) – 1997 4. Hoùa hoïc vaø söï oâ nhieãm moâi tröôøng – Vuõ Ñaêng Ñoä – 1997 5. Caáu taïo vaø nguyeân lyù hoïat ñoäng cuûa heä thoáng phun xaêng KE- Jetronic Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM Trang 76 Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM -