Hành lang chuyển tiền Canada - Việt Nam: Những bài học khi chuyển từ các hệ thống chuyển tiền không chính thức sang chính thức

Nội dung text: Hành lang chuyển tiền Canada - Việt Nam: Những bài học khi chuyển từ các hệ thống chuyển tiền không chính thức sang chính thức

1. 32179 Public Disclosure Authorized TAØI LIEÄU LAØM VIEÄC SOÁ 48 CUÛA NGAÂN HAØNG THEÁ GIÔÙI Haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam Nhûngä baiâ hocå khi chuyïní tû â cacá hï å thöngë chuyïní tiïnì Public Disclosure Authorized khöng chñnh thûcá sang chñnh thûcá Rauál Hernaández-Coss Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized NGÊN HAÂNG THÏË GIÚÁI
2. Baãn quyïìn © 2005 Ngên haâng Taái thiïët vaâ Phaát triïín Quöëc tïë/ Ngên haâng Thïë giúái 1818 H Str., N.W. Washington, D.C. 20433, U.S.A. Baão lûu têët caã caác quyïìn Xuêët baãn taåi Hoa Kyâ ÊËn baãn lêìn 1: Thaáng 3/2005 1 2 3 4 5 07 06 05 Caác Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái àûúåc xuêët baãn nhùçm muåc tiïu chuyïín taãi kïët quaã cöng viïåc cuãa Ngên haâng túái cöång àöìng phaát triïín möåt caách nhanh nhêët. Do vêåy, baãn thaão cuãa taâi liïåu naây chûa àûúåc chuêín bõ theo àuáng caác quy trònh aáp duång cho caác vùn baãn àûúåc biïn têåp chñnh thöëng. Möåt söë nguöìn trñch dêîn trong taâi liïåu naây coá thïí laâ caác taâi liïåu khöng chñnh thûác vaâ coá thïí chûa àûúåc xuêët baãn röång raäi. Nhûäng phaát hiïån, diïîn giaãi vaâ kïët luêån trònh baây trong taâi liïåu naây laâ cuãa taác giaã vaâ khöng nhêët thiïët phaãn aánh quan àiïím cuãa Ngên haâng Taái thiïët vaâ Phaát triïín Quöëc tïë/ Ngên haâng Thïë giúái vaâ caác töí chûác trûåc thuöåc cuãa Ngên haâng naây, hay quan àiïím cuãa caác Giaám àöëc Àiïìu haânh cuãa Ngên haâng Thïë giúái hay cuãa caác chñnh phuã maâ caác töí chûác naây àaåi diïån. Ngên haâng Thïë giúái khöng àaãm baão àöå chñnh xaác cuãa caác dûä liïåu trong cöng trònh nghiïn cûáu naây. Caác àûúâng ranh giúái, mêìu sùæc vaâ tïn goåi vaâ caác thöng tin khaác trïn bêët kyâ baãn àöì naâo trong cöng trònh naây khöng thïí hiïån bêët kyâ yá kiïën naâo cuãa Ngên haâng Thïë giúái vïì àõa võ phaáp lyá cuãa bêët kyâ laänh thöí naâo hay sûå xaác nhêån/taán thaânh hay chêëp nhêån naâo cuãa Ngên haâng àöëi vúái nhûäng àûúâng ranh giúái àoá. Taiâ liïuå trong ênë banã nayâ la â co á banã quyïn.ì Viïcå sao chepá va/hoùâ cå phatá taná mötå phênì hay toanâ bö å cöng trònh nayâ ma â khöng àûúcå phepá co á thï í la â hanhâ vi vi phamå phapá luêt.å Ngên hangâ Taiá thiïtë va â Phatá triïní Quöcë tï/ë Ngên hangâ Thï ë giúiá khuyïnë khñch viïcå truyïnì ba á cacá cöng trònh cuaã mònh va â thöng thûúngâ se ä nhanh chongá cêpë phepá cho viïcå sao chepá laiå cacá phênì cuaã cöng trònh. Àïí àûúåc pheáp sao chuåp hoùåc in laåi bêët kyâ phêìn naâo cuãa cöng trònh nghiïn cûáu naây, xin haäy gûãi yïu cêìu vúái àêìy àuã caác thöng tin túái Trung têm Cêëp pheáp vïì Baãn quyïìn, Inc., 222 Rosewood Drive, Danvers, MA 01923, USA, Àiïån thoaåi: 978-750-8400, Fax: 978-750-4470, www.copyright.com. Têët caã caác thùæc mùæc khaác vïì quyïìn haån vaâ giêëy pheáp, kïí caã quyïìn subsidiary xin gûãi vïì Vùn phoâng Nhaâ Xuêët baãn, Ngên haâng Thïë giúái, 1818 H Street NW, Washington, DC 20433, USA, Fax: 202-522-2422, email:pubrights@worldbank.org. ISBN-10: 0-8213-6127-9 ISBN-13: 978-0-8213-6127-6 eISBN: 0-8213-6128-7 ISSN: 1726-5878 Rauál Hernaández-Coss laâ Chuyïn gia Taâi chñnh thuöåc Böå phêån Höåi nhêåp Thõ trûúâng cuãa Ngên haâng Thïë giúái. Library of Congress Cataloging-in-Publication Data has been requested.
3. Mucå lucå Lúâi noái àêìu v Lúâi caãm ún vii Tûâ viïët tùæt ix Phêìn giúái thiïåu 1 1. Giai àoaån àêìu tiïn 11 2. Giai àoaån trung gian 19 3. Giai àoaån cuöëi cuâng 27 4. Nhûäng baâi hoåc ruát ra tûâ haânh lang chuyïín tiïìn Canada - Viïåt Nam 35 5. Khuyïën nghõ chñnh saách 39 PHUÅ LUÅC 41 I. Nhûäng neát àùåc trûng cuãa hoaåt àöång chuyïín tiïìn43 II. Töíng quan vïì thõ trûúâng haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam 47 III. Töíng quan vïì quaãn lyá cuãa Canada àöëi vúái caác hïå thöëng chuyïín tiïìn55 IV. Töíng quan hïå thöëng quaãn lyá cuãa Viïåt Nam 61 V. Phên tñch àöång cú cho nghiïn cûáu trûúâng húåp song phûúng Canada-Viïåt Nam 67 Taâi liïåu tham khaão 79 Banã àö ì lûu thöng tiïnì tï å theo con àûúngâ chñnh thûcá giûaä Canada va â Viïtå Nam 85 iii
4. Lúiâ noiá àêuì gên haâng Thïë giúái xin caãm ún Nhoám Cöng taác vïì Saáng kiïën Hïå thöëng NChuyïín tiïìn cuãa APEC àaä taåo cú höåi àïí tiïën haânh nghiïn cûáu cuå thïí naây, àêy laâ nghiïn cûáu tònh huöëng thûá hai khaão saát quan hïå chuyïín tiïìn song phûúng. Nghiïn cûáu cuå thïí naây nhùçm muåc tiïu cuãng cöë caác taâi liïåu hiïån taåi vïì chuyïín tiïìn vaâ nïu bêåt tiïìm nùng phaát triïín cuãa caác luöìng chuyïín tiïìn. Thïm vaâo àoá, nghiïn cûáu cuäng nhêën maånh sûå cêìn thiïët phaãi coá caác àöång cú àïí thuác àêíy viïåc sûã duång caác hïå thöëng chuyïín tiïìn chñnh thûác, àöìng thúâi cuäng xaác àõnh caác cú höåi kinh doanh tiïìm nùng cuãa thõ trûúâng chuyïín tiïìn daânh cho caác töí chûác taâi chñnh chñnh qui/chñnh thûác. Nghiïn cûáu naây cuäng thuác àêíy viïåc baão vïå tñnh thöëng nhêët cuãa caác kïnh chuyïín tiïìn trûúác caác kïnh coá thïí liïn quan àïën caác hoaåt àöång töåi phaåm. Cöng trònh nghiïn cûáu àûúåc trònh baây úã àêy laâ möåt phêìn trong möåt nöî lûåc liïn tuåc nhùçm phên tñch, tûâ khña caånh song phûúng, nhûäng vêën àïì hûäu quan giûäa caác nïìn kinh tïë khi thaânh lêåp möåt haânh lang chuyïín tiïìn. Trong khi baáo caáo "Haânh lang chuyïín tiïìn giûäa Myä vaâ Mexico: Nhûäng baâi hoåc ruát ra tûâ viïåc chuyïín tûâ caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác sang chñnh thûác" nghiïn cûáu haânh lang chuyïín tiïìn úã giai àoaån cuöëi cuâng cuãa quaá trònh thiïët lêåp thò nghiïn cûáu vïì trûúâng húåp Canada-Viïåt Nam laâ nghiïn cûáu tònh huöëng song phûúng àêìu tiïn xem xeát vaâ nïu bêåt nhûäng vêën àïì coá liïn quan gùæn liïìn vúái caác haânh lang chuyïín tiïìn úã giai àoaån ban àêìu cuãa quaá trònh thiïët lêåp. Nghiïn cûáu tònh huöëng naây nhùçm muåc tiïu cuãng cöë "Nghiïn cûáu sú böå vïì Chuyïín tiïìn" cuãa Cú quan Phaát triïín Quöëc tïë Canada bùçng caách têåp trung vaâo möåt haânh lang chuyïín tiïìn cuå thïí giûäa Canada vaâ Viïåt Nam, vaâ cöng viïåc naây àaä thûåc hiïån àûúåc nhúâ caác cú quan Canada vaâ Viïåt Nam àaä sùén loâng thûåc hiïån nghiïn cûáu. Nghiïn cûáu tònh huöëng vïì haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam àûúåc phên tñch theo ba giai àoaån cuãa quaá trònh chuyïín tiïìn: Giai àoaån Xuêët phaát, Trung gian vaâ Phaát tiïìn. Möîi giai àoaån àem àïën nhûäng cú höåi vaâ thaách thûác khaác nhau cho nhûäng ngûúâi tham gia vaâo thõ trûúâng. Nghiïn cûáu tònh huöëng naây cuäng nhùçm muåc tiïu nhêën maånh möåt söë àiïím quan troång taåo nïn haânh lang, kïí caã tiïìm nùng phaát triïín àaáng kïí cuãa caác haânh lang chuyïín tiïìn tûúng àöëi nhoã úã giai àoaån khúãi thuyã. Nghiïn cûáu cuäng àùåt muåc tiïu nïu bêåt caác lônh vûåc àaä vaâ àang coá tiïën böå vaâ nhûäng kinh nghiïåm coá thïí hûäu ñch vúái caác nïìn kinh tïë khaác khi hoå chuyïín caác haânh lang chuyïín tiïìn cuãa mònh sang caác hïå thöëng minh baåch vaâ coá tñnh caånh tranh cao hún. Ngên haâng Thïë giúái cam kïët uãng höå caác nïìn kinh tïë tiïëp nhêån tiïìn gûãi vïì tûâ nûúác ngoaâi àïí töëi àa hoáa tiïìm nùng phaát triïín cuãa giaá trõ tiïìn chuyïín vaâ baão v
5. vi Lúâi noái àêìu vïå sûå nguyïn veån cuãa chuáng. Àïí àaåt àûúåc nhûäng muåc tiïu naây, viïåc têåp húåp caã ngûúâi gûãi tiïìn vaâ ngûúâi nhêån tiïìn vaâo caác dõch vuå taâi chñnh chñnh thûác laâ cêìn thiïët vaâ coá thïí thûåc hiïån àûúåc thöng qua viïåc giuáp caác töí chûác cung cêëp dõch vuå taâi chñnh chñnh thûác nhêån thûác àûúåc cú höåi kinh doanh maâ thõ trûúâng chuyïín tiïìn àem laåi. Margery Waxman Giaám àöëc Böå phêån Höåi nhêåp Thõ trûúâng Taâi chñnh
6. Lúiâ camã ún ghiïn cûáu naây laâ kïët quaã cuãa möåt nöî lûåc têåp thïí. Àêy laâ möåt húåp phêìn trong höî Ntrúå kyä thuêåt do Ngên haâng Thïë giúái cung cêëp trong nùm nay cho Nhoám Cöng taác APEC vïì Saáng kiïën vïì caác Hïå thöëng chuyïín tiïìn. Àöåi nguä chuyïn gia tham gia vaâo dûå aán naây cuäng àöìng thúâi laâm viïåc trong caác húåp phêìn khaác cuãa Saáng kiïën Chuyïín tiïìn APEC. Möîi thaânh viïn coá nhûäng traách nhiïåm chñnh trong möåt chu trònh theo hûúáng dêîn cuãa töi. Têët caã hoå àaä laâm viïåc vúái thúâi gian biïíu rêët chùåt cheä úã caác giai àoaån khaác nhau trong dûå aán. Hoå bao göìm: Corrado Berberis, Oriana Bolvaran, Khalid Boukantar, Chiyere Egwagu, Driss Eldrissi, Isaku Endo, Emily Freimuth, Juan Galarza, Osmama Jaradeh, Amanda Larson, Annika Lindgren, Maria Orellano, Paolo Ugolini, vaâ Andrea Villanueva-Villarreal. Töi xin caám ún nhûäng hûúáng dêîn, bònh luêån vaâ àöngå viïn cuãa Margery Waxman, cuäng nhû sûå tû vêën vaâ höî trúå tûâ caác àöìng nghiïåp sau taåi Ngên haâng Thïë giúái: Amar Bhattacharya, Cesare Calari, Wafik Grais, Jeffrey Lecksell, Samuel Munzele, Nguyen Thuy Ngan, Jaime Olazo, Klaus Rohland, Thomas Rose, James Seward, Rimas Survila, vaâ Marilou. Nhûäng ngûúâi tham gia raâ soaát nghiïn cûáu tònh huöëng naây göìm G. Rani Deshpande, Joseá De Luna, Fred Levy, Dilip Ratha, vaâ James Seward. Fred chõu traách nhiïåm têåp húåp caác bònh luêån cuöëi cuâng vaâ thöëng nhêët baãn thaão cuöëi cuâng. Töi xin caám ún nhûäng caá nhên sau, nhûäng ngûúâi àaä àoáng goáp caác bònh luêån, cung cêëp thöng tin vaâ höî trúå kyä thuêåt cho nghiïn cûáu tònh huöëng naây, göìm: Beth Bailey, Mark Boot, Louis Bourgeois, Micheal Brehmer, Quan Trung Bui, Nicolas Burbidge, Jim Butcher, Grant Cameron, Denis Casavant, Barbara Ciarniello, Debra Cowie, Robert Creppin, Minh Phuc Dao, Hieu Dinh Trung Bui, Liem Duong, Ruta Girdauskas, Phillip Goodwin, Rachel Grasham, Dan Huan Ha, Lynn Hemmings, Lan Huong Ho, Minh Ngoc Hoang, Viet Khang Hoang, Thi My Hoa Huynh, Phyllis Johnson, Brian C.Jones, Trong Tuyen Kieu, Allan M. Kurahashi, Charles R. C.Milne, Luis E.Monzon, Daniel Murphy, Jacques Landry, Can D.Le, Phong Chau Le, Thanh Chung Le, Tien Cong Le, Micheal Leaf, Daniel Leduc, Richard LaLonde, Barnabe Ndarishilanye, My Hao Nguyen, Thanh Toai Nguyen, Thi Thanh Phuc Nguyen, Van Sau Nguyen, Van Xuan Nguyen, Christian Paradis, Quang Dzung Pham, Tien Thanh Pham, Van Tan Pham, Thi Thanh Nhan Phan, Van Hanh Phung, Lynne Racine, James D. Robert, Lucinda Sammie, David Sevigny, Steven Strike, John Sullivan, Thuc Truong Sy, Danny Thompson, Ian Toone, Ngoc L.Tran, Van Trung Tran, Diep Trinh, Emina Tudakovic, Juan Oedri Unger, Jing Xu, Mervin E.Zabinsky, Stephanie Zee, vaâ Mark Zelmer. Rauál Hernaández-Coss Washington, D.C. 15-11-2004 vii
7. Tû â viïtë tùtæ ACB Ngên haâng Thûúng maåi AÁ chêu ADB Ngên haâng Phaát triïín chêu AÁ AML Chöëng rûãa tiïìn APEC Diïîn àaân Húåp taác Kinh tïë chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng ARS Caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khaác ATM Maáy ruát tiïìn tûå àöång BOP Caán cên Thanh toaán CFT Chöëng Taâi trúå Hoaåt àöång Khuãng böë CIC Cú quan vïì Quyïìn Cöng dên vaâ Nhêåp cû Canada CIDA Töí chûác Phaát triïín Quöëc tïë Canada DAFEL Böå Quaãn lyá Lao àöång Nûúác ngoaâi DFAIT Böå Ngoaåi giao vaâ Thûúng maåi Quöëc tïë Canada EAB Ngên haâng Thûúng maåi Àöng AÁ FATF Nhoám Àùåc traách Taâi chñnh vïì Rûãa tiïìn FDI Àêìu tû Trûåc tiïëp nûúác ngoaâi FDIC Cú quan Baão hiïím Tiïìn gûãi Liïn bang FFT Chuyïín tiïìn Chñnh thûác FINTRAC Trung têm Phên tñch Giao dõch vaâ Baáo caáo Taâi chñnh Canada FIU Böå phêån Tònh baáo Taâi chñnh FMM Höåi nghõ Böå trûúãng Taâi chñnh FRFI Caác töí chûác taâi chñnh do liïn bang quaãn lyá GDP Töíng saãn phêím quöëc nöåi IBPS Hïå thöëng Thanh toaán liïn ngên haâng IFT Chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác IMF Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë IMF BOP Caán cên Thanh toaán IMF IOM Töí chûác Di dên Quöëc tïë KYC Hiïíu Khaách haâng cuãa mònh MOF Böå Taâi chñnh MSB Doanh nghiïåp dõch vuå Tiïìn tïå MTO Ngûúâi chuyïín tiïìn NCCTs Caác nûúác vaâ vuâng laänh thöí bêët húåp taác NGO Töí chûác phi Chñnh phuã ODA Viïån trúå Phaát triïín chñnh thûác OSFI Vùn phoâng Giaám saát caác Töí chûác taâi chñnh PCMLTFA Luêåt vïì Thu nhêåp töåi phaåm (rûaã tiïìn) vaâ Taâi trúå khuãng böë RFIs Caác töí chûác taâi chñnh àûúåc quaãn lyá vaâ giaám saát ROSCA Caác Hiïåp höåi luên chuyïín tñn duång vaâ tiïët kiïåm ix
8. x Tûâ viïët tùæt SBV Ngên haâng Nhaâ nûúác Viïåt Nam SWIFT Hiïåp höåi Viïîn thöng Taâi chñnh liïn Ngên haâng Toaân cêìu VBARD Ngên haâng Nöng nghiïåp vaâ Phaát triïín Nöng thön VBP Ngên haâng Ngûúâi ngheâo Viïåt Nam VCF Höåi ngûúâi Viïåt Nam úã Canada
9. Phênì giúiá thiïuå Böëi caãnh Nùm 2002, Diïîn àaân Húåp taác Kinh tïë chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng (APEC) àûa ra saáng kiïën nghiïn cûáu taác àöång cuãa caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khöng chñnh thöëng (ARS), coân goåi laâ caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác (IFT), àöëi vúái caác nïìn kinh tïë thaânh viïn APEC. Thaáng 9 nùm 2002, caác Böå trûúãng Taâi chñnh APEC thaânh lêåp Nhoám Cöng taác àïí nghiïn cûáu caác nhên töë kinh tïë, cú cêëu vaâ phaáp lyá coá taác duång khuyïën khñch viïåc sûã duång caác ARS trong caác nïìn kinh tïë APEC. Ngên haâng Thïë giúái àaä cung cêëp höî trúå kyä thuêåt theo yïu cêìu cuãa àöìng chuã toaå nhoám ARS cuãa APEC. Baáo caáo coá tûåa àïì "Caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác trong khu vûåc APEC: Nhûäng Phaát hiïån ban àêìu vaâ Khuön khöí àïí tiïëp tuåc Phên tñch"1 Toaân vùn baáo caáo coá taåi trang web www.amlcft.org. (APEC 2003) àaä vaåch ra khuön khöí àïí àaánh giaá quy mö doâng kiïìu höëi vaâ àïí phên tñch caác àöång cú àöëi vúái viïåc sûã duång caác kïnh chñnh thûác hay khöng chñnh thûác. Baáo caáo cuäng xem xeát vai troâ cuãa caác töí chûác taâi chñnh chñnh thûác trong viïåc cung cêëp caác dõch vuå chuyïín tiïìn phuâ húåp vúái caác tiïu chuêín quöëc tïë vïì tñnh thöëng nhêët vaâ minh baåch, nhû caác tiïu chuêín coá liïn quan túái hoaåt àöång chöëng rûãa tiïìn vaâ àêëu tranh chöëng taâi trúå khuãng böë (AML/CFT). Khi baáo caáo àûúåc trònh baây taåi Höåi nghõ Böå trûúãng Taâi chñnh APEC 1. Toaân vùn baáo caáo coá taåi trang web www.amlcft.org. 1
10. 2 Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái (FFM) thaáng 9/2003, Höåi nghõ "àïì nghõ caác töí chûác taâi chñnh quöëc tïë tiïëp tuåc cöng viïåc nghiïn cûáu rêët coá giaá trõ vïì vêën àïì chuyïín tiïìn cuãa mònh"2. Tuyïn böë chung cuãa caác böå trûúãng taåi Höåi nghõ Böå trûúãng Taâi chñnh APEC lêìn thûá 10, 4-5/9/2003, Phuket, Thaái Lan. Caác àaåi biïíu tham dûå Höåi nghõ Thûá trûúãng Taâi chñnh yïu cêìu Ngên haâng Thïë giúái tiïën haânh caác nghiïn cûáu cuå thïí vïì tûâng nïìn kinh tïë. Taâi liïåu naây laâ nghiïn cûáu cuå thïí thûá hai àûúåc thûåc hiïån theo yïu cêìu àoá. Nghiïn cûáu cuå thïí thûá nhêët "Caác baâi hoåc ruát ra tûâ Haânh lang Chuyïín tiïìn Myä - Mexico àöëi vúái viïåc chuyïín tûâ caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác sang chñnh thûác" àûúåc xuêët baãn thaáng 11/2004.3 Muåc tiïu Trong nhûäng nùm gêìn àêy, khi doâng kiïìu höëi cuäng nhû caác hïå thöëng chuyïín tiïìn ngaây caâng àûúåc caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách quöëc tïë quan têm hún, caác khaái niïåm liïn quan cuäng àaä àûúåc nïu trong nhiïìu taâi liïåu.4 Caác nhaâ nghiïn cûáu àaä mö taã möi trûúâng vô mö thuêån lúåi cho viïåc chuyïín tiïìn cuãa ngûúâi lao àöång vïì nûúác, caác àöång cú vaâ nhên töë khiïën caác hïå thöëng IFT àûúåc ûa chuöång, nhûäng taác àöång töíng thïí cuãa caác hïå thöëng naây àöëi vúái nhiïåm vuå toaân cêìu AML/CFT vaâ caác yá tûúãng àïí nhûäng doâng tiïìn tïå quöëc tïë lúán naây àoáng goáp vaâo sûå phaát triïín. Xem Ngên haâng Thïë giúái, Baáo caáo vaâ Kïët luêån cuãa Höåi nghõ Quöëc tïë vïì Kiïìu höëi: Taác àöång Phaát triïín, Cú höåi cho Khu vûåc Taâi chñnh vaâ Viïîn caãnh tûúng lai, London, UK, (2003) Caác hïå thöëng Chuyïín tiïìn Khöng chñnh thûác: Phên tñch Hïå thöëng Hawala (2003); Tiïìn chuyïín vïì nûúác cuãa ngûúâi lao àöång: Möåt nguöìn Taâi chñnh cho Phaát triïín tûâ bïn ngoaâi quan troång vaâ bïìn vûäng. Trong Taâi chñnh Phaát triïín Toaân cêìu (2003); Orozco, Tiïìn chuyïín vïì nûúác cuãa ngûúâi lao àöång: Thõ trûúâng, Tiïìn tïå vaâ Chi phñ giaãm (2003); Kiïìu höëi vaâ Thõ trûúâng: Nhûäng ngûúâi múái tham gia vaâ Têåp quaán (2000): Sander, Kiïìu höëi cho caác nûúác àang phaát triïín (2003). 2. Tuyïn böë chung cuãa caác böå trûúãng taåi Höåi nghõ Böå trûúãng Taâi chñnh APEC lêìn thûá 10, 4- 5/9/2003, Phuket, Thaái Lan. 3. Nghiïn cûáu cuå thïí thûá nhêët "Caác baâi hoåc ruát ra tûâ Haânh lang Chuyïín tiïìn Myä - Mexico àöëi vúái viïåc chuyïín tûâ caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác sang chñnh thûác" àûúåc xuêët baãn thaáng 11/2004. 4. Caác nhaâ nghiïn cûáu àaä mö taã möi trûúâng vô mö thuêån lúåi cho viïåc chuyïín tiïìn cuãa ngûúâi lao àöång vïì nûúác, caác àöång cú vaâ nhên töë khiïën caác hïå thöëng IFT àûúåc ûa chuöång, nhûäng taác àöång töíng thïí cuãa caác hïå thöëng naây àöëi vúái nhiïåm vuå toaân cêìu AML/CFT vaâ caác yá tûúâng àïí nhûäng doâng tiïìn tïå quöëc tïë lúán naây àoáng goáp vaâo sûå phaát triïín. Xem Ngên haâng Thïë giúái, Baáo caáo vaâ Kïët luêån cuãa Höåi nghõ Quöëc tïë vïì Kiïìu höëi: Taác àöång Phaát triïín, Cú höåi cho Khu vûåc Taâi chñnh vaâ Viïîn caãnh tûúng lai, London, UK, (2003) Caác hïå thöëng Chuyïín tiïìn Khöng chñnh thûác: Phên tñch Hïå thöëng Hawala (2003); Tiïìn chuyïín vïì nûúác cuãa ngûúâi lao àöång: Möåt nguöìn Taâi chñnh cho Phaát triïín tûâ bïn ngoaâi quan troång vaâ bïìn vûäng. Trong Taâi chñnh Phaát triïín Toaân cêìu (2003); Orozco, Tiïìn chuyïín vïì nûúác cuãa ngûúâi lao àöång: Thõ trûúâng, Tiïìn tïå vaâ Chi phñ giaãm (2003); Kiïìu höëi vaâ Thõ trûúâng: Nhûäng ngûúâi múái tham gia vaâ Têåp quaán (2000): Sander, Kiïìu höëi cho caác nûúác àang phaát triïín (2003).
11. Haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam 3 Song song vúái viïåc tiïëp tuåc nghiïn cûáu vïì baãn chêët cuãa caác hïå thöëng khöng chñnh thûác, caác nöî lûåc cuäng àang àûúåc tiïën haânh nhùçm hûúáng ngûúâi sûã duång chuyïín tûâ caác hïå thöëng khöng chñnh thûác sang caác hïå thöëng chñnh thûác, vúái muåc tiïu tùng cûúâng tñnh minh baåch cuãa doâng kiïìu höëi vaâ tùng khaã nùng àoáng goáp cuãa kiïìu höëi vaâo sûå phaát triïín úã nûúác tiïëp nhêån. Cú súã cuãa nöî lûåc nghiïn cûáu naây laâ möëi quan têm àïën viïåc baão vïå caác doâng kiïìu höëi húåp phaáp, vñ duå nhû tiïìn cuãa ngûúâi lao àöång chuyïín vïì nûúác, vaâ tiïìm nùng phaát triïín cuãa doâng tiïìn naây, àöìng thúâi cuãng cöë caác cú chïë AML/CFT bùçng caách minh baåch hoáa caác hïå thöëng chuyïín tiïìn. Minh baåch hoáa Rêët nhiïìu loaåi tiïìn khaác nhau ài qua caác hïå thöëng chuyïín tiïìn, tuyâ theo muåc tiïu vaâ yá àõnh cuãa ngûúâi gûãi tiïìn.5 Viïåc giaám saát vaâ àaánh giaá töët hún nhûäng luöìng tiïìn naây laâ rêët quan troång àöëi vúái möåt söë muåc tiïu chñnh saách cöng. Kiïìu höëi gûãi túái möåt söë nûúác coá quy mö úã mûác àöå coá aãnh hûúãng àaáng kïí túái quy mö vaâ cêëu thaânh cuãa taâi saãn taâi chñnh, vaâ dûä liïåu àaáng tin cêåy vïì quy mö cuäng nhû xu hûúáng cuãa kiïìu höëi laâ cêìn thiïët àïí cho pheáp caác cú quan tiïìn tïå quöëc gia dûå àoaán vaâ quaãn lyá taác àöång kinh tïë vô mö cuãa chuáng. Hún thïë, caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác àaä àûúåc xaác àõnh laâ caác möëi liïn kïët loãng leão (yïëu) trong cú chïë AML/CTF cuãa caác quöëc gia. Tiïìn tïå di chuyïín qua caác kïnh chñnh thûác vaâ minh baåch, ngûúåc laåi vúái caác kïnh khöng chñnh thûác khöng minh baåch, coá thïí àûúåc giaám saát vaâ lûu höì sú möåt caách töët hún theo àuáng caác tiïu chuêín AML/CFT, àöìng thúâi vêîn baão vïå tñnh thöëng nhêët cuãa doâng kiïìu höëi. Tiïìm nùng Phaát triïín Sûå àoáng goáp cuãa kiïìu höëi vaâo phaát triïín cuäng coá thïí àûúåc nêng cao vò viïåc chuyïín sang sûã duång caác töí chûác chñnh thûác seä khuyïën khñch tiïët kiïåm vaâ caãi thiïån viïåc phên böí caác nguöìn lûåc àêìu tû. Viïåc chñnh thûác hoáa caác doâng kiïìu höëi cuäng cho pheáp caác gia àònh coá thu nhêåp thêëp hún tiïëp cêån vúái möåt loaåt caác dõch vuå taâi chñnh, tûâ àoá cho hoå nhiïìu cú höåi hún àïí caãi thiïån thu nhêåp vaâ quaãn lyá ruãi ro taâi chñnh cuãa mònh. Viïåc caác töí chûác dõch vuå taâi chñnh cung cêëp dõch vuå troån goái vaâ àöìng böå cho caác khaách haâng chuyïín tiïìn, nhû dõch vuå taâi khoaãn vaäng lai vaâ taâi khoaãn tiïët kiïåm, caác saãn phêím tñn duång vaâ thïë chêëp, coá thïí caãi thiïån àaáng kïí triïín voång kinh tïë cuãa hoå. Thïm vaâo àoá, caác khaách haâng chuyïín tiïìn taåo ra möåt cú höåi tùng 5. Tiïìn chuyïín cuãa caá nhên, nhû tiïìn cuãa ngûúâi lao àöång úã nûúác ngoaâi gûãi vïì, laâ möåt loaåi chuyïín tiïìn, vaâ thûúâng khöng gùæn liïìn vúái caác kïë hoaåch rûãa tiïìn, trûâ smurfing. Caác giao dõch chuyïín tiïìn lúán hún, nhû caác giao dõch gùæn vúái quan hïå thûúng maåi, thûúâng coá ñch cho caác kïë hoaåch rûãa tiïìn hún laâ caác khoaãn chuyïín tiïìn nhoã cuãa caá nhên.
12. 4 Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái trûúãng coá lúâi cho caác töí chûác taâi chñnh, kïí caã cho caác töí chûác taâi chñnh vi mö coá vai troâ höî trúå kïët nöëi giûäa caác ngên haâng thûúng maåi vúái caác khaách haâng leã úã caác vuâng lên cêån ngheâo khoá vaâ caác khu vûåc nöng thön. Phaåm vi vaâ Troång têm cuãa Taâi liïåu Taâi liïåu naây nghiïn cûáu kinh nghiïåm cuãa Haânh lang Chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam trong vaâi nùm qua.6 Mùåc duâ coân nhiïìu khña caånh liïn quan àïën kiïìu höëi cêìn àûúåc nghiïn cûáu thïm, kïí caã viïåc ngûúâi nhêån tiïìn sûã duång kiïìu höëi nhû thïë naâo, phaåm vi cuãa dûå aán naây chuã yïëu têåp trung vaâo caác baâi hoåc ruát ra tûâ viïåc chuyïín tûâ caác hïå thöëng khöng chñnh thûác sang hïå thöëng chñnh thûác. Àöëi ngûúåc vúái quy mö lúán vaâ trònh àöå phaát triïín cao cuãa haânh lang chuyïín tiïìn Myä-Mexico àûúåc xem xeát trong nghiïn cûáu cuå thïí àêìu tiïn, haânh lang Canada-Viïåt Nam coá quy mö nhoã xeát vïì giaá trõ tuyïåt àöëi vaâ vêîn coân úã giai àoaån sú khai cuãa quaá trònh chuyïín tûâ caác hïå thöëng khöng chñnh thûác sang chñnh thûác. Caác thöng tin sùén coá vï ì caác luöìng tiïìn chuyïín qua haânh lang naây cuäng nhû caác töí chûác coá liïn quan cuäng ñt hún nhiïìu. Lûúång kiïìu höëi gûãi tûâ Canada ài caác khu vûåc khaác lúán hún so vúái lûúång gûãi vïì Viïåt Nam, àöìng thúâi Viïåt Nam cuäng nhêån àûúåc kiïìu höëi tûâ Myä nhiïìu hún tûâ Canada. Tuy nhiïn, úã cêëp àöå toaân cêìu, coá möåt söë lûúång àaáng kïí caác haânh lang chuyïín tiïìn coá quy mö tûúng tûå nhû haânh lang Canada-Viïåt Nam. Vò vêåy, nghiïn cûáu naây laâ bûúác ài àêìu tiïn rêët cêìn thiïët trong viïåc xaác àõnh nhûäng àùåc àiïím chñnh cuãa haânh lang naây vaâ chó ra möåt söë lônh vûåc vaâ vêën àïì maâ caác nhaâ nghiïn cûáu vaâ caác cú quan chûác nùng cêìn xem xeát kyä hún. Di cû tûâ Viïåt Nam sang Canada Mùåc duâ dên söë Viïåt Nam lúán hún dên söë Canada túái 2,5 lêìn song GDP cuãa Canada laåi lúán hún GDP cuãa Viïåt Nam túái 20 lêìn (Baãng 1). Do vêåy, thu nhêåp quöëc dên bònh quên àêìu ngûúâi cuãa Canada lúán hún Bangã 1. Dên sö ë va â cacá chó sö ë kinh tïë cuãa Viïåt Nam hún 50 lêìn, àiïìu naây cuaã Canada va â Viïtå Nam phêìn naâo giaãi thñch viïåc di cû cuãa Canada Viïåt Nam ngûúâi Viïåt Nam sang Canada trong Dên söë (triïåu ngûúâi) 31,0 80,4 voâng trïn 30 nùm qua. Tuy nhiïn, Tùng trûúãng dên söë (%) 0,9 1,2 àúåt di cû lúán àêìu tiïn cuãa ngûúâi Viïåt GDP (tyã USD) 714 35 Nam sang Canada diïîn ra nùm 1975, GNI àêìu ngûúâi (USD) 22.390 430 khi Chiïën tranh Viïåt Nam kïët thuác. Kïí tûâ àoá, nhiïìu ngûúâi Viïåt Nam àaä Nguön:ì Ngên hangâ Thï ë giúiá (2002), CIC Canada, Àiïuì tra dên sö ë nùm 1991, 1996, 2001, Banã tin Di cû Nöng thön. chuyïín túái Canada vò caã lyá do kinh tïë vaâ chñnh trõ. 6. Mùåc duâ coân nhiïìu khña caånh liïn quan àïën kiïìu höëi cêìn àûúåc nghiïn cûáu thïm, kïí caã viïåc ngûúâi nhêån tiïìn sûã duång kiïìu höëi nhû thïë naâo, phaåm vi cuãa dûå aán naây chuã yïëu têåp trung vaâo caác baâi hoåc ruát ra tûâ viïåc chuyïín tûâ caác hïå thöëng khöng chñnh thûác sang hïå thöëng chñnh thûác.
13. Haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam 5 Biïuí àö ì 1: Lûúngå ngûúiâ nhêpå cû tû â Viïtå Nam (Nûúcá cû tru á gênì nhêt),ë 1980 - 1983 Nguöìn: Vùn phoâng Cöng dên vaâ Nhêåp cû Canada Trong thêåp kyã tûâ 1991 túái 2001, söë ngûúâi Viïåt Nam sinh söëng úã Canada tùng tûâ khoaãng 94.000 ngûúâi lïn trïn 151.000 ngûúâi, hêìu hïët nhûäng ngûúâi múái di cû àaä túái Canada trong nûãa àêìu thêåp kyã. Tuy nhiïn, túái giûäa nhûäng nùm 90, söë ngûúâi nhêåp cû tûâ Viïåt Nam haâng nùm àaä giaãm xuöëng dûúái 5.000 ngûúâi möîi nùm (Biïíu àöì 1). Trong töíng söë khoaãng 3 triïåu ngûúâi Viïåt Nam sinh söëng úã nûúác ngoaâi nùm 2003, khoaãng 5% laâ úã Canada. Têët caã hoå, trûâ möåt söë ñt nhûäng ngûúâi lao àöång taåm thúâi, laâ ngûúâi thûúâng truá cuãa Canada. YÁ nghôa cuãa kiïìu höëi àöëi vúái Viïåt Nam Kiïìu höëi laâ möåt nguöìn vöën bïn ngoaâi quan troång àöëi vúái nïìn kinh tïë Viïåt Nam. Lûúång tiïìn cuãa ngûúâi lao àöång chuyïín vïì nûúác thöëng kï àûúåc tùng hún 2 lêìn tûâ mûác 1,2 tyã USD lïn 2,6 tyã USD trong voâng 4 nùm 1999-2003 (Biïíu àöì 2).7 Dûä liïåu trònh baây úã àêy lêëy tûâ caác nguöìn chñnh thûác cuãa chñnh phuã vaâ chuã yïëu bao göìm kiïìu höëi chuyïín qua caác kïnh chñnh thûác. Dûä liïåu khöng àûúåc thöëng kï laâ caác khoaãn chuyïín qua caác kïnh khöng chñnh thûác khöng àûúåc baáo caáo. Caác khoaãn khöng àûúåc baáo caáo gûãi tûâ Canada coá thïí laâ rêët quan troång, vò möåt lûúång lúán kiïìu höëi àûúåc cho laâ ài qua 7. Dûä liïåu trònh baây úã àêy lêëy tûâ caác nguöìn chñnh thûác cuãa chñnh phuã vaâ chuã yïëu bao göìm kiïìu höëi chuyïín qua caác kïnh chñnh thûác. Dûä liïåu khöng àûúåc thöëng kï laâ caác khoaãn chuyïín qua caác kïnh khöng chñnh thûác khöng àûúåc baáo caáo. Caác khoaãn khöng àûúåc baáo caáo gûãi tûâ Canada coá thïí laâ rêët quan troång, vò möåt lûúång lúán kiïìu höëi àûúåc cho laâ ài qua caác cú chïë khöng chñnh thûác.
14. 6 Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái Biïuí àö ì 2: Tiïnì chuyïní vï ì nûúcá cuaã ngûúiâ lao àöngå va â ODA Nguöìn: Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû Viïåt Nam, Baáo Àêìu tû Viïåt Nam. Bangã 2: Tiïnì chuyïní vï ì nûúcá cuaã ngûúiâ lao àöngå so vúiá chó tiïu kinh tï ë phatá triïní khacá Phêìn trùm cuãa tiïìn chuyïín vïì nûúác cuãa ngûúâi lao àöång trong: 1999 2000 2001 2002 2003 GDP 4,4 6,1 5,6 6,2 7,4 Xuêët khêíu haâng hoáa 10,4 12,2 11,7 12,4 13,2 Àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi (FDI) 85.0 135.4 134.9 147.6 159.4 Höî trúå phaát triïín chñnh thûác (ODA) 89 106 117 148 164 Nguöìn: Trung têm Xuác tiïën Thûúng maåi vaâ Àêìu tû, Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû, Baáo Àêìu tû. caác cú chïë khöng chñnh thûác. Trong nùm 2003, lûúång kiïìu höëi thöëng kï àûúåc àoáng goáp vöën cho nïìn kinh tïë Viïåt Nam nhiïìu hún lûúång ODA àùng kyá túái 1 tyã USD. Lûúång kiïìu höëi cuãa Viïåt kiïìu àûúåc tröng àúåi seä àaåt mûác 3,5 tyã USD nùm 2004, tûác laâ trang traãi túái 62% thêm huåt thûúng maåi dûå àoaán. Baãng 2 chó ra têìm quan troång cuãa tiïìn cuãa ngûúâi lao àöång chuyïín vïì nûúác so vúái caác chó tiïu kinh tïë vô mö chñnh. Nùm 2003, kiïìu höëi tûúng àûúng vúái khoaãng 7,4% GDP, 160% àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi (FDI) (xem thïm Biïíu àöì 3), vaâ 13% xuêët khêíu haâng hoáa, so vúái mûác 4,4%, 85% vaâ 10% tûúng ûáng trong nùm 1999. Kiïìu höëi trong giai àoaån naây cuäng trúã thaânh möåt nguöìn taâi chñnh tûâ bïn ngoaâi cho nïìn kinh tïë Viïåt
15. Haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam 7 Biïuí àö ì 3: Tiïnì chuyïní vï ì nûúcá cuaã ngûúiâ lao àöngå va â Àêuì tû trûcå tiïpë nûúcá ngoaiâ Nguöìn: UÃy ban caác vêën àïì nûúác ngoaâi cuãa Viïåt Nam vaâ Ngên haâng Thïë giúái. Nam quan troång hún nhiïìu so vúái höî trúå phaát triïín chñnh thûác, tùng tûâ mûác tûúng àûúng 89% ODA nùm 1999 lïn 164% nùm 2003. Nhoám ngûúâi lao àöång Viïåt Nam laâm viïåc taåi nûúác ngoaâi theo caác húåp àöìng do chñnh phuã baão trúå laâ möåt nguöìn tùng thu kiïìu höëi. Thïm vaâo àoá, Viïåt Nam àang thu huát ngaây caâng nhiïìu vöën àêìu tû tûâ nhûäng kiïìu dên cuãa mònh úã nûúác ngoaâi. Tiïën böå trong viïåc chuyïín sang möåt nïìn kinh tïë dûåa trïn nïìn taãng thõ trûúâng vaâ töëc àöå tùng trûúãng bònh quên khoaãng 6,5% haâng nùm trong voâng möåt thêåp kyã rûúäi qua àaä thuác àêíy sûå phaát triïín cuãa caác doanh nghiïåp tû nhên úã nhiïìu lônh vûåc khaác nhau, thu huát nguöìn lûåc tûâ caác thaânh viïn gia àònh úã nûúác ngoaâi. Haânh lang Canada-Viïåt Nam Taâi liïåu naây àûa ra möåt bûác tranh töíng quaát sú böå vïì haânh lang Canada-Viïåt Nam vaâ xaác àõnh caác lônh vûåc cêìn tiïëp tuåc haânh àöång àïí tùng cûúâng sûå phaát triïín vaâ tñnh thöëng nhêët cuãa haânh lang naây. Vúái nhûäng haån chïë vïì dûä liïåu vaâ thûåc tïë laâ caác nhaâ cung cêëp dõch vuå khöng chñnh thûác tiïëp tuåc àoáng vai troâ quan troång trong haânh lang naây, taâi liïåu naây khöng tûå cho rùçng àaä àïì cêåp àïën toaân böå caác vêën àïì coá liïn quan maâ thay vò thïë, seä têåp trung vaâo möåt söë khña caånh choån loåc cuãa quy trònh chuyïín tiïìn nöíi lïn tûâ caác cuöåc phoãng vêën cuãa nhoám nghiïn cûáu taåi caã Canada vaâ Viïåt Nam. Àïí phuåc vuå muåc tiïu thaão luêån, quaá trònh chuyïín tiïìn àûúåc chia thaânh ba giai àoaån: Giai àoaån Àêìu tiïn, khi ngûúâi gûãi tiïìn coá quyïìn quyïët àõnh, Giai àoaån Trung gian, bao göìm caác hïå thöëng taåo thuêån lúåi cho viïåc chuyïín tiïìn qua biïn giúái, vaâ Giai àoaån Cuöëi cuâng, khi tiïìn túái tay cuãa ngûúâi nhêån.
16. 8 Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái Liïn quan túái Giai àoaån Àêìu tiïn, nhoám nghiïn cûáu àùåt giaã thiïët laâ Canada coá cöng nghïå, thïí chïë, nïìn taãng khaách haâng vaâ vöën àuã àïí cuãng cöë caác hïå thöëng chuyïín tiïìn chñnh thûác vaâ thu huát nhûäng ngûúâi gûãi tiïìn chuyïín tûâ caác kïnh khöng chñnh thûác sang chñnh thûác, song thõ trûúâng chûa coá möåt bûúác chuyïín toaân diïån. AÁp duång khuön khöí phên tñch nïu trong baáo caáo sú böå cuãa APEC, nghiïn cûáu têåp trung vaâo caác àöång cú thõ trûúâng coá aãnh hûúãng túái lûåa choån cuãa ngûúâi sûã duång giûäa caác kïnh chñnh thûác vaâ khöng chñnh thûác sùén coá. Nghiïn cûáu vïì caác àöång cú nhòn chung khùèng àõnh caác giaã thiïët trïn vaâ nïu ra möåt söë vêën àïì chñnh nhû sau: Ngûúiâ chuyïín tiïìn tûâ Canada vïì Viïåt Nam chuã yïëu laâ coá cuâng nguöìn göëc vúái thoái quen gûãi tiïìn àùåc biïåt bõ aãnh hûúãng nùång nïì búãi àùåc tñnh dên töåc; Möåt phêìn vò thõ hiïëu cuãa ngûúâi gûãi tiïìn, vaâ vò giûäa caác töí chûác taâi chñnh Canada vaâ Viïåt Nam coân chûa coá möëi quan hïå kinh doanh lêu àúâi, nhûäng ngûúâi kinh doanh khöng chñnh thûác laåi laâ nhûäng ngûúâi cung cêëp dõch vuå chuã chöët trong haânh lang gûãi tiïìn naây; Àöëi ngûúåc vúái haânh lang Myä-Mexico, lûúång giao dõch song phûúng trong trûúâng húåp Canada vaâ Viïåt Nam coá thïí laâ tûå thên noá khöng àuã àïí hêëp dêîn caác töí chûác taâi chñnh lúán caånh tranh vúái nhau vò cú höåi kinh doanh naây; lúåi nhuêån tûâ cöng viïåc naây coá thïí vêîn coân phuå thuöåc vaâo viïåc höåi nhêåp caác hoaåt àöång liïn quan cuãa Viïåt Nam vaâo ngaânh kinh doanh chuyïín tiïìn toaân cêìu; thöng tin vïì kiïìu höëi cuãa Viïåt kiïìu taåi Canada vêîn coân rêët haån chïë, vaâ sûå caãi thiïån thöng tin bõ haån chïë búãi thûåc tïë úã Canada khöng coá caác yïu cêìu vïì cêëp pheáp, àùng lyá hay caác yïu cêìu phaáp lyá khaác àöëi vúái viïåc kinh doanh dõch vuå tiïìn tïå. Taåi Giai àoaån Trung gian, nhoám nghiïn cûáu hy voång seä thêëy rùçng caác töí chûác àöåc quyïìn chñnh thûác thöëng trõ thõ trûúâng, vaâ caác hïå thöëng IFT àûúåc sûã duång röång raäi, àêy laâ hai àùåc àiïmí thûúâng gùæn liïìn vúái möåt thõ trûúâng trong giai àoaån phaát triïín sú khai. Nghiïn cûáu khùèng àõnh rùçng caác hïå thöëng IFT àûúåc sûã duång röång raäi, nhûng thõ phêìn khöng mang tñnh têåp trung cao. Caác vêën àïì chñnh nöíi lïn göìm: Mùåc duâ hiïëm dûä liïåu, lûúång tiïìn gûãi qua haânh lang naây àang tùng lïn, vaâ caác àöëi thuã caånh tranh múái àaä tham gia vaâo thõ trûúâng; Caác hïå thöëng IFT àûúåc sûã duång röång raäi, vaâ möåt söë coá veã dñnh daáng àïën caác hoaåt àöång phi phaáp; Ngên haâng vaâ caác töí chûác tñn duång coá thïí gùåp phaãi caác trúã ngaåi dûúái daång quy àõnh khi tùng khaã nùng caånh tranh cuãa mònh; Caác tiïën böå cöng nghïå trong viïåc chuyïín tiïìn vêîn chûa aãnh hûúãng àaáng kïí àïën haânh lang naây. Liïn quan àïën Giai àoaån cuöëi cuâng, nhoám nghiïn cûáu giaã àõnh rùçng sûå tiïëp cêån cuãa ngûúâi nhêån tiïìn túái caác kïnh chi traã laâ yïëu töë chuã chöët trong viïåc quyïët àõnh ngûúâi gûãi tiïìn choån gûãi tiïìn bùçng caách naâo taåi Giai àoaån àêìu tiïn. Kïët quaã tòm àûúåc khùèng àõnh rùçng caác töí chûác chñnh thûác seä cêìn phaãi múã röång vaâ caãi thiïån caác kïnh chi traã cuãa
17. Haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam 9 mònh nïëu hoå muöën tùng khaã nùng caånh tranh úã Giai àoaån cuöëi cuâng. Caác vêën àïì khaác nöíi lïn göìm: Sûå phên böë vïì mùåt àõa lyá cuãa doâng kiïìu höëi coá xu hûúáng liïn quan túái loaåi ngûúâi gûãi – ngûúâi lao àöång theo húåp àöìng hay Viïåt Kiïìu; Chñnh saách cuãa Chñnh phuã Viïåt Nam àöëi vúái kiïìu höëi àoáng vai troâ chuã chöët taác àöång túái viïåc ngûúâi gûãi tiïìn chuyïín tiïìn chñnh thûác hay khöng chñnh thûác; Ngûúâi nhêån tiïìn àaánh giaá cao viïåc giêëu tïn; vaâ Caác cú quan chûác nùng àang tòm caách caãi thiïån viïåc lûu trûä höì sú vïì doâng kiïìu höëi vaâ thu thêåp dûä liïåu toaân diïån hún. Böë cuåc cuãa Baáo caáo Phêìn coân laåi cuãa baáo caáo àûúåc sùæp xïëp thaânh nùm phêìn. Chûúng 1-3 lêìn lûúåt mö taã caác àùåc àiïím cuãa Giai àoaån Àêìu tiïn, Giai àoaån Trung gian vaâ Giai àoaån cuöëi cuâng. Chûúng 4 toám tùæt caác baâi hoåc ruát ra tûâ nghiïn cûáu sú böå vïì haânh lang Canada-Viïåt Nam naây, vaâ Chûúng 5 nïu ra caác kïët quaã khuyïën nghõ. Nùm phuå luåc böí sung cho baáo caáo vúái caác mö taã chi tiïët hún vïì caác àùåc àiïím hoaåt àöång cuãa haânh lang chuyïín tiïìn naây, vúái töíng quan vïì thõ trûúâng, mö taã vïì khuön khöí chñnh saách cuãa Canada vaâ Viïåt Nam, vaâ vúái möåt phên tñch vïì caác àöång cú aãnh hûúãng àïën caác quyïët àõnh chuyïín tiïìn trong haânh lang naây.
18. CHÖÔNG 1 Giai àoanå Àêuì tiïn anada laâ àiïím àïën cuãa khaá nhiïìu dên nhêåp cû,8 sûå hiïån diïån cuãa nhûäng ngûúâi naây àûúng nhiïn seä keáo theo sûå phaát triïín cuãa caác hïå thöëng chuyïín Ctiïìn phuåc vuå cho hoå vaâ cho cöång àöìng cuãa hoå taåi quï nhaâ.9 Hiïån àaä coá nhiïìu yïëu töë cú baãn cêìn coá àïí phaát triïín möåt thõ trûúâng chuyïín tiïìn chñnh thûác hiïåu quaã, nhû sûå töìn taåi caác caác cöång àöìng gûãi tiïìn lúán, möåt lônh vûåc taâi chñnh öín àõnh, vaâ sûå tiïëp cêån cöng nghïå vaâ vöën. Taåi Canada, dõch vuå chuyïín tiïìn do caác töí chûác taâi chñnh àûúåc quaãn lyá vaâ giaám saát (RFIs), nhû laâ caác ngên haâng, caác cöng ty tñn thaác vaâ cho vay, vaâ caác töí chûác tñn duång cung cêëp. Tuy nhiïn, caác doanh nghiïåp dõch vuå tiïìn tïå (MSBs)10 xem ra àang ài trûúác caác RFIs möåt bûúác trong viïåc cung cêëp caác dõch vuå chuyïín tiïìn cho ngûúâi nhêåp cû göëc Viïåt àûúåc nghiïn cûáu úã phêìn naây. Caác MSBs khöng àûúåc àiïìu tiïët vaâ giaám saát möåt caách cêín troång song cuäng phaãi tuên thuã caác nghôa vuå AML/CFT nhû caác RFIs. 8. Canada aáp duång ba mûác phên loaåi àïí xaác àõnh tònh traång nhêåp cû úã Canada: “Cöng dên Canada”, “Nguúâi thûúâng truá” vaâ “ngûúâi lao àöång nhêåp cû taåm thúâi”. Cöång àöìng dên cû gûãi tiïìn tûâ Canada vïì Viïåt Nam göìm caác cöng dên Canada vaâ ngûúâi thûúâng truá göëc Viïåt. Trong baáo caáo naây, taác giaã sûã duång thuêåt ngûä Viïåt Kiïìu, “ngûúâi Viïåt di cû” hoùåc “ngûúâi Viïåt gûãi tiïìn” àïí chó caác cöng dên Canada hoùåc ngûúâi thûúâng truá coá göëc Viïåt. 9. Chñnh phuã Canada àaä hoaân têët möåt baáo caáo khaái quaát mang tñnh thùm doâ vïì caác haânh lang chuyïín tiïìn giûäa Canada vúái El Salvador, Guatemala, Guyana, Haiti, Honduras, Jamaica vaâ Mexico. Böå Taâi chñnh vaâ Ngoaåi giao, Cú quan Phaát triïín Quöëc tïë Canada (CIDA) vaâ Vùn phoâng Cöng dên vaâ Nhêåp cû Canada (CIC) coá cuâng möëi quan têm àïën vêën àïì naây, vaâ CIDA àoáng vai troâ ài àêìu trong viïåc höî trúå caác nghiïn cûáu liïn quan. 10. MSBs bao göìm bêët kyâ ai tham gia vaâo cöng viïåc chuyïín tiïìn, kïí caã caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác hay khöng chñnh thöëng nhû hawala, hundi vaâ fei chien. 11
19. 12 Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái Caác àöång cú chñnh taác àöång àïën lûåa choån cuãa ngûúâi nhêåp cû göëc Viïåt vïì caác loaåi hònh dõch vuå chuyïín tiïìn khaác nhau úã Giai àoaån Àêìu tiïn bao göìm sûå hiïíu biïët vïì vùn hoáa, quan hïå caá nhên, vaâ töëc àöå, chi phñ vaâ àöå tin cêåy tûúng àöëi cuãa caác dõch vuå tûúng ûáng. Caác àùåc àiïím chñnh cuãa thõ trûúâng àûúåc nghiïn cûáu naây laâm saáng toã laâ: Vai troâ tûúng àöëi haån chïë cuãa caác RFIs; Thoái quen gûãi tiïìn cuãa Viïåt Kiïìu úã Canada; Vai troâ cuãa àùåc tñnh dên töåc trong viïåc choån lûåa giûäa caác phûúng thûác chuyïín tiïìn khaác nhau; vaâ Yïu cêìu caác nhaâ cung cêëp dõch vuå chuyïín tiïìn phaiã àûúåc cêëp pheáp/àùng kyá. Vai troâ tûúng àöëi haån chïë cuãa caác RFIs Nhûäng haån chïë vïì söë liïåu khiïën cho viïåc khùèng àõnh laåi caác àùåc àiïím cuãa thõ trûúâng chuyïín tiïìn úã Canada, vai troâ cuå thïí vaâ têìm quan troång cuãa caác töí chûác khaác nhau trong ngaânh trúã nïn khoá khùn. Nghiïn cûáu ban àêìu cho thêëy roä raâng laâ caác MSBs àang chiïëm lônh ngaânh chuyïín tiïìn úã Canada. Vñ duå vïì nhûäng nhaâ cung cêëp dõch vuå naây bao göìm àaåi lyá cuãa caác MTOs thûúng maåi lêu àúâi hay caác nhaâ kinh doanh mang ñt tñnh thûúng maåi hoáa hún cung cêëp dõch vuå chuyïín tiïìn thöng qua caác cûãa haâng baán leã maâ chûác nùng chñnh laâ baán caác haâng hoaá hay dõch vuå khaác. Nhûäng cûãa haâng nhû vêåy thûúâng phuåc vuå cho caác cöång àöìng dên cû cuå thïí. RFIs hiïån nay àoáng möåt vai troâ tûúng àöëi nhoã trong haânh lang naây. Mùåc duâ lûúång kiïìu höëi gûãi túái Viïåt Nam coá thïí khöng hêëp dêîn caác RFIs chuyïn mön hoaá vaâo haânh lang naây, noá vêîn àem laåi möåt cú höåi kinh doanh coá lúâi maâ caác doanh nghiïåp naây àang dêìn nhêån thûác àûúåc, ngoaâi viïåc hoå cung cêëp dõch vuå chuyïín tiïìn khùæp toaân cêìu. Möåt söë RFIs, àùåc biïåt laâ caác töí chûác tñn duång, àaä àûa möåt söë chûúng trònh chuyïín tiïìn haån chïë vaâo haânh lang Canada-Viïåt Namvúái mûác àöå thaânh cöng khaác nhau.11 Àïí àûáng vûäng hún trïn thõ trûúâng chuyïín tiïìn, hoå seä cêìn phaãi aáp duång cöång nghïå cêìn thiïët àïí tiïën haânh giao dõch nhanh hún vaâ reã hún. (Nhûäng khña caånh naây seä àûúåc thaão luêån thïm trong phêìn vïì Giai àoaån Trung gian). Thïm vaâo àoá, RFIs seä phaãi tòm hiïíu thïm vïì lõch sûã vaâ thoái quen gûãi tiïìn cuãa ngûúâi Canada göëc Viïåt àïí coá thïí àûa ra caác chûúng trònh chuyïín tiïìn phuâ húåp vúái nhu cêìu cuãa khaách haâng. Thoái quen gûãi tiïìn cuãa Viïtå Kiïuì úã Canada Ngûúâi lao àöång Viïåt Nam úã nûúác ngoaâi nhòn chung thuöåc hai loaåi: nhûäng ngûúâi lao àöång nhêåp cû taåm thúâi vaâ Viïåt Kiïìu. Kïí tûâ nùm 1994, chñnh phuã Viïåt Nam àaä baão trúå möåt chûúng trònh gûãi ngûúâi lao àöång ra nûúác ngoaâi theo caác húåp àöìng coá thúâi haån. Trong nhûäng nùm gêìn àêy, nhûäng ngûúâi ài lao àöång nûúác ngoaâi naây chuã yïëu laâ túái 11. Ngên haâng Scotia vaâ Caisses Populaires Desjardin laâ hai vñ duå.
20. Haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam 13 caác nûúác laáng giïìng nhû Nhêåt Baãn, Haân Quöëc, Laâo, Malaysia vaâ Àaâi Loan. Giûäa Viïåt Nam vaâ Canada hiïån nay chûa coá möåt chûúng trònh gûãi ngûúâi ài lao àöång naâo àûúåc töí chûác qua caác kïnh chñnh phuã, mùåc duâ vêîn coá möåt àöåi nguä khoaãng 55 lao àöång thúâi vuå vaâ/hoùåc taåm thúâi tûâ Viïåt Nam hiïån àang laâm viïåc úã Canada theo caác thoaã thuêån caá nhên hoùåc cuãa tûâng cöng ty cuå thïí. ÚÃ Canada, nhoám ngûúâi thûá hai, Viïåt Kiïìu, laâ nhûäng ngûúâi àaä thiïët lêåp cöång àöìng vaâ thûúâng gûãi kiïìu höëi. Viïåt Kiïìu laâ möåt tûâ àûúåc ngûúâi Viïåt Nam sûã duång àïí nhùæc túái nhûäng ngûúâi Viïåt úã nûúác ngoaâi noái chung, mùåc duâ ban àêìu tûâ naây aám chó nhûäng ngûúâi tõ naån tröën khoãi Viïåt Nam trong cöng cuöåc chuyïín àöíi hònh thûác kinh tïë - xaä höåi thúâi kyâ nhûäng nùm 70. Nhoám ngûúâi Viïåt thûá hai àïën Canada theo chûúng trònh àoaân tuå gia àònh cuãa chñnh phuã Canada. Canada cuäng tiïëp tuåc chêëp nhêån möåt söë ngûúâi nhêåp cû choån loåc àõnh kyâ, nhûäng ngûúâi naây goáp phêìn thuác àêíy sûå tùng trûúãng cuãa doâng kiïìu höëi gûãi vïì Viïåt Nam. Xeát vïì võ trñ cuãa hoå trong lõch sûã Viïåt Nam, Viïåt Kiïìu coá xu hûúáng duy trò quan àiïím chñnh trõ cûáng rùæn vaâ vêîn caãnh giaác vúái chñnh phuã Viïåt Nam. Theo àiïìu tra dên söë cuãa Canada nùm 2001, söë ngûúâi göcë Viïåt laâ 151.410 ngûúâi (Höåp 1), tûác laâ chó chiïëm möåt phêìn rêët nhoã trong cöång àöìng ngûúâi nhêåp cû cuãa Canada. Nghiïn cûáu sú böå chó ra rùçng Viïåt Kiïìu vaâ nhûäng ngûúâi lao àöång nhêåp cû taåm thúâi coá thoái quan chuyïín tiïìn khaác nhau àaáng kïí - möåt àiïìu àaáng àïí quan têm vò noá coá thïí aãnh hûúãng túái viïåc àûa ra caác saãn phêím vaâ dõch vuå cuäng nhû xêy dûång caác quy àõnh nhû thïë naâo. Thoái quen chuyïín tiïìn cuãa Viïåt Kiïìu àûúåc hònh thaânh chuã yïëu laâ tûâ mong muöën àûúåc duy trò caác quan hïå caá nhên hay kinh doanh úã Viïåt Nam vaâ tûâ nhêån thûác cuãa hoå vïì chñnh phuã Viïåt Nam. Sau nùm 1975, nùm àaánh dêëu sûå kiïån "Saâi Goân suåp àöí", nhûäng ngûúâi tõ naån bùæt àêìu sang Canada. Giûäa nùm 1979 vaâ 1980, khoaãng 50.000 "thuyïìn nhên" Viïåt Nam àaä túái Canada.12 Kïí tûâ àoá, cöång àöìng ngûúâi Viïåt àaä tùng lïn vaâ phaát triïín qua vaâi giai àoaån: àõnh cû, hoâa nhêåp, vaâ tham gia. Hêìu hïët Viïåt Kiïìu nay àïìu coá quyïìn cöng dên Canada vaâ àaä hoâa nhêåp vaâ xaä höåi Canada theo caác phong tuåc cuãa cuãa tûâng àõa phûúng, àöìng thúâi ngaây caâng coá nhiïìu ngûúâi mêët möëi liïn hïå gia àònh vúái Viïåt Nam. Àiïìu naây àaä dêîn túái viïåc lûúång tiïìn gûãi vïì Viïåt Nam àïí höî trúå caác thaânh viïn gia àònh giaãm xuöëng. Tuy nhiïn, ngûúâi ta àang chuyïín nhiïìu tiïìn vïì hún cho muåc àñch àêìu tû. Cöång àöìng ngûúâi Viïåt úã Canada hiïån nay àaä bûúác sang giai àoaån tham gia, vaâ coá mùåt trong toaân böå caác lônh vûåc cuãa àúâi söëng kinh tïë, chñnh trõ, xaä höåi vaâ vùn hoáa cuãa xaä höåi Canada.13 Thoái quen chuyïín tiïìn cuãa Viïåt Kiïìu nhòn chung khöng coá àùåc àiïím laâ gûãi caác khoaãn tiïìn nhoã möåt caách thûúâng xuyïn àïí höî trúå thên nhên trong nûúác. Thay vaâo 12. Trong söë nhûäng ngûúâi tõ naån naây, möåt söë laâ ngûúâi Viïåt göëc Hoa. Nghiïn cûáu sêu hún coá thïí giuáp laâm roä vai troâ vaâ àùåc àiïím cuãa tiïíu cöång àöìng naây trong cöång àöìng ngûúâi Viïåt. 13. Vúiá tû cachá la â núi têpå húpå cuaã cöngå àöngì ngûúiâ Viïtå ú ã Canada, Höiå Viïtå Kiïuì Canada (VCF) àa ä àûúcå thanhâ lêpå vaoâ nùm 1980. VCF, hiïnå co á 15 höiå thanhâ viïn khùpæ Canada, co á ba mucå tiïu: (1) duy trò sû å àoanâ kïtë giûaä cacá höiå ngûúiâ Viïtå ú ã khùpæ Canada va â cên àöië hoatå àöngå cuaã chung;á (2) baoã tönì va â phatá triïní vùn hoa á Viïtå va â lamâ phong phu á nïnì vùn hoa á Canada; (3) nuöi dûúngä tinh thênì hö î trú å lênî nhau va â trachá nhiïmå cöngå àöng.ì .
21. 14 Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái àoá, Viïåt Kiïìu coá xu hûúáng gûãi tiïìn ba hoùåc böën lêìn möîi nùm vaâo caác dõp lïî höåi vùn hoaá, nhû ngaây Tïët14 vaâ caác sûå kiïån gia àònh nhû ma chay, cûúái hoãi. Nhûäng khoaãn kiïìu höëi khaác cuãa Viïåt Kiïìu chuyïín vïì duâng cho caác muåc àñch àêìu tû vaâo kinh doanh nhû bêët àöång saãn vaâ khaách saån. Thöng thûúâng nhûäng khoaãn àêìu tû naây àûúåc àûa vaâo caác doanh nghiïåp do gia àònh hoùåc baån beâ àiïìu haânh. Caác khoaãn kiïìu höëi khaác àûúåc chuyïín vïì àïí chuêín bõ cho viïåc höìi hûúng cuöëi àúâi cuãa ngûúâi di cû. Söë tiïìn gûãi vïì thûúâng trong khoaãng tûâ 300 túái vaâi nghòn àö la Canada (Can$ 1.000-5.000). Vai troâ cuãa àùåc tñnh dên töåc Hiïíu àûúåc baãn chêët cuãa cöång àöìng Viïåt Kiïìu, vai troâ quan troång cuãa àùåc tñnh dên töåc trong cöång àöìng naây, vaâ thoái quen cuãa ngûúâi gûãi tiïìn coá thïí goáp phêìn giuáp caác töí chûác chuyïín tiïìn phaát triïín saãn phêím vaâ dõch vuå cuãa mònh àïí àaáp ûáng nhu cêìu cuãa khaách haâng. Caác ngên haâng Canada túái nay chûa tham gia àaáng kïí vaâo viïåc chuyïín tiïìn túái Viïåt Nam, möåt phêìn laâ do "sûå khaác biïåt vùn hoaá" dïî thêëy giûäa caác töí chûác taâi chñnh chñnh thûác vaâ ngûúâi gûãi tiïìn göëc Viïåt. Nghiïn cûáu sú böå vïì möåt söë trung têm chñnh cuãa ngûúâi gûãi tiïìn göëc Viïåt taåi Canada cho thêëy thõ trûúâng chuyïín tiïìn hiïån do caác MSBs nùm giûä, caác MSBs naây àaä tiïën haânh möåt nöî lûåc àöìng böå àïí tham nhêåp vaâo cöång àöìng sùæc töåc naây. Vñ duå, úã Toronto, coá khoaãng 15 cöng ty chuyïín tiïìn àûúåc nïu trong caác túâ baáo àõa phûúng cuãa ngûúâi Viïåt.15 ÚÃ Vancouver, rêët nhiïìu ngûúâi Viïåt sûã duång caác MSBs àïí chuyïín tiïìn vïì Viïåt nam. Nhûäng dõch vuå naây do caác doanh nghiïåp úã caác vuâng lên cêån nhû caác cûãa haâng cho thuï bùng video, cûãa haâng laâm moáng tay, thêím myä viïån, cûãa haâng hoa vaâ caác àaåi lyá du lõch cung cêëp. ÚÃ Montreal, nhûäng ngûúâi chuyïín kiïìu höëi gûãi tiïìn thöng qua caác nhaâ kinh doanh chñnh thûác vaâ khöng chñnh thûác cuäng nhû thöng qua baån beâ vïì thùm Viïåt Nam. Nhûäng ngûúâi kinh doanh khöng chñnh thûác àûúåc ûa chuöång hún tû tûúãng tûâ xûa laâ khöng tin cêåy vaâo caác kïnh chñnh thûác úã Viïåt Nam, nhû seä àûúåc tiïëp tuåc phên tñch thïm trong baáo caáo.16 Àùåc tñnh dên töåc cuäng àoáng möåt vai troâ quan troång trong viïåc hònh thaânh súã thñch sûã duång caác hïå thöëng IFT. Caác cuöåc phoãng vêën chó ra rùçng chó ngûúâi Viïåt Nam, hoùåc nhûäng ngûúâi coá thïí noái tiïëng Viïåt múái coá thïí tiïëp cêån àûúåc caác hïå thöëng IFT trong cöång àöìng ngûúâi Viïåt. 14. Ngaây Tïët laâ ngaây nùm múái theo Êm lõch. Tïët àûúåc chñnh thûác chaâo mûâng trong 3 ngaây, nhûng thûúâng thò keáo daâi caã tuêìn vúái viïåc tùng quaâ lêîn nhau vaâ tiïu duâng nhiïìu. Do vêåy, kiïìu höëi gûãi vïì cho ngaây Tïët thûúâng àûúåc tiïu duâng ngay chûá khöng àem àêìu tû. 15. Thúâi múái (úã Toronto), Thúâi Baáo (úã Toronto), vaâ Thúâi sûå (úã Vancouver) laâ vñ duå vïì nhûäng túâ baáo naây. 16. Nhoám nghiïn cûáu thùm Toronto, Vancouver vaâ Montreal. Caác quan saát àaä àûúåc khùèng àõnh laåi trong caác cuöåc phoãng vêën vúái Cöång àöìng ngûúâi Viïåt úã Canada, möåt NGO Viïåt Nam - Canada rêët gêìn guäi vúái cöång àöìng ngûúâi viïåt vaâ quen vúái viïåc chuyïín kiïìu höëi vïì nûúác cuãa ngûúâi Viït.å
22. Höåp 1: Ngûúâi Viïåt Nam úã Canada Ngûúâi Viïåt Nam úã Canada chuã yïëu söëng têåp trung úã möåt vaâi thaânh phöë lúán trïn toaân quöëc. Hêìu hïët nay àaä coá quyïìn cöng dên Canada vaâ àaä hoâa nhêåp vaâo xaä höåi Canada vúái têåp tuåc caác àõa phûúng khaác nhau. Nhû minh hoåa trong biïíu àöì naây, Toronto laâ núi coá cöång àöìng ngûúâi Viïåt lúán nhêët, tiïëp theo àoá laâ Montreal vaâ Vancouver. Ha ânh langchuyï ín tiï ìn Canada-Viï åt Nam Nguöìn: Cú quan Thöëng kï Canada, àiiïìu tra dên söë nùm 2001. 15
23. 16 Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái Mötå sö ë MTOs nha â nûúcá ú ã Canada àa ä nhùmæ túiá cöngå àöngì ngûúiâ Viït,å Mötå trong söë ào,á bùngç viïcå têpå trung vaoâ cacá nhu cêuì cuaã cöngå àöngì va â àiïuì chónh cacá dõch vu å cho phu â húp,å àa ä vûútå qua cacá hangâ raoâ vï ì sùcæ töcå cuaã nhûngä ngûúiâ gûiã tiïnì göcë Viït.å Cöng ty nayâ àiïuì hanhâ cacá cûaã hangâ cung cêpë mötå loatå cacá sanã phêmí va â dõch vu å nhû àiïnå thoaiå di àöng,å hangâ àiïnå tû,ã va â tour du lõch, cungä nhû la â chuyïní tiïn.ì Cöng ty co á àaiå lyá cuaã riïng mònh ú ã Viïtå Nam, nhûngä àaiå ly á nayâ cung cêpë cacá dõch vu å giao tiïnì tênå nhaâ hïtë sûcá thuênå tiïn.å MTO nayâ cungä quangã caoá trïn cacá baoá tiïngë Viïtå va â tñnh mötå mûcá phñ kha á canhå tranh la â 5 àö la Canada cho möiî giao dõch, cöngå vúiá 1,5% trõ gia á giao dõch. MTO naây baáo caáo laâ khoaãng 60% lûúång tiïìn cöng ty chuyïín laâ gûãi vïì miïìn Nam (vuâng thaânh phöë Höì Chñ Minh vaâ Caâ Mau), 15% laâ túái khu vûåc miïìn Trung (Àaâ Nùéng, Ninh Thuêån, vaâ Thûâa Thiïn Huïë), vaâ khoaãng 25% laâ gûãi ra miïìn Bùæc (Quaãng Ninh, Haãi Phoâng vaâ Haâ Nöåi). Lûúång kiïìu höëi tuyâ thuöåc vaâo thúâi àiïím trong nùm. Vñ duå, trong thaáng 12 vaâ thaáng 1, trûúác Tïët Êm lõch, khoaãng 100.000 àö la Canada àûúåc chuyïín möîi ngaây. Vaâo caác muâa khaác trong nùm, chó khoaãng tûâ 20.000-30.000 àö la Canada àûúåc chuyïín möîi ngaây. Àiïìu tiïët caác MSBs Theo khuön khöí phaáp lyá cuãa Canada, RFIs laâ nhûäng töí chûác taâi chñnh cung cêëp dõch vuå chuyïín tiïìn duy nhêët phaãi chõu sûå quaãn lyá vaâ giaám saát nhaâ nûúác. Chuáng àûúåc àiïìu tiïët búãi chñnh quyïìn liïn bang hoùåc cêëp vuâng.17 Tuy nhiïn, cuäng nhû caác töí chûác taâi chñnh, caác MSBs úã Canada coá caác nghôa vuå AML/CFT (caác nghôa vuå nhêån daång khaách haâng, lûu giûä höì sú, baáo caáo). Thïm vaâo àoá, Trung têm Phên tñch Giao dõch vaâ Baáo caáo Taâi chñnh Canada (FINTRAC) àaä tiïën haânh möåt chiïën dõch coá phaåm vi rêët röång, vúái muåc tiïu giuáp caác MSBs hiïíu roä hún vïì nhûäng nghôa vuå naây. Caác cú quan chûác nùng úã Canada hiïån àang nghiïn cûáu caách thûác àïí thûåc thi möåt caách töët nhêët caác tiïu chuêín quöëc tïë vïì AML/CFT nhû yïu cêìu caác àaåi lyá chuyïín tiïìn phaãi àùng kyá vúái Höåp 2. Àõnh nghôa vïì Cêëp pheáp vaâ Àùng kyá Theo Khuyïën nghõ Àùåc biïåt söë VI cuãa FATF, têët caã caác hïå thöëng chuyïín tiïìn (chñnh thûác cuäng nhû khöng chñnh thûác) cêìn àûúåc cêëp pheáp hoùåc àùng kyá vúái caác cú quan quaãn lyá. Àûúng nhiïn, chó riïng viïåc cêëp pheáp hay àùng kyá khöng coá nghôa laâ möåt hïå thöëng àaä àûúåc giaám saát giöëng nhû caác töí chûác trong lônh vûåc taâi chñnh coá àiïìu tiïët. Theo Baáo caáo vïì nhûäng Têåp quaán Thûåc haânh Quöëc tïë töët nhêët, viïåc cêëp pheáp coá nghôa laâ cú quan quaãn lyá àaä kiïím tra vaâ cho pheáp möåt nhaâ kinh doanh cuå thïí àûúåc tiïën haânh cöng viïåc kinh doanh àoá, trong khi àùng chó chó àún giaãn laâ nhaâ kinh doanh àaä coá tïn trong danh saách cuãa nhaâ quaãn lyá. Nguöìn: FATF 2001 17. Cú quan quaãn lyá liïn bang laâ Vùn phoâng Giaám saát caác Töí chûác Taâi chñnh (OSFI). Möîi vuâng cuäng coá cú quan quaãn lyá cuãa riïng mònh. 18. Khuyïën nghõ Àùåc biïåt VI cuãa FATF.
24. Haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam 17 hoùåc àûúåc cêëp pheáp búãi caác cú quan chûác nùng (Höåp 2).18 Luêåt vïì Thu nhêåp cuãa Töåi phaåm (Rûãa tiïìn) vaâ Taâi trúå Khuãng böë nùm 2001 (PCMLTFA) vaâ caác quy àõnh thûåc thi luêåt naây chûáa àûång caác biïån phaáp AML/CFT aáp duång cho möåt loaåt caác àún võ coá nghôa vuå phaãi baáo caáo úã Canada, kïí caã caác MSBs. Luêåt phaáp cuäng àaä lêåp ra FINTRAC, cú quan chõu traách nhiïåm tiïëp nhêån, phên tñch, àaánh giaá vaâ cung cêëp caác tin tûác taâi chñnh vïì caác hoaåt àöång bõ nghi ngúâ laâ rûãa tiïìn, taâi trúå khuãng böë, vaâ nguy cú àe doaå an ninh Canada. Theo khuön khöí phaáp luêåt naây, möåt söë quy àõnh àûúåc aáp duång cho caác MSBs, kïí caã yïu cêìu xêy dûång möåt chûúng trònh tuên thuã AML nöåi böå.
25. CHÖÔNG 2 Giai àoanå trung gian iai àoaån trung gian bao göìm caác dõch vuå chuyïín tiïìn maâ àöång cú chñnh laâ lúåi nhuêån. Caác töí chûác trung gian àaáp ûáng nhu cêìu cuãa khaách haâng nhùçm Gduy trò vaâ tùng lúåi nhuêån cuãa hoå. Mùåc duâ caác hïå thöëng IFT vêîn tiïëp tuåc àûúåc sûã duång röång raäi, Viïåt Nam àaä coá tiïën böå trong viïåc múã röång caác dõch vuå trung gian chñnh thûác trïn thõ trûúâng. Tuy vêåy, viïåc chñnh thûác hoaá kïnh naây úã giai àoaån àêìu, vaâ vêîn coân khaã nùng laåm duång möåt söë kïnh khöng chñnh thûác vêîn coân. Nhûäng àùåc àiïím àaáng chuá yá cuãa giai àoaån trung gian trong haânh lang naây àûúåc thaão luêån úã àêy göìm: Tònh traång caác hïå thöëng khöng chñnh thûác vêîn àûúåc sûã duång röång raäi vaâo muåc àñch chuyïín tiïìn qua biïn giúái; Mûác àöå phaát triïín cuãa ngaânh taâi chñnh Viïåt Nam; vaâ Nhûäng trúã ngaåi àöëi vúái sûå phaát triïín caác dõch vuå chuyïín tiïìn cuãa caác RFIs cuãa Canada. Tònh traång sûã duång röång raäi caác IFTs Nhû àaä lûu yá úã trïn, caác hïå thöëng IFT àûúåc sûã duång röång raäi trong haânh lang chuyïín tiïìn giûäa Canada vaâ Viïåt Nam. Nhòn chung coá ba phûúng thûác àïí chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác tûâ Canada sang Viïåt Nam: chuyïín tiïìn qua caác MSB, chuyïín tiïìn tay ba, vaâ chuyïín tay tiïìn mùåt khöng àûúåc khai baáo. Àöång cú chñnh cho viïåc sûã duång caác hïå thöëng IFTs trong haânh lang naây laâ chi phñ, töëc àöå vaâ sûå gêìn guäi vïì mùåt vùn hoaá. Nhûäng ngûúâi sûã duång IFT àûúåc phoãng vêën trong nghiïn cûáu, cuâng vúái caác thaânh viïn trong ngaânh chuyïín tiïìn nhòn chung cho rùçng caác hïå thöëng IFTs laâ caác 19
26. 20 Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái kïnh àaáng tin cêåy, trong khi caác thaânh viïn cuãa cöång àöìng thûåc thi phaáp luêåt cho rùçng àöå tin cêåy thûåc chêët cuãa chuáng keám hún danh tiïëng cuãa mònh, vaâ nhûäng ngûúâi sûã duång thûúâng bõ lûâa.19 MSBs. Mùåc duâ caác MSBs phaãi tuên thuã caác quy àõnh cuãa FINTRAC, vêîn coá möåt vaâi kïnh khöng chñnh thûác thuöåc nhoám kinh doanh chuyïín tiïìn naây khöng tuên thuã àêìy àuã caác nghôa vuå phaáp lyá cuãa mònh. Àiïìu naây khöng nhêët thiïët noái lïn rùçng caác kïnh naây khöng àaáng tin cêåy, khöng húåp phaáp hoùåc traái pheáp, song noá laâm dêëy lïn möëi lo ngaåi vïì khaã nùng laåm duång hiïån àang töìn taåi trong hoaåt àöång cuãa caác kïnh khöng chñnh thûác naây. Khaã nùng naây àûúåc minh hoaå trong Höåp 3. Höåp 3. Duy trò tñnh thöëng nhêët cuãa Haânh lang chuyïín tiïìn Canada - Viïåt Nam Trong caác haânh lang chuyïín tiïìn, thûúâng coá khaã nùng laâ boån töåi phaåm laåm duång caác kïnh chuyïín tiïìn àïí àêíy maånh caác hoaåt àöång traái pheáp cuãa mònh. Do vêåy, àïí baão vïå tñnh thöëng nhêët cuãa caác doâng tiïìn, cêìn phaãi coá khuön khöí phaáp lyá húåp lyá vaâ caác tiïu chuêín naây phaãi àûúåc thûåc thi hiïåu quaã. Mùåc duâ khöng nïn khaái quaát hoáa nhûäng baáo caáo sau tûâ caác phûúng tiïån thöng tin àaåi chuáng taåi Canada thaânh nhêån àõnh laâ caác hïå thöëng chuyïín tiïìn taåo thuêån lúåi cho töåi phaåm, song chuáng cuäng caãnh baáo caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách vïì sûå cêìn thiïët phaãi phoâng chöëng viïåc boån töåi phaåm laåm duång caác hïå thöëng naây. Möåt loaåi caác cuöåc khaám xeát àöìng böå cuãa chñnh quyïìn úã Canada vaâ Myä àaä àûúåc àûa lïn baáo chñ vaâo ngaây 31/3/2004. Caác cuöåc khaám xeát naây nhùæm vaâo caã núi cû truá cuäng nhû laâ núi kinh doanh àûúåc cho laâ thuöåc vïì möåt maång lûúái töåi phaåm quöëc tïë dñnh lñu túái buön lêåu ma tuyá vaâ rûãa tiïìn. Caác baáo baáo caáo laâ maång lûúái töåi phaåm naây chõu traách nhiïåm saãn xuêët ecstasy vaâ cêìn sa taåi Canada vaâ phên phöëi chuáng úã khùæp nûúác Myä, vaâ sau àoá húåp phaáp hoaá nhûäng thu nhêåp phi phaáp tûâ viïåc buön ma tuyá àûa vïì Canada vaâ Viïåt Nam. Maång lûúái töåi phaåm naây àuúåc baáo caoá laâ àaä sûã duång caã caác cöng ty thêåt vaâ cöng ty ma àïí húåp phaáp hoaá nhûäng thu nhêåp tûâ viïåc buön lêåu ma tuyá àûa trúã laåi Canada vaâ àûa sang Viïåt Nam vaâ àûúåc cho laâ cuäng tham gia cung cêëp caác dõch vuå rûãa tiïìn cho caác maång lûúái buön lêåu ma tuyá khaác. Theo túâ Ottawa Sun, maång lûúái naây àaä che àêåy nguöìn göëc thûåc chêët cuãa thu nhêåp vaâ sûã duång caác cöng ty chuyïín tiïìn àïí rûãa tiïìn. Trong möåt trûúâng húåp cuå thïí, theo baáo caáo, möåt keã vêån chuyïín ma tuyá àaä bõ caác quan chûác bùæt taåi biïn giúái Myä-Canada vúái khoaãng 750.000 USD giêëu trong bònh xùng ö tö cuãa mònh. Maång lûúái töåi phaåm cuå thïí naây àûúåc baáo giúái cho rùçng àaä rûãa túái gêìn 5 triïåu USD möîi thaáng. Nguöìn: RCMP (Thöng caáo baáo chñ), Túâ Globe and Mail, Túâ Ottawa Sun. 19. Caác cuöåc phoãng vêën àûúåc thûåc hiïån vúái caác thaânh viïn cuãa Súã caãnh saát Ontario, Súã caãnh saát Ottawa, vaâ Caãnh saát Cú àöång Hoaâng gia Canada.
27. Haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam 21 Chuyïín tiïìn tay ba. "Chuyïín tiïìn tay ba" sûã duång phûúng phaáp buâ trûâ taâi khoaãn vaâ caác phûúng phaáp ghi söí khaác àïí taåo thuêån lúåi cho caác giao dõch theo caách gêìn giöëng vúái caách cuãa nhûäng nhaâ kinh doanh hawala. Caác cuöåc phoãng vêën vúái caác khu vûåc tû nhên vaâ caác cú quan cuãa chñnh phuã cho thêëy viïåc thanh toaán hêìu hïët caác giao dõch chuyïín tiïìn tay ba thûúâng gùæn vúái giao dõch thûúng maåi. Caác nhaâ kinh doanh IFT úã Canada thûúâng tiïën haânh caác hoaåt àöång kinh doanh khaác taåi cuâng möåt àõa àiïím àoá, vñ duå nhû möåt cûãa haâng cho thuï bùng video, möåt dõch vuå chuyïín phaát bûu kiïån, hay möåt cûãa haâng rau. Nhûäng doanh nghiïåp naây sûã duång caác giao dõch thûúng maåi vaâ caác chuyïën haâng àïí tiïën haânh caác giao dõch chuyïín tiïìn trong haânh lang naây thöng qua viïåc ghi hoaá àún cao hoùåc thêëp hún thûåc tïë. Chuyïín tay. Quy àõnh haãi quan cuãa Viïåt Nam cho pheáp möîi caá nhên àûúåc mang töëi àa laâ 3.000USD vaâo Viïåt Nam. Caác cuöåc phoãng vêën cuãa nhoám nghiïn cûáu cho thêëy coá nhiïìu quan àiïím khaác nhau vïì taác duång cuãa viïåc chuyïín tay. Möåt söë ngûúâi àûúåc phoãng vêën cho rùçng caách naây ngaây caâng ñt phöí biïën hún do caác biïån phaáp haãi quan vaâ khai baáo chùåt cheä hún cuãa Viïåt Nam. Tuy nhiïn, möåt söë ngûúâi àûúåc phoãng vêën cuäng cho biïët nhûäng ngûúâi chuyïín tiïìn vaâ nhûäng ngûúâi mang tiïìn mùåt coá thïí tòm nhiïìu caách àïí tröën traánh caác biïån phaáp taåi biïn giúái. Nhûäng nhaâ kinh doanh IFTs taåi Viïåt Nam Caác hïå thöëng IFTs àûúåc sûã duång röång raäi taåi Viïåt Nam. Coá thïí dïî daâng tòm thêëy nhûäng ngûúâi cung cêëp caác hïå thöëng naây úã möåt khu chúå taåi thaânh phöë Höì Chñ Minh hay trïn möåt àûúâng phöë Haâ Nöåi. Nhoám nghiïn cûáu àaä àïën hai cûãa haâng úã caã hai thaânh phöë àïí tòm nhûäng nhaâ cung cêëp IFT. Chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác coá xu hûúáng phöí biïën hún úã miïìn Bùæc, trong khi àoá caác dõch vuå chuyïín tiïìn chñnh thûác àaä xêm nhêåp sêu hún vaâo miïìn Nam. Caác khoaãn tiïìn lúán vaâo Viïåt Nam thöng qua caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác àûúåc duâng àïí cêëp vöën cho möåt loaåt caác hoaåt àöång khaác nhau. Tiïìn chuyïín vïì nûúác coá thïí àûúåc sûã duång àïí höî trúå viïåc chi tiïu haâng ngaây trong gia àònh hoùåc vaâo möåt ngaây nghó hoùåc ngaây lïî cuãa gia àònh. Möåt söë ngûúâi nhêån tiïìn àûúåc phoãng vêën búãi nhoám nghiïn cûáu àaä sûã duång caác khoaãn tiïìn chuyïín vïì nhêån àûúåc àïí múã caác nhaâ haâng vaâ khaách saån (Höåp 4). Caác cuöåc phoãng vêën cho thêëy rùçng nhûäng ngûúâi cung cêëp IFT tuên thuã möåt phûúng thûác chuyïín tiïìn chung. Nhaâ cung cêëp úã Canada gûãi tiïìn vïì Viïåt Nam vaâo 5 giúâ chiïìu cuãa möîi ngaây laâm viïåc (tûác laâ buöíi saáng úã Viïåt Nam). Àöëi taác phña Viïåt Nam giao tiïìn cho ngûúâi nhêån trong ngaây höm àoá. Tñnh töíng laåi, giao dõch chûa mêët àïën 24 giúâ. Caác nhaâ cung cêëp hai nûúác thanh toaán cho nhau thöng qua taâi khoaãn ngên haâng hoùåc thöng qua caác giao dõch thûúng maåi (Höåp 5).
28. 22 Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái Höåp 4. Caác hïå thöëng IFTs taåi Viïåt Nam Caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác hoaåt àöång taåi caác khu chúå chñnh cuãa Viïåt Nam. Coá thïí dïî daâng tòm thêëy caác nhaâ cung cêëp IFT tòm thêëy úã thaânh phöë Höì Chñ Minh vaâ Haâ Nöåi. Nhoám nghiïn cûáu àaä tòm ra hoå ngay úã cûãa haâng thûá hai maâ hoå àïën. Thaânh phöë Höì Chñ Minh (Chúå Bïën Thaânh) Ngûúi cung cêëp dõch vuå naây súã hûäu möåt cûãa haâng àöì trang sûác àùåt caách àaåi lyá cuãa Western Union chó khoaãng 10 meát. Thaânh viïn cuãa nhoám nghiïn cûáu giaã vúâ àang tiïën haânh chuyïín tiïìn giûäa Canada vaâ Viïåt Nam. Hoå mö taã möåt giao dõch tûúãng tûúång vúái giaá trõ lïn túái $600.000. Ngûúâi cung cêëp IFT thûåc hiïån vaâi cuá àiïån thoaiå túái caác möëi cuãa baâ ta taåi Canada. Baâ ta hoãi xin söë àiïån thoaåi taåi Canada àïí ngûúâi cuãa baâ ta úã Canada liïn laåc vúái ngûúâi gûãi tiïìn vaâ àûa ra chó dêîn. Phñ chuyïín tiïìn laâ 6%. Hïå thöëng naây laâ möåt phêìn trong möåt maång lûúái nöëi nhûäng ngûúâi gûãi tiïìn vaâ ngûúâi nhêån úã Canada vaâ Myä. Nhûäng bûúác sau seä àûúåc tiïën haânh àïí hoaân têët giao dõch gûãi tiïìn: Ngûúâi gûãi gûãi tiïìn vaâo möåt taâi khoaãn ngên haâng àûúåc chó àõnh taåi nûúác gûãi tiïìn. Nha â cung cêpë IFT taiå Canada xacá nhênå àa ä co á tiïnì trong taiâ khoanã va â chuyïní cho ngûúiâ gûiã tiïnì mötå ma ä sö.ë Nhaâ cung cêëp IFT úã Canada goåi cho nhaâ cung cêëp IFT úã Viïåt Nam àïí chuyïín maä söë naây; Ngûúâi gûãi tiïìn goåi cho ngûúâi nhêån àïí chuyïín maä söë naây. Ngûúâi nhêån nhêån tiïìn khi àûa maä söë cho nhaâ cung cêëp IFT taåi Viïåt Nam. Tiïìn seä coá mùåt taåi Viïåt Nam ngay khi ngûúâi cung cêëp IFT phña Canada xaác nhêån tiïìn àaä àûúåc àoáng vaâo taâi khoaãn taåi Canada. Kiïíu hïå thöëng naây cuäng coá thïí àûúåc xïëp vaâo loaåi chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác búãi trïn thûåc tïë tiïìn khöng hïì àûúåc chuyïín, thay vaâo àoá, caác bïn seä tiïën haânh buâ trûâ taâi khoaãn lêîn nhau. Haâ Nöåi (Phöë Haâng Baåc) Caác nhaâ cung cêëp IFT cuäng àûúåc tòm thêëy úã Haâ Nöåi. Tuy nhiïn, hoå cho biïët àang taåm thúâi dûâng caác hoaåt àöång chuyïín tiïìn do sûác eáp cuãa chñnh quyïìn. Hoå àïì nghõ nhoám nghiïn cûáu quay laåi sau möåt tuêìn. Nguöìn: Caác cuöåc phoãng vêën vúái caác nhaâ cung cêëp IFT. Höåp 5. Hoaåt àöång chuyïín tiïìn 24 giúâ cuãa IFT giûäa Canada vaâ Viïåt Nam Caác nhaâ cung cêëp IFT taåi Vancouver vaâ àöëi taác phña Viïåt Nam chûa cêìn àïën 24 giúâi àïí chuyïín vaâ giao tiïìn. Vñ duå, ngûúâi gûãi tiïìn àùåt tiïìn vaâo taâi khoaãn luác 10 giúâ saáng úã Vancouver; nhaâ cung cêëp IFT chuyïín tiïìn naây vïì Viïåt Nam vaâo luåc 5 giúâ chiïìu cuâng ngaây. Nhaâ cung cêëp IFT phña Viïåt Nam nhêån àûúåc tiïìn ngay luác àoá (7 giúâ saáng úã Viïåt Nam). Ngûúâi nhêån tiïìn lêëy tiïìn trong cuâng ngaây thöng qua dõch vuå giao tiïìn têån nhaâ. Thúâi gian sûã duång 0 giúâ 7 giúâ 17 giúâ Giúâ Canada (muái giúâ Thaái Bònh Dûúng) 10:00 saáng 5:00 chiïìu 3:00 saáng Canada (Giai àoaån àêìu tiïn) Tiïìn vaâo taâi khoaãn Giai àoaån trung gian Chuyïín tiïìn Viïåt Nam (Giai àoaån cuöëi cuâng) Giao tiïìn Giúâ Viïåt Nam 12:00 àïm 7:00 saáng 5:00 chiïìu Nguöìn: Caác cuöåc phoãng vêën vúái cöång àöìng ngûúâi Viïåt taåi Vancouver vaâ caác nhaâ cung cêëp IFT
29. Haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam 23 Nhûäng thuêån lúåi cuãa IFTs Caác hïå thöëng chuyïín tiïìn chñnh thûác vêîn chûa theo kõp töëc àöå vaâ chi phñ thêëp cuãa caác hïå thöëng IFT chuyïín tiïìn tûâ Canada vïì Viïåt Nam. Trong haânh lang Canada-Viïåt Nam, töëc àöå laâ àiïím khaác biïåt chuã chöët giûäa caác hïå thöëng chñnh thûác vaâ khöng chñnh thûác. Chuyïín tiïìn qua ngên haâng vaâ caác MSBs lúán khaác, nhû Western Union coá thïí mêët 2-5 ngaây so vúái 24 giúâ nïëu gûãi qua caác nhaâ cung cêëp IFT. Trong möåt söë trûúâng húåp, thúâi gian chuyïín tiïìn qua caác kïnh chñnh thûác túái caác khu vûåc nöng thön úã Viïåt Nam coá thïí lïn túái möåt thaáng. Mötå àaiå ly á IFT thöng thûúngâ tñnh mûcá thñ tû â 1-2% sö ë tiïnì àûúcå chuyïní trong möiî giao dõch, tuy â thuöcå vaoâ quy mö giao dõch. Phñ trong cacá hï å thöngë chñnh thûcá thò rêtë khacá nhau, co á thï í tû â 2-10%. Mötå sö ë nha â cung cêpë dõch vu å chuyïní tiïnì qua cacá hï å thöngë chñnh thûcá tñnh phñ phênì trùm re ã hún nhûng ho å laiå cöngå thïm mötå khoanã phñ tñnh àöngì àïuì cho moiå giao dõch.20 Trong trûúngâ húpå chuyïní qua ngên hang,â ngûúiâ nhênå co á thïí phaiã tra ã thïm phñ cho ngûúiâ trung gian va â ngûúiâ chi tra ã ú ã Viïtå Nam. Do vêy,å ngûúiâ gûiã tiïnì co á thï í se ä phaiã tra ã phñ nhiïuì hún khi sû ã dungå cacá nha â cung cêpë chñnh thûc.á Phaát triïín thõ trûúâng Viïåt Nam Tùng trûúãng kinh tïë úã Viïåt Nam vaâ lûúång tiïìn chuyïín vïì nûúác gia tùng àaä thu huát nhiïìu ngûúâi múái tham gia vaâo thõ trûúâng chuyïín tiïìn úã Viïåt Nam. Mùåc duâ vêîn coân phaãi laâm rêët nhiïìu àïí phaát triïín thõ trûúâng chuyïín tiïìn cuãa mònh song Viïåt Nam cuäng àaä coá nhiïìu tiïën böå trong nhûäng nùm gêìn àêy. Caác àöëi thuã caånh tranh múái. Nùm 2002, maâ nûúác múã röång phaåm vi caác cöng ty àûúåc hoaåt àöång nhû laâ caác MTOs. Hiïån nay coá khoaãng 50 ngên haâng àûúåc pheáp tiïën haânh kinh doanh chuyïín tiïìn úã Viïåt Nam. Ba ngên haâng nhêån chuyïín tiïìn vïì nûúác nhiïìu nhêët laâ VICB, Ngên haâng Àöng AÁ, vaâ Ngên haâng Thûúng maåi AÁ chêu. Trong caác phoãng vêën möåt ngên haâng cho biïët trûúác àêy àaä tòm chiïëm toaân böå thõ trûúâng chuyïín tiïìn úã Viïåt Nam song nay chó coân 10%, thõ phêìn coân laåi àaä rúi vaâo tay nhûäng àöëi thuã caånh tranh múái tham gia vaâo thõ trûúâng vúái caác chiïën lûúåc thõ trûúâng nùng àöång vaâ dõch vuå chuyïn nghiïåp. Caác ngên haâng xêy dûång quan hïå àöëi taác vúái caác MTOs vaâ caác doanh nghiïåp khaác àïí taåo ra caác kïnh.21 Caác quan hïå àöëi taác naây àaä taåo nïn möåt loaåt caác maång lûúái vúái mûác àöå thaânh cöng khaác nhau. Hêìu hïët caác ngên haâng thûúng maåi kyá húåp 20. Theo caác cuöåc phoãng vêën maâ chuáng töi thûåc hiïån vúái caác nhaâ cung cêëp dõch vuå chuyïín tiïìn vaâ vúái cöång àöìng ngûúâi Viïåt, phñ cuãa hïå thöëng FFT laâ khoaãng 2%. Caác àaåi lyá IFT tñnh phñ 1,6% giaá trõ tiïìn chuyïín àöëi vúái möîi giao dõch (2% nïëu laâ giao dõch nhoã). Hêìu hïët caác ngên haâng vaâ MTOs tñnh tûâ 3% trúã lïn tuyâ thuöåc töëc àöå chuyïín tiïìn. Caác khoaãn phñ àöìng àïìu coá thïí cuäng àûúåc gheáp vaâo giaá. 21. Western Union àaä bùæt àêìu coá mùåt úã Viïåt Nam. Hoå coá khoaãng 200 vùn phoâng àaåi lyá úã àêy. Western Union àaä kyá möåt húåp àöìng trûåc tiïëp vúái möåt söë ngên haâng vaâ möåt cöng ty thûúng maåi - ACB, VBARD, VPB vaâ EDEN - cung cêëp cho hoå phêìn mïìm vaâ àaâo taåo caán böå.
30. 24 Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái àöìng thuï caác töí chûác taâi chñnh khaác laâm àaåi lyá cho mònh, vaâ möåt söë ngên haâng coá caác MTOs riïng cuãa mònh. ÚÃ Viïåt Nam, caác ngên haâng àûúåc pheáp coá quan hïå vúái bêët kyâ loaåi hònh cöng ty naâo. Caác töí chûác taâi chñnh trung gian phi ngên haâng - caác cöng ty taâi chñnh vaâ cöng ty cho thuï - àaä bùæt àêìu phaát triïín dõch vuå chuyïín tiïìn tûâ nùm ngoaái. Nhu cêìu cöng nghïå. Nïëu caác töí chûác trung gian trong khu vûåc chñnh thûác caãi thiïån cöng nghïå vaâ caãi thiïån dõch vuå chuyïín tiïìn, hoå coá thïí bùæt àêìu caånh tranh vúái caác dõch vuå nhanh hún, giaá reã hún cuãa caác nhaâ cung cêëp IFT. Hiïån nay, caác ngên haâng vaâ töí chûác tñn duång chuã yïëu chó dûåa vaâo maång SWIFT, vúái chi phñ töën keám hún vaâ töëc àöå chêåm hún möåt maång lûúái àûúåc thiïët kïí àïí phuåc vuå riïng viïåc chuyïín tiïìn caá nhên.22 Möåt söë töí chûác taâi chñnh trung gian chó àún giaãn dûåa vaâo maång lûúái hïå thöëng cuãa Western Union, song caác nhaâ cung cêëp chó dûåa vaâo Western Union vaâ SWIFT àïí chuyïín tiïìn chùæc chùæn seä khöng theo kõp töëc àöå vaâ chi phñ thêëp cuãa caác hïå thöëng IFT. Hiïån àaåi hoaá hïå thöëng thanh toaán. Chñnh phuã Viïåt Nam àaä tiïën haânh möåt cuöåc caãi caách hïët sûác cêìn thiïët hïå thöëng thanh toaán cuãa mònh. Caác vêën àïì vïì sûå tûúng thñch giûäa cacá hïå thöëng hiïån duâng úã caác vuâng khaác nhau trïn àêët nûúác àaä laâ möåt trúã ngaåi nghiïm troång àöëi vúái viïåc thanh toaán caác giao dõch giûäa caác vuâng. Vúái sûå höî trúå cuãa Ngên haâng Thïë giúái, caác trung têm thanh toaán buâ trûâ khùæp àêët nûúác àang àûúåc thiïët lêåp, vaâ höî trúå cuäng àang àûúåc cung cêëp àïí cuãng cöë nhiïìu mùåt, trong àoá coá hïå thöëng thanh toaán nöåi böå caác ngên haâng, àiïìu naây cuäng seä goáp phêìn taåo thuêån lúåi cho caác giao dõch chuyïín tiïìn.23 Caác saãn phêím ATM/theã coân haån chïë. Phaát triïín caác saãn phêím theã vaâ tùng söë lûúång maáy ATM laâ nhûäng tiïën böå cöng nghïå coá thïí taåo thuêån lúåi coá viïåc múã röång hún nûäa thõ trûúâng chuyïín tiïìn cuãa Viïåt Nam. Hiïån coá khoaãng 400 ATM trïn khùæp Viïåt Nam, trong àoá 300 maáy múái àûúåc nêng cêëp. Ngên haâng nhaâ nûúác vaâ caác ngên haâng thûúng maåi àang lïn kïë hoaåch àêìu tû lúán vaâo ATM. Theã tñn duång vêîn chûa àûúåc sûã duång, song Ngên haâng Thûúng maåi Àöng AÁ (EAB) àûúåc baáo caáo laâ àang lïn kïë hoaåch phaát haânh theã tñn duång àïí chuyïín tiïìn. Nhûäng trúã ngaåi cuãa caác RFIs trong Haânh lang Canada - Viïåt Nam Caác ngên haâng vaâ töí chûác tñn duång Canada àang bùæt àêìu khaám phaá tiïìm nùng cuãa thõ trûúâng chuyïín tiïìn túái Viïåt Nam. Tuy nhiïn, vò caác RFIs cuãa Canada nhòn chung thñch coá quan hïå ngên haâng àaåi lyá vúái caác ngên haâng nûúác ngoaâi nïn tònh traång phaát 22. SWIFT laâ tûâ viïët tùæt cuãa Töí chûác Viïîn thöng Taâi chñnh Liïn ngên haâng Thïë giúái, möåt húåp taác xaä cuãa ngaânh ngên haâng cung cêëp caác dõch vuå thöng tin tiïu chuêín hoaá vaâ phêìn mïìm thöëng nhêët cho 7.600 töí chûác taâi chñnh úã 200 nûúác. 23. Viïåc triïín khai Dûå aán Hiïån àaåi hoaá Hïå thöëng Ngên haâng vaâ Hïå thöëng thanh toaán, àûúåc thöng qua nùm 2002, àaä khúãi àöång khaá chêåm nhûng theo baáo caáo thò hiïån nay àang tiïën triïín töët.
31. Haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam 25 triïín coân haån chïë cuãa khu vûåc taâi chñnh Viïåt Nam hiïån àang laâ möåt haån chïë àöëi vúái viïåc chñnh thûác hoaá thõ trûúâng chuyïín tiïìn trong haânh lang naây. Töëc àöå chñnh thûác hoaá seä phuå thuöåc úã möåt mûác àöå àaáng kïí vaâo quaá trònh chuyïín àöíi sang möåt hïå thöëng taâi chñnh hiïån àaåi úã Viïåt Nam. Vai troâ quan troång cuãa caác àùåc tñnh vaâ thõ hiïëu dên töåc cuãa Viïåt Kiïìu úã Canada, cuâng vúái söë lûúång tûúng àöëi nhoã cuãa cöång àöìng naây cuäng haån chïë caác àöång cú àïí caác RFIs tiïën haânh caác àêìu tû cêìn thiïët nhùçm àûa caác khaách haâng laâ nhûäng kiïìu dên Viïåt nam vaâo hïå thöëng hoaåt àöång chuyïín tiïìn toaân cêìu cuãa mònh.
32. CHÖÔNG 3 Giai àoanå cuöië cungâ goaâi caác yïëu töë nhû chi phñ, àöå tin cêåy tûúng àöëi vaâ sûå thuêån tiïån cuãa baãn thên mònh, lûåa choån cuãa ngûúâi gûãi tiïìn giûäa caác phûúng thûác chuyïín tiïìn úã NGiai àoaån Àêìu tiïn coân bõ aãnh hûúãng phêìn naâo búãi sûå thuêån tiïån vaâ chi phñ cuãa thên nhên cuãa mònh úã àêìu nhêån tiïìn. Phêìn thaão luêån dûúái àêy nïu bêåt möåt söë vêën àïì sau: Nhûäng haån chïë vïì dûä liïåu chuyïín tiïìn úã Viïåt Nam; Caác kïnh phên phöëi chuã yïëu; Mong muöën àûúåc giêëu tïn cuãa ngûúâi nhêån tiïìn; Taác àöång cuãa caác chñnh saách chñnh phuã àöëi vúái caác quyïët àõnh chuyïín tiïìn. Haån chïë vïì dûä liïåu Viïåc thiïëu dûä liïåu àaä haån chïë möåt caách nghiïm troång caác phên tñch vïì viïåc chuyïín tiïìn túái Viïåt Nam. Caãi thiïån chêët lûúång dûä liïåu vïì doâng tiïìn chuyïín vïì nûúác cuäng nhû caác hònh thûác di cû laâ möåt ûu tiïn nhùçm cho pheáp hiïíu roä hún vïì caác taác àöång cuãa tiïìn chuyïín vïì nûúác vaâ xêy dûång caác chñnh saách hiïåu quaã hún. Ngên haâng Nhaâ nûúác (SBV) àang nöî lûåc lûu trûä vaâ sùæp xïëp dûä liïåu vïì doâng tiïìn chuyïín vïì nûúác cho húåp lyá hún, song quaá trònh naây vêîn cêìn àûúåc caãi thiïån. Theo caác quan chûác, SBV bùæt àêìu lûu thöng tin vïì luöìng kiïìu höëi vaâo Viïåt Nam kïí tûâ nùm 1996, vaâ caác cú quan chûác nùng àang tiïëp tuåc tòm caách sùæp xïëp thöng tin sao cho tûúng thñch vúái caác söë liïåu thöëng kï vïì caán cên thanh toaán cuãa IMF. Hiïån nay caác ngên haâng àûúåc yïu cêìu phaãi baáo caáo töíng lûúång tiïìn chuyïín vïì nûúác chuyïín qua ngên haâng mònh, xong hoå khöng bõ yïu cêìu phaãi cung cêëp thöng tin chi tiïët hún, vñ duå nhû vïì nguöìn göëc cuãa 27
33. 28 Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái doâng tiïìn chuyïín vïì hay gûãi túái khu vûåc naâo. Tûúng tûå, cuäng khöng coá thöëng kï chñnh thûác vïì giaá trõ trung bònh cuãa caác giao dõch chuyïín tiïìn hay söë lûúång giao dõch möîi nùm. Do vêåy, baáo caáo naây phaãi dûåa chuã yïëu vaâo caác cuöåc phoãng vêën vaâ caác chûáng cûá raãi raác àïí ûúác lûúång caác con söë töíng thïí. Caác kïnh chi traã chñnh Viïåt Nam coá möåt nïìn kinh tïë chuã yïëu sûã duång tiïìn mùåt, khu vûåc ngên haâng coân yïëu, vaâ caác hïå thöëng IFT vêîn àûúåc sûã duång röång raäi. Hún thïë, khu vûåc nöng thön coân ngheâo, vaâ sûå tiïëp cêån cuãa khu vûåc naây túái caác töí chûác taâi chñnh chñnh thûác laâ cûåc kyâ haån chïë. Ngoaâi viïåc thiïëu cú súã vêåt chêët, caác ngên haâng coân chûa phaát triïín cöng nghïå nöåi böå cêìn thiïët àïí chuyïín tiïìn möåt caách hiïåu quaã, do vêåy chi phñ coân cao, laâm naãn loâng caác khaách haâng tiïìm nùng vaâ laâm cho viïåc múã mang caác kïnh naây bõ chêåm laåi. Ngên haâng vaâ caác doanh nghiïåp chi traã tiïìn chuyïín vïì nûúác àaä coá möåt söë nöî lûåc àïí tùng cûúâng khaã nùng tiïëp cêån khaách haâng, song nhûäng haån chïë trong khu vûåc ngên haâng vaâ taâi chñnh cuãa Viïåt Nam vêîn coá nghôa laâ caác hïå thöëng IFT vêîn hoaåt àöång nhanh hún vaâ reã hún caác hïå thöëng chñnh thûác. Biïíu àöì 4 chó ra lûúång tiïìn chuyïín vïì Viïåt Nam thöng qua hïå thöëng taâi chñnh chñnh thûác, vaâ Biïíu àöì 5 chó ra mûác tiïìn chuyïín vïì nûúác thöng qua möîi loaåi töí chûác. Biïuí àö ì 4: Tiïnì chuyïní vï ì nûúcá thöng qua hï å thöngë Ngên hangâ Viïtå Nam, 1999 - 2004 Nguöìn: UÃy ban Ngûúâi Viïåt Nam úã nûúác ngoaâi, Böå Ngoaåi giao Viïåt Nam.
34. Haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam 29 Biïuí àö ì 5: Gia á trõ tiïnì chuyïní vï ì nûúcá cuaã ngûúiâ lao àöngå theo phûúng thûcá chuyïní tiïn,ì 1999 - 2003 Nguöìn: UÃy ban Ngûúâi Viïåt Nam úã nûúác ngoaâi, Böå Ngoaåi giao Viïåt Nam. Nhû àaä thêëy, khoaãng 1,4 tyã USD, hay 67% töíng giaá trõ tiïìn chuyïín vïì nûúác thöëng kï àûúåc, àûúåc chuyïín qua hïå thöëng ngên haâng trong nùm 2002. Caác MTOs thûåc hiïån hêìu hïët phêìn coân laåi, khoaãng 553 triïåu USD, vaâ möåt lûúång nhoã àûúåc chuyïín qua dõch vuå bûu àiïån vaâ qua haãi quan. Caác hïå thöëng chi traã úã khu vûåc nöng thön Caác thaânh phöë vaâ caác trung têm vuâng úã Viïåt Nam àaä bùæt àêìu múã àûúâng cho kiïìu höëi. Caác maång lûúái chi traã tiïìn gûãi vïì nûúác nhû caác ngên haâng, caác MTOs vaâ möåt söë töí chûác phi taâi chñnh àaä rêët hiïåu quaã trong viïåc chi traã kiïìu höëi cho ngûúâi nhêån úã caác khu vûåc àö thõ lúán nhû Haâ Nöåi vaâ thaânh phöë Höì Chñ Minh, núi têåp trung àa söë ngûúâi nhêån tiïìn tûâ nûúác ngoaâi. Tuy nhiïn, ñt ngên haâng hoùåc MTOs múã chi nhaánh úã nöng thön. Caác dõch vuå bûu chñnh coá mùåt khùæp núi úã Viïåt Nam, nhûng kïnh naây vêîn chûa àûúåc khai thaác àïí chi traã tiïìn chuyïín vïì. Western Union gêìn àêy àaä àöìng yá àùåt quan hïå àöëi taác vúái Ngên haâng Nöng nghiïpå vaâ Phaát triïín Nöng thön (VBARD), ngên haâng coá maång lûúái chi nhaánh lúán nhêët Viïåt Nam, àïí höî trúå cho viïåc chuyïín tiïìn gûãi tûâ nûúác ngoaâi vïì caác vuâng nöng thön, núi coá àïën 87% chi nhaánh cuãa VBARD. Theo húåp àöìng àöëi taác naây, Western Union seä cung cêëp dõch vuå cuãa mònh úã trïn 615 chi nhaánh. Àêy laâ möåt bûúác ài tñch cûåc, song múái chó laâ bûúác àêìu tiïn nhoã beá trong viïåc múã àûúâng cho viïåc chñnh thûác chuyïín tiïìn vïì khu vûåc nöng thön.
35. 30 Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái Àöìng thúâi, vò viïåc chi traã tiïìn chuyïín vïì nûúác qua caác kïnh chñnh thûác úã caác vuâng nöng thön coá thïí mêët túái caã thaáng, caác hïå thöëng IFT vêîn laâ möåt nhu cêìu quan troång vaâ chñnh àaáng. Caác cú quan chûác nùng nhêån thûác rùçng viïåc caãi thiïån cöng nghïå vaâ cú súã haå têìng seä laâ nhûäng nhên töë chuã chöët àïí vûúåt qua nhûäng vêën àïì naây. Àöìng thúâi, vúái trònh àöå phaát triïín úã giai àoaån sú khai cuãa thõ trûúâng chuyïín tiïìn cuãa Viïåt Nam vaâ sûå yïëu keám cuãa khu vûåc ngên haâng, roä raâng caác hïå thöëng IFT seä tiïëp tuåc phuåc vuå nhu cêìu àöëi vúái dõch vuå taâi chñnh úã khu vûåc nöng thön. Súã thñch vïì hïå thöëng cuãa tûâng loaåi ngûúâi gûãi tiïìn Caác loaåi ngûúâi gûãi tiïìn cuå thïí coá xu hûúáng gùæn boá vúái caác hïå thöëng chuyïín tiïìn cuå thïí. Vñ duå, hêìu hïët nhûäng ngûúâi lao àöång taåm thúâi, àûúåc chñnh phuã sùæp xïëp vaâo caác chûúng trònh lao àöång vaâ hûúáng vaâo caác thoaã thuêån chuyïín tiïìn chñnh thûác khi àûúåc hoåc caác hûúáng dêîn, sûã duång caác kïnh chñnh thûác àïí chuyïín tiïìn. Chñnh phuã Viïåt Nam tiïën haânh àaâo taåo, hûúáng dêîn trûúác khi ài cho nhûäng ngûúâi lao àöång taåm thúâi, bao göìm àaâo taåo ngön ngûä, giúái thiïåu vïì luêåt lïå vaâ phong tuåc cuãa nûúác chuã nhaâ, vaâ caác kyä nùng hûúáng nghiïåp. Hún thïë, Chñnh phuã coân àûa ra möåt hïå thöëng höî trúå cho nhûäng ngûúâi ài lao àöång khi gùåp phaãi caác vêën àïì úã nûúác ngoaâi vaâ àïí hoå höåi nhêåp trúã laåi khi vïì nûúác. Ngûúåc laåi, Viïåt Kiïìu thûúâng coá xu hûúáng xêy dûång vaâ dûåa vaâo caác kïnh khöng chñnh thûác vò caác lyá do dûúái àêy. Höåp 6. Luêåt lïå vaâ Quy trònh Xuêët khêíu Lao àöång cuãa Viïåt Nam Viïåt Nam khöng coá möåt luêåt thöëng nhêët vïì xuêët khêíu lao àöång. Xuêët khêíu lao àöång àûúåc quy àõnh trong Luêåt Lao àöång, ban haânh nùm 1994 vaâ sûãa àöíi nùm 2002, cuäng nhû trong caác vùn baãn phaáp lyá khaác, göìm: Nghõ àõnh Chñnh phuã söë 152/ND-CP ngaây 20/9/1999 hûúáng dêîn thûåc thi caác quy àõnh cuãa Luêåt lao àöång vïì viïåc gûãi ngûúâi Viïåt Nam ài lao àöång úã nûúác ngoaâi vúái thúâi haån cuå thïí. Thöng tû söë 28/1999/TT-BLDTBXH ngaây 15/11/1999 hûúáng dêîn thûåc thi Nghi àõnh 152/1999/ND-CP. Nghõ àõnh 05/2000/ND-CP ngaây 3/3/2000 vïì viïåc xuêët, nhêåp caãnh cuãa cöng dên Viïåt Nam. Nghõ àõnh Chñnh phuã söë 12/1995/ND-CP ngaây 26/1/1995 vïì viïåc ban haânh Àùng kyá An sinh Xaä höåi. Biïíu A: Quy trònh xuêët khêíu lao àöång Chiïën lûúåc nhaâ nûúác Cöng ty xuêët khêíu lao Àöëi taác nûúác ngoaâi àöång Viïåt Nam Húåp àöìng lao àöång taåi nûúác ngoaâi Húåp àöìng lao àöång Ngûúâi lao àöång Nguöìn: Töí chûác Di dên Quöëc tïë (IOM), Cuåc Quaãn lyá ngûúâi Lao àöång nûúác ngoaâi (DAFEL)
36. Haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam 31 Viïåc sûã duång, Phên böë theo khu vûåc vaâ Chi phñ chuyïín tiïìn Dûúâng nhû coá möåt hïå söë tûúng quan hún giûäa loaåi ngûúâi gûãi tiïìn vaâ muåc àñch sûã duång cuöëi cuâng cuãa lûúång tiïìn chuyïín vïì nûúác úã Viïåt Nam. Dûåa trïn caác cuöåc phoãng vêën àûúåc tiïën haânh, kiïìu höëi cuãa Viïåt Kiïìu gûãi vïì chuã yïëu àûúåc duâng vaâo caác dõp nghó vaâ àêìu tû vaâo caác doanh nghiïåp gia àònh vaâ bêët àöång saãn. Ngûúåc laåi, caác khoaãn tiïìn chuyïín vïì nûúác cuãa nhûäng ngûúâi lao àöång taåm thúâi úã nûúác ngoaâi chuyïín vïì chuã yïëu duâng vaâo viïåc duy trò tiïu duâng gia àònh úã caã khu vûåc nöng thön vaâ thaânh thõ. Sûå phên böë vïì mùåt àõa lyá cuãa doâng chuyïín tiïìn cuäng biïën àöång theo loaåi ngûúâi gûãi. Hêìu hïët caác Viïåt Kiïíu ra ài tûâ miïìn Nam vaâ vêîn duy trò liïn laåc vúái vuâng naây, do vêåy, kiïìu höëi tûâ nhûäng nûúác Viïåt Kiïìu cû truá (nhû Myä, Canada, Australia vaâ Phaáp) coá xu hûúáng chuyïín vïì miïìn Nam. Ngûúåc laåi, hêìu hïët nhûäng ngûúâi lao àöång taåm thúâi ài theo caác chûúng trònh cuãa chñnh phuã laâ tûâ khu vûåc miïìn Trung vaâ nöng thön miïìn Bùæc, nhûäng vuâng keám phaát triïín hún taåi Viïåt Nam. Túái nay àaä coá ba laân soáng ài lao àöång úã nûúác ngoaâi. Laân soáng àêìu tiïn bùæt àêìu vaâo àêìu nhûäng nùm 80, vúái möåt söë lûúång lúán caác cöng nhên kyä thuêåt ài lao àöång úã caác nûúác xaä höåi chuã nghôa cuä úã Àöng Êu. Laân soáng thûá hai bùæt àêìu vaâo cuöëi nhûäng nùm 80, khi haâng nghòn ngûúâi nûäa àûúåc gûãi ài Àöng Êu. Laân soáng thûá ba bùæt àêìu vaâo nùm 1994, khi nhûäng ngûúâi lao àöång àûúåc gûãi sang Nhêåt Baãn, Haân Quöëc, Kuwait, Lebanon, Saudi Arabia, vaâ möåt nûúác laáng giïìng khaác.24 Cuöëi cuâng, nhû mö taã trong Höåp 7, chi phñ cho viïåc chi traã tiïìn gûãi tûâ nûúác ngoaâi vïì úã Giai àoaån cuöëi cuâng khaác nhau rêët nhiïìu tuyâ thuöåc vaâo núi úã cuãa ngûúâi nhêån tiïìn. Caác khu vûåc phaãi traã phñ cao nhêët laâ caác vuâng biïn giúái phña bùæc vaâ cao nguyïn, vaâ chi phñ thêëp nhêët laâ úã caác thaânh phöë lúán miïìn Nam. Giêëu tïn - möåt àöång cú úã Giai àoaån Cuöëi cuâng Caác nhaâ cung cêëp IFT àaáp ûáng nhu cêìu cuãa ngûúâi nhêån úã caác vuâng nöng thön theo nhiïìu caách khaác nhau. Hoå khöng chó chi traã ngay taåi caác khu vûåc nöng thön, núi hïå thöëng chñnh thûác chûa vûún túái maâ hoå coân àaáp ûáng àûúåc mong muöën mang tñnh vùn hoaá vaâ caá nhên laâ àûúåc giêëu tïn - àêy laâ möåt àiïím quan troång àöëi vúái rêët nhiïìu ngûúâi nhêån tiïìn úã Viïåt Nam, àùåc biïåt alf úã caác vuâng nöng thön. Möåt söë ngûúâi nhêån tiïìn úã nöng thön thñch caác IFTs hún, vò hoå khöng muöën haâng xoám hay caác quan chûác àõa phûúng biïët laâ hoå nhêån àûúåc tiïìn. ÚÃ caác vuâng nöng thön, sûå giaám saát cuãa chñnh quyïìn àõa phûúng coá thïí laâ rêët lúán, vaâ àöi khi laâ mang tñnh xêm phaåm túái ngûúâi gûiã vaâ ngûúâi nhêån tiïìn. Möåt khi caác quan chûác chñnh quyïìn hoùåc caác thaânh viïn khaác 24. IOM (Töí chûác Di dên Quöëc tïë). 2003. Di chuyïín Lao àöång úã chêu AÁ: Xu hûúáng, Thaách thûác vaâ Chñnh saách cuãa nûúác gûãi lao àöång. Thuyå Syä. DOCUMENTS/PUBLICATIONS/EN/LabourMigAsia.pdf.
37. 32 Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái Höåp 7: Chi phñ traã tiïìn úã giai àoaån cuöëi cuâng úã Viïåt Nam Phñ thu úã Viïåt Nam búãi nhûäng ngûúâi chi traã tiïìn chuyïín tûâ nûúác ngoaâi vïì àûúåc xaác àõnh theo phêìn trùm söë tiïìn àûúåc chuyïín. Tyã lïå phêìn trùm naây thay àoãi theo khu vûåc chi traã tiïìn, chuã yïëu phuå thuöåc vaâo mûác àöå khoá khùn cuãa viïåc chuyïín tiïìn vaâ viïåc coá sùén caác kïnh chi traã hay khöng. Mûác phñ cao nhêët àûúåc aáp duång cho caác cöång àoâng úã vuâng miïìn nuái phña Bùæc, cao nguyïn vaâ caác àaão Phuá Quöëc, Phuá Quyá vaâ Cön Àaão. Caác thaânh phöë miïìn Bùæc vaâ caác khu vûåc xa xöi úã miïìn Nam coá mûác phñ trung bònh, caác thaânh phöë vaâ khu vûåc miïìn Nam coá mûác phñ thêëp nhêët. Baãn àöì dûúái àêy minh hoåa ba mûác phñ vaâ möåt söë thaânh phöë àûúåc xaác àõnh laâ núi têåp trung ngûúâi nhêån tiïìn tûâ nûúác ngoaâi gûãi vïì. Nguöìn: Ngên haâng Thïë giúái. trong cöång àöìng biïët möåt ngûúâi nhêån àûúåc tiïìn tûâ nûúác ngoaâi, hoå seä hoãi nguöìn göëc cuãa söë tiïìn, hoãi vay hoùåc xin "quaâ caáp", vaâ giaám saát caách chi tiïu cuãa ngûúâi nhêån tiïìn. Trong caác giao dõch chñnh thûác, àùåc biïåt laâ vúái caác söë tiïìn lúán, giêëy chûáng minh nhên dên phaãi àûúåc xuêët trònh taåi quêìy lônh tiïìn. Ngûúåc laåi, caác hïå thöëng IFT cung cêëp dõch vuå túái têån nhaâ möåt caách kñn àaáo, cho pheáp ngûúâi nhêån tiïìn khöng phaãi cöng khai ài túái ngên haâng hoùåc àiïím lônh tiïìn. Möåt söë kïnh chñnh thûác ngaây nay cuäng cung cêëp dõch vuå chuyïín tiïìn túái têån nhaâ.
38. Haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam 33 Chñnh saách Chñnh phuã vaâ Viïåc chuyïín tiïìn Sûå quaãn lyá chùåt cheä cuãa Viïåt Nam àöëi vúái ngoaåi höëi vaâ vöën laâ möåt gaánh nùång àöëi vúái ngaânh chuyïín tiïìn chñnh thûác, vaâ ngûúâi di cû ra nûúác ngoaâi thûúâng rêët chuá yá àïën caác luêåt lïå cuãa Viïåt Nam aãnh hûúãng túái viïåc chuyïín tiïìn. Nhòn chung, tiïìn chó coá thïí àûúåc nhêån vaâ ruát ra bùçng àöìng baãn tïå, vaâ àöìng àö la Myä chó coá thïí àûúåc sûã duång úã nhûäng cûãa haâng àûúåc cêëp pheáp hoùåc àïí gûãi vaâo ngên haâng. Thõ trûúâng daânh cho caác hïå thöëng khöng chñnh thûác àûúåc thuác àêíy phêìn naâo nhúâ àöång cú rêët lúán cuãa nhûäng ngûúâi lao àöång Viïtå Nam úã nûúác ngoaâi vaâ gia àònh muöën traánh nhûäng chñnh saách naây vaâ traánh tyã giaá höëi àoaái bêët lúåi àûúåc sûã duång theo caác chñnh saách àoá. Caác chûáng cûá raãi raác chó ra rùçng caác cú quan chûác nùng cuãa Viïåt Nam thûúâng phong toaã nhûäng giao dõch chuyïín tiïìn chñnh thûác coá quy mö àùåc biïåt lúán. Kiïíu haânh vi khöng dûå àoaán àûúåc nhû thïë naây cuãa caác nhaâ quaãn lyá àaä laâm hoãng nhûäng nöî lûåc cuãa caác kïnh chñnh thûác noái chung nhùçm xêy dûång danh tiïëng vïì àöå tin cêåy. Nhûäng kinh nghiïåm trong quaá khûá naây àaä khiïën cho nhûäng ngûúâi gûãi tiïìn laâ Viïåt Kiïìu coân nghi ngaåi vaâ khöng thoaãi maái. Mùåc duâ Viïtå Nam àaä tùng cûúâng aáp duång caác nguyïn tùæc theo àõnh hûúáng thõ trûúâng trong nhûäng nùm gêìn àêy song möåt caãm giaác chung laâ khöng tin tûúãng vêîn coân rúát laåi trong söë nhûäng Viïåt Kiïìu sinh söëng úã Bùæc Myä. Vò SBV vaâ Chñnh phuã Viïåt Nam seä tiïëp tuåc àoáng vai troâ quan troång trong thõ trûúâng chuyïín tiïìn cuãa Viïåt Nam, nhûäng ngûúâi gûãi tiïìn laâ Viïåt Kiïìu seä phaãn ûáng laåi caác can thiïåp vaâo thõ trûúâng chuyïín tiïìn chñnh thûác bùçng caách sûã duång caác kïnh khöng chñnh thûác maâ hoå biïët laâ coá thïí tin cêåy àûúåc. Tuy nhiïn, caác cú quan chûác nùng Viïåt Nam lûu yá rùçng àïí tùng lûúång kiïìu höëi gûãi vïì Viïåt Nam, nùm 1997, hoå àaä dúä boã mûác thuïë 5% àanhá vaâo kiïìu höëi, vaâ chñnh saách cuãa hoå àöëi vúái kiïìu höëi àaä khöng bõ thay àöíi quaá nhiïìu trong voâng 5 nùm qua. Hoå tin tûúãng rùçng nhiïìu Viïåt Kiïìu gûãi tiïìn chùèng qua laâ chûa quen vúái caác chñnh saách hiïån nay cuãa chñnh phuã. Theo caác quan chûác Viïåt Nam, nhûäng ngûúâi gûãi tiïìn naây chó àún giaãn laâ tiïëp tuåc sûã duång caác hïå thöëng IFT theo thoái quen. Caác quan hïå caá nhên laâ quan troång trong caác hïå thöëng IFT, vöën dûåa vaâo sûå tin tûúãng, tön troång vaâ quan hïå lêu daâi. Möåt àöång cú cuãa viïåc sûã duång kiïíu chuyïín tiïìn naây laâ noá giuáp voâng traánh caác luêåt lïå, thuïë maá, giaá quaãn lyá - nhûäng thûá coá thïí aãnh hûúãng túái viïåc chuyïín tiïìn ra hoùåc vaâo Viïåt Nam. Caác quan hïå caá nhên coá thïí taåo thuêån lúåi cho viïåc chuyïín tiïìn giûäa nûúác gûãi vaâ nûúác nhêån, àùåc biïåt khi söë tiïìn coá liïn quan vûúåt quaá mûác luêåt phaáp quy àõnh cho möåt giao dõch trong möåt thúâi gian cuå thïí. Khi Chñnh phuã Viïåt Nam àiïìu chónh chñnh saách vaâ giaãm nhûäng can thiïåp bêët lûúâng àöëi vúái thõ trûúâng chuyïín tiïìn, Viïåt Kiïìu chùæc chùæn seä sûã duång caác caách thûác chuyïín tiïìn chñnh thûác nhiïìu hún.
39. CHÖÔNG 4 Nhûngä baiâ hocå rutá ra tûâ hanhâ lang chuyïní tiïnì Canada - Viïtå 25 Nam ûúång tiïìn chuyïín qua haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam àang tùng lïn trong thêåp kyã vûâa qua song hoaåt àöång cuãa haânh lang naây múái chó àûúåc chñnh Lthûác hoaá phêìn naâo. Caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác vaâ caác nhaâ cung cêëp dõch vuå chuyïín tiïìn thuöåc hïå thöëng naây àem laåi nhiïìu lúåi ñch lúán cho khaách haâng caã vïì thúâi gian vaâ chi phñ, vaâ quan têm àïën nhûäng súã thñch vïì mùåt vùn hoáa cuãa ngûúâi nhêåp cû göëc Viïåt taåi Canada. Sûå khöng tin tûúãng vaâo chñnh quyïìn Viïåt Nam cuãa nhûäng ngûúâi nhêåp cû naây, vaâ mong muöën traánh nhûäng chi phñ taåo ra búãi sûå quaãn lyá cuãa caác cú quan chûác nùng àöëi vúái doâng tiïìn vaâo vaâ tyã giaá höëi àoaiá àaä taåo ra thïm àöång cú traánh sûã duång caác cú chïë chuyïín tiïìn chñnh thûác. Thïm vaâo àoá, lûúång ngûúâi Viïåt úã Canada tûúng àöëi nhoã so vúái caác nhoám dên nhêåp cû khaác, vaâ giao dõch chuyïín tiïìn cuãa hoå chûa àuã àïí thu huát caác töí chûác taâi chñnh chñnh thûác àêìu tû àïí caånh tranh vúái caác nhaâ cung cêëp dõch vuå khöng chñnh thûác. Dûåa trïn phên tñch vïì caác àöång cú thõ trûúâng vaâ sûã duång khuön khöí cuãa APEC, baáo caáo naây thaão luêån caác nhên töë chñnh àang aãnh hûúãng túái lûåa choån cuãa ngûúâi sûã duång giûäa caác hïå thöëng chuyïín tiïìn chñnh thûác vaâ khöng chñnh thûác trong haânh lang naây. 25. Phaåm vi vaâ àöå sêu cuãa nhûäng kïët luêån trònh baây úã àêy àaä bõ haån chïë búãi lûúång thöng tin, dûä liïåu tûúng àöëi hiïëm. Do vêåy, caác kïët luêån chuã yïëu dûåa trïn caác cuöåc phoãng vêën do nhoám nghiïn cûáu thûåc hiïån úã caã Canada vaâ Viïåt Nam. Möåt khuyïën nghõ chñnh tûâ viïåc naây laâ cêìn coá thïm nghiïn cûáu. 35
40. 36 Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái 1. Tiïìn chuyïín vïì Viïåt Nam àaä tùng àaáng kïí trong thêåp kyã qua, nhûng Canada chó laâ möåt trong söë nhiïìu nûúác chuyïín tiïìn vïì, vaâ thõ trûúâng chuyïín tiïìn giûäa hai nûúác vêîn coân tûúng àöëi nhoã xeát vïì giaá trõ tuyïåt àöëi. Söë ngûúâi Canada göëc Viïåt vêîn coân tûúng àöëi ñt so vúái caác nhoám dên cû khaác úã Canada. Mùåc duâ vêåy, möåt vaâi ngên haâng vaâ MTOs cuãa Viïåt Nam vêîn xïëp Canada trong söë nhûäng nûúác haâng àêìu vïì gûãi kiïìu höëi. Mùåc duâ kiïìu höëi àang ngaây caâng àûúåc quan têm hún úã Viïåt Nam, thõ trûúâng chñnh thûác phuåc vuå haânh lang naây úã Canada chûa àûúåc phaát triïín úã trònh àöå cao. Cêìn tiïëp tuåc coá nghiïn cûáu àïí àaánh giaá tiïìm nùng thõ trûúâng cuãa haânh lang naây. Yïu cêìu àoâi hoãi caác töí chûác taâi chñnh caã úã Canada vaâ Viïåt Nam thu thêåp vaâ sùæp xïëp dûä liïåu vïì tiïìn chuyïín vïì nûúác caã úã Giai àoaån Àêìu tiïn vaâ Cuöëi cuâng coá thïí nêng cao sûå hiïíu biïët vïì haânh lang nayâ cuäng nhû vïì luöìng kiïìu höëi gûãi tûâ vaâ túái hai nûúác noái chung. 2. Coá hai loaåi ngûúâi gûãi tiïìn khaác nhau: ngûúâi ài lao àöång taåm thúâi úã nûúác ngoaâi vaâ Viïåt Kiïìu. Chñnh quyïìn Viïåt Nam taåo àiïìu kiïån cho ngûúâi lao àöång ra nûúác ngoaâi laâm viïåc vaâ giuáp hoå múã taâi khoaãn ngên haâng àïí chuyïín tiïìn vïì nûúác. Viïåt Kiïìu laâ nhûäng ngûúâi xa quï hûúng àaä sinh söëng úã nûúác ngoaâi trong möåt thúâi gian daâi hún, rêët nhiïìu trong söë hoå àaä rúâi Viïåt nam sau nhûäng biïën àöång chñnh trõ - xaä höi.å Ngûúâi ài lao àöång taåm thúâi coá xu hûúáng gûãi vïì nhûäng khoaãn tiïìn nhoã hún vaâ thûúâng xuyïn hún àïí duâng vaâo chi tiïu gia àònh haâng ngaây, trong khi Viïåt Kiïìu thûúâng gûãi nhûäng khoaãn lúán hún vaâ keám thûúâng xuyïn hún àïí duâng vaâo caác muåc àñch àêìu tû vaâ kinh doanh hay vaâo nhûäng dõp àùåc biïåt. Caác töí chûác chñnh thûác coá thïí chiïëm àûúåc möåt thõ phêìn lúán trong ngaânh gûãi tiïìn trong haânh lang naây bùçng caách phaát triïín caác saãn phêím àaáp ûáng gêìn hún nhûäng nhu cêìu vaâ thoái quen taâi chñnh cuå thïí cuãa möîi loaåi ngûúâi gûãi. 3. Sûå phaát triïín cuãa thõ trûúâng chuyïín tiïìn Viïåt Nam laâ roä raâng, mùåc duâ khöng coá caác thöng tin chi tiïët. Ngên haâng Nhaâ nûúác Viïåt Nam yïu cêìu caác töí chûác taâi chñnh baáo caáo vïì töíng trõ giaá tiïìn chuyïín vïì nûúác, song khöng phaãi chó roä ngûúâi gûãi hay caác thöng tin khaác. Viïåc sùæp xïëp thöng tin coân chûa phuâ húåp vúái caách thûác duâng trong caán cên thanh toaán. Caác cú quan chûác nùng àang tòm caách caãi thiïån quy trònh lûu trûä dûä liïåu cuãa mònh àïí phuâ húåp hún vúái caác chuêín mûåc quöëc tïë. Viïåc thu thêåp vaâ sùæp xïëp dûä liïåu töët hún coá thïí cung cêëp thöng tin vaâ àem laåi sûå minh baåch cho thõ trûúâng, coá lúåi cho ngûúâi tiïu duâng, ngûúâi quaãn lyá vaâ caã khu vûåc tû nhên. 4. Hanhâ vi cuaã chñnh phu ã Viïtå Nam va â khuön khö í phapá ly á àongá vai tro â chu ã chötë tacá àöngå túiá viïcå ngûúiâ gûiã tiïnì chonå kïnh chñnh thûcá hay khöng chñnh thûc.á
41. Haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam 37 Chñnh phuã Viïåt Nam àoáng möåt vai troâ tñch cûåc trong thõ trûúâng chuyïín tiïìn, vaâ sûå quaãn lyá cuãa chñnh phuã àöëi vúái ngoaåi höëi vaâ haång muåc vöën àaä taác àöång túái ngaânh naây. Caác doâng tiïìn chuyïín vïì chñnh thûác àaä giaãm xuöëng, coá leä laâ chuyïín sang caác kïnh khöng chñnh thûác, khi viïåc nhêån tiïìn chuyïín tûâ nûúác ngoaâi vïì bõ àaánh thuïë hoùåc chó àûúåc nhêån bùçng àöìng baãn tïå vúái möåt tyã giaá höëi àoaái bêët lúåi. Nhûäng ngûúâi Viïåt Nam sinh söëng úã Bùæc Myä coá xu hûúáng nghi ngaåi chñnh quyïìn Viïåt Nam hún ngûúâi Viïåt Nam sinh söëng úã caác khu vûåc khaác trïn thïë giúi.á 5. Kïë hoaåch phaáp lyá cuãa Canada nhùæm túái caác hïå thöëng chuyïín tiïìn quöëc tïë trong böëi caãnh chöëng rûãa tiïìn vaâ taâi trúå khuãng böë AML/CFT. Caác töí chûác taâi chñnh cuãa Canada àûúåc àiïìu tiïët úã cêëp liïn bang hay cêëp vuâng, tuyâ thuöåc vaâo quy àõnh chûác nùng cuãa mònh. Caác yïu cêìu baáo caáo AML/CFT vaâ caác chïë àöå tuên thuã AML/CFT àûúåc aáp duång cho têët caã caác töí chûác tham gia chuyïín tiïìn. Tuy nhiïn, ngoaâi caác quy àõnh AML/CFT, caác nhaâ cung cêëp dõch vuå chuyïín tiïìn quöëc tïë khöng phaãi tuên thuã caác quy àõnh cuãa lônh vûåc taâi chñnh. 6. Caånh tranh taåi thõ trûúâng chuyïín tiïìn Viïåt Nam àaä tùng lïn trong nhûäng nùm gêìn àêy, vaâ thõ trûúâng àaä chûngá kiïën sûå thiïët lêåp nhiïìu kiïíu quan hïå àöëi taác giûäa caác kïnh trung gian. Vaâi nùm trûúác àêy, möt ngên haâng úã Viïåt Nam àöåc quyïìn thõ trûúâng chuyïín tiïìn. Ngaây nay, ngên haâng naây baáo caáo chó coân giûä 10% thõ trûúâng. Nùm 2002, caác quy àõnh àûúåc sûãa àöíi cho pheáp thïm caác cöng ty taâi chñnh àûúåc cung cêëp dõch vuå chuyïín tiïìn. Caác MTO, ngên haâng vaâ caác töí chûác taâi chñnh khaác àang chia seã maång lûúái vaâ xêy dûång quan hïå àöëi taác àïí tùng cûúâng tiïìm nùng kinh doanh cuãa mònh. 7. Nhûäng tiïën böå cöng nghïå chûa taác àöång túái haânh lang Canada-Viïåt Nam. Thõ trûúâng Viïåt Nam vêîn chuã yïëu dûåa vaâo caác hïå thöëng MTO truyïìn thöëng vaâ maång lûúái giûäa ngên haâng vúái ngên haâng àïí chuyïín tiïìn vaâ thanh toaán. Mùåc duâ caác kïnh chñnh thûác úã Canada tiïëp cêån àûúåc vúái cöng nghïå múái, àiïìu naây chûa àûúåc chuyïín hoaá thaânh nhûäng saãn phêím chuyïín tiïìn múái trong haânh lang Canada-Viïåt Nam. Caác àöëi thuã caånh tranh caã úã Giai àoaån Àêìu tiïn vaâ Giai àoaån Cuöëi cuâng quan têm àïën viïåc phaát triïín caác saãn phêím theã. Viïåt Nam àang àùåc biïåt quan têm àïën viïåc tùng söë lûúång maáy ATM àïí taåo thuêån lúåi cho caác giao dõch bùçng theã, cuäng nhû quan têm túái viïåc phaát triïín caác hïå thöëng thanh toaán vaâ buâ trûâ giûäa caác vuâng, miïìn. Caác töí chûác taâi chñnh Canada vaâ Viïåt Nam coá thïí àêíy maånh viïåc chñnh thûác hoáa viïåc chuyïín tiïìn vaâ tùng thõ phêìn cuãa mònh bùçng caách húåp taác phaát triïín caác saãn phêím saáng taåo, têån duång cöng nghïå hiïån coá. 8. Caác kïnh chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác vêîn àang àûúåc sûã duång röång raäi trong haânh lang Canada-Viïåt Nam.
42. 38 Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái Mùåc duâ möåt söë ngûúâi coá quan hïå chùåt cheä vúái ngaânh naây cho rùçng viïåc sûã duång hïå thöëng IFT àaä giaãm xuöëng trong vaâi nùm gêìn àêy, caác cuöåc phoãng vêën thûåc tïë cho thêëy caác kïnh IFT laâ tûúng àöëi dïî tiïëp cêån vaâ vêîn coân àûúåc ûa chuöång taåi cöång àöìng ngûúâi Viïåt úã Giai àoaån Àêìu tiïn. ÚÃ Giai àoaån Cuöëi cuâng, khu vûåc ngên haâng cuãa Viïåt Nam coân yïëu úã nhûäng vuâng nöng thön keám phaát triïín trïn khùæp àêët nûúác. Mùåc duâ coân thiïëu dûä liïåu, song roä raâng laâ caác hïå thöëng khöng chñnh thûác àang àûúåc sûã duång röång raäi. Cêìn coá thïm nghiïn cûáu vïì vai troâ cuãa caác hïå thöëng IFT taåi Viïåt Nam àïí àaánh giaá caác àùåc àiïím hoaåt àöång vaâ mùåt lúåi, mùåt haåi cuãa chuáng, vaâ àïí xêy dûång caác biïån phaáp hûäu hiïåu àïí caãi thiïån sûå tiïëp cêån caác dõch vuå taâi chñnh chñnh thûác cuãa caác gia àònh taåi khu vûåc nöng thön. 9. Caác kïnh chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác tiïëp tuåc coá lúåi thïë caånh tranh vïì chi phñ, töëc àöå, àöå tin cêåy vaâ sûå gêìn guäi vïì vùn hoaá. Nhûäng ngûúâi hoaåt àöång trong thõ trûúâng lûu yá rùçng caác hïå thöëng IFT coá xu hûúáng reã hún vaâ nhanh hún caác kïnh chñnh thûác. ÚÃ Giai àoaån Àêìu tiïn, caác hïå thöëng IFT chuyïín tiïìn vïì Viïåt Nam laâ chó daânh riïng cho ngûúâi Viïåt Nam, vaâ nhòn chung cêìn phaãi laâ ngûúâi Viïåt thò múái tiïëp cêån àûúåc chuáng. Khña caånh vùn hoaá naây, cuâng vúái thûåc tïë laâ caác hïå thöëng IFT àaä hoaåt àöång tûâ rêët lêu bêët chêëp nhûäng biïën àöång kinh tïë, xaä höåi vaâ chñnh trõ cuãa Viïåt Nam hay sûå can thiïåp cuãa chñnh phuã àaä àem laåi cho hoå uy tñn vïì àöå tin cêåy. Caác àöëi thuã caånh tranh tûâ khu vûåc chñnh thûác phaãi tùng hiïåu quaã hoaåt àöång cuãa mònh múái coá thïí caånh tranh vúái caác kïnh khöng chõu gaánh nùng phaãi tuên thuã caác quy àõnh phaáp lyá. 10. Caác hïå thöëng IFT thûúâng gùæn liïìn vúái hoaåt àöång thûúng maåi húåp phaáp cuäng nhû buön lêåu vaâ caác hoaåt àöång töåi phaåm khaác. Rêët nhiïìu hïå thöëng IFT sûã duång thûúng maåi vaâ buön lêåu àïí cên àöëi caác giao dõch giûäa caác nhaâ cung cêëp khöng chñnh thûác. ÚÃ Giai àoaån Àêìu tiïn, caác biïån phaáp thûåc thi phaáp luêåt gêìn àêy àaä nhùæm túái caác nhoám töåi phaåm ngûúâi Viïåt coá dñnh lñu túái buön ma tuyá vaâ rûãa tiïìn.
43. CHÖÔNG 5 Khuyïnë nghõ chñnh sachá ùåc duâ nghiïn cûáu naây àaä chó ra rùçng viïåc chuyïín caác hoaåt àöång chuyïín tiïìn tûâ caác khöng chñnh thûác sang kïnh chñnh thûác trong haânh lang Canada- MViïåt Nam vêîn chó àang trong giai àoaån sú khai, möåt söë biïån phaáp coá thïí àûúåc aáp duång àïí khuyïën khñch sûå phaát triïín naây àöìng thúâi tùng cûúâng viïåc thûåc thi caác tiïu chuêín quöëc tïë vïì tñnh thöëng nhêët vaâ minh baåch cuãa thõ trûúâng. 1. Cêìn tiïën haânh nghiïn cûáu chi tiïët hún vaâ thu thêåp thïm dûä liïåu vïì caác àùåc àiïím vaâ tiïìm nùng cuãa haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam àïí àaánh giaá töët hún tiïìm nùng phaát triïín cuãa haânh lang naây vaâ thöng baáo cho caác nhaâ àêìu tû tû nhên vaâ caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách cuãa chñnh phuã vïì nhûäng biïån phaáp cêìn coá àïí quaãn lyá vaâ thûåc hiïån quaá trònh chñnh thûác hoaá. 2. Cêìn coá thïm nghiïn cûáu vïì möëi liïn hïå giûäa caác hïå thöëng IFT trong cöång àöìng Viïåt Nam vúái töåi phaåm àïí tùng cûúâng hiïíu biïët vaâ nhêån daång nhûäng bêët öín vaâ nguy cú tiïìm taâng cuãa viïåc dûåa vaâo nhûäng hïå thöëng nhû vêåy. 3. Caác quy àõnh aãnh hûúãng túái viïåc chuyïín tiïìn cêìn àûúåc aáp duång möåt caách minh baåch vaâ nhêët quaán úã caã hai nûúác àïí tùng tñnh dûå àoaán vaâ àaãm baão möåt sên chúi bònh àùèng cho têët caã caác àöëi thuã caånh tranh trïn thõ trûúâng. 4. Nhûäng yïu cêìu vï ì àùng kyá, cêëp pheáp vaâ giaám saát àöëi vúái caác doanh nghiïåp dõch vuå tiïìn tïå úã Canada coá thïí goáp phêìn cuãng cöë viïåc quaãn lyá doâng kiïìu höëi trong haânh lang vaâ àaãm baão tñnh thöëng nhêët cuãa hïå thöëng. 5. Khi phatá triïní thïm khuön khö í phapá ly á ú ã Canada, cênì chu á trongå àï í àamã baoã tñnh haiâ hoaâ giûaä cacá quy àõnh liïn bang va â quy àõnh cuaã cacá vungâ va â àï í àamã baoã mötå sên chúi bònh àùngè cho têtë ca ã cacá tö í chûcá tham gia vaoâ canhå tranh. 6. Caác nhaâ quaãn lyá Viïåt Nam cêìn nhêån thûác àûúåc lúåi ñch cuãa caác quy àõnh tùng cûúâng caånh tranh vaâ thuác àêíy sûå múã röång cuãa khu vûåc tû nhên àïí coá àûúåc 39
44. 40 Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái dõch vuå töët hún vaâ möåt ngaânh chuyïín tiïìn chñnh thûác nùng àöång vaâ hiïåu quaã hún. 7. Chñnh phuã Viïåt Nam cêìn nghiïn cûáu thêån troång sûå aãnh hûúãng cuãa caác chñnh saách vaâ can thiïåp vaâo thõ trûúâng cuãa mònh àöëi vúái doâng kiïìu höëi, vò àêy ngaây caâng trúã thaânh möåt nguöìn vöën quan troång hún cho nïìn kinh tïë. 8. Canada vaâ Viïåt Nam cêìn tòm kiïëm caác saáng kiïën chñnh phuã song phûúng àïí thuác àêíy viïåc chñnh thûác hoaá thõ trûúâng. 9. Ca ã khu vûcå nha â nûúcá va tû nhên àïuì co á thï í gopá phênì tùng nhênå thûcá va â niïmå tin vaoâ cacá dõch vu å ngên hangâ cú ban,ã kï í ca ã dõch vu å chuyïní tiïnì ca ã ú ã Canada vaâ Viïtå Nam, thöng qua viïcå taiâ trú å cacá chûúng trònh phö í biïnë kiïnë thûcá taiâ chñnh.
45. PHU Å LUCÅ
46. PHUÏ LUÏC I Nhûngä netá àùcå trûng cuaã hoatå àöngå chuyïní tiïnì huå luåc naây seä trao àöíi möåt söë thuêåt ngûä cú baãn maâ nghiïn cûáu caác àiïín hònh naây cuãa APEC àaä sûã duång àïí mö taã hoaåt àöång vaâ nhûäng neát àùåc trûng cuãa möåt Phïå thöëng chuyïín tiïìn vaâ cuãa ngaânh naây noái chung. Bùæt àêìu phêìn naây seä laâ giúái thiïåu töíng quan möåt caách ngùæn goån vïì lûu chuyïín tiïìn tïå toaân cêìu, tiïëp theo laâ mö taã caác giai àoaån khaác nhau cuãa quaá trònh chuyïín tiïìn vaâ cuöëi cuâng laâ trao àöíi vïì möåt söë khña caånh kinh doanh cuãa möåt hïå thöëng chuyïín tiïìn Lûu chuyïín tiïìn tïå toaân cêìu Luöìng tiïìn chuyïín cuãa caác nhên cöng di cû àûúåc thûåc hiïån thöng qua caác hïå thöëng chuyïín tiïìn caã chñnh thûác lêîn khöng chñnh thûác. Nùm 2003, caác khoaãn tiïìn do caác nhên cöng naây chuyïín ûúác tñnh vaâo khoaãng 93 tyã Àö la Myä vaâ laâ luöìng taâi chñnh lúán thûá 2 chaãy vaâo caác nûúác àang phaát triïín, àûáng sau àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi. Nùm 2002, theo caác söë liïåu coá àûúåc, caác khoaãn tiïìn chuyïín àaä lúán hún caã caác doâng àêìu tû chñnh thûác vaâ tû nhên úã 36 nûúác àang phaát triïín (Ngên haâng thïë giúái 2003a). ÚÃ möåt söë khu vûåc, chùèng haån nhû Chêu Myä La tinh, caác khoaãn tiïìn do caác nhên cöng chuyïín chiïëm phêìn lúán trong lûu lûúång tiïìn qua caác hïå thöëng chuyïín tiïìn. Khaái quaát vïì caác neát àùåc trûng cuãa caác hïå thöëng chuyïín tiïìn Caác hoaåt àöång cú baãn cuãa caác hïå thöëng chuyïín tiïìn àûúåc chia thaânh 3 giai àoaån chñnh: tiïëp nhêån, hoaåt àöång cuãa caác hïå thöëng, vaâ chi traã. 43