›
›

Giáo trình Thực tập động cơ 1 (Phần 2)

pdf 126 trang cucquyet12 4090
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Thực tập động cơ 1 (Phần 2)", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfgiao_trinh_thuc_tap_dong_co_1_phan_2.pdf

Nội dung text: Giáo trình Thực tập động cơ 1 (Phần 2)

  1. Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng CHÖÔNG 7 HEÄ THOÁNG LAØM TRÔN A. CHÖÙC NAÊNG Trong quaù trình ñoäng cô laøm vieäc, heä thoáng laøm trôn seõ cung caáp daàu nhôøn döôùi moät aùp suaát nhaát ñònh ñeán caùc chi tieát chuyeån ñoäng caàn phaûi laøm trôn, nhaèm keùo daøi tuoåi thoï cuûa ñoäng cô. Heä thoáng laøm trôn coù caùc chöùc naêng sau: • Laøm giaûm ma saùt cho caùc chi tieát chuyeån ñoäng. • Coù taùc duïng laøm kín piston, xeùc maêng vaø loøng xy lanh. • Laøm maùt caùc chi tieát cuûa ñoäng cô. • Baûo veä beà maët caùc chi tieát, choáng ræ seùt. • Loâi cuoán caùc haït maøi moøn xuoáng caùc te vaø laøm saïch beà maët laép gheùp. • Laøm cho caùc chi tieát chuyeån ñoäng eâm dòu, giaûm tieáng oàn. B. NGUYEÂN LYÙ BOÂI TRÔN THUYÛ ÑOÄNG Moät lôùp daàu moûng ñöôïc hình thaønh ôû giöõa truïc vaø oå ñôõ ñeå ngaên caûn chuùng ma saùt tröïc tieáp vôùi nhau khi truïc chuyeån ñoäng. Caùc ñieàu kieän ñeå hình thaønh moät cheâm daàu: - Khe hôû laép gheùp phaûi beù. - Nhôùt ñöôïc cung caáp ñeán oå ñôõ döôùi moät aùp suaát nhaát ñònh. - Ñoä nhôùt cuûa daàu laøm trôn phaûi ñuùng. - Toác ñoä quay cuûa truïc phaûi ñaït moät toác ñoä toái thieåu. Khi truïc quay vôùi moät toác ñoä nhaát ñònh, nhôùt ñöôïc cung caáp ñeán beà maët laép gheùp. Moät lôùp nhôùt moûng seõ baùm leân beà maët cuûa truïc. Do ñoù, khi truïc chuyeån ñoäng nhôùt seõ bò cuoán xuoáng beân döôùi truïc vaø taïo thaønh moät cheâm daàu. Khi aùp suaát cheâm daàu ñuû lôùn, noù seõ ñaåy truïc noåi leân vaø luùc naøy truïc chuyeån ñoäng khoâng ma saùt tröïc tieáp vôùi oå ñôõ. Ñaây chính laø nguyeân lyù boâi trôn thuyû ñoäng. C. CAÁU TRUÙC VAØ NGUYEÂN LYÙ LAØM VIEÄC CUÛA HEÄ THOÁNG ƒ Bôm nhôùt huùt daàu nhôùt töø cac te qua löôùi loïc ñeå cung caáp cho heä thoáng. ƒ Nhôùt töø bôm seõ ñi ñeán loïc tinh. Sau khi loïc saïch, nhôùt seõ ñöôïc cung caáp ñeán maïch daàu chính ôû thaân maùy. ƒ Daàu nhôùt töø maïch daàu chính seõ ñöôïc phaân phoái ñeán caùc coå truïc cam, coå truïc chính cuûa truïc khuyûu. ƒ Töø caùc coå truïc chính, nhôùt seõ ñeán laøm trôn caùc choát khuyûu vaø sau ñoù boâi trôn piston, xeùc maêng vaø xy lanh. ƒ Töø moät trong caùc coå truïc khuỷu, nhôùt ñöôïc daãn xuyeân qua thaân maùy vaø naép maùy, sau ñoù boâi trôn caùc coå truïc cam vaø laøm trôn caùc chi tieát khaùc treân naép maùy. ƒ Sau khi ñeán boâi trôn caùc chi tieát, nhôùt seõ rôi trôû laïi caùc-te. 131
  2. Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng 132
  3. Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng I. LÖÔÙI LOÏC Löôùi loïc hay loïc thoâ ñöôïc ñaët beân döôùi caùc-te chöùa daàu. Do löôùi loïc ñöôïc keát noái vôùi maïch huùt cuûa bôm nhôùt, neân phaûi baûo ñaûm ñoä kín cuûa noù. II. BÔM NHÔÙT Bôm nhôùt huùt nhôùt töø caùc-te, sau ñoù cung caáp ñeán caùc chi tieát chuyeån ñoäng cuûa ñoäng cô döôùi moät aùp suaát nhaát ñònh. Bôm nhôùt ñöôïc daãn ñoäng töø truïc khuyûu hoaëc truïc cam. Bôm nhôùt ñöôïc söû duïng thoâng duïng laø kieåu bôm baùnh raêng. BÔM BAÙNH RAÊNG AÊN KHÔÙP TRONG ÔÛ hình beân laø kieåu bôm baùnh raêng aên khôùp trong. Baùnh raêng chuû ñoäng 2 ñöôïc daãn ñoäng bôûi truïc khuyûu. Khi baùnh chuû ñoäng quay, noù seõ laøm baùnh raêng bò ñoäng 1 quay theo, nhôùt seõ ñöôïc huùt töø caùc-te vaøo bôm vaø sau ñoù nhôùt seõ ñöôïc ñöa ñeán loïc tinh. BÔM BAÙNH RAÊNG AÊN KHÔÙP NGOAØI Keát caáu cuûa bôm baùnh raêng aên khôùp ngoaøi ñöôïc theå hieän nhö hình veõ. Loaïi bôm naøy thöôøng ñöôïc daãn ñoäng bôûi truïc cam. Chieàu quay cuûa baùnh raêng chuû ñoäng vaø baùnh raêng bò ñoäng laø ngöôïc chieàu vôùi nhau. Khi baùnh raêng chuû ñoäng quay, noù seõ keùo baùnh raêng bò ñoäng quay theo, nhôùt töø caùc-te ñi vaøo maïch huùt cuûa bôm vaø sau ñoù nhôùt bò cuoán naèm ôû giöõa keõ raêng vaø voû bôm vaø thoaùt ra maïch thoaùt cuûa bôm. BÔM ROTOR Bôm naøy goàm hai rotor ñaët beân trong moät voû bôm. Khi rotor chuû ñoäng quay thì rotor bò ñoäng quay theo. Truïc cuûa rotor chuû ñoäng ñöôïc ñaët leäch taâm so vôùi rotor bò ñoäng. Vì vaäy khoaûng khoâng gian giöõa hai rotor seõ thay ñoåi khi bôm quay, nhôùt seõ huùt vaøo bôm khi theå tích giöõa hai rotor gia taêng vaø löôïng nhôùt seõ thoaùt ra ngoaøi khi theå tích giöõa hai rotor giaûm. 133
  4. Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng III. HEÄ THOÁNG ÑIEÀU TIEÁT AÙP SUAÁT NHÔÙT Toác ñoä quay cuûa bôm nhôùt phuï thuoäc vaøo toác ñoä cuûa truïc khuyûu. Khi toác ñoä bôm taêng, aùp suaát nhôùt do bôm cung caáp cuõng gia taêng theo, laøm cho nhôùt bò roø ræ vaø coâng daãn ñoäng bôm nhôùt lôùn neân laøm giaûm coâng suaát cuûa ñoäng cô. Ñeå traùnh ñieàu naøy, ngöôøi ta boá trí moät boä giaûm aùp naèm beân trong cuûa voû bôm, nhaèm giöõ cho aùp suaát nhôùt ôû moät möùc khoâng ñoåi khi toác ñoä ñoäng cô gia taêng. Khi aùp suaát nhôùt gia taêng lôùn hôn so vôùi möùc qui ñònh, luùc naøy löïc ñaåy cuûa nhôùt lôùn laøm cho loø xo neùn laïi vaø an toaøn môû ñeå giaûi phoùng moät löôïng nhôùt trôû laïi caùc-te. IV. LOÏC NHÔÙT Trong quaù trình söû duïng, nhôùt trong ñoäng cô laãn loän raát nhieàu caën baõ nhö maït kim loaïi, carbon, ñaát, buïi baån Caùc chaát naøy seõ laøm cho ñoäng cô maøi moøn raát nhanh, giaûm tuoåi thoï cuûa ñoäng cô. Ñeå traùnh ñieàu naøy, ngöôøi ta boá trí moät loïc nhôùt ôû sau bôm nhôùt. Beân trong loïc nhôùt coù boá trí moät van an toaøn song song vôùi loõi loïc. Khi loõi loïc quaù baån, söï cheânh leäch aùp suaát ñöôøng vaøo cuûa loïc vaø ñöôøng ra vöôït quaù 1kg/cm2, van an toaøn môû vaø cho moät phaàn nhôùt ñi taét qua loõi loïc ñeå cung caáp cho ñoäng cô. ÔÛ ñöôøng vaøo cuûa loõi loïc coù boá trí moät van moät chieàu, van naøy coù chöùc naêng ngaên caûn caùc chaát baån trôû veà bôm khi taét maùy, cuõng nhö giöõ nhôùt trong baàu loïc sao cho noù coù theå cung caáp ngay laäp töùc ñeán caùc chi tieát ñoäng cô khi khôûi ñoäng laïi. V. LAØM MAÙT NHÔÙT Khi ñoäng cô hoaït ñoäng, löôïng nhieät do ñoäng cô mang ñi goàm: löôïng nhieät sinh ra do ma saùt vaø löôïng nhieät do khí chaùy truyeàn cho nhôùt laøm trôn. Khi nhieät ñoä cuûa nhôùt lôùn hôn 125°C, nhôùt seõ maát ñi ñoä nhôùt. Vì vaäy, trong quaù trình laøm vieäc ngöôøi ta mong muoán nhieät ñoä cuûa nhôùt khoâng ñöôïc vöôït quaù 100°C. Coù hai kieåu laøm maùt nhôùt: Laøm maùt baèng khoâng khí vaø laøm maùt baèng nöôùc. 134
  5. Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng LAØM MAÙT BAÈNG KHOÂNG KHÍ Heä thoáng naøy bao goàm moät keùt laøm maùt, moät van an toaøn vaø hai ñöôøng oáng daãn nhôùt baèng kim loaïi hoaëc baèng cao su chòu löïc. Khi bôm nhôùt hoaït ñoäng, nhôùt seõ ñöôïc ñöa ñeán loïc tinh, sau khi loïc saïch nhôùt seõ ñi boâi trôn caùc chi tieát chuyeån ñoäng cuûa ñoäng cô. Khi aùp suaát nhôùt gia taêng khoaûng töø 2,7 ñeán 3,5 Kg/cm2, van an toaøn môû ñeå cho moät löôïng nhôùt töø loïc qua van an toaøn ñeå ñi ñeán keùt laøm maùt nhôùt vaø sau ñoù trôû laïi caùc-te. LAØM MAÙT BAÈNG NÖÔÙC Keùt laøm maùt ñöôïc boá trí ôû ñaàu cuûa loïc tinh. Ñaëc ñieåm cuûa loaïi naøy, nhôùt töø bôm ñöôïc cung caáp ñeán loõi loïc vaø sau ñoù ñi qua keùt laøm maùt roài ñeán boâi trôn caùc chi tieát cuûa ñoäâng cô. Ñeå traùnh tröôøng hôïp caùc oáng laøm maùt nhôùt bò ngheït, cuõng nhö coù söï toån thaát lôùn trong tröôøng hôïp nhôùt ñi qua caùc ñöôøng oáng laøm maùt khi ñoäng cô nguoäi, ngöôøi ta boá triù moät van an toaøn trong keùt laøm maùt. Van naøy seõ môû khi coù söï cheânh leäch aùp suaát giöõa cöûa ra vaø cöûa vaøo cuûa keùt vöôït quaù 1,5Kg/cm2, luùc naøy nhôùt seõ ñi thaúng ñeán maïch daàu chính maø khoâng ñi qua keùt laøm maùt nöõa. VI. DAÀU BOÂI TRÔN Caùc chaát boâi trôn duøng cho oâtoâ goàm coù: Daàu boâi trôn duøng cho ñoäng cô xaêng, daàu boâi trôn duøng cho ñoäng cô Diesel, daàu laøm trôn hoäp soá, daàu duøng cho hoäp soá töï ñoäng, heä thoáng trôï löïc laùi, heä thoáng phanh 135
  6. Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng Haàu heát caùc chaát boâi trôn duøng cho oâtoâ ñeàu coù thaønh phaàn chính töøø caùc saûn phaåm chöng caát töø daàu thoâ vaø ñöôïc theâm vaøo nhieàu chaát phuï gia khaùc nhau tuyø theo ñaëc tính yeâu caàu cuûa moãi loaïi. Moät vaøi loaïi thaønh phaàn chính laø daàu nhaân taïo. Söï khaùc nhau cô baûn giöõa daàu boâi trôn ñoäng cô vaø caùc chaát boâi trôn khaùc laø daàu laøm trôn trôû neân baån trong quaù trình laøm vieäc do muoäi than, axit vaø caùc saûn phaåm khaùc cuûa söï ñoát chaùy nhieân lieäu trong ñoäng cô. Daàu laøm trôn phaûi coù ñoä nhôùt thích hôïp. Neáu ñoä nhôùt quaù thaáp, maøng daàu deã bò ñöùt khoaûng vaø xaûy ra söï keát dính giöõa hai chi tieát. Neáu nhö ñoä nhôùt quaù ñaëc, noù seõ taïo ra söùc caûn lôùn trong söï chuyeån ñoäng cuûa caùc chi tieát laøm giaûm coâng suaát ñoäng cô vaø ñoäng cô khoù khôûi ñoäng. Ñoä nhôùt cuûa daàu laøm trôn phaûi töông ñoái oån ñònh trong moät söï thay ñoåi nhieät ñoä nhaát ñònh, daàu laøm trôn phaûi choáng laïi söï aên moøn hen ræ cuûa caùc chi tieát. Trong quaù trình laøm vieäc khoâng ñöôïc taïo boït vaø phaûi söû duïng ñuùng loaïi ñeå phuø hôïp vôùi kieåu ñoäng cô ñaõ ñöôïc thieát keá. Daàu nhôùt söû duïng trong ñoäng cô coù theå chia laøm hai loaïi laø daàu ñôn caáp vaø daàu ña caáp. Daàu ñôn caáp laø daàu ñöôïc xeáp vaøo caáp cuûa noù thoâng qua giaù trò tuyeät ñoái cuûa nhieät ñoä vaø daàu ña caáp laø daàu ñöôïc xeáp haïng khaùc nhau khi laïnh vaø khi noùng. Daàu ña caáp ñöôïc cheá taïo ñeå söû duïng nhö daàu loaõng khi nhieät ñoä laïnh vaø coù xu höôùng ñaëc laïi vaø hoaït ñoäng nhö daàu ñaëc ôû nhieät ñoä cao. Chæ soá SAE noùi veà thang nhieät ñoä maø daàu coù theå boâi trôn toát nhaát. Chæ soá SAE laø 10 xaùc ñònh daàu laøm trôn toát ôû nhieät ñoä thaáp nhöng noù seõ loaõng ôû nhieät ñoä cao. Chæ soá SAE30 cho bieát daàu boâi trôn toát ôû nhieät ñoä trung bình nhöng noù seõ ñaëc ôû nhieät ñoä thaáp. Daàu ña caáp coù nhieàu hôn moät chæ soá ñoä nhôùt. Ví duï SAE10W30 laø daàu yeâu caàu phaûi coù 10% troïng löôïng daàu duøng ñeå khôûi ñoäng vaø boâi trôn ôû nhieät ñoä laïnh vaø phaûi coù 30% troïng löôïng daàu ôû nhieät ñoä trung bình. Tieâu chuaån SAE do hieäp hoäi kyõ sö ngöôøi Myõ thaønh laäp. Ngoaøi ra, daàu boâi trôn ñoäng cô coøn ñöôïc phaân loaïi theo tính chaát tuyø thuoäc vaøo tieâu chuaån ñaët ra cuûa vieän daàu moû Hoa Kyø (API), caùch phaân loaïi theo API thöôøng ñöôïc ñaùnh giaù roõ raøng, chính xaùc hôn hôn SAE, do vaäy vieäc choïn löïa loaïi daàu laøm trôn phuø hôïp vôùi töøng loaïi oâtoâ ñöôïc deã daøng hôn. DAÀU BOÂI TRÔN PHAÂN LOAÏI THEO API DUØNG CHO ÑOÄNG CÔ XAÊNG ƒ SA: Loaïi daàu hoaøn toaøn chöng caát baèng daàu moõ khoâng coù pha theâm caùc chaát phuï gia. 136
  7. Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng ƒ SB: Loaïi daàu duøng cho ñoäng cô coù taûi nhoû, loaïi naøy coù chöùa moät soá chaát choáng oâxy hoaù. ƒ SC: Loaïi daàu coù chöùa caùc chaát taåy röûa – laøm saïch, caùc chaát choáng oâxy hoaù. ƒ SD: Loaïi daàu naøy duøng cho ñoäng cô laøm vieäc ôû nhieät ñoä cao hoaëc trong caùc ñieàu kieän khaéc nghieät. Coù chöùa caùc chaát taåy röûa – laøm saïch, chaát choáng laïi oâxy hoaù choáng laïi caùc taùc nhaân aên moøn kim loaïi ƒ SE: Loaïi daàu duøng cho ñoäng cô laøm vieäc ôû ñieàu kieän khaéc nghieät hôn so vôùi SD. Chaát phuï gia cuûa loaïi daàu naøy coù chöùa caùc chaát taåy röûa – laøm saïch, choáng laïi taùc nhaân aên moøn kim loaïi, choáng oâxy hoaù ƒ SF: Loaïi daàu naøy choáng laïi söï aên moøn kim loaïi vaø söû duïng ñöôïc laâu daøi. DAÀU BOÂI TRÔN THEO API DUØNG CHO ÑOÄNG CÔ DIESEL Ñoäng cô Diesel coù aùp suaát neùn vaø aùp suaát chaùy raát lôùn, neân löïc taùc duïng leân caùc chi tieát ñoäng cô lôùn. Vì vaäy daàu boâi trôn duøng cho ñoäng cô Diesel phaûi laø loaïi daàu coù maøng daàu raát beàn. Ngoaøi ra nhieân lieäu Diesel coù chöùa löu huyønh, noù seõ taïo ra axit Sunfua trong quaù trình ñoát chaùy nhieân lieäu. Daàu boâi trôn ñoøi hoûi phaûi coù khaû naêng trung hoaø axit, khaû naêng hoaø tan taåy röûa toát ñeå ngaên chaän söï hình thaønh caën baõ trong daàu laøm trôn. • CA: Söû duïng cho ñoäng cô Diesel taûi nhoû, coù chöùa caùc chaát phuï gia nhö chaát taåy röûa laøm saïch, choáng oâxy hoaù. • CB: Söû duïng cho ñoäng cô Diesel taûi trung bình, söû duïng loaïi nhieân lieäu coù phaåm chaát thaáp. Caùc chaát phuï gia goàm caùc chaát taåy röûa – laøm saïch, chaát choáng oâxy hoaù • CC: Loaïi daàu naøy duøng cho ñoäng cô Diesel taêng aùp vaø coù theå söû duïng cho ñoäng cô xaêng laøm vieäc trong ñieàu kieän khaéc nghieät. Loaïi naøy coù soá löôïng caùc chaát phuï gia lôùn hôn caùc loaïi treân. • CD: Söû duïng cho ñoäng cô Diesel taêng aùp duøng loaïi nhieân lieäu coù haøm löôïng löu huyønh cao. Loaïi naøy coù chöùa nhieàu chaát taåy röûa vaø laøm saïch. VII. CHÆ THÒ AÙP LÖÏC CUÛA DAÀU LAØM TRÔN Söï hoaït ñoäng cuûa heä thoáng laøm trôn ñöôïc kieåm tra chaët cheõ, ñeå ngaên ngöøa söï hoûng hoùc baát thöôøng cuûa ñoäng cô. Ñeå kieåm tra aùp suaát trong heä thoáng laøm trôn trong quaù trình ñoäng cô hoaït ñoäng, ngöôøi ta söû duïng caûm bieán aùp suaát nhôùt vaø ñeøn baùo hoaëc ñoàng hoà baùo aùp suaát. Caûm bieán aùp suaát nhôùt ñöôïc boá trí treân maïch daàu chính hoaëc boá trí ôû ñöôøng nhôùt töø thaân maùy cung caáp cho naép maùy. Ñoàng hoà aùp suaát nhôùt hoaëc ñeøn baùo aùp löïc nhôùt ñöôïc boá trí ôû baûng tableau phía tröôùc maët ngöôøi laùi xe. 137
  8. Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng Ñeøn baùo aùp suaát nhôùt coù aùnh saùng maøu ñoû vaø hình daùng laø caùc-te chöùa nhôùt. Caûm bieán aùp suaát nhôùt laø loaïi contact aùp löïc. ƒ Khi aùp löïc nhôùt thaáp hoaëc contact maùy on: Đeøn saùng do contact aùp löïc on. ƒ Khi ñoäng cô hoatï ñoäng, döôùi taùc duïng cuûa aùp suaát nhôùt laøm contact aùp suaát nhôùt off: Đeøn baùo taét bieåu thò aùp suaát nhôùt trong heä thoáng laøm trôn laø bình thöôøng. 138
  9. Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng D. KIEÅM TRA BAÛO DÖÔÕNG HEÄ THOÁNG LAØM TRÔN I. BAÛO DÖÔÕNG HEÄ THOÁNG LAØM TRÔN Heä thoáng laøm trôn laøm giaûm söï maøi moøn khi caùc chi tieát chuyeån ñoäng. Noù coøn coù taùc duïng laøm kín vaø daãn nhieät töø caùc chi tieát ñeåø truyeàn vaøo trong khoâng khí. Ngoaøi ra, noù coøn baûo veä beà maët caùc chi tieát vaø haáp thuï caùc chaát ñoäc haïi do quaù trình chaùy sinh ra. Do ñoù sau moät thôøi gian söû duïng ñeå ñaûm baûo tính hieäu quả, phaûi baûo döôõng noù ñònh kyø. 1. PHÖÔNG PHAÙP THAY NHÔÙT Neáu ñoäng cô nguoäi haâm noùng ñoäng cô vaøi phuùt. Coøn neáu ñoäng cô quaù noùng, ñeå noù hôi nguoäi roài môùi tieán haønh thay nhôùt ñeå ñaûm baûo tuoåi thoï cuûa ñoäng cô. ƒ Thaùo naép ñoã nhôùt ôû caùc-te ñaäy naép maùy. ƒ Cho xe leân caàu naâng neáu coù vaø naâng xe vöøa taàm. ƒ Duøng moät caùi khai ñeå höùng nhôùt. ƒ Nôùi loûng oác xả nhôùt ra töø töø vaø traùnh nhôùt vaêng xuoáng neàn. ƒ Thay môùi ñeäm laøm kín vaø xieát chaët oác xaû nhôùt vaøo caùc-te. ƒ Lau saïch xung quanh oác xaû nhôùt tröôùc khi haï xe. ƒ Chaâm moät löôïng nhôùt vaøo ñoäng cô ñuùng dung löôïng cuùa noù. Lau saïch xung quanh vaø xieát chaët naép ñoã nhôùt. ƒ Khôûi ñoäng ñoäng cô khoaûng hai phuùt vaø sau ñoù taét maùy. ƒ Ñôïi khoaûng 5 phuùt vaø duøng que thaêm nhôùt kieåm tra laïi löôïng nhôùt trong caùc-te vaø kieåm tra laïi ñoä kín cuûa oác xaû nhôùt. 139
  10. Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng 2. PHÖÔNG PHAÙP THAY LOÏC NHÔÙT Trong quaù trình ñoäng cô laøm vieäc, caùc chaát baån nhö muïi than, maït kim loaïi laøm baån daàu laøm trôn. Caùc chaát naøy seõ tích tuï trong loõi loïc vaø laâu ngaøy seõ laøm maát hieäu quaû cuûa loõi loïc. Do ñoù phaûi thay loïc nhôùt ñuùng ñònh kyø. a) Duøng moät khai chöùa nhôùt vaø söû duïng duïng cuï chuyeân duøng ñeå thaùo loïc nhôùt ra khoûi thaân maùy. b) Lau saïch beà maët choã laép gheùp loïc daàu. c) Duøng tay thoa moät lôùp daàu nhôùt moûng leân joint laøm kín cuûa loïc nhôùt môùi. d) Duøng tay vaën loïc nhôùt vaøo thaân maùy cho ñeán khi caûm thaáy coù söùc caûn. Duøng caûo loïc nhôùt xieát theâm ¾ voøng. e) Khôûi ñoäng ñoäng cô trong khoaûng thôøi gian laø 2 phuùt. f) Döøng ñoäng cô khoaûng 5 phuùt. Kieåm tra ñoä kín cuûa loïc nhôùt vaø duøng que thaêm kieåm tra laïi möïc nhôùt trong ñoäng cô. 3. KIEÅM TRA ÑOÄ KÍN HEÄ THOÁNG LAØM TRÔN Kieåm tra ñoä kín cuûa caùc boä phaän sau: ƒ Joint laøm kín caùc-te ñaäy naép maùy. ƒ Kieåm tra ñoä kín cuûa naép ñoå nhôùt. ƒ Phôùt laøm kín boä chia ñieän. ƒ Phôùt chaän nhôùt ñaàu truïc cam. ƒ Söï roø ræ nhôùt ôû ñaàu truïc khuyûu. 140
  11. Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng ƒ Söï roø ræ nhôùt ôû ñuoâi truïc khuyûu. ƒ Ñoä kín cuûa joint caùc-te nhôùt vaø ñai oác xaû nhôùt. ƒ Ñoä kín cuûa caûm bieán aùp suaát nhôùt II. KIEÅM TRA HEÄ THOÁNG LAØM TRÔN KIEÅM TRA AÙP SUAÁT NHÔÙT 1. Thaùo caûm bieán aùp suaát nhôùt. 2. Gaù chaët ñoàng hoà ño aùp suaát nhôùt vaøo loã caûm bieán aùp suaát nhôùt. 3. Khôûi ñoäng ñoäng cô vaø laøm aám, ñeå ñaït nhieät ñoä bình thöôøng. 4. AÙp suaát nhôùt ôû toác ñoä caàm chöøng phaûi lôùn hôn 0,3Kg/cm2. 5. ÔÛ soá voøng quay 3000 voøng phuùt, aùp suaát nhôùt töø 2,5 ñeán 5,0 Kg/cm2. 6. Thaùo ñoàng hoà ño. Laøm saïch nhôùt xung quanh loã caûm bieán. 7. Thoa moät lôùp keo laøm kín vaøo phaàn ren caûm bieán vaø laép noù trôû laïi vò trí. Kieåm tra laïi söï roø ræ nhôùt. KIEÅM TRA BÔM NHÔÙT Khi thaùo raõ ñoäng cô, chuùng ta phaûi tieán haønh kieåm tra bôm nhôùt. Ña soá ñoäng cô ngaøy nay bôm nhôùt ñöôïc daãn ñoäng bôûi truïc khuyûu vaø ñöôïc boá trí ôû ñaàu thaân maùy. Trong quaù trình kieåm tra aùp löïc nhôùt, neáu aùp löïc nhôùt thaáp laø do khe hôû laép gheùp caùc chi tieát lôùn hoaëc do bôm nhôùt vaø boä ñieàu hoaø aùp suaát nhôùt bò hoûng. Neáu thaáy caàn thieát, chuùng ta kieåm tra noù nhö sau. a) Xaû nhôùt ra khoûi caùc-te chöùa nhôùt nhö ñaõ höôùng daãn. b) Thaùo caùc boä phaän coù lieân quan. c) Thaùo caùc-te chöùa nhôùt ra khoûi thaân maùy. d) Thaùo löôùi loïc vaø taám che. 141
  12. Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng e) Thaùo cô caáu truyeàn ñoäng truïc cam. f) Thaùo bôm nhôùt ra khoûi thaân maùy. g) Thaùo van an toaøn. h) Thaùo baùnh raêng daãn ñoäng vaø bò ñoäng cuûa bôm nhôùt. 142
  13. Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng ƒ Duøng caên laù kieåm tra khe hôû giöõa baùnh raêng vaø voû bôm. Khe hôû toái ña khoâng vöôït quaù 0,20mm. ƒ Duøng caên laù kieåm tra khe hôû giöõa hai raêng cuûa bôm nhôùt. Khe hôû naøy toái ña laø 0,20mm. Neáu thaáy caàn thieát thay bôm môùi. ƒ Kieåm tra khe hôû giöõa voû bôm vaø beà maët caùc baùnh raêng. Khe hôû naøy khoâng ñöôïc vöôït quaù 0,15mm. i) Thay môùi phôùt chaän nhôùt ñaàu truïc bôm. j) Thay môùi joint laøm kín vaø laép raùp bôm trôû laïi. k) Thay joint laøm kín vaø laép bôm nhôùt vaøo thaân maùy. l) Laép löôùi loïc vaø caùc boä phaän coøn laïi. 143
  14. Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng KIEÅM TRA BOÄ LAØM MAÙT NHÔÙT BAÈNG NÖÔÙC ƒ Thaùo caùc boä phaän coù lieân quan. ƒ Taùch hai ñöôøng nöôùc ñeán boä laøm maùt nhôùt. ƒ Thaùo van an toaøn, ñeäm kín, boä laøm maùt vaø voøng laøm kín ra khoûi thaân maùy. ƒ Kieåm tra van an toaøn: Duøng vaät cöùng ñaåy van an toaøn, neáu noù bò keït cöùng thì thay van môùi. ƒ Kieåm tra boä laøm maùt coù bò hoûng, ngheït thì thay môùi. 144
  15. Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng ƒ Thay môùi voøng laøm kín cuûa boä laøm maùt. ƒ Thoa moät lôùp nhôùt moûng leân phaàn ren cuûa van an toaøn. Laép van an toaøn vaø boä laøm maùt vaøo thaân maùy. ƒ Noái hai ñöôøng nöôùc laøm maùt vaøo boä laøm maùt. ƒ Tieáp tuïc laép caùc boä phaän coøn laïi. 145
  16. Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng TÌM MAÏCH DAÀU LAØM TRÔN Phaûi naém thaät vöõng maïch daàu laøm trôn ñoäng cô. Neáu maïch daàu quaù baån, coù maït kim loaïi hoaëc bò taéc thì ñoäng cô seõ bò hoûng raát nhanh choùng. KIEÅM TRA MAÏCH ÑIEÄN ÑEØN BAÙO AÙP SUAÁT NHÔÙT Neáu ñeøn vaãn saùng khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû toác ñoä caàm chöøng, chuùng ta kieåm tra nhö sau: 1) Thaùo giaéc noái ñeán contact aùp suaát nhôùt vaø xoay contact maùy On thì ñeøn phaûi taét. 2) Duøng daây ñieän noái giaéc gim ñieän töø ñeøn baùo ra maùt thì ñeøn baùo phaûi saùng. 3) Ño ñieän trôû cuûa contact aùp suaát nhôùt khi ñoäng cô döøng thì phaûi lieân tuïc. 4) Kieåm tra söï khoâng lieân tuïc cuûa cotact aùp suaát nhôùt khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû toác ñoä caàm chöøng. 5) Khi aùp suaát nhôùt treân 0,5Kg/cm2, contact aùp suaát nhôùt phaûi khoâng lieân tuïc. Neáu khoâng ñuùng theo yeâu caàu thì thay môùi contact aùp suaát nhôùt. 146
  17. Heä thoáng laøm maùt – Kieåm tra baûo ñöôõng vaø söûa chöõa CHÖÔNG 8 HEÄ THOÁNG LAØM MAÙT A. KHAÙI QUAÙT Trong quaù trình ñoäng cô laøm vieäc, lieân tieáp coù söï ñoát chaùy nhieân lieäu trong caùc xy lanh ñeå bieán naêng löôïng nhieät thaønh cô naêng. Nhieät ñoä cuûa khí chaùy coù theå leân ñeán 2500°C, trong toaøn boä nhieät löôïng naøy chæ coù khoaûng 25% bieán thaønh coâng coù ích, vaøo khoaûng 45% löôïng nhieät bò toån thaát trong khí thaûi hoaëc ma saùt vaø khoaûng 30% nhieät löïông coøn laïi truyeàn cho caùc chi tieát cuûa ñoäng cô. Löôïng nhieät do caùc chi tieát ñoäng cô haáp thu, phaûi ñöôïc truyeàn ra moâi tröôøng beân ngoaøi ñeå traùnh söï quaù nhieät cho caùc chi tieát vaø daãn ñeán söï keït boù. Vì vaäy, heä thoáng laøm maùt ñöôïc thieát laäp ñeå laøm nguoäi ñoäng cô nhaèm ngaên caûn söï quaù nhieät. Heä thoáng laøm maùt ñöôïc söû duïng phoå bieán hieän nay laø kieåu laøm maùt baèng chaát loûng vaø laøm maùt baèng khoâng khí. B. HEÄ THOÁNG LAØM MAÙT BAÈNG KHOÂNG KHÍ ÔÛ kieåu naøy, löôïng nhieät töø ñoäng cô ñöôïc truyeàn tröïc tieáp ra moâi tröôøng xung quanh. Ñeå caûi thieän söï daãn nhieät töø xy lanh vaø naép maùy ra moâi tröôøng, xy lanh vaø naép maùy ñöôïc cheá taïo baèng hôïp kim nheï vaø xung quanh ñöôïc boá trí raát nhieàu caùnh taûn nhieät ñeå gia taêng dieän tích beà maët laøm maùt. Heä thoáng laøm maùt baèng khoâng khí ñöôïc söû duïng haàu heát ôû caùc loaïi xe gaén maùy, xe quaân söï vaø ôû moät soá xe du lòch. Khoâng khí laøm maùt phaûi ñöôïc daãn höôùng baèng caùc taám saét moûng boá trí xung quanh xy lanh vaø naép maùy. Doøng khoâng khí laøm maùt ñoäng cô chòu aûnh höôûng raát nhieàu ñeán caùc yeáu toá nhö toác ñoä di chuyeån cuûa xe vaø nhieät ñoä cuûa moâi tröôøng. C. HEÄ THOÁNG LAØM MAÙT BAÈNG CHAÁT LOÛNG Chaát loûng laøm maùt ñöôïc daãn xung quanh caùc xy lanh vaø beân trong naép maùy. Heä thoáng laøm maùt seõ laáy ñi moät soá löôïng nhieät do quaù trình chaùy sinh ra vaø giöõ cho ñoäng cô ôû moät nhieät ñoä oån ñònh thích hôïp nhaát. 147
  18. Heä thoáng laøm maùt – Kieåm tra baûo ñöôõng vaø söûa chöõa Neáu heä thoáng laøm maùt bò hoûng, ñoäng cô seõ quaù nhieät. Khi nhieät ñoä laøm vieäc cuûa ñoäng cô quaù thaáp, toån thaát nhieät seõ lôùn, quaù trình chaùy khoâng troïn veïn vaø chaát löôïng cuûa hoãn hôïp chaùy keùm. Tröôùc kia ngöôøi ta söû duïng chaát loûng laø nöôùc. Ngaøy nay chaát loûng laøm maùt thöôøng söû duïng laø hôïp chaát cuûa etylen- glucol vaø nöôùc. Loaïi naøy coù ñaëc ñieåm laø laøm giaûm ñieåm ñoâng laïnh cuûa nöôùc vaø laøm taêng ñieåm soâi cuûa noù, giuùp boâi trôn bôm nöôùc vaø choáng söï ræ seùt beân trong ñoäng cô. Moät soá ñoäng cô ngöôøi ta söû duïng chaát laøm maùt laø Organic Acide Technology. Chaát laøm maùt OAT ñöôïc cheá taïo ñeå keùo daøi tuoåi thoï cuûa chaát laøm maùt, giaûm ñöôïc coâng vieäc baûo döôõng. Chaát naøy coù maøu da cam noù ñöôïc pha vôùi moät soá phuï gia ñaëc bieät ñeå boâi trôn, choáng ræ seùt. 148
  19. Heä thoáng laøm maùt – Kieåm tra baûo ñöôõng vaø söûa chöõa Khi ñoäng cô hoaït ñoäng, neáu nhieät ñoä ñoäng cô thaáp, van haèng nhieät ñoùng. Chaát loûng laøm maùt chæ tuaàn hoaøn ôû beân trong ñoäng cô vaø khoang söôûi aám haønh khaùch. Khi nhieät ñoä ñoäng cô cao, van haèng nhieät seõ môû vaø nöôùc laøm maùt töø ñoäng cô ñi ra keùt nöôùc, löôïng nhieät töø chaát loûng seõ truyeàn qua ñöôøng oáng ñeán caùc caùnh taûn nhieät vaø ñöôïc khoâng khí mang ñi. Phaàn döôùi cuûa keùt laøm maùt ñöôïc daãn ñeán bôm nöôùc. Bôm nöôùc seõ ñaåy nöôùc ñi xung quanh xy lanh leân naép maùy. Coù hai caùch boá trí van haèng nhieät: BOÁ TRÍ ÔÛ ÑÖÔØNG NÖÔÙC VAØO Ngaøy nay loaïi naøy ñöôïc söû duïng phoå bieán. Treân van haèng nhieät coù boá trí van chuyeån doøng. Khi ñoäng cô laïnh, van haèng nhieät ñoùng vaø van chuyeån doøng môû. Döôùi taùc duïng cuûa aùp suaát bôm nöôùc seõ qua maïch taét vaø tuaàn hoaøn trong heä thoáng. 149
  20. Heä thoáng laøm maùt – Kieåm tra baûo ñöôõng vaø söûa chöõa BOÁ TRÍ ÔÛ ÑÖÔØNG NÖÔÙC RA TREÂN NAÉP MAÙY Tröôøng hôïp ñoäng cô laïnh, luùc naøy van haèng nhieät ñoùng neân chaát loûng laøm maùt khoâng theå ra keùt laøm maùt maø noù ñi qua ñöôøng nöôùc ñi taét ñeå trôû laïi maïch taét cuûa bôm. Khi ñoäng cô noùng, van haèng nhieät môû. Chaát loûng laøm maùt töø trong ñoäng cô thoaùt ra keùt nöôùc vaø moät löôïng nhoû seõ qua maïch taét trôû laïi bôm. Ñoái vôùi caùch boá trí van haèng nhieät kieåu naøy thì ñöôøng nöôùc ñi taét qua bôm nhoû so vôùi loaïi coù van chuyeån doøng. I. BÔM NÖÔÙC Bôm ñöôïc söû duïng laø kieåu bôm li taâm. Chaát loûng laøm maùt ñöôïc cung caáp ñeán cöûa vaøo cuûa bôm. Khi bôm quay döôùi taùc duïng cuûa löïc li taâm laøm cho nöôùc bò vaêng ra meùp ngoaøi cuûa caùc caùnh vaø noù ñöôïc ñaåy vaøo thaân maùy cuûa ñoäng cô. II. VAN HAÈNG NHIEÄT Nhieät ñoä laøm vieäc cuûa chaát loûng laøm maùt thay ñoåi tuøy theo loaïi ñoäng cô. Hieäu suaát laøm vieäc cuûa ñoäng cô ñaït cao nhaát khi nhieät ñoä cuûa chaát loûng laøm maùt töø 85 ñeán 95°C. Khi khôûi ñoäng ôû nhieät ñoä thaáp, nhieät ñoä laøm maùt phaûi ñöôïc gia taêng moät caùch nhanh choùng, nhaát laø ñoäng cô laøm vieäc ôû ñieàu kieän thôøi tieát laïnh. Vì vaäy, van haèng nhieät ñöôïc thieát keá ñeå gia taêng nhieät ñoä ñoäng cô nhanh choùng vaø giöõ nhieät ñoä ñoäng cô luoân oån ñònh. Van haèng nhieät coù hai kieåu: Loaïi coù keøm theo van chuyeån doøng vaø loaïi khoâng coù van chuyeån doøng. 150
  21. Heä thoáng laøm maùt – Kieåm tra baûo ñöôõng vaø söûa chöõa Loaïi coù van chuyeån doøng Loaïi khoâng coù van chuyeån doøng Van haèng nhieät laø loaïi van ñoùng vaø môû töï ñoäng theo nhieät ñoä nöôùc laøm maùt. Noù ñöôïc boá trí ôû giöõa keùt nöôùc vaø ñoäng cô. Khi nhieät ñoä thaáp van seõ ñoùng ñeå ngaên caûn nöôùc laøm maùt ra keùt nöôùc. Khi nhieät ñoä gia taêng, noù môû vaø nöôùc laøm maùt chaûy ra keùt nöôùc. Van haèng nhieät ñöôïc môû bôûi moät chaát saùp 2 (Wax) raát nhaïy caûm vôùi nhieät ñoä ñöôïc boá trí beân trong moät xy lanh. Khi ñoäng cô laïnh, chaát saùp naøy coù daïng raén vaø loø xo laøm cho van ñoùng laïi. Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt gia taêng, chaát saùp seõ chaûy ra daïng loûng vaø giaõn nôû. Söï giaõn nôû naøy seõ ñaåy van xuoáng vaø van môû ñeå cho pheùp nöôùc laøm maùt töø keùt nöôùc luaân chuyeån trong ñoäng cô. Treân van haèng nhieät coù boá trí moät van xaû khí. Noù duøng ñeå xaû boït khí trong heä thoáng laøm maùt, khi nöôùc laøm maùt ñöôïc ñoå theâm vaøo heä thoáng. Neáu coù khoâng khí trong heä thoáng laøm maùt, ñaàu naëng cuûa van xaû khí seõ rôùt xuoáng cho pheùp khoâng khí thoaùt ra. Khi ñoäng cô laøm vieäc, aùp löïc töø bôm nöôùc ñaåy van trôû laïi vò trí van ñoùng. III. QUAÏT LAØM MAÙT Quaït laøm maùt duøng ñeå huùt khoâng khí maùt töø beân ngoaøi qua beà maët cuûa keùt nöôùc ñeå thu nhieät töø chaát laøm maùt. Soá löôïng caùnh quaït töø 4 trôû leân ñeå taêng coâng suaát laøm maùt. Xung quanh ñaàu caùnh quaït ñöôïc bao kín ñeå taäp trung khoâng khí ñi qua keùt nöôùc. 151
  22. Heä thoáng laøm maùt – Kieåm tra baûo ñöôõng vaø söûa chöõa IV. DAÃN ÑOÄNG QUAÏT LAØM MAÙT Hieän nay coù nhieàu phöông phaùp ñeå daãn ñoäng quaït laøm maùt. ƒ Duøng ñoäng cô ñieän moät chieàu 12 voân. ƒ Daãn ñoäng quaït baèng khôùp thuyû löïc. ƒ Duøng thuyû löïc vaø cô khí. ƒ Ñieàu khieån quaït baèng maùy tính keát hôïp vôùi ñoäng cô ñieän Daãn ñoäng baèng cô khí Cô khí keát hôïp vôùi thuyû löïc 1. ÔÛ caùc ñoäng cô cuõ, quaït laøm maùt ñöôïc daãn ñoäng baèng cô khí. Ngöôøi ta söû duïng daây ñai V ñeå truyeàn chuyeån ñoäng töø pu li truïc khuyûu ñeán quaït laøm maùt. 2. Tröôøng hôïp ñoäng cô ñaët doïc, ngöôøi ta hay söû duïng phöông phaùp daãn ñoäng quaït baèng cô khí keát hôïp vôùi moät khôùp thuyû löïc. Khi nhieät ñoä ñoäng cô thaáp, quaït ñöôïc giöõ quay ôû toác ñoä chaäm ñeå nhieät ñoä ñoäng cô taêng nhanh vaø giaûm tieáng oàn. Khi nhieät ñoä cuûa khoâng khí cao, toác ñoä quaït ñöôïc gia taêng ñeå taêng khaû naêng laøm maùt keùt nöôùc ñaït ñöôïc hieäu quaû hôn. 3. Neáu ñoäng cô ñaët ngang, ngöôøi ta thöôøng söû duïng phöông phaùp daãn ñoäng baèng ñoäng cô ñieän moät chieàu 12voân. Kieåu naøy hieän nay söû duïng khaù thoâng duïng. 152
  23. Heä thoáng laøm maùt – Kieåm tra baûo ñöôõng vaø söûa chöõa ƒ Khi nhieät ñoä ñoäng cô döôùi 80°C contact nhieät ñoä nöôùc ôû traïng thaùi ñoùng. Do vaäy, khi contact ôû vò trí IG2, rô le chính cuûa quaït ñoùng nhöng rô le quaït laøm maùt môû, neân khoâng coù doøng ñieän cung caáp cho moâ tô quaït neân quaït laøm maùt ñöùng yeân. ƒ Trong quaù trình ñoäng cô hoaït ñoäng, nhieät ñoä nöôùc laøm maùt taêng daàn. Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt ñaït 90°C, contact nhieät môû neân rô le quaït laøm maùt ñoùng: Luùc naøy coù doøng ñieän töø accu -> rô le chính cuûa quaït-> tieáp ñieåm cuûa rô le quaït laøm maùt -> cung caáp ñieän cho moâ tô -> quaït quay. V. KEÙT NÖÔÙC Nöôùc noùng ñi qua caùc aùo nöôùc seõ ñöôïc daãn ra keùt laøm maùt. Keùt laøm maùt bao goàm ngaên chöùa phía treân, ngaên chöùa phía döôùi vaø caùc oáng daãn nöôùc boá trí ôû giöõa. 153
  24. Heä thoáng laøm maùt – Kieåm tra baûo ñöôõng vaø söûa chöõa Nöôùc noùng töø naép maùy ñöôïc daãn vaøo phaàn treân cuûa keùt nöôùc. Phía treân keùt coù boá trí moät naép ñeå naïp nöôùc môùi, noù cuõng ñöôïc noái vôùi thuøng nöôùc döï tröõ baèng oáng cao su. Ngaên nöôùc phía döôùi ñöôïc noái vôùi bôm nöôùc cuûa ñoäng cô vaø coøn coù moät van ñeå xaû nöôùc. Caùc oáng daãn noái ngaên chöùa treân vaø ngaên chöùa döôùi coøn goïi laø oáng taûn nhieät. Xung quanh caùc oáng naøy, ngöôøi ta laép caùc caùnh taûn nhieät. Nhieät löôïng töø nöôùc noùng ñöôïc truyeàn qua vaùch ñöôøng oáng ñeán caùc caùnh taûn nhieät vaø ñöôïc laøm maùt baèng khoâng khí do quaït gioù taïo neân. Naép keùt nöôùc thöôøng ñöôïc boá trí treân ñænh cuûa keùt nöôùc. Noù laøm kín keùt nöôùc vaø giöõ aùp suaát trong keùt ñeå gia taêng nhieät ñoä soâi cuûa nöôùc treân 100°C. Trong naép keùt nöôùc coù boá trí moät van giaûm aùp vaø moät van chaân khoâng. Khi nhieät ñoä cuûa nöôùc gia taêng, theå tích cuûa noù cuõng gia taêng, laøm aùp suaát taêng theo. Khi aùp suaát vöôït quaù qui ñònh töø 0,3 ñeán 1,0 Kg/cm2 ôû nhieät ñoä töø 110 ñeán 120°C, van giaûm aùp môû ñeå giôùi haïn aùp suaát vaø nöôùc töø keùt nöôùc ñöôïc daãn ñeán thuøng nöôùc döï tröõ. 154
  25. Heä thoáng laøm maùt – Kieåm tra baûo ñöôõng vaø söûa chöõa VI. THUØNG NÖÔÙC DÖÏ TRÖÕ Thuøng nöôùc döï tröõ ñöôïc noái vôùi keùt nöôùc baèng oáng cao su. Khi van giaûm aùp trong naép keùt nöôùc môû, nöôùc töø keùt seõ ñöôïc daãn ñeán thuøng döï tröõ. Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt giaûm, nöôùc trong thuøng döï tröõ seõ ñi ngöôïc trôû laïi keùt laøm maùt. Ñieàu naøy traùnh ñöôïc söï hao huït nöôùc laøm maùt vaø cuõng khoâng caàn phaûi thöôøng xuyeân chaâm theâm nöôùc. VII. CHÆ THÒ NHIEÄT ÑOÄ NÖÔÙC LAØM MAÙT Nhieät ñoä nöôùc laøm maùt phaûi oån ñònh khi ñoäng cô laøm vieäc. Noù ñöôïc kieåm tra thöôøng xuyeân bôûi ñoàng hoà nhieät ñoä nöôùc. Boä chæ thò nhieät ñoä nöôùc bao goàm: ñoàng hoà nhieät ñoä nöôùc, caûm bieán nhieät ñoä nöôùc vaø daây daãn. Caûm bieán nhieät ñoä nöôùc ñöôïc boá trí ôû ñöôøng nöôùc ra treân naép maùy. Noù laø moät ñieän trôû thay ñoåi theo nhieät ñoä nöôùc laøm maùt. Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt taêng thì ñieän trôû cuûa caûm bieán giaûm vaø ngöôïc laïi. Khi contact maùy On, ñoàng hoà seõ baùo nhieät ñoä nöôùc ñoäng cô ôû tình traïng hieän höõu. Khi ñoäng cô hoaït ñoäng, kim cuûa ñoàng hoà seõ daàn daàn chuyeån ñoäng leân phía treân (Hot). Khi kim tieán veà saùt phía vaïch ñoû, phaûi döøng ñoäng cô vaø kieåm tra nguyeân nhaân cuûa noù. D. BAÛO DÖÔÕNG - KIEÅM TRA HEÄ THOÁNG LAØM MAÙT I. THAY NÖÔÙC LAØM MAÙT Khoâng ñöôïc môû naép keùt nöôùc khi nhieät ñoä ñoäng cô coøn quaù noùng. Traùnh boûng cho mình vaø cho ngöôøi xung quanh. 1. Môû naép keùt nöôùc. Khi nöôùc laøm maùt trong keùt coøn noùng, khi thaùo neân phuû moät mieáng vải leân naép keùt nước vaø xoay nheï naép keùt nöôùc ñeå cho aùp suaát beân trong keùt nöôùc giaûm töø töø vaø sau ñoù môùi thaùo haún naép keùt nöôùc ra ngoaøi. 155
  26. Heä thoáng laøm maùt – Kieåm tra baûo ñöôõng vaø söûa chöõa 2. Thaùo van xaû ôû ngaên phía döôùi keùt nöôùc vaø phaûi duøng khai chöùa nöôùc. 3. Thaùo nuùt xaû nöôùc boá trí treân thaân maùy. 4. Ñöa voøi nöôùc vaøo keùt nöôùc vaø cho nöôùc chaûy cho ñeán khi naøo nhaän thaáy nöôùc chaûy ra ôû thaân maùy vaø ñaùy keùt nöôùc trôû neân saïch. 5. Xieát chaët van xaû nöôùc treân thaân maùy vaø ngaên döôùi keùt nöôùc. 6. Ñoå nöôùc ra khoûi thuøng nöôùc döï tröõ vaø xuùc röûa saïch seõ. 7. Ñoå nöôùc vaøo thuøng döï tröõ ñeán möùc FULL. 8. Thaùo ñöôøng nöôùc vaøo boä söôûi aám ñeå xaû khí. 9. Ñoå nöôùc vaøo keùt nöôùc cho ñeán khi nöôùc baét ñaàu chaûy ra khoûi ñaàu noái. 10. Laép laïi ñöôøng oáng vaø ñoå ñaày nöôùc vaøo keùt. 156
  27. Heä thoáng laøm maùt – Kieåm tra baûo ñöôõng vaø söûa chöõa 11. Cho ñoäng cô hoaït ñoäng ôû toác ñoä khoaûng 1200 v/p vaø kieåm tra xem nöôùc coù hao huït khoâng. Laép laïi naép keùt nöôùc. II. KIEÅM TRA VAN HAÈNG NHIEÄT Nhö chuùng ta ñaõ bieát, chöùc naêng cuûa van haèng nhieät laø duøng ñeå ñieàu tieát löôïng nöôùc laøm maùt ra keùt laøm maùt sao cho heä thoáng laøm vieäc laø hieäu quaû nhaát. Vì vaäy neáu van haèng nhieät bò truïc traëc seõ laøm cho heä thoáng laøm maùt laøm vieäc khoâng bình thöôøng. 1. Xaû nöôùc laøm maùt nhö ñaõ höôùng daãn. 2. Thaùo ñaàu oáng nöôùc ñeán bôm nöôùc. 3. Thaùo ñöôøng oáng daãn coù chöùa van haèng nhieät vaø laáy van ra ngoaøi. 4. Kieåm tra ñoä môû cuûa van haèng nhieät theo nhieät ñoä. 5. Van haèng nhieät baét ñaàu môû ôû nhieät ñoä töø 80°C ñeán 84°C. 6. Ñoä môû cuûa van phaûi töø 8mm trôû leân ôû nhieät ñoä 95°C. 7. Neáu caùc thoâng soá treân khoâng ñaït, thay van môùi. 8. Laép van haèng nhieät trôû laïi vaø chuù yù ñaët van xaû khí leäch so vôùi phöông thaúng ñöùng moät goùc 5°. Laép caùc boä phaän coøn laïi. III. KIEÅM TRA NAÉP KEÙT NÖÔÙC 1. Duøng duïng cuï kieåm tra, cung caáp aùp löïc ñeå kieåm tra naép keùt nöôùc nhö hình veõ döôùi ñaây. 2. Van giaûm aùp seõ môû ôû aùp suaát töø 0,75 ñeán 1,05kg/cm2. 157
  28. Heä thoáng laøm maùt – Kieåm tra baûo ñöôõng vaø söûa chöõa 3. AÙp suaát môû khoâng ñöôïc thaáp hôn 0,6 kg/cm2. Neáu aùp suaát môû beù hôn cho pheùp thì thay naép keùt nöôùc môùi. IV. KIEÅM TRA SÖÏ ROØ RÆ CUÛA HEÄ THOÁNG LAØM MAÙT ƒ Söû duïng naép keùt nöôùc chuyeân duøng ñeå kieåm tra vaø ñaäy kín keùt nöôùc. ƒ Cho ñoäng cô hoaït ñoäng ñeå laøm aám nöôùc laøm maùt. ƒ Duøng bôm, cung caáp vaøo heä thoáng laøm maùt moät aùp löïc laø 1,2kg/cm2. Kieåm tra söï giaûm aùp trong heä thoáng. ƒ Neáu aùp suaát giaûm, kieåm tra söï roø ræ cuûa caùc ñöôøng oáng nöôùc, keùt nöôùc, bôm nöôùc vaø caùc ñöôøng oáng söôûi. Neáu caùc boä phaän treân ñeàu kín, kieåm tra naép maùy vaø thaân maùy. V. THAY BÔM NÖÔÙC Neáu baïc ñaïn bôm nöôùc , caùnh bôm hoaëc phoát laøm kín nöôùc trong bôm bò hoûng, phaûi thay môùi bôm nöôùc. ƒ Joint bôm nöôùc khi thay môùi phaûi ñaûm baûo ñuùng ñoä daøy caàn thieát. Neáu joint quaù daøy seõ laøm giaûm hieäu suaát laøm vieäc cuûa bôm. ƒ Daây ñai truyeàn ñoäng bôm nöôùc ñöôïc thay theá ñònh kyø vaø ñoä caêng daây ñai phaûi ñuùng ñeå ñaûm baûo toác ñoä cuûa caùnh quaït laøm maùt. 158
  29. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu CHÖÔNG 9 HEÄ THOÁNG NHIEÂN LIEÄU Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu duøng ñeå cung caáp moät tæ leä khoâng khí nhieân lieäu phuø hôïp vôùi moïi cheá ñoä laøm vieäc cuûa ñoäng cô. ÔÛ ñoäng cô xaêng, heä thoáng cung caáp nhieân lieäu coù hai kieåu chính. ƒ Ñoäng cô duøng boä cheá hoaø khí. ƒ Ñoäng cô phun xaêng (Fuel Injection System). Heä thoáng phun xaêng coù hai kieåu: - Kieåu phun nhieân lieäu vaøo ñöôøng oáng naïp. - Kieåu phun nhieân lieäu tröïc tieáp vaøo buoàng ñoát. 1. Boä ñieàu aùp. 2. Loïc nhieân lieäu. 3. Bôm nhieân lieäu. 4. Löôùi loïc. 5. Nhieân lieäu vaøo 6. Nhieân lieäu ra. 7. Ñöôøng oáng. Trong chöông naøy chuùng toâi chæ trình baøy phaàn chính laø heä thoáng cung caáp nhieân lieäu trong ñoäng cô xaêng duøng boä cheá hoøa khí, coøn heä thoáng phun xaêng ñöôïc trình baøy chi tieát ôû taäp II cuûa taøi lieäu naøy. ÔÛ ñoäng cô duøng boä cheá hoaø khí, nhieân lieäu söû duïng chính laø xaêng. Caáu truùc cuûa heä thoáng bao goàm: ƒ Thuøng chöùa nhieân lieäu. ƒ Caùc ñöôøng oáng daãn nhieân lieäu. ƒ Hoäp thu hoài hôi nhieân lieäu. ƒ Loïc nhieân lieäu. ƒ Bôm nhieân lieäu. ƒ Boä cheá hoaø khí. 159
  30. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu A. CAÁU TRUÙC - NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG I. THUØNG NHIEÂN LIEÄU Thuøng nhieân lieäu ñöôïc cheá taïo baèng toân moûng hoaëc baèng cao su cöùng. Noù ñöôïc ñaët ôû phía sau xe ñeå traùnh söï roø ræ cuûa nhieân lieäu do va chaïm. Beân trong thuøng ñöôïc chia laøm nhieàu ngaên aên thoâng vôùi nhau ñeå giaûm söï dao ñoäng cuûa nhieân lieäu khi oâtoâ hoaït ñoäng. Löôïng nhieân lieäu chöùa trong thuøng phaûi ñuû lôùn ñeå oâtoâ coù theå hoaït ñoäng treân moät quaûng ñöôøng daøi maø khoâng caàn phaûi tieáp nhieân lieäu. OÁng nhieân lieäu cung caáp ra beân ngoaøi ñöôïc ñaët caùch ñaùy thuøng töø 2 cm ñeán 3cm ñeå ngaên ngöøa caùc caën baån hoaëc nöôùc laãn loän trong nhieân lieäu ñi vaøo ñöôøng oáng. 160
  31. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu Ñöôøng oáng nhieân lieäu hoài ñöôïc noái vôùi boä cheá hoaø khí hoaëc bôm nhieân lieäu. Ñöôøng oáng choáng oâ nhieåm noái vôùi hoäp chöùa than hoaït tính. OÁng ñoå nhieân lieäu ñöôïc noái ra beân ngoaøi vaø ñöôïc che kín bôûi moät naép ñaäy. Beân trong thuøng nhieân lieäu coøn boá trí boä caûm bieán xaùc ñònh löôïng nhieân lieäu coù trong thuøng chöùa. Thuøng nhieân lieäu phaûi ñöôïc xuùc röûa ñònh kì ñeå laøm saïch caùc chaát baån vaø xaû nöôùc ra khoûi thuøng chöùa. ÔÛ nhöõng ñoäng cô cuõ, naép ñaäy thuøng nhieân lieäu coù hai van: Van aùp cao duøng ñeå xaû hôi nhieân lieäu töø trong thuøng nhieân lieäu ra moâi tröôøng vaø moät van aùp thaáp, duøng ñeå ñöa khoâng khí töø moâi tröôøng vaøo thuøng nhieân lieäu ñeå caân baèng aùp suaát. Ñoäng cô sau naøy, naép ñaäy thuøng nhieân lieäu chæ coù van aùp thaáp. Hôi nhieân lieäu coù aùp cao seõ ñöôïc hoäp than hoaït tính haáp thuï. II. OÁNG DAÃN NHIEÂN LIEÄU ÔÛ caùc loaïi oâtoâ cuõ chæ coù moät ñöôøng oáng daãn nhieân lieäu töø thuøng chöùa ñeán loïc nhieân lieäu. OÂtoâ ngaøy nay coù 3 ñöôøng oáng daãn. ƒ Ñöôøng oáng daãn chính noái töø thuøng nhieân lieäu ñeán loïc nhieân lieäu. ƒ Ñöôøng oáng nhieân lieäu hoài daãn nhieân lieäu töø bôm nhieân lieäu hoaëc töø boä cheá hoøa khí trôû veà thuøng nhieân lieäu. ƒ Ñöôøng oáng choáng oâ nhieåm daãn hôi nhieân lieäu töø thuøng nhieân lieäu ñeán hoäp than hoaït tính vaø ngöôïc laïi. Caùc ñöôøng oáng daãn nhieân lieäu ñöôïc caëp vôùi nhau vaø boá trí doïc theo söôøn xe ñeå traùnh söï hö hoûng do soûi ñaù treân maët ñöôøng va chaïm. III. LOÏC NHIEÂN LIEÄU Loïc nhieân lieäu ñöôïc boá trí giöõa thuøng nhieân lieäu vaø bôm nhieân lieäu. Noù duøng ñeå gaïn loïc caùc buïi baån vaø nöôùc laãn loän trong nhieân lieäu. Voû cuûa loïc ñöôïc laøm baèng nhöïa trong ñeå deã daøng quan saùt vaø loïc laøm baèng giaáy ñaëc bieät. Nhieân lieäu töø thuøng nhieân lieäu ñöôïc cung caáp ñeán beân ngoaøi cuûa loïc, sau ñoù môùi ñi qua loïc vaø vaøo beân trong. Khi nhieân lieäu vaøo loïc, toác ñoä nhieân lieäu di chuyeån chaäm laïi. Vì vaäy nöôùc vaø caùc haït buïi naëng seõ laéng ñoïng phía döôùi ñaùy loïc, phaàn buïi baån coøn laïi khoâng laéng ñöôïc seõ ñöôïc loïc saïch tröôùc khi cung caáp ñeán boä cheá hoøa khí. 161
  32. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu IV. BÔM NHIEÂN LIEÄU Bôm nhieân lieäu duøng ñeå cung caáp nhieân lieäu töø thuøng chöùa ñeán boä cheá hoøa khí. Bôm nhieân lieäu coù hai kieåu: Kieåu bôm cô khí vaø kieåu bôm ñieän. 1. LOAÏI DAÃN ÑOÄNG BAÈNG CÔ KHÍ Caáu truùc bôm nhieân lieäu goàm moät maøng boá trí ôû giöõa, moät caëp van boá trí beân trong coù taùc duïng ngöôïc nhau. Cam daãn ñoäng bôm nhieân lieäu ñöôïc boá trí treân truïc cam. Khi cam quay, caàn bôm chuyeån ñoäng ra vaøo vaø seõ ñieàu khieån maøng bôm dòch chuyeån. NAÏP NHIEÂN LIEÄU Khi truïc cam chuyeån ñoäng moû cam taùc ñoäng leân caàn bôm laøm maøng bôm chuyeån ñoäng ñi xuoáng taïo ra ñoä chaân khoâng phía treân maøng, van thoaùt ñoùng vaø van naïp môû, nhieân lieäu töø thuøng ñi qua loïc cung caáp vaøo phía treân maøng. 162
  33. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu CUNG CAÁP NHIEÂN LIEÄU Khi cam khoâng ñoäi loø xo hoaøn löïc seõ ñaåy caàn bôm tieáp xuùc saùt vôùi beà maët cuûa cam, laøm ñaàu coøn laïi cuûa caàn bôm thaû töï do thanh keùo. Loø xo truï beân trong ñaåy maøng bôm ñi leân, nhieân lieäu bò neùn laøm van naïp ñoùng vaø van thoaùt môû, nhieân lieäu trong bôm ñöôïc cung caáp ñeán boä cheá hoøa khí vaø moät phaàn nhoû nhieân lieäu ñi qua loã ñònh löôïng vaø sau ñoù thoaùt trôû laïi thuøng nhieân lieäu. Nhieân lieäu di chuyeån theo ñöôøng oáng tieáp xuùc vôùi nhieät taïo thaønh boït, löôïng nhieân lieäu taïo boït noåi leân phía treân vaø seõ thoaùt veà thuøng chöùa traùnh ñöôïc söï cung caáp nhieân lieäu ñeán boä cheá hoøa khí bò giaûm. Söï taïo boït seõ laøm cho hoãn hôïp ngheøo, ñoäng cô taêng toác keùm vaø khoù khôûi ñoäng. ÑIEÀU TIEÁT AÙP SUAÁT Neáu nhieân lieäu do bôm cung caáp nhieàu hôn söï caàn thieát cuûa boä cheá hoøa khí, löôïng nhieân lieäu phía treân maøng choáng laïi söï ñaåy cuûa maøng ñi leân do söï taùc ñoäng cuûa loø xo. Maøng vaø thanh ñaåy ñöôïc giöõ ôû phía döôùi. Luùc naøy caàn bôm vaãn giöõ söï hoaït ñoäng theo chuyeån ñoäng cuûa cam, nhöng maøng khoâng dòch chuyeån cho ñeán khi coù söï tieáp nhaän nhieân lieäu töø boä cheá hoaø khí. Söï hoaït ñoäng naøy chính laø söï ñieàu hoøa aùp suaát nhieân lieäu cung caáp ñeán boä cheá hoøa khí. 2. BÔM ÑIEÄN Bôm ñieän ñöôïc daãn ñoäng bôûi ñoäng cô ñieän moät chieàu 12voân. Noù ñöôïc boá trí ôû beân trong hoaëc beân ngoaøi thuøng nhieân lieäu. Bôm ñieän ñöôïc ñieàu khieån töø contact maùy hoaëc duøng xung sô caáp cuûa heä thoáng ñaùnh löûa. V. HEÄ THOÁNG THU HOÀI HÔI NHIEÂN LIEÄU Ñeå traùnh hôi nhieân lieäu töø thuøng nhieân lieäu vaø buoàng phao boä cheá hoøa khí bay ra beân ngoaøi moâi tröôøng, caùc oâtoâ ngaøy nay ñöôïc trang bò heä thoáng thu hoài hôi nhieân lieäu. Phaàn chính laø hoäp than hoaït 163
  34. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu tính duøng ñeå haáp thu hôi nhieân lieäu, sau ñoù ñöa löôïng hôi nhieân lieäu naøy ñeán ñöôøng oáng naïp ñeå vaøo buoàng ñoát khi ñoäng cô hoaït ñoäng. Ñieàu naøy traùnh ñöôïc söï oâ nhieåm moâi sinh vaø tieát kieäm nhieân lieäu. Voû hoäp than hoaït tính baèng cao su cöùng, beân trong chöùa caùc haït than duøng ñeå huùt hôi nhieân lieäu. Hoäp than hoaït tính coù 3 ñöôøng oáng. ƒ Ñöôøng oáng noái vôùi thuøng nhieân lieäu. Ñöôøng naøy cho pheùp hôi nhieân lieäu coù aùp suaát cao töø thuøng nhieân lieäu ñeán hoäp than hoaït tính qua van moät chieàu ôû giöõa. Khi trong thuøng nhieân lieäu coù ñoä chaân khoâng, van moät chieàu beân traùi môû cho khoâng khí vaø hôi nhieân lieäu ñi vaøo thuøng nhieân lieäu ñeå caân baèng aùp suaát. ƒ Ñöôøng oáng thöù hai noái ñeán boä cheá hoaø khí thoâng qua moät van ñieän boá trí ôû beân ngoaøi. Khi ñoäng cô döøng, van môû cho pheùp hôi nhieân lieäu töø buoàng phao ñeán boä thu hoài hôi nhieân lieäu. Khi ñoäng cô hoaït ñoäng van ñieän ñoùng. ƒ Ñöôøng oáng noái töø hoäp than hoaït tính ñeán boä cheá hoøa khí: Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû toác ñoä thaáp, khoâng coù ñoä chaân khoâng truyeàn ñeán hoäp than hoaït tính do ñöôøng oáng naèm ôû phía treân caùnh böôùm ga. Khi caùnh böôùm ga môû lôùn hôn 10°, döôùi taùc duïng cuûa ñoä chaân khoâng, khoâng khí töø beân ngoaøi ñi qua loïc boá trí beân döôùi cuûa hoäp than hoaït tính, löôïng khoâng khí ñi vaøo seõ cuoán hôi nhieân lieäu qua van moät chieàu beân phaûi ñeå ñeán ñöôøng oáng naïp. VI. BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ Ñoäng cô söû duïng boä cheá hoaø khí coù khuyeát ñieåm lôùn laø vieäc ñònh löôïng nhieân lieäu khoâng chính xaùc, nhieân lieäu phaân phoái ñeán caùc xy lanh khoâng ñoàng ñeàu, toån thaát aùp suaát naïp lôùn, hao nhieân lieäu vaø gaây oâ nhieåm moâi sinh. Boä cheá hoaø khí duøng ñeå cung caáp tæ leä nhieân lieäu khoâng khí phuø hôïp vôùi moïi cheá ñoä laøm vieäc cuûa ñoäng cô. Theo lyù thuyeát ñeå ñoát chaùy 1kg nhieân lieäu, caàn phaûi cung caáp moät khoái löôïng khoâng khí laø 14,7kg. 164
  35. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu ÑIEÀU KIEÄN HOAÏT ÑOÄNG CUÛA ÑOÄNG CÔ A/F Khôûi ñoäng ôû nhieät ñoä 0°C 1:1 Khôûi ñoäng ôû nhieät ñoä 20°C 5:1 Khi taêng toác 8:1 Chaïy caàm chöøng 11:1 ÔÛ toác ñoä thaáp 12/1 – 13/1 Taûi trung bình 16/1 – 18/1 Cheá ñoä taûi lôùn 12/1 – 13/1 NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ ÔÛ quaù trình naïp khoâng khí töø beân ngoaøi qua loïc gioù, khi khoâng khí qua oáng khueách taùn thì toác ñoä doøng khí taêng maïnh taïo ñoä chaân khoâng taïi oáng khueách taùn. Ñoä chaân khoâng naøy huùt nhieân lieäu töø buoàng phao ra khoûi voøi phun chính ñeå cung caáp cho ñoäng cô. Löôïng khoâng khí naïp vaøo ñoäng cô ñöôïc ñieàu khieån bôûi böôùm ga vaø caùnh böôùm ga ñöôïc ñieàu khieån bôûi baøn ñaïp ga do ngöôøi laùi xe ñieàu khieån. Caùnh böôùm gioù duøng ñeå khôûi ñoäng cô, khi ñoäng cô hoaït ñoäng bình thöôøng böôùm gioù luoân môû toái ña. OÁNG KHUEÁCH TAÙN Coù 3 kieåu oáng khueách taùn. ƒ Kieåu oáng khueách taùn coá ñònh. ƒ Kieåu oáng khueách taùn coù tieát dieän thay ñoåi. ƒ Vaø kieåu duøng van khoâng khí. Trong ba kieåu treân, kieåu oáng khueách taùn coá ñònh ñöôïc söû duïng phoå bieán nhaát. Kieåu thöù hai, böôùm ga ñieàu khieån löu löôïng khoâng khí naïp vaø ñoä chaân khoâng taïi oáng khueách taùn ñieàu khieån ñoä naâng cuûa truï 165
  36. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu ga, loaïi naøy coù keát caáu phöùc taïp neân ít ñöôïc söû duïng. Kieåu thöù ba, thöôøng gaëp ôû moät soá loaïi xe cuûa haõng Toyota. CAÙCH BOÁ TRÍ BOÄ CHK Coù hai kieåu boá trí cô baûn: Kieåu ñaët thaúng ñöùng vaø kieåu ñaët naèm ngang. Kieåu ñaët ñöùng söû duïng phoå bieán nhaát, kieåu ñaët ngang coù öu ñieåm laø haï thaáp ñöôïc troïng taâm cuûa xe. SOÁ BUOÀNG HOÃN HÔÏP Buoàng hoãn hôïp laø khoaûng khoâng gian khoâng khí vaø nhieân lieäu di chuyeån töø oáng khueách taùn tôùi ñaàu ra cuûa boä cheá hoøa khí. Tuyø theo soá löôïng buoàng hoãn hôïp coù trong boä cheá hoaø khí maø ngöôøi ta goïi boä cheá hoaø khí moät buoàng hoãn hôïp, hai buoàng hoãn hôïp vaø nhieàu buoàng hoãn hôïp. Kieåu moät buoàng hoãn hôïp ñöôïc söû duïng trong caùc loaïi oâtoâ ñôøi cuõ. Kieåu hai buoàng hoãn hôïp ñöôïc söû duïng khaù phoå bieán hieän nay. Coøn kieåu nhieàu buoàng hoãn hôïp phöùc taïp raát ít ñöôïc söû duïng. HEÄ THOÁNG BUOÀNG PHAO Buoàng phao duøng ñeå chöùa moät löôïng nhieân lieäu nhaát ñònh. Chöùc naêng cuûa buoàng phao duøng ñeå giöõ cho möïc xaêng trong boä cheá hoaø khí laø khoâng ñoåi. 166
  37. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu Nhieân lieäu töø bôm cung caáp vaøo buoàng phao laøm phao noåi leân. Khi möùc nhieân lieäu ñöôïc xaùc ñònh, van ñoùng kín treân beä cuûa noù. Khi löôïng nhieân lieäu trong buoàng phao ñöôïc tieâu thuï, möïc xaêng trong buoàng phao giaûm vaø van môû ñeå boå xung moät löôïng nhieân lieäu caàn thieát. Möïc xaêng trong buoàng phao ñöôïc kieåm tra deã daøng qua moät maët kính boá trí ôû hoâng buoàng phao. Ñeå traùnh tröôøng hôïp van môû khi ñoäng cô rung ñoäng, söï lieân keát giöõa caàn phao vôùi van phaûi qua söï ñieàu khieån trung gian cuûa moät loø xo vaø moät piston. OÁNG THOÂNG HÔI BUOÀNG PHAO Khi loïc gioù bò baån, löôïng khoâng khí vaøo boä cheá hoøa khí seõ thieáu. Nguyeân nhaân naøy laøm hình thaønh ñoä chaân khoâng taïi khoaûng khoâng gian sau loïc gioù laøm gia taêng ñoä chaân khoâng taïi oáng khueách taùn neân taêng löôïng nhieân lieäu cung caáp cho ñoäng cô. Neáu boá trí oáng thoâng khí vôùi buoàng phao, aùp suaát taïi maët thoaùng buoàng phao luoân baèng vôùi aùp suaát sau loïc gioù. Ñieàu naøy traùnh ñöôïc hieän töôïng dö nhieân lieäu khi loïc gioù quaù baån. 167
  38. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu B. BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ HAI BUOÀNG HOÃN HÔÏP Boä cheá hoøa khí nhieàu buoàng hoãn hôïp ñöôïc söû duïng vôùi muïc ñích laøm giaûm söùc caûn khoâng khí ñi qua boä cheá hoøa khí nhaèm taêng coâng suaát ñoäng cô. Boä cheá hoøa khí hai buoàng hoãn hôïp coù theå chia laøm hai heä thoáng: ƒ Heä thoáng sô caáp: Duøng ñeå cung caáp tæ leä hoãn hôïp khoâng khí nhieân lieäu cho ñoäng cô hoaït ñoäng ôû moïi cheá ñoä toác ñoä. ƒ Heä thoáng thöù caáp: Duøng ñeå hoå trôï theâm cho heä thoáng sô caáp moät löôïng hoãn hôïp caàn thieát giuùp cho ñoäng cô hoaït ñoäng toát ôû soá voøng quay cao hoaëc taûi lôùn. Boä cheá hoøa khí moät buoàng hoãn hôïp, coù caáu truùc vaø nguyeân lyù hoaït ñoäng gioáng nhö heä thoáng sô caáp cuûa boä cheá hoøa khí hai buoàng hoãn hôïp. Boä cheá hoøa khí hai buoàng hoãn hôïp goàm caùc boä phaän sau: • Heä thoáng buoàng phao. • Maïch sô caáp toác ñoä chaäm. • Maïch sô caáp toác ñoä cao. • Maïch thöù caáp toác ñoä chaäm. • Maïch thöù caáp toác ñoä cao. • Bôm taêng toác. • Maïch laøm ñaäm. • Vaø cô caáu ñieàu khieån böôùm gioù. I. MAÏCH SÔ CAÁP TOÁC ÑOÄ CHAÄM Maïch sô caáp toác ñoä chaäm duøng ñeå cung caáp moät tæ leä hoãn hôïp caàn thieát cho ñoäng cô hoaït ñoäng ôû toác ñoä caàm chöøng vaø toác ñoä chaäm. 168
  39. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä taûi beù thì böôùm ga môû raát nhoû. neân ñoä chaân khoâng taïi oáng khueách taùn khoâng ñaùng keå. Ñeå cung caáp moät löôïng hoãn hôïp nhoû cho ñoäng cô hoaït ñoäng baèng caùch ngöôøi ta söû duïng ñoä chaân khoâng lôùn sau böôùm ga ñeå huùt nhieân lieäu ra töø buoàng phao. TOÁC ÑOÄ CAÀM CHÖØNG Laø toác ñoä thaáp nhaát baûo ñaûm ñoäng cô laøm vieäc oån ñònh. Löôïng hoãn hôïp cung caáp cho ñoäng cô laø toái thieåu ñuû ñeå thaéng coâng ma saùt. Tæ soá A/F = 11/1. ÔÛ toác ñoä caàm chöøng böôùm ga sô caáp haàu nhö ñoùng kín, ñoä chaân khoâng sau böôùm ga truyeàn qua caùc ñöôøng oáng, huùt nhieân lieäu töø buoàng phao ra khoûi gic lô chính sô caáp vaø ñöôïc ñònh löôïng bôûi gic lô chaïy chaäm. Döôùi taùc duïng cuûa ñoä chaân khoâng, khoâng khí qua gic lô khoâng khí soá 1 hoaø troän vôùi nhieân lieäu ñi ra töø gic lô chaïy chaäm ñeå taïo thaønh boït xaêng. Sau ñoù löôïng hoãn hôïp naøy qua gic lô tieát kieäm vaø tieáp tuïc ñi vaøo ñöôøng oáng ñeå hoaø troän vôùi khoâng khí moät laàn nöõa ôû gic lô khoâng khí soá 2. Chuùng tieáp tuïc theo ñöôøng oáng qua vít hieäu chænh hoãn hôïp caàm chöøng vaø phun ra ôû sau caùnh böôùm ga sô caáp. Vít ñieàu chænh caàm chöøng duøng ñeå ñieàu chænh ñoä chaân khoâng ñi vaøo maïch chaïy chaäm. Vì vaäy, khi ñieàu chænh vít naøy chính laø ñieàu chænh löôïng nhieân lieäu cung caáp cho ñoäng cô. MAÏCH CHAÏY CHAÄM Khi böôùm ga heù môû, loã chaïy chaäm naèm sau böôùm ga. Döôùi taùc duïng cuûa ñoä chaân khoâng nhieân lieäu ñöôïc cung caáp töø loã caàm chöøng vaø loã chaïy chaäm. Khi löôïng hoãn hôïp cung caáp cho ñoäng cô gia taêng laøm cho toác ñoä cuûa ñoäng cô taêng theo. Khi böôùm ga heù môû, loã chaïy chaäm baét ñaàu môû. Löôïng nhieân lieäu cung caáp töø loã chaïy chaäm ñöôïc cung caáp hoå trôï cho maïch caàm chöøng. Khi loã chaïy chaäm môû hoaøn toaøn, löôïng nhieân lieäu cung caáp töø loã chaïy chaäm laø lôùn nhaát nhöng löôïng nhieân lieäu cung caáp töø loã caàm chöøng giaûm. 169
  40. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu • Ñöôøng A: Toång löôïng nhieân lieäu cung caáp töø boä cheá hoøa khí. • Ñöôøng B: Löôïng nhieân lieäu cung caáp töø loã chaïy chaäm. • Ñöôøng C: Löôïng nhieân lieäu cung caáp töø voøi phun chính. • Ñöôøng D: Löôïng nhieân lieäu cung caáp töø loã caàm chöøng. Neáu böôùm ga tieáp tuïc môû, ñoä chaân khoâng sau böôùm ga seõ giaûm maïnh, löôïng nhieân lieäu ra töø loã chaïy chaäm vaø loã caàm chöøng cuõng giaûm. Trong tröôøng hôïp naøy, toác ñoä doøng khí ñi qua oáng khueách taùn ñuû lôùn vaø nhieân lieäu baét ñaàu cung caáp ra khoûi mieäng voøi phun chính. Nhö vaäy, ôû toác ñoä chaäm coù söï phoái hôïp maät thieát giöõa nhieân lieäu cung caáp töø loã caàm chöøng, chaïy chaäm vaø voøi phun chính. Ngöôøi ta taêng tæ soá neùn nhaèm tieát kieäm nhieân lieäu vaø taêng coâng suaát ñoäng cô neân deã xaûy ra hieän töôïng Diesel hoùa. Ñeå döøng ñoäng cô, ngoaøi vaán ñeà ngaét tia löûa ñieän cung caáp ñeán bu gi coøn duøng bieän phaùp khaùc keát hôïp laø caét nhieân lieäu cung caáp töø loã caàm chöøng vaø loã chaïy chaäm. 170
  41. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu Khi contact maùy On, coù doøng ñieän cung caáp cho van ñieän (Van Solenoil) laøm van môû, cho pheùp nhieân lieäu töø gic lô chaïy chaäm qua van ñieän. Khi contact maùy Off thì van ñoùng, caét nhieân lieäu cung caáp ñeán loã caàm chöøng vaø loã chaïy chaäm. II. MAÏCH TOÁC ÑOÄ CAO SÔ CAÁP Maïch toác ñoä cao sô caáp duøng ñeå cung caáp moät löôïng hoãn hôïp cho ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä taûi trung bình vaø taûi lôùn baûo ñaûm ñoäng cô chaïy tieát kieäm. Khi caùnh buôùm ga môû roäng, ñoä chaân khoâng sau caùnh böôùm ga giaûm maïnh, neân nhieân lieäu khoâng ñöôïc cung caáp ra töø maïch chaïy chaäm. ÔÛ cheá ñoä naøy, toác ñoä doøng khí qua oáng khueách taùn taêng maïnh, ñoä chaân khoâng töø oáng khueách taùn truyeàn ñeán gic lô chính sô caáp ñeå huùt nhieân lieäu ra khoûi buoàng phao vaø khoâng khí töø beân ngoaøi qua gic lô khoâng khí ñeå ñi vaøo oáng thoâng hôi xeáp baäc. Taïi oáng thoâng hôi xeáp baäc nhieân lieäu vaø khoâng khí hoøa troän vôùi nhau vaø phun ra khoûi mieäng voøi phun chính. Löôïng nhieân lieäu ñi ra khoûi voøi phun phuï thuoäc vaøo chieàu cao möïc xaêng trong buoàng phao, aùp suaát taïi maët thoaùng buoàng phao, tieát dieän cuûa gic lô chính vaø tieát dieän cuûa gic lô khoâng khí. III. MAÏCH THÖÙ CAÁP TOÁC ÑOÄ CHAÄM Maïch thöù caáp duøng ñeå hoå trôï theâm moät löôïng hoãn hôïp caàn thieát cho maïch sô caáp toác ñoä cao ñeå giuùp ñoäng cô hoaït ñoäng ôû soá voøng quay cao hoaëc taûi lôùn. Khi caùnh böôùm ga sô caáp môû khoaûng 45° ñeán 55°, noù môùi cho pheùp caùnh böôùm ga thöù caáp baét ñaàu môû. Goùc naøy ñöôïc goïi laø goùc chaïm thöù caáp. 171
  42. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu Khi böôùm ga sô caáp môû nhoû hôn moät goùc laø θ, loø xo seõ keùo caàn B ñi leân laøm cho böôùm ga thöù caáp ñoùng. Tröôøng hôïp naøy ngay caû maøng ñieàu khieån caùnh böôùm ga thöù caáp ñöôïc keùo leân döôùi taùc duïng cuûa ñoä chaân khoâng thì caàn C cuõng khoâng theå xoay ñeå ñieàu khieån böôùm ga thöù caáp môû. Khi böôùm ga sô caáp môû lôùn hôn moät goùc θ, caàn A seõ ñieàu khieån caàn B quay chieàu ngöôïc kim ñoàng hoà vaø caàn C ñöôïc thaû töï do. Nhö vaäy, böôùm ga thöù caáp baét ñaàu môû khi maøng ñi leân. Do böôùm ga thöù caáp raát ít hoaït ñoäng, neân noù deã bò keït vaøo thaân boä cheá hoaø khí do buïi baån. Ñeå traùnh ñieàu naøy, khi böôùm ga thöù caáp môû lôùn hôn moät goùc θ thì ñaàu cuûa caàn B seõ chaïm vaøo caàn C laøm böôùm ga sô caáp môû nheï. ÔÛ thôøi ñieåm böôùm ga thöù caáp baét ñaàu môû, moät löôïng khoâng khí nhoû ñi vaøo maïch thöù caáp, ñoàng thôøi loã toác ñoä chaäm thöù caáp cuõng môû ñeå cung caáp theâm moät löôïng nhieân lieäu cho maïch chính sô caáp. 172
  43. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu Döôùi taùc duïng cuûa ñoä chaân khoâng sau böôùm ga thöù caáp, nhieân lieäu töø buoàng phao ñöôïc huùt ra khoûi gic lô chính vaø ñeán gic lô chaïy chaäm thöù caáp. Taïi ñaây khoâng khí qua gic lô khoâng khí hoaø troän vôùi nhieân lieäu vaø qua gic lô tieát kieäm ôû van ñieän thöù caáp. Löôïng hoãn hôïp naøy di chuyeån doïc theo ñöôøng oáng vaø phun ra khoûi loã chaïy chaäm thöù caáp. IV. MAÏCH THÖÙ CAÁP TOÁC ÑOÄ CAO Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû soá voøng quay cao hoaëc taûi lôùn, löôïng hoãn hôïp cung caáp cho ñoäng cô töø maïch sô caáp toác ñoä cao vaø maïch thöù caáp tốc độ cao. Loã chaïy chaäm thöù caáp boå xung nhieân lieäu cho ñoäng cô khi böôùm ga thöù caáp baét ñaàu môû. Khi böôùm ga thöù caáp môû lôùn maïch chính thöù caáp baét ñaàu cung caáp nhieân lieäu. Böôùm ga thöù caáp ñöôïc ñieàu khieån baèng maøng chaân khoâng. Khi böôùm ga sô caáp môû nhoû ñoä chaân khoâng taïi loã chaân khoâng sô caáp chöa ñuû lôùn, khoâng thaéng ñöôïc söùc caêng loø xo neân buôùm ga thöù caáp vaãn ñoùng. Khi böôùm ga sô caáp môû lôùn, ñoä chaân khoâng töø loã chaân khoâng sô caáp truyeàn ñeán maøng ñieàu khieån böôùm ga thöù caáp. Döôùi taùc duïng cuûa ñoä chaân khoâng, maøng dòch chuyeån laøm böôùm ga thöù caáp môû vaø khoâng khí ñi vaøo maïch thöù caáp laøm cho ñoä chaân khoâng taïi loã chaân khoâng thöù caáp hình thaønh. Döôùi taùc 173
  44. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu duïng cuûa hai loã chaân khoâng sô vaø thöù laøm cho caùnh böôùm ga thöù caáp môû roäng ñeå giuùp cho ñoäng cô phaùt ra coâng suaát lôùn. V. MAÏCH LAØM ÑAÄM Caû maïch chính sô caáp vaø thöù caáp chæ cung caáp moät löôïng hoãn hôïp giuùp cho ñoäng cô chaïy tieát kieäm vôùi tæ soá A/F = 16/1 – 18/1. Vì vaäy, ñeå ñoäng cô phaùt ra coâng suaát cöïc ñaïi khi caùnh böôùm ga sô caáp môû lôùn, phaûi boå xung theâm moät löôïng nhieân lieäu cho ñoäng cô. Khi böôùm ga sô caáp môû nhoû, ñoä chaân khoâng trong ñöôøng oáng naïp lôùn. Ñoä chaân khoâng naøy truyeàn qua ñöôøng oáng huùt piston ñi leân laøm loø xo A neùn laïi, loø xo B ñaåy van laøm ñaäm ñoùng kín. Khi caùnh böôùm ga môû lôùn, ñoä chaân khoâng trong ñöôøng oáng naïp yeáu , loø xo A ñaåy piston di chuyeån töø treân xuoáng laøm cho van laøm ñaäm môû ñeå cung caáp theâm moät löôïng nhieân lieäu qua maïch chính sô caáp. VI. BÔM TAÊNG TOÁC Khi xe chaïy treân ñöôøng muoán taêng toác nhanh choùng thì hoãn hôïp phaûi giaøu A/F = 8/1. Khi caùnh böôùm ga sô caáp môû ñoät ngoät, löôïng khoâng khí töø beân ngoaøi qua boä cheá hoaø khí taêng maïnh laøm hình thaønh ñoä chaân khoâng lôùn ôû oáng khueách taùn sô caáp. Ñoä chaân khoâng naøy laäp töùc ñöôïc truyeàn qua voøi phun chính sô caáp ñeå huùt nhieân lieäu ra khoûi voøi phun. Tuy nhieân, do quaùn tính cuûa doøng nhieân lieäu vaø nhieân lieäu coù ñoä nhôùt, neân löôïng nhieân lieäu cung caáp ra khoûi voøi phun chính gia taêng töø töø. Ñieàu naøy laøm cho hoãn hôïp chaùy ôû giai ñoaïn töùc thôøi quaù ngheøo laøm cho ñoäng cô bò söôïng. Ñeå khaéc phuïc, ngöôøi ta boá trí trong boä cheá hoaø khí moät bôm taêng toác. 174
  45. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu Khi böôùm ga môû nhoû, qua cô caáu tay ñoøn laøm cho piston ñi leân, van thoaùt ñoùng, van naïp môû vaø nhieân lieäu töø buoàng phao ñieàn ñaày beân döôùi cuûa piston bôm. Khi taêng toác, böôùm ga ñieàu khieån tay ñoøn boá trí ôû beân ngoaøi boä cheá hoøa khí dòch chuyeån. Tay ñoøn naøy seõ neùn moät loø xo qua cô caáu truyeàn ñoäng laøm piston bôm ñi xuoáng töø töø. Piston ñi xuoáng laøm van naïp ñoùng, van thoaùt môû vaø nhieân lieäu ñöôïc phun töø töø ra khoûi mieäng voøi phun ñeå hoå trôï nhieân lieäu cho maïch chính. VII. HEÄ THOÁNG BÖÔÙM GIOÙ TÖÏ ÑOÄNG Khi ñoäng cô laïnh nhieân lieäu bay hôi khoâng toát, phaàn lôùn nhieân lieäu baùm vaøo ñöôøng oáng naïp, xy lanh, naép maùy laøm cho hoãn hôïp bò ngheøo neân ñoäng cô raát khoù khôûi ñoäng. Beân caïnh ñoù, khi laïnh ma saùt ñoäng cô lôùn neân toác ñoä quay cuûa truïc khuyûu bò chaäm laøm cho ñoä chaân khoâng trong ñöôøng oáng naïp yeáu neân löôïng nhieân lieäu cung caáp töø boä cheá hoøa khí cuõng giaûm ñi. Ñeå khôûi ñoäng deã daøng khi laïnh, ngöôøi ta söû duïng heä thoáng böôùm gioù. Heä thoáng naøy seõ ñaùp öùng söï laøm giaøu hoãn hôïp khi khôûi ñoäng laïnh vaø sau khôûi ñoäng. KHI KHÔÛI ÑOÄNG Khi ñaïp ga ñeå khôûi ñoäng ôû nhieät ñoä döôùi 30˚C, loø xo löôõng kim ñaåy cô caáu laøm böôùm gioù ñoùng kín. Ñoä chaân khoâng sau böôùm gioù laøm cho nhieân lieäu phun ra töø maïch toác ñoä chaäm vaø maïch toác ñoä cao sô caáp nhieàu neân hoãn hôïp giaøu nhieân lieäu giuùp ñoäng cô khôûi ñoäng deã daøng. SAU KHÔÛI ÑOÄNG Khi ñoäng cô hoaït ñoäng, doøng ñieän töø cöïc L cuûa maùy phaùt ñieän cung caáp ñeán ñieän trôû laøm cho nhieät ñoä cuûa loø xo löôõng kim baét ñaàu taêng daàn. Khi löôõng kim noùng, noù cuoän laïi vaø thaû tay ñoøn ñieàu khieån böôùm gioù laøm cho böôùm gioù môû töø töø döôùi taùc duïng cuûa troïng löôïng cuûa noù vaø löïc ñaåy cuûa khoâng khí. 175
  46. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu Khi böôùm gioù môû lôùn daàn, söï laøm giaøu hoãn hôïp giaûm cho ñeán khi caùnh böôùm gioù môû toái ña. Moät nhieät ñieän trôû döông ñöôïc maéc noái tieáp vôùi daây ñieän trôû. Khi nhieät ñoä daây ñieän trôû taêng, ñieän trôû cuûa nhieät ñieän trôû cuõng taêng ñeå laøm giaûm doøng ñieän cung caáp qua daây ñieän trôû khi caùnh böôùm gioù môû hoaøn toaøn. Sau khôûi ñoäng, neáu böôùm gioù môû töø töø, ñoäng cô seõ taét maùy do hoãn hôïp quaù giaøu. Ñeå traùnh tröôøng hôïp naøy, beân ngoaøi boä cheá hoaø khí ngöôøi ta coù boá trí cô caáu CB. Cô caáu CB seõ ñieàu khieån böôùm gioù môû moät phaàn sau khi khôûi ñoäng ñeå boå xung theâm moät löôïng khoâng khí cho ñoäng cô. CÔ CAÁU ÑIEÀU KHIEÅN BÖÔÙM GIOÙ MÔÛ MOÄT PHAÀN CB Cô caáu CB coù hai maøng ñieàu khieån böôùm gioù theo hai nhieät ñoä khaùc nhau. 176
  47. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu Sau khôûi ñoäng, neáu nhieät ñoä nöôùc laøm maùt döôùi 17°C , TVSV ñoùng neân maøng B khoâng hoaït ñoäng. Ñoä chaân khoâng sau böôùm ga truyeàn qua moät loã tieát löu vaø taùc duïng leân maøng A laøm cho maøng dòch chuyeån töø töø laøm cho caùnh böôùm gioù môû nheï. Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt treân 17°C, TVSV môû. Döôùi taùc duïng cuûa ñoä chaân khoâng, maøng B dòch chuyeån laøm cho caùnh böôùm gioù môû lôùn hôn. Neáu nhö oâtoâ hoaït ñoäng sau khôûi ñoäng laïnh, löôïng khoâng khí cung caáp khoâng ñuû so vôùi löôïng nhieân lieäu cung caáp töø maïch chính vaø bôm taêng toác. Nhö vaäy hoãn hôïp quaù giaøu vaø ñoäng cô seõ bò söôïng hoaëc bò cheát khi caùnh böôùm ga môû ñoät ngoät. Ñeå traùnh ñieàu naøy, böôùm gioù phaûi ñöôïc môû nheï ñeå taêng löôïng khoâng khí naïp khi caùnh böôùm ga môû lôùn. Cô caáu naøy ñöôïc goïi laø cô caáu khoâng taûi. 177
  48. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu Khi böôùm ga sô caáp môû lôùn, tay ñoøn böôùm ga sô caáp di chuyeån theo taùc ñoäng leân cam caàm chöøng nhanh, laøm cam laät ngang keùo böôùm gioù môû ñeå cung caáp theâm moät löôïng khoâng khí cho ñoäng cô. CÔ CAÁU ÑIEÀU KHIEÅN BÖÔÙM GIOÙ MÔÛ HOAØN TOAØN CO Neáu heä thoáng ñieàu khieån böôùm gioù töï ñoäng coù moät vaøi sai soùt, böôùm gioù seõ môû khoâng ñuùng khi ñoäng cô ñaõ noùng, laøm cho hoãn hôïp giaøu. Ñeå khaéc phuïc ñieàu naøy, ngöôøi ta duøng cô caáu ñieàu khieån caùnh böôùm gioù môû hoaøn toaøn (Choke Opener). Noù seõ ñieàu khieån böôùm gioù môû khi ñoäng cô noùng. Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt döôùi 68°C, van nhieät ñieàu khieån chaân khoâng TVSV (Thermostatic Vacuum Switch Valve) ñoùng, neân cô caáu ñieàu khieån böôùm gioù môû hoaøn toaøn khoâng laøm vieäc. 178
  49. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt treân 68°C, TVSV môû. Ñoä chaân khoâng töø ñöôøng oáng naïp ñöôïc daãn ñeán boä CO laøm maøng dòch chuyeån vaø böôùm gioù ñöôïc môû hoaøn toaøn. VIII. CÔ CAÁU CAÀM CHÖØNG NHANH Sau khôûi ñoäng laïnh, nhieät ñoä ñoäng cô thaáp neân ma saùt trong ñoäng cô lôùn. Vì vaäy, phaûi gia taêng toác ñoä caàm chöøng ñeå ñoäng cô hoaït ñoäng ñöôïc toát hôn baèng caùch ngöôøi ta söû duïng cô caáu caàm chöøng nhanh. Khi khôûi ñoäng laïnh, neáu chuùng ta ñaïp ga vaø buoâng noù, böôùm gioù seõ bị loø xo löôõng kim ñaåy neân ñoùng hoaøn toaøn. Khi böôùm gioù ñoùng, noù seõ keùo thanh ñöùng laøm cho cam caàm chöøng nhanh xoay. Vì vaäy khi buoâng baøn ñaïp ga thì caàn cam seõ tì vaøo cam caàm chöøng nhanh laøm cho böôùm ga môû nheï neân toác ñoä ñoäng cô ñöôïc gia taêng. Khi ñoäng cô noùng, noù vaãn hoaït ñoäng ôû cheá ñoä caàm chöøng nhanh. Neáu chuùng ta ñaïp ga, böôùm gioù seõ ñaåy thanh ñöùng laøm cam caàm chöøng nhanh xoay naèm ngang laøm böôùm ga ñoùng kín vaø ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä caàm chöøng. IX. CÔ CAÁU ÑIEÀU KHIEÅN VÒ TRÍ BÖÔÙM GA TP Khi giaûm toác, ñoä chaân khoâng sau böôùm ga raát lôùn. Nguyeân nhaân naøy laøm cho löôïng nhieân lieäu cung caáp töø loã caàm chöøng taêng maïnh, nhieân lieäu chaùy khoâng heát laøm gia taêng söï tieâu hao nhieân lieäu vaø gaây oâ nhieåm moâi tröôøng. Ñeå khaéc phuïc ngöôøi ta duøng moät cô caáu ñeå ñieàu khieån caùnh böôùm ga kheùp laïi töø töø. Cô caáu naøy ñöôïc goïi laø cô caáu TP (Throttle Positioner). 179
  50. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu Khi giaûm toác, böôùm ga bò vít ñieàu chænh TP chaän laïi neân khoâng theå kheùp laïi ñöôïc. Trong thôøi ñieåm naøy, ñoä chaân khoâng sau böôùm ga truyeàn qua ñöôøng oáng tôùi loã tieát löu. Do loã tieát löu raát beù, neân ñoä chaân khoâng truyeàn ñeán maøng TP chaäm laøm cho maøng dòch chuyeån töø töø neân caùnh böôùm ga cuõng kheùp laïi töø töø. Söï ñieàu khieån böôùm ga ñoùng töø töø laøm cho toác ñoä ñoäng cô giaûm chaäm traùnh ñöôïc söï ñaäm ñaëc cuûa hoãn hôïp khi giaûm toác. ÔÛ moät soá ñoäng cô ngöôøi ta söû duïng boä giaûm chaán DP (Dash Pot) ñeå thay theá cho boä TP. Khi böôùm ga môû lôùn maøng DP chuyeån ñoäng ñi leân, luùc naøy khoâng khí qua loã tieát löu vaø van moät chieàu ñeå ñeán maøng DP. Khi ñoäng cô giaûm toác, loø xo coù xu höôùng keùo maøng veà vò trí ban ñaàu, nhöng do van moät chieàu ñoùng vaø khoâng khí chæ thoaùt ra khoûi maøng qua loã tieát löu, neân maøng di chuyeån chaäm , laøm böôùm ga kheùp laïi töø töø. X. BÔM TAÊNG TOÁC PHUÏ AAP Noù duøng hoå trôï theâm moät löôïng nhieân lieäu vôùi bôm taêng toác chính khi nhieät ñoä ñoäng cô döôùi 68°C. Khi caùnh böôùm ga môû nhoû ñoä chaân khoâng töø ñöôøng oáng naïp truyeàn ñeán buoàng A laøm maøng dòch chuyeån vaø loø xo bò neùn laïi. Söï dòch chuyeån cuûa maøng laøm van thoaùt ñoùng vaø van naïp môû, nhieân lieäu töø buoàng phao ñieàn ñaày vaøo buoàng B. Khi böôùm ga môû ñoät ngoät laøm ñoä chaân khoâng trong ñöôøng oáng naïp giaûm maïnh, neân loø xo neùn maøng trôû veà vò trí ban ñaàu laøm van naïp ñoùng vaø van thoaùt môû, nhieân lieäu ñöôïc phun ra khoûi voøi phun ñeå hoå trôï theâm nhieân lieäu. 180
  51. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu Bôm taêng toác phuï khoâng hoaït ñoäng khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt treân 68°C do TVSV ñoùng. C. KIEÅM TRA BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ 1. KIEÅM TRA MÖÏC NHIEÂN LIEÄU TRONG BUOÀNG PHAO Möïc nhieân lieäu trong buoàng phao laø moät thoâng soá khoâng ñoåi. Neáu möïc nhieân lieäu bò sai leäch, chuùng ta ñieàu chænh laïi cho ñuùng baèng caùch uoán caàn ôû phao xaêng ñeå thay ñoåi vò trí cuûa van. ÔÛ moät soá boä cheá hoøa khí ñeá van coù theå thay ñoåi ñöôïc, khi thay ñoåi vò trí cuûa ñeá van töùc thay ñoåi möùc nhieân lieäu trong buoàng phao. 2. KIEÅM TRA CÔ CAÁU ÑIEÀU KHIEÅN BÖÔÙM GIOÙ MÔÛ TÖÏ ÑOÄNG Boä ñieàu khieån böôùm gioù môû töï ñoäng duøng ñeå ñieàu khieån löôïng hoãn hôïp cung caáp cho ñoäng cô khi khôûi ñoäng, sau khôûi ñoäng vaø trong giai ñoaïn laøm aám. a. Thaùo ñaàu noái ñieän ñeán boä ñieàu khieån böôùm gioù môû töï ñoäng. b. Duøng ñoàng hoà kieåm tra ñieän trôû cuoän daây nhieät. R = 17 – 19 Ω ôû nhieät ñoä 20°C. 181
  52. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu c. Noái laïi ñaàu noái ñieän. d. Khôûi ñoäng ñoäng cô. e. Kieåm tra böôùm gioù baét ñaàu môû vaø ñoä noùng cuûa boä ñieàu khieån böôùm gioù môû töï ñoäng. 3. KIEÅM TRA BOÄ ÑIEÀU KHIEÅN BÖÔÙM GIOÙ MÔÛ MOÄT PHAÀN Boä ñieàu khieån caùnh böôùm gioù môû moät phaàn duøng ñeå ñieàu khieån böôùm gioù môû nheï sau khi khôûi ñoäng. a. Khôûi ñoäng ñoäng cô. b. Khi ñoäng cô laïnh, thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng cung caáp ñeán maøng, caùnh böôùm gioù phaûi kheùp laïi. c. Noái laïi ñöôøng oáng chaân khoâng vaø kieåm tra söï di chuyeån cuûa böôùm gioù trong thôøi gian töø 1 ñeán 5 giaây. d. Döøng ñoäng cô. 4. KIEÅM TRA BOÄ ÑIEÀU KHIEÅN BÖÔÙM GIOÙ MÔÛ MOÄT PHAÀN KIEÅU 2 MAØNG 182
  53. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu a. Khôûi ñoäng ñoäng cô. b. Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt döôùi 5°C thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng ñeán maøng B, böôùm gioù khoâng di chuyeån. c. Noái ñöôøng oáng chaân khoâng ñeán maøng B. d. Thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng ñeán maøng A vaø kieåm tra söï di chuyeån cuûa böôùm gioù. e. Noái laïi ñöôøng oáng chaân khoâng ñeán maøng A vaø kieåm tra söï di chuyeån cuûa böôùm gioù trong thôøi gian töø 1 ñeán 5 giaây. f. Döøng ñoäng cô. 5. KIEÅM TRA BOÄ ÑIEÀU KHIEÅN BÖÔÙM GIOÙ MÔÛ HOAØN TOAØN a. Thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng ñeán boä CO. b. Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt döôùi 40°C. Ñaïp ga vaø buoâng chaân ga ñeå cho caùnh böôùm gioù kheùp laïi. c. Khôûi ñoäng ñoäng cô. d. Noái laïi ñöôøng oáng chaân khoâng ñeán boä CO vaø kieåm tra böôùm gioù khoâng di chuyeån. e. Döøng ñoäng cô. 6. KIEÅM TRA BÔM TAÊNG TOÁC PHUÏ a. Nhieät ñoä nöôùc laøm maùt döôùi 40°C. b. Khôûi ñoäng ñoäng cô. c. Boùp ñöôøng oáng chaân khoâng ñeán boä AAP vaø döøng ñoäng cô. d. Buoâng tay thaû ñöôøng oáng. e. Kieåm tra nhieân lieäu phun ra töø bôm taêng toác. f. Döøng ñoäng cô. 7. KIEÅM TRA VAN ÑIEÀU KHIEÅN THOÂNG KHÍ OVCV a. Thaùo ñöôøng oáng ñeán boä OVCV b. Thoåi khoâng khí vaøo vaø kieåm tra boä OVCV laø môû. c. Khôûi ñoäng ñoäng cô. d. Khi ñoäng cô ôû toác ñoä caàm chöøng. Thoåi khoâng khí vaøo vaø kieåm tra boä OVCV laø ñoùng. e. Döøng ñoäng cô. 183
  54. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu f. Thaùo ñaàu noái ñieän ñeán boä OVCV vaø kieåm tra ñieän trôû cuûa cuoän daây. R = 63 - 73Ω g. Noái laïi ñöôøng oáng vaø ñaàu noái ñieän. 8. KIEÅM TRA BOÄ ÑIEÀU KHIEÅN BÖÔÙM GIOÙ MÔÛ MOÄT PHAÀN KHI ÑOÄNG CÔ NOÙNG a. Cho ñoäng cô hoaït ñoäng ñeå ñaït nhieät ñoä bình thöôøng. b. Thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng töø maøng B cuûa boä CB vaø kieåm tra söï kheùp laïi cuûa böôùm gioù. c. Noái ñöôøng oáng trôû laïi maøng B. d. Döøng ñoäng cô. 9. KIEÅM TRA BOÄ ÑIEÀU KHIEÅN BÖÔÙM GIOÙ MÔÛ HOAØN TOAØN KHI ÑOÄNG CÔ NOÙNG a. Cho ñoäng cô hoaït ñoäng ñeå ñaït nhieät ñoä bình thöôøng. 184
  55. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu b. Döøng ñoäng cô. c. Thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng ñeán boä CO. d. Xoay nheï böôùm ga. Khi böôùm ga môû, duøng tay ñaåy böôùm gioù ñoùng. Buoâng tay ga. e. Khôûi ñoäng ñoäng cô nhöng khoâng ñaïp baøn ñaïp ga. f. Noái laïi ñöôøng oáng chaân khoâng vaø kieåm tra söï di chuyeån cuûa böôùm gioù khi cam caàm chöøng nhanh ñöôïc thaû töø vò trí baäc thöù 3. g. Döøng ñoäng cô. 10. BÔM TAÊNG TOÁC PHUÏ KHI ÑOÄNG CÔ NOÙNG: AAP a. Laøm aám ñoäng cô ñeå ñaït ñöôïc nhieät ñoä bình thöôøng. b. Thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng töø boä AAP. c. Kieåm tra khoâng coù ñoä chaân khoâng baèng ngoùn tay cuûa baïn. d. Noái laïi ñöôøng oáng chaân khoâng. 11.KIEÅM TRA SÖÏ HOAÏT ÑOÄNG BÔM TAÊNG TOÁC PHUÏ AAP a. Khôûi ñoäng ñoäng cô. b. Thaùo ñöôøng oáng ñeán boä AAP. c. Cung caáp vaø nhaû tröïc tieáp chaân khoâng tôùi boä AAP ôû toác ñoä caàm chöøng. d. Kieåm tra coù söï thay ñoåi soá voøng quay ñoäng cô khi nhaû chaân khoâng. e. Noái ñöôøng oáng trôû laïi boä AAP. f. Döøng ñoäng cô. g. Khi kieåm tra, neáu khoâng ñuùng thì thay theá boä AAP. 12. KIEÅM TRA BÔM TAÊNG TOÁC CHÍNH Môû böôùm ga vaø kieåm tra nhieân lieäu phun ra töø voøi phun bôm taêng toác. 185
  56. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu 13. KIEÅM TRA VAØ ÑIEÀU CHÆNH BOÄ CHOÁNG TRAÛ BÖÔÙM GA ÑOÄT NGOÄT DP Boä choáng traû böôùm ga ñoät ngoät duøng ñeå ñieàu khieån caùnh böôùm ga ñoùng töø töø khi giaûm toác. a. Khôûi ñoäng ñoäng cô. b. Môû böôùm ga cho ñeán khi caàn ga taùch khoûi boä DP. c. Thaû böôùm ga töø töø vaø kieåm tra söï chaïm caàn ga vôùi boä DP ôû soá voøng quay 2.300 v/p. d. Döøng ñoäng cô. e. Neáu toác ñoä khoâng ñuùng, ñieàu chænh laïi vò trí cuûa boä DP. 186
  57. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu CAÙC BOÄ PHAÄN CUÛA BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ 187
  58. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu 188
  59. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu D. PHÖÔNG PHAÙP THAÙO BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ TÖØ ÑOÄNG CÔ Ñeå taùch boä cheá hoøa khí ra khoûi ñoäng cô, tröôùc tieân chuùng ta thöïc hieän moät soá coâng vieäc sau: 1. Xaû nöôùc laøm maùt ra khoûi ñoäng cô. 2. Thaùo loïc gioù. 3. Thaùo daây ga ra khoûi boä cheá hoøa khí. 4. Thaùo daây caùp töø hoäp soá töï ñoäng. 5. Thaùo ñaàu noái ñieän ñeán boä cheá hoøa khí. 6. Thaùo caùc ñöôøng oáng. ƒ Ñöôøng nhieân lieäu cung caáp ñeán boä cheá hoøa khí. ƒ OÁng noái tôùi boä OVCV. ƒ Caùc ñöôøng oáng choáng oâ nhieåm. Caàn phaûi löu yù vò trí cuûa chuùng. 7. Nôùi loûng ñeàu caùc ñai oác vaø thaùo boä cheá hoøa khí ra khoûi ñöôøng oáng naïp. 8. Duøng vaûi che kín ñöôøng oáng naïp. E. THAÙO RAÕ BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ PHAÀN NAÉP BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ 1. Thaùo caùc cöïc ñieän ra khoûi ñaàu noái ñieän vaø chuù yù vò trí cuûa noù. 2. Thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng ñeán boä CB. 3. Thaùo cô caáu truyeàn ñoäng boä CB. 4. Thaùo cô caáu truyeàn ñoäng töø cam caàm chöøng nhanh. 5. Thaùo loø xo. 189
  60. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu 6. Thaùo caùc con vít laép gheùp phaàn treân boä cheá hoaø khí vôùi thaân cuûa noù. ƒ (1) Taám ñaùnh soá. ƒ (2) Giaù ñôû A. ƒ (3) Giaù ñôû B. 7. Naâng phaàn treân boä cheá hoøa khí ra ngoaøi. Laáy ñeäm laøm kín. 8. Thaùo phao xaêng vaø van ra khoûi naép boä cheá hoøa khí. 9. Thaùo ñeá van vaø ñeäm laøm kín. Caàn chuù yù laø phaûi löïa choïn tuoác nô vít cho phuø hôïp vôùi coâng vieäc. 10. Thaùo piston cuûa maïch laøm ñaäm. ƒ Nôùi loûng vít giöõ. ƒ Giöõ piston vaø thaùo boä chaän piston. ƒ Thaùo piston vaø loø xo cuûa maïch laøm ñaäm. 11. Thaùo boä OVCV. 12. Thaùo taám ñaäy. 190
  61. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu 13. Thaùo boä ñieàu khieån böôùm gioù môû toaøn phaàn. 14. Thaùo voû boä ñieàu khieån böôùm gioù môû töï ñoäng. ƒ Thaùo ba con vít. ƒ Laáy voøng chaän, voû boä ñieàu khieån böôùm gioù, ñeäm kín 15. Thaùo boä ñieàu khieån böôùm gioù môû moät phaàn. ƒ Thaùo ba con vít, naép vaø ñeäm kín. ƒ Thaùo voøng chöõ E, voøng chaän, voøng ñeäm vaø maøng. Vôùi kieåu hai maøng: ƒ Thaùo 3 con vít, naép che, loø xo, maøng vaø voû boä CB. Thaùo voøng chöõ E, voøng chaän vaø maøng. 191
  62. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu THAÙO RAÕ PHAÀN THAÂN BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ 1. Thaùo boä DP. 2. Thaùo caùc gic lô vaø van laøm ñaäm. a. Duøng SST thaùo gic lô chaïy chaäm (1). b. Thaùo van laøm ñaäm (b). c. Thaùo gic lô chính thöù caáp©. d. Thaùo ñai oác (d) vaø ñeäm laøm kín. e. Thaùo gic lô chính sô caáp (e). 192
  63. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu 3. Thaùo oáng khueách taùn nhoû thöù caáp. ƒ Thaùo hai con vít. ƒ Thaùo oáng khueách taùn nhoû. ƒ Ñeäm laøm kín. 4. Thaùo van Solenoid vaø ñeäm kín. 5. Thaùo boä ñieàu khieån böôùm ga thöù caáp. ƒ Thaùo loø xo. ƒ Thaùo hai con vít. ƒ Taùch moái noái vaø thaùo boä ñieàu khieån böôùm ga thöù caáp. 6. Raõ boä ñieàu khieån böôùm ga thöù caáp. ƒ Thaùo 4 con vít. ƒ Thaùo maøng . 193
  64. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu 7. Thaùo bôm taêng toác. 8. Thaùo nuùt. 9. Thaùo bôm taêng toác phuï AAP. ƒ Thaùo 3 con vít. ƒ Voû bôm. ƒ Loø xo. ƒ Maøng. 10. Thaùo maët kính buoàng phao. 11. Thaùo ñeá boä cheá hoøa khí. ƒ Thaùo 3 con vít. ƒ Taùch ñeá boä cheá hoøa khí ra khoûi thaân. 12. Duøng hoùa chaát laøm saïch thaân boä cheá hoøa khí vaø caùc maïch nhieân lieäu vaø khoâng khí. 194
  65. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu F. KIEÅM TRA CAÙC CHI TIEÁT 1. Quan saùt vaø kieåm tra caùc chi tieát phao vaø van. 2. Kieåm tra söï chuyeån ñoäng nheï nhaøng cuûa piston laøm ñaäm. 3. Kieåm tra söï môû vaø ñoùng cuûa van laøm ñaäm. ƒ Ñeå van ôû traïng thaùi bình thöôøng, khi thoåi khoâng khí qua van thì van phaûi ñoùng kín. ƒ Duøng ngoùn tay ñaåy van laøm ñaäm môû, khi thoåi thì khoâng khí phaûi ñi qua van laøm ñaäm deã daøng. 4. Kieåm tra van solenoid. ƒ Duøng accu cung caáp nguoàn ñeán van solenoid. ƒ Laéng nghe tieáng nhaûy cuûa van khi ñoùng ngaét ñieän. ƒ Neáu söï hoaït ñoäng cuûa van khoâng chính xaùc thì thay môùi. 5. Kieåm tra cuoän daây nhieät cuûa boä ñieàu khieån böôùm gioù môû töï ñoäng. Ñieän trôû laø 1,7 – 1,9 Ω ôû nhieät ñoä 20°C. 195
  66. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu 6. Kieåm tra boä OVCV. ƒ Kieåm tra van vaø ñeá van. ƒ Kieåm tra söï chuyeån ñoäng nheï nhaøng cuûa truïc van. ƒ Kieåm tra ñieän trôû: 63 - 73Ω khi laïnh. ƒ Cung caáp ñieän accu ñeán hai cöïc cuûa van. ƒ Duøng tay ñaåy nheï van vaø kieåm tra van ñöôïc giöõ chaët. 7. Kieåm tra maøng boä CO. ƒ Cung caáp chaân khoâng ñeán maøng. ƒ Kieåm tra chaân khoâng, khoâng bò giaûm. ƒ Kieåm tra ñaàu noái di chuyeån khi cung caáp chaân khoâng. G. LAÉP BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ 1. Laép ñeá boä cheá hoaø khí vaøo thaân cuûa noù vaø chuù yù vaán ñeà laøm kín. 196
  67. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu 2. Thay môùi O ring vaø laép laïi maët kính kieåm tra möùc nhieân lieäu. 3. Laép bôm taêng toác phuï: AAP ƒ (1) Maøng. ƒ (2) Loø xo. ƒ (3) Naép. 4. Laép nuùt. 5. Laép bôm taêng toác. ƒ (1) Loø xo. ƒ (2) Maøng. ƒ (3) Naép. 6. Laép boä ñieàu khieån böôùm ga thöù caáp. ƒ (1) Naép ñaäy. ƒ (2) Loø xo. ƒ (3) Maøng. ƒ (4) Naép che. ƒ (5) Keïp. ƒ (6) Moùc daây. 7. Thay môùi ñeäm kín vaø laép boä ñieàu khieån böôùm ga thöù caáp vaøo boä CHK. ƒ Thay ñeäm laøm kín. ƒ Laép boä ñieàu khieån böôùm ga thöù caáp. ƒ Laép loø xo hoài vò. 197
  68. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu 8. Laép van solenoid. ƒ Thay môùi O Ring. ƒ Laép van vôùi moät ñeäm kín môùi. 9. Laép oáng khueách taùn nhoû thöù caáp vôùi moät ñeäm kín môùi. 10. Laép caùc gic lô vaø van laøm ñaäm. ƒ (a) Gic lô chính thöù caáp vôùi moät ñeäm môùi. ƒ (b) Gic lô chính sô caáp vôùi moät ñeäm môùi. ƒ © Van laøm ñaäm. ƒ (d) Ñai oác vôùi ñeäm kín môùi. ƒ (e) Laép gic lô chaïy chaäm vôùi O-ring môùi. 198
  69. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu 11. Laép boä DP LAÉP CAÙC BOÄ PHAÄN TREÂN NAÉP BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ Laép boä CB ( Kieåu moät maøng). ƒ Ñöa maøng vaøo vò trí cuûa noù vaø laép mieáng chaän, loø xo vôùi moät voøng chöõ E. ƒ Ñöa truïc cuûa maøng vaøo loã cuûa noù. ƒ Laép loø xo, naép cuûa boä CB. KIEÅU HAI MAØNG 1. Ñöa maøng trong vaøo vò trí cuûa noù vaø laép mieáng chaän vôùi voøng chöõ E. 2. Ñöa truïc maøng beân trong vaøo loã cuûa noù. 3. Laép caùc boä phaân coøn laïi goàm: ƒ (1) Loø xo. ƒ (2) Voû ƒ (3) Maøng ngoaøi. ƒ (4) Naép 199
  70. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu 4. Laép voû boä ñieàu khieån buôùm gioù töï ñoäng. ƒ Thay ñeäm kín môùi. ƒ Ñöa loø xo löôõng kim vaøo caàn ñieàu khieån böôùm gioù vaø laép voû ñieàu khieån böôùm gioù töï ñoäng. ƒ Laép daáu treân voû truøng vôùi daáu treân ñeá cuûa noù vaø xieát chaët. 5. Laép cô caáu ñieàu khieån böôùm gioù môû toaøn phaàn CO vôùi vít vaø moùc khoùa. 6. Laép taám ñaäy vôùi ñeäm kín môùi. 7. Laép boä OVCV vôùi 3 con vít. 8. Laép pison laøm ñaäm. ƒ Ñöa loø xo vaø piston laøm ñaäm vaøp loã cuûa noù. ƒ Xieát chaët con vít vôùi taám chaän. 200
  71. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu 9. Laép ñeá van kim vôùi moät ñeäm kín môùi. 10. Laép van vaø phao. ƒ Laép loø xo, piston vaøo van. ƒ Laép boä van kim vaøo ñeá van cho ñuùng. ƒ Laép phao xaêng vaø truïc cuûa noù. 11. Ñieàu chænh möùc phao. ƒ Kieåm tra khe hôû giöõa naép vaø phao. ƒ Neáu khoâng ñuùng ñieàu chænh vò trí A cuûa phao xaêng. 12. Naâng phao vaø duøng thöôùc keïp kieåm tra khoaûng caùch giöõa maët naép boä cheá hoaø khí vaø ñaùy cuûa phao. ƒ Xaùc ñònh khoaûng caùch ƒ Neáu khoâng ñuùng, ñieàu chænh phaàn B cuûa phao. 201
  72. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu 13. Laép laïi van vaø phao xaêng. 14. Thay môùi ñeäm kín vaø laép naép vaøo thaân boä cheá hoøa khí. ƒ (1) Giaù B. ƒ (2) Giaù A. ƒ (3) Mieáng nhoâm ( Number plate). ƒ (b) Laép loø xo. ƒ © Noái caàn ñieàu khieån caàm chöøng nhanh. ƒ (d) Noái caàn ñieàu khieån cuûa boä CO. ƒ (e) Moùc daây. 1. Laép ñöôøng oáng chaân khoâng cuûa boä CB. 2. Ñöa caùc cöïc ñieän vaøo ñaàu noái cuûa noù. H. ÑIEÀU CHÆNH BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ 1. Kieåm tra ñieàu chænh böôùm ga sô caáp. a. Goùc môû laø 90° töø phöông naèm ngang. b. Ñieàu chænh baèng caùch uoán caàn böôùm ga sô caáp nhö hình veõ. 202
  73. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu c. Vôùi böôùm ga sô caáp môû hoaøn toaøn, böôùm ga thöù caáp môû hoaøn toaøn vaø kieåm tra goùc môû cuûa böôùm ga thöù caáp. ƒ 89° töø maët naèm ngang. ƒ Ñieàu chænh baèng caùch uoán caàn böôùm ga thöù caáp. 2. Kieåm tra vaø ñieàu chænh khe hôû böôùm ga thöù caáp. ƒ Môû böôùm ga sô caáp toái ña. ƒ Duøng SST kieåm tra khe hôû giöõa böôùm ga thöù caáp vaø thaân boä CHK. ƒ Khe hôû töø 0,35 – 0,55 mm. ƒ Ñieàu chænh baèng caùch uoán caàn ñaåy leân cuûa böôùm ga thöù caáp. 3. Kieåm tra ñieàu chænh goùc chaïm thöù caáp. ƒ Kieåm tra goùc môû cuûa böôùm ga sô caáp maø taïi vò trí ñoù caàn sô caáp chaïm vaøo caàn cuûa böôùm ga thöù caáp. ƒ Töø 67 - 71° töø phöông naèm ngang. ƒ Ñieàu chænh baèng caùch uoán caàn chaïm sô caáp. 203
  74. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu 4. Ñieàu chænh böôùm gioù töï ñoäng. ƒ Xoay daáu treân voû boä loø xo löôõng kim truøng vôùi daáu cuûa noù. ƒ Böôùm gioù seõ ñoùng hoaøn toaøn khi nhieät ñoä moâi tröôøng laø 20°C hoaëc 25°C. ƒ Tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän hoaït ñoäng cuûa xe, xoay voû loø xo löôõng kim ñeå ñieàu chænh hoãn hôïp khi khôûi ñoäng ñoäng cô. - Xoay theo chieàu kim ñoàng hoà thì hoãn hôïp giaøu. - Xoay ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà thì hoãn hôïp ngheøo. 5. Kieåm tra ñieàu chænh caàm chöøng nhanh. ƒ Môû nheï böôùm ga vaø duøng tay ñaåy böôùm gioù ñoùng ƒ Giöõ böôùm gioù ñoùng vaø buoâng böôùm ga. ƒ Kieåm tra caàn caàm chöøng nhanh ôû vò trí thöù nhaát cuûa cam caàm chöøng nhanh. ƒ Vôùi böôùm gioù ñoùng hoaøn toaøn, kieåm tra goùc môû böôùm ga sô caáp. ƒ Töø 20° ñeán 23° tính töø maët naèm ngang. ƒ Ñieàu chænh baèng caùch xoay vít chænh caàm chöøng nhanh. 6. Kieåm tra – Ñieàu chænh cô caáu khoâng taûi. ƒ Vôùi böôùm ga sô caáp môû hoaøn toaøn, kieåm tra goùc môû cuûa böôùm gioù. 204
  75. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu ƒ Töø 38° ñeán 42° töø maët naèm ngang. ƒ Ñieàu chænh baèng caùch uoán caàn khoâng taûi. 7. Ñieàu chænh boä ñieàu khieån böôùm gioù môû toaøn phaàn: CO a. Xoay nheï böôùm ga sô caáp vaø duøng tay ñaåy böôùm gioù ñoùng. Buoâng böôùm ga sô caáp. b. Caàn cam phaûi ôû vò trí thöù 1 cuûa cam caàm chöøng nhanh. c. Cung caáp chaân khoâng tôùi maøng boä CO. d. Kieåm tra söï môû cuûa böôùm gioù vaø cam caàm chöøng nhanh ñöôïc nhaû töø vò trí thöù 3. e. Ñieàu chænh baèng caùch uoán caàn CO. 8. Kieåm tra ñieàu chænh boä ñieàu khieån böôùm gioù môû moät phaàn: CB a. Môû nheï böôùm ga sô caáp, duøng tay ñaåy böôùm gioù ñoùng vaø nhaû böôùm ga sô caáp. b. Ñoái vôùi kieåu moät maøng. Caáp chaân khoâng ñeán boä CB. c. Kieåm tra goùc môû böôùm gioù : 39° ñeán 43°. d. Thaùo boä ñieàu khieån böôùm gioù töï ñoäng vaø ñieàu chænh baèng caùch uoán caàn böôùm gioù. 205
  76. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu Ñoái vôùi kieåu hai maøng: ƒ Cung caáp chaân khoâng tôùi maøng B. ƒ Kieåm tra goùc môû cuûa böôùm gioù. ƒ Töø 37° ñeán 39°. ƒ Thaùo boä ñieàu khieån böôùm gioù töï ñoäng vaø ñieàu chænh caàn böôùm gioù neáu goùc môû laø khoâng ñuùng. ƒ Cung caáp chaân khoâng ñeán maøng A vaø B cuûa boä CB. ƒ Goùc môû böôùm gioù laø 58 - 62° töø maët naèm ngang. ƒ Ñieàu chænh baèng caùch xoay vít ñieàu chænh CB. 9. Kieåm tra vaø ñieàu chænh bôm taêng toác. a. Xoay truïc böôùm ga sô caáp vaø kieåm tra söï hoaït ñoäng bình thöôøng cuûa maøng bôm taêng toác. b. Xoay truïc böôùm ga vaø kieåm tra haønh trình cuûa truïc bôm taêng toác. Khoaûng 3,5 mm hoaëc 2,67mm. 206
  77. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu 10. Ñieàu chænh laïi vít ñieàu chænh caàm chöøng. ƒ Môû böôùm ga sô caáp vaø ñoùng vôùi böôùm gioù môû hoaøn toaøn. ƒ Cam caàm chöøng nhanh phaûi khoâng hoaït ñoäng. ƒ Kieåm tra goùc môû böôùm ga sô caáp: 14°. ƒ Ñieàu chænh baèng caùch xoay vít ñieàu chænh toác ñoä caàm chöøng. 11. Ñieàu chænh laïi vít ñieàu chænh hoãn hôïp caàm chöøng. a. Xoay vít ñieàu chænh hoãn hôïp caàm chöøng ñoùng hoaøn toaøn. b. Xoay vít ngöôïc trôû ra laø 3 voøng. 12. Kieåm tra ñieàu chænh boä Dash Pot (DP). ƒ Môû böôùm ga cho ñeán khi caàn böôùm ga taùch khoûi ñaàu boä DP. ƒ Nhaû daàn böôùm ga vaø kieåm tra goùc môû cuûa böôùm ga khi noù vöøa chaïm vaøo boä DP. ƒ 19 - 21° töø maët naèm ngang. ƒ Neáu khoâng ñuùng thì ñieàu chænh laïi vò trí cuûa boä DP. 207
  78. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu 13. Laép boä cheá hoøa khí vaøo ñoäng cô. I. KIEÅM TRA BÔM NHIEÂN LIEÄU 1. Kieåm tra van naïp. ƒ Bòt kín ñöôøng oáng ra vôùi caùc ngoùn tay cuûa baïn. ƒ Hoaït ñoäng caàn bôm töø 1 ñeán 2 laàn. 208
  79. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu ƒ Neáu van naïp kín thì maøng seõ ôû beân döôùi vaø caàn bôm di chuyeån töï do. 2. Kieåm tra van thoaùt. ƒ Bòt kín ñöôøng naïp baèng ngoùn tay cuûa baïn. ƒ Kieåm tra söï khoùa cöùng cuûa caàn bôm. ƒ Chuù yù khoâng ñöôïc duøng löïc ñaåy quaù lôùn. ƒ Do bòt ñöôøng naïp vaø aán caàn bôm. Neáu van thaûi ñoùng kín thì ñoä chaân khoâng trong bôm seõ caûn trôû söï ñi xuoáng cuûa maøng bôm. 3. Kieåm tra maøng bôm: ƒ Bít kín ñöôøng naïp, ñöôøng thoaùt vaø ñöôøng hoài nhieân lieäu cuûa bôm. ƒ Khi aán caàn bôm , neáu maøng coøn toát thì noù caûn trôû laïi chuyeån ñoäng ñi xuoáng cuûa maøng bôm. 209
  80. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu 4. Kieåm tra phoát chaän nhôùt: Bòt kín loã thoâng hôi baèng ngoùn tay cuûa baïn vaø kieåm tra söï khoùa cöùng cuûa caàn bôm. J. ÑIEÀU CHÆNH BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ TREÂN OÂTO 1. YEÂU CAÀU ƒ Taét taát caû caùc phuï taûi treân xe. ƒ Thôøi ñieåm ñaùnh löûa phaûi ñöôïc ñieàu chænh chính xaùc. ƒ Hoäp soá phaûi ôû vò trí soá 0 ñoái vôùi hoäp soá thöôøng hoaëc ôû tay soá N ñoái vôùi hoäp soá töï ñoäng. ƒ Laøm aám ñoäng cô ñeå ñaït nhieät ñoä bình thöôøng. ƒ Möïc xaêng trong buoàng phao phaûi chính xaùc. ƒ Böôùm gioù phaûi ñöôïc môû hoaøn toaøn. 2. KIEÅM TRA VAØ ÑIEÀU CHÆNH TOÁC ÑOÄ CAÀM CHÖØNG a. Kieåm tra toác ñoä caàm chöøng. ƒ Noái moät ñoàng hoà ño toác ñoä vaøo ñoäng cô. ƒ Khôûi ñoäng ñoäng cô vaø cho ñoäng cô hoaït ñoäng ôû toác ñoä caàm chöøng. ƒ Ñieàu chænh ñuùng toác ñoä caàm chöøng theo ñuùng thoâng soá cuûa nhaø cheá taïo baèng caùch xoay vít chænh toác ñoä caàm chöøng. b. Ñieàu chænh hoãn hôïp caàm chöøng vôùi maùy phaân tích khí thaûi. 210
  81. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu ƒ Söû duïng maùy phaân tích khí thaûi ñeå ñieàu chænh tæ leä hoãn hôïp ôû toác ñoä caàm chöøng. ƒ Thaùo loïc gioù vaø bòt kín ñöôøng oáng noái vôùi loïc gioù. ƒ Kieåm tra haøm löôïng khí CO coù trong khí thaûi ôû toác ñoä caàm chöøng. Neáu khoâng ñuùng, xoay vít ñieàu chænh toác ñoä caàm chöøng vaø hoãn hôïp caàm chöøng sao cho haøm löôïng khí CO vaø toác ñoä caàm chöøng ñuùng theo qui ñònh. ƒ Ñeå kieåm tra haøm löôïng khí CO chuùng ta thöïc hieän nhö sau. - Gia taêng toác ñoä ñoäng cô khoaûng 2000 v/p khoaûng 1 phuùt tröôùc khi kieåm tra. - Ñôïi töø 1 ñeán 3 phuùt ôû toác ñoä caàm chöøng ñeå cho haøm löôïng khí CO oån ñònh. - Ñöa oáng kieåm tra khí thaûi vaøo oáng giaûm thanh toái thieåu 40 cm vaø kieåm tra haøm löôïng khí CO. c. Ñieàu chænh hoãn hôïp caàm chöøng khi khoâng coù maùy ño khí thaûi. ƒ Thaùo loïc gioù vaø bòt kín ñöôøng oáng. ƒ Khôûi ñoäng ñoäng cô vaø cho ñoäng cô hoaït ñoäng ôû toác ñoä caàm chöøng. ƒ Ñieàu chænh vít hoãn hôïp caàm chöøng sao cho toác ñoä ñoäng cô laø lôùn nhaát. ƒ Ñieàu chænh vít ñieàu chænh toác ñoä caàm chöøng cho ñuùng vôùi toác ñoä cho cuûa nhaø cheá taïo. ƒ Ñieàu chænh laïi vít ñieàu chænh hoãn hôïp caàm chöøng nhö treân. ƒ Ñieàu chænh laïi toác ñoä caàm chöøng. Chuù yù: ÔÛ moät soá ñoäng cô vít ñieàu chænh hoãn hôïp caàm chöøng ñöôïc bít kín. Do vaäy, muoán ñieàu chænh hoãn hôïp caàm chöøng thì phaûi khoan laáy naép ñaäy ra ngoaøi. Toác ñoä caàm chöøng khoâng theå ñieàu chænh ñöôïc do caùc nguyeân nhaân sau: ƒ Möùc nhieân lieäu trong buoàng phao khoâng chính xaùc. ƒ Gic lô chính hoaëc gic lô chaïy chaäm bò ngheït. ƒ loã khoâng khí cuûa maïch chaïy chaäm bò ngheït. ƒ Van solenoid khoâng môû. ƒ Ñöôøng oáng naïp khoâng kín. ƒ Caùc ñöôøng oáng chaân khoâng bò roø. ƒ Caùc ñöôøng oáng daãn nhieân lieäu bò ngheït. ƒ Böôùm gioù khoâng môû. ƒ Vít ñieàu chænh hoãn hôïp caàm chöøng bò moøn khuyeát. ƒ Truïc böôùm ga boä cheá hoaø khí bò moøn khuyeát. ƒ Thieáu ñeá caùch nhieät giöõa boä cheá hoøa khí vaø ñöôøng oáng naïp. ƒ AÙp suaát neùn cuûa caùc xy lanh khoâng ñeàu. ƒ Thôøi ñieåm ñaùnh löûa khoâng chính xaùc. 2. ÑIEÀU CHÆNH CAÀM CHÖØNG NHANH ƒ Thaùo loïc gioù vaø bòt kín caùc ñuôøng oáng. 211
  82. Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu ƒ Thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng taïi loã M cuûa TVSV (Van nhieät ñieàu khieån chaân khoâng) vaø bòt kín loã M. Coâng vieäc naøy thöïc hieän nhaèm muïc ñích khoâng cho heä thoáng tuaàn hoaøn khí thaûi vaø boä ñieàu khieån caùnh böôùm gioù môû toaøn phaàn hoaït ñoäng. ƒ Xoay caùnh böôùm ga môû nheï vaø giöõ noù, ñaåy cam caàm chöøng nhanh laät ngang vaø buoâng caùnh böôùm ga. ƒ Khôûi ñoäng ñoäng cô nhöng khoâng ñaïp baøn ñaïp ga. ƒ Xoay vít ñieàu chænh toác ñoä caàm chöøng nhanh khoaûng 1.200 v/p. ƒ Laép laïi caùc boä phaän ñaõ thaùo. 212
  83. Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn CHÖÔNG 10 HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA ÔÛ ñoäng cô ñoát trong, coâng suaát cuûa ñoäng cô sinh ra do söï ñoát chaùy hoãn hôïp khoâng khí nhieân lieäu trong xy lanh. Ñoái vôùi ñoäng cô xaêng, tia löûa ñieän töø bu gi phaûi ñuû khaû naêng ñoát chaùy hoãn hôïp khoâng khí vaø nhieân lieäu ôû cuoái quaù trình neùn. Chöùc naêng cuûa heä thoáng ñaùnh löûa laø duøng ñeå bieán ñoåi ñieän aùp cuûa aéc quy hoaëc maùy phaùt ñieän thaønh ñieän cao aùp töø 10KV hoaëc cao hôn ñuû khaû naêng phoùng ñieän qua hai cöïc cuûa bu gi ñeå ñoát chaùy hoãn hôïp khoâng khí nhieân lieäu trong xy lanh ôû moïi cheá ñoä laøm vieäc cuûa ñoäng cô. A. PHAÂN LOAÏI Heä thoáng ñaùnh löûa aéc quy coù theå chia laøm caùc loaïi nhö sau. ƒ Heä thoáng ñaùnh löûa duøng vít löûa. ƒ Heä thoáng ñaùnh löûa transistor. ƒ Vaø heä thoáng ñaùnh löûa ñieàu khieån töø maùy tính ( ECU ). ÔÛ heä thoáng ñaùnh löûa ñieàu khieån töø ECU ( Electronic Control Unit ) coù theå chia laøm caùc loaïi sau. ƒ Heä thoáng ñaùnh löûa coù boä chia ñieän. ƒ Heä thoáng ñaùnh löûa khoâng coù boä chia ñieän. ƒ Vaø heä thoáng ñaùnh löûa tröïc tieáp. 213
  84. Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn B. YEÂU CAÀU Heä thoáng ñaùnh löûa phaûi thoûa maõn 3 yeâu caàu sau: ƒ Tia löûa ñieän phaûi maïnh, ñuû khaû naêng phoùng qua löïc caûn cuûa hoãn hôïp ôû giöõa hai cöïc bu gi ôû cuoái quaù trình neùn ôû moïi cheá ñoä laøm vieäc cuûa ñoäng cô. ƒ Thôøi ñieåm ñaùnh löûa phaûi chính xaùc ôû moïi cheá ñoä laøm vieäc cuûa ñoäng cô. ƒ Heä thoáng ñaùnh löûa phaûi coù ñoä tin caäy cao, chòu ñöôïc rung ñoäng vaø nhieät ñoä cao. C. HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA DUØNG VÍT LÖÛA I. CAÁU TRUÙC CUÛA HEÄ THOÁNG Heä thoáng ñaùnh ñaùnh löûa duøng vít löûa quaù loãi thôøi vaø hieän nay khoâng coøn saûn xuaát nöõa. Chuùng coøn toàn taïi moät soá xe ñôøi cuõ ôû nöôùc ta. Noù bao goàm: aéc quy, boâ bin, boä chia ñieän, daây cao aùp vaø caùc bu gi. 1. AÉC QUY AÉc quy laø nguoàn ñieän hoùa hoïc, ñöôïc duøng ñeå cung caáp ñieän cho heä thoáng khôûi ñoäng, heä thoáng ñaùnh löûa, heä thoáng aùnh saùng, tín hieäu vaø moät soá heä thoáng khaùc. CAÁU TAÏO Bình aéc quy tích tröû ñieän ôû daïng naêng löôïng hoaù hoïc vaø cung caáp ñieän khi caàn thieát. Trong quùa trình söû duïng, naêng löôïng aéc quy bò toån thaát. Ñeå naïp laïi naêng löôïng cho noù thì ngöôøi ta phaûi duøng heä thoáng cung caáp ñieän. AÉc quy coøn ñoùng vai troø boä loïc vaø oån ñònh ñieän aùp trong heä thoáng ñieän oâtoâ khi ñieän aùp maùy phaùt ñieän dao ñoäng. Treân oâtoâ chæ söû duïng hai loaïi aéc quy: aéc quy axit vaø aéc quy kieàm. Hieän nay aéc quy axit ñöôïc söû duïng phoå bieán, vì so vôùi aéc quy kieàm thì noù coù söùc ñieän ñoäng ôû moãi caëp baûn cöïc cao hôn, coù ñieän trôû trong nhoû vaø ñaûm baûo cheá ñoä khôûi ñoäng toát maëc duø aéc quy kieàm coù khaù nhieàu öu ñieåm. AÉc quy axit bao goàm voû bình, beân trong ñöôïc chia laøm nhieàu ngaên. Trong moãi ngaên ñaët caùc baûn ñieän cöïc döông, caùc baûn ñieän cöïc aâm vaø dung dòch ñieän phaân laø axit sunfuric. Caùc baûn cöïc ñöôïc cheá taïo töø chì hoaëc vaät lieäu coù nguoàn goác töø chì. 214
  85. Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn Voû aéc quy ñöôïc cheá taïo baèng nhöïa eâboânit hoaëc cao su cöùng, coù ñoä beàn cao vaø coù khaû naêng chòu ñöôïc axit. Beân trong voû ñöôïc chia thaønh caùc ngaên rieâng bieät, döôùi ñaùy bình coù caùc gôø ñeå ñôõ caùc taám baûn cöïc vaø traùnh ñöôïc söï chaäp maïch cuûa caùc baûn cöïc trong quaù trình söû duïng. Khung cuûa caùc baûn cöïc ñöôïc cheá taïo töø hôïp kim chì – Stibi. Caùc baûn cöïc döông goàm khung coù phuû moät lôùp boät dioâxyt chì (PbO2) ôû daïng xoáp, caùc baûn cöïc aâm phuû moät lôùp boät chì. Taám ngaên giöõa hai baûn cöïc laø taám löôùi laøm baèng nhöïa PVC vaø sôïi thuûy tinh. Söùc ñieän ñoäng cuûa moãi hoäc bình laø 2,1 voân. Neáu bình aéc quy coù saùu hoïc bình maéc noái tieáp vôùi nhau thì chuùng ta seõ ñöôïc nguoàn ñieän laø 12voân ( 12,6v ). Dung dòch söû duïng cho aéc quy laø hoãn hôïp cuûa axit sunfuric vaø nöôùc caát. Khi bình aéc quy naïp ñaày ñieän, tæ troïng cuûa dung dòch töø 1,260 ñeán 1,280 ôû nhieät ñoä 20°C. Dung dòch coù tæ troïng laø 1.260 goàm 65% laø nöôùc caát vaø 35% axit sunfuric. Neáu tæ troïng laø 1,280, dung dòch goàm 63% nöôùc caát vaø 37% axit sunfuric. Voû aéc quy chöùa dung dòch ñieän phaân vaø caùc thaønh phaàn cuûa aéc quy. AÉc quy 12 voân, voû aéc quy ñöôïc chia laøm 6 ngaên. Caùc baûn cöïc ñöôïc ñaët treân caùc gôø ôû döôùi ñaùy bình ñeå traùnh söï ngaén maïch. Beân ngoaøi voû bình coù ñaùnh daáu möùc dung dòch cao nhaát vaø thaáp nhaát. Loã thoâng hôi ñöôïc boá trí trong naép ñaäy aéc quy. Naép coøn söû duïng ñeå naïp dung dòch hoaëc nöôùc caát. Caùc loã thoâng hôi ñöôïc cheá taïo ñeå khí hydro vaø hôi axit thoaùt ra ngoaøi. NGUYEÂN LYÙ Trong aéc quy thöôøng xaûy ra hai quaù trình hoùa hoïc thuaän nghòch ñaëc tröng cho söï naïp vaø phoùng ñieän. PbO2 + Pb + 2H2SO4 ⇔ 2PbSO4 + 2H2O Trong quaù trình phoùng ñieän, hai baûn cöïc PbO2 vaø Pb bieán thaønh PbSO4. Nhö vaäy khi phoùng ñieän, axit Sunfuric bò haáp thuï ñeå taïo thaønh Sunfat chì vaø nöôùc laøm cho noàng ñoä cuûa axit Sunfuric giaûm. Khi naïp ñieän baèng thieát bò beân ngoaøi hoaëc maùy phaùt ñieän, döôùi taùc duïng cuûa doøng ñieän, phaûn öùng hoaù hoïc seõ xaûy ra ngöôïc laïi. Coù nghóa laø Sunfat chì taùc duïng vôùi nöôùc ñeå cho ra axit Sunfuric vaø oâxyùt chì ôû baûn cöïc döông, chì ôû baûn cöïc aâm, laøm cho ñieän aùp cuûa aéc quy taêng, ñieän trôû trong aéc quy giaûm vaø noàng ñoä axit Sunfuric taêng. Dung löôïng cuûa aéc quy laø löôïng ñieän naêng maø aéc quy coù theå cung caáp cho phuï taûi trong moät giôùi haïn phoùng ñieän cho pheùp. Thoâng soá dung löôïng aéc quy laø Ampe-giôø. Khi dung löôïng cuûa aéc quy caøng lôùn thì bình aéc quy caøng to. Dung löôïng cuûa aéc quy phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá sau. ƒ Khoái löôïng vaø dieän tích chaát taùc duïng treân baûn cöïc. ƒ Dung dòch ñieän phaân. ƒ Nhieät ñoä moâi tröôøng. 215
  86. Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn ƒ Doøng ñieän phoùng. ƒ Vaø thôøi gian söû duïng. 2. BO BIN Tieáp nhaän ñieän aùp 12 voân töø aéc quy ñeå taïo ra moät ñieän aùp cao khoaûng 10KV hoaëc cao hôn ñeå taïo ra moät tia löûa maïnh phoùng qua hai cöïc cuûa bu gi. Trong boâ bin, cuoän sô caáp vaø cuoän thöù caáp ñöôïc quaán xung quanh moät loõi cöïc. Noù duøng ñeå gia taêng ñieän aùp aéc quy thaønh ñieän aùp cao theá nhôø vaøo söï caûm öùng ñieän töø. Loõi cöïc söû duïng laø theùp silic, goàm nhieàu laù theùp moûng gheùp chaët laïi vôùi nhau vaø noù coù daïng troøn. Xung quanh loõi ñöôïc quaán caùc cuoän daây. Cuoän daây thöù caáp coù ñöôøng kính 0,05 ñeán 0,1 mm vaø soá voøng daây töø 15.000 ñeán 30.000 voøng ñöôïc quaán xung quanh loõi cuûa boâ bin. Cuoän sô caáp coù ñöôøng kính khoaûng 0.5 ñeán 1,0 mm vaø soá voøng daây töø 150 ñeán 300 voøng. Cuoän sô caáp ñöôïc quaán xung quanh cuoän thöù caáp. 216
  87. Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn Giöõa caùc lôùp daây ñöôïc quaán caùch ñieän baèng moät lôùp giaáy coù ñieän trôû cao. Beân trong boâ bin ñöôïc ñoå ñaày daàu bieán theá ñeå laøm nguoäi. Moät ñaàu cuoän sô ñöôïc noái vôùi coïc aâm cuûa boâ bin vaø ñaàu coøn laïi cuûa cuoän sô ñöôïc noái vôùi cöïc döông. ÔÛ cuoän thöù caáp, moät ñaàu ñöôïc noái vôùi cöïc döông cuûa cuoän sô caáp vaø ñaàu coøn laïi ñöôïc noái vôùi cöïc thöù caáp qua trung gian cuûa moät loø xo. Caû hai cuoän daây ñöôïc quaán cuøng chieàu nhau vaø cuoän sô caáp boá trí ôû beân ngoaøi. 3. DELCO (BOÄ CHIA ÑIEÄN) Delco ñöôïc chia laøm 4 boä phaän laø boä chia ñieän, boä ngaét ñieän, boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng vaø boä ñaùnh löûa sôùm li taâm. ƒ Boä ngaét ñieän duøng ñeå ngaét doøng sô caáp boâ bin ñeå taïo ñieän aùp cao trong cuoän thöù caáp. Boä ngaét ñieän goàm vít löûa, cam ngaét ñieän vaø tuï ñieän. ƒ Boä chia ñieän duøng ñeå phaân phoái ñieän cao aùp töø cuoän thöù caáp cuûa boâ bin ñeán caùc bu gi cuûa moãi xy lanh theo ñuùng thöù töï coâng taùc cuûa ñoäng cô. Noù bao goàm naép delco vaø rotor. ƒ Boä ñaùnh löûa sôùm li taâm thöôøng ñöôïc boá trí beân döôùi delco. Noù duøng ñeå thay ñoåi thôøi ñieåm ñaùnh löûa theo soá voøng quay cuûa ñoäng cô. Noù bao goàm hai quaû vaêng vaø hai loø xo. ƒ Boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng duøng ñeå thöïc hieän ñaùnh löûa sôùm hoaëc treã khi taûi cuûa ñoäng cô thay ñoåi. Noù bao goàm moät maâm löûa vaø boä maøng chaân khoâng ñöôïc ñieàu khieån bôûi ñoä chaân khoâng trong ñöôøng oáng naïp. 4. DAÂY CAO AÙP Daây cao aùp duøng ñeå daãn ñieän cao aùp töø cöïc trung taâm cuûa boâ bin ñeán cöïc trung taâm cuûa naép delco vaø töø naép delco ñeán caùc bu gi. Daây cao aùp ñöôïc söû duïng hieän nay laø daây coù ñieän trôû cao ñeå choáng nhieãu. Loõi ñöôïc cheá taïo töø sôïi thuyû tinh thaám caùc bon vaø ñöôïc boïc bôûi moät lôùp cao su caùch ñieän vaø moät voû boïc ôû beân ngoaøi. Ñieän trôû cuûa moät daây cao aùp khoâng quaù 25KΩ ôû nhieät ñoä 20°C. 217
  88. Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn 5. BU GI Doøng ñieän coù ñieän aùp cao töø delco ñöôïc taïo thaønh tia löûa coù nhieät ñoä cao giöõa ñieän cöïc trung taâm vaø cöïc beân cuûa bu gi ñeå ñoát chaùy hoãn hôïp khoâng khí nhieân lieäu ôû cuoái quaù trình neùn. Ñieàu kieän laøm vieäc cuûa bu gi raát khaéc nghieät. Nhieät ñoä ñieän cöïc bu gi coù theå ñaït tôùi 2000°C ôû quaù trình chaùy, nhöng noù nhanh choùng giaûm raát nhanh ôû quaù trình naïp do ñöôïc laøm maùt bôûi hoãn hôïp khoâng khí vaø nhieân lieäu. Söï thay ñoåi nhieät ñoä baát thöôøng treân ñöôïc thöïc hieän trong hai voøng quay cuûa truïc khuyûu. Ngoaøi phaûi chòu öùng suaát nhieät, bu gi coøn chòu aùp suaát thay ñoåi töø aùp suaát beù hôn 1 at ôû quaù trình naïp ñeán 45 at ôû quaù trình chaùy vaø phaûi coù khaû naêng caùch ñieän toát ôû ñieän aùp 30KV vaø phaûi chòu ñöïng maøi moøn cao. Phaàn chính cuûa bu gi bao goàm söù caùch ñieän vaø ñieän cöïc trung taâm. ƒ Söù caùch ñieän bao boïc ñieän cöïc trung taâm vaø baûo ñaûm söï caùch ñieän giöõa ñieän cöïc trung taâm vaø voû bu gi. Caùc raõnh treân söù caùch ñieän ôû gaàn ñaàu bu gi duøng ñeå gia taêng khoaûng caùch töø cöïc ñaàu bu gi ñeán voû boïc kim loaïi nhaèm ngaên caûn söï phoùng ñieän cao aùp. ƒ Chaát caùch ñieän ñöôïc laøm töø söù cao caáp. Noù phaûi chòu ñöôïc nhieät ñoä cao, öùng suaát cô hoïc, öùng suaát nhieät, truyeàn nhieät vaø caùch ñieän toát ôû nhieät ñoä cao. ƒ Voû boïc laø phaàn kim loaïi bao boïc ôû beân ngoaøi bu gi vaø noù coøn ñeå gaù laép bu gi vaøo ñoäng cô. ƒ Ñieän cöïc trung taâm vaø ñieän cöïc beân ( Ñieän cöïc noái maùt). VUØNG NHIEÄT Vuøng nhieät cuûa bu gi bieåu thò moät löôïng nhieät toûa ra töø bu gi. Bu gi coù löôïng nhieät toaû ra nhieàu goïi laø bu gi laïnh vaø moät bu gi coù löôïng nhieät toaû ra ít thì goïi laø bu gi noùng. Nhieät ñoä thaáp nhaát cuûa bu gi khi 218
  89. Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn hoaït ñoäng goïi laø nhieät ñoä töï laøm saïch vaø nhieät ñoä cao nhaát laø nhieät ñoä choáng laïi hieän töôïng chaùy sôùm. Nhieät ñoä laøm vieäc cuûa bu gi toát nhaát naèm trong khoaûng 450 ñeán 950°C. ƒ Neáu nhieät ñoä ñieän cöïc bu gi beù hôn 450°C, muoäi than hình thaønh do söï ñoát chaùy khoâng hoaøn toaøn cuûa nhieân lieäu seõ baùm vaøo beà maët cuûa söù caùch ñieän vaø laøm giaûm khaû naêng caùch ñieän giöõa söù caùch ñieän vaø voû. Keát quaû taïo ra söï roø ñieän giöõa hai cöïc vaø daãn ñeán söï maát löûa giöõa hai cöïc cuûa bu gi. ƒ Neáu nhieät ñoä ñieän cöïc bu gi cao hôn 950°C, ñieän cöïc chính laø nguoàn nhieät ñoát chaùy hoãn hôïp khoâng khí vaø nhieân lieäu tröôùc khi tia löûa ñieän bu gi xuaát hieän ôû quaù trình neùn. Hieän töôïng naøy goïi laø hieän töôïng chaùy sôùm. ƒ Bu gi laïnh laø bu gi coù phaàn söù caùch ñieän ôû ñieän cöïc trung taâm ngaén. Do dieän tích tieáp xuùc vôùi nhieät beù vaø ñöôøng truyeàn nhieät töø söù caùch ñieän ra nöôùc laøm maùt cuõng nhö khoâng khí ngaén, neân nhieät ñoä laøm vieäc cuûa bu gi thaáp. ƒ Neáu phaàn söù caùch ñieän daøi, dieän tích tieáp xuùc vôùi nhieät lôùn, ñoàng thôøi quaûng ñöôøng truyeàn nhieät ñeå laøm maùt daøi, neân nhieät ñoä laøm vieäc cuûa bu gi cao. Bu gi naøy ñöôïc goïi laø bu gi noùng. ƒ Soùng ñieän töø coù taàn soá cao ñöôïc hình thaønh khi bu gi ñaùnh löûa laø nguyeân nhaân sinh ra nhieãu. Ñeå traùnh ñieàu naøy moät ñieän trôû khoaûng 5KΩ ñöôïc boá trí giöõa ñieän cöïc trung taâm ñeå giaûm söï hình thaønh soùng ñieän töø. ƒ Neáu treân ñaàu bu gi coù 5 voøng maøu xanh ñaäm, ñieän cöïc trung taâm vaø ñieän cöïc beân ñöôïc phuû moät lôùp moûng baïch kim. Khe hôû bu gi laø 1,1 mm vaø thôøi gian söû duïng laø 100.000Km. Trong quaù trình söû duïng khoâng ñöôïc ñieàu chænh khe hôû bu gi. II. NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG Khi contact maùy On vaø vít ngaäm, doøng ñieän sô caáp ñi nhö sau: + AÉc quy -> contact maùy -> ñieän trôû -> + boâ bin -> cuoän sô caáp -> – boâ bin -> vít buùa -> vít ñe -> maùt -> aâm aéc quy. Doøng ñieän sô caáp khoaûng 3 – 4 A, noù sinh ra moät töø tröôøng quanh cuoän sô caáp. 219