Kế thừa các giá trị tinh thần truyền thống trong hiện đại hóa xã hội

Nội dung text: Kế thừa các giá trị tinh thần truyền thống trong hiện đại hóa xã hội

1. Tạp chí Khoa học xã hộiNGÔN Việt Nam, NGỮ số 12 (9- 7VĂN) - 2015 HỌC - VĂN HÓA Kế thừa các giá trị tinh thần truyền thống trong hiện đại hóa xã hội Võ Nguyễn Hoài Như * Tóm tắt: Khẳng định sự cần thiết kế thừa các giá trị tinh thần truyền thống trong hiện đại hóa xã hội, bài viết phân tích một số nguyên tắc kế thừa các giá trị tinh thần truyền thống là: thẩm định các giá trị tinh thần truyền thống theo yêu cầu sự nghiệp đổi mới, hiện đại hóa xã hội; đổi mới giá trị truyền thống theo yêu cầu của thời đại. Từ khóa: Giá trị; giá trị tinh thần truyền thống; kế thừa; kế thừa giá trị tinh thần truyền thống. 1. Mở đầu Kế thừa các giá trị tinh thần truyền thống Mặc dù vẫn còn những học giả chủ vừa là vấn đề lí luận, vừa là vấn đề thực trương hư vô chủ nghĩa đối với truyền tiễn của sự nghiệp hiện đại hóa xã hội hiện thống, tức là phủ nhận một cách sạch trơn nay.(*)Tuy nhiên, trên thực tế, sự hiện diện những giá trị tinh thần truyền thống; nhưng của truyền thống trong hiện tại có khi là nhìn chung, xu hướng thừa nhận vai trò động lực của sự phát triển, có khi lại là trở không thể thay thế của các giá trị tinh thần ngại đối với sự phát triển. Sở dĩ truyền truyền thống trong sự phát triển xã hội thống có thể tác động mang tính hai mặt đối đương đại vẫn là xu hướng chủ đạo hiện với xã hội hiện đại là bởi truyền thống nay. Tính tất yếu và, vai trò của các giá trị thuộc về lịch sử, quá khứ. Những giá trị tinh thần truyền thống thể hiện ở chỗ, dù truyền thống là sự phản ánh và bị quy định phủ nhận hay thừa nhận, dù có ý thức kế bởi những điều kiện lịch sử của thời đại đã thừa hay không thì trên thực tế, những giá qua, mà những điều kiện ấy hiện đã không trị truyền thống vẫn gia nhập và in dấu ấn còn tồn tại hoặc đã biến đổi trong xã hội vào xã hội hiện đại và với một mức độ hiện đại. Do vậy, sự hiện diện tự phát hoặc sự kế thừa tùy tiện các giá trị truyền thống nhất định vẫn “quy định” sự phát triển của sẽ làm phức tạp, thậm chí gây ra những hậu tương lai. Nói cách khác, kế thừa truyền quả tiêu cực. Như chúng ta biết, giá trị thống là hiện tượng mang tính quy luật. Về không phải là hiện tượng nhất thành bất điều này, một nhà chú giải học hiện đại biến. Với tư cách là cái có ý nghĩa, cái cần từng khẳng định một cách thuyết phục thiết cho một chủ thể nhất định (cá nhân rằng: “Chúng ta có quyền tự do không hiểu hoặc xã hội), giá trị biến đổi theo yêu cầu truyền thống nhưng không có quyền tự do của chủ thể. Xã hội hiện đại có những yêu không sống trong đó; chúng ta có quyền cầu khác với yêu cầu của quá khứ. Do vậy, tự do tuyên bố đoạn tuyệt triệt để với không phải mọi cái đã là giá trị trong quá truyền thống nhưng không có quyền tự do không mở ra cuộc sống mới trong truyền (*) Thạc sĩ, Trường Cao đẳng Sư phạm Ninh Thuận. thống” [1, tr.79]. ĐT: 0948820830. Email: hoainhu02@gmail.com. 78
2. Võ Nguyễn Hoài Như khứ đều đáp ứng được yêu cầu của hiện tại, không thể đặc trưng cho xã hội hiện đại. có giá trị đối với xã hội hiện đại. Chẳng Cái làm nên đặc trưng của xã hội hiện đại hạn, việc tuyệt đối hóa các giá trị tinh thần, phải là những giá trị nảy sinh trong điều xem thường các giá trị vật chất (trọng nghĩa kiện kinh tế - xã hội mới. Đến lượt mình, khinh tài; tiền tài như phấn thổ, nhân nghĩa chúng lại là cơ sở, tiền đề để đi đến tương trọng thiên kim ) từng được coi là giá trị lai. Như vậy, kế thừa cái gì và kế thừa như trong xã hội Việt Nam truyền thống, đã trở thế nào không phải là vì truyền thống, mà là thành lỗi thời, trở thành lực cản trong điều vì hiện tại và tương lai, nghĩa là nhằm đáp kiện hiện đại hóa xã hội hiện nay. Cũng như ứng các yêu cầu của xã hội hiện đại. Muốn vậy, lối ứng xử quá thiên về tình cảm mà vậy, sự chủ động kế thừa cần phải được bắt một số học giả gọi là duy tình với tính cách đầu từ việc thẩm định lại các giá trị truyền là giá trị truyền thống, từng góp phần làm thống. Về điều này, J.Derrida trong tác bình ổn xã hội, tạo nên nét đẹp độc đáo của phẩm Những bóng ma của C. Mác, đã nói quan hệ người trong quá khứ, giờ đây lại là rằng: “Không một di sản nào để lại mà một trong những tác nhân kìm hãm sự phát không kèm theo một trách nhiệm. Một di triển ý thức pháp luật và các quan hệ pháp sản bao giờ cũng là sự tái khẳng định một luật đang là những giá trị cần nhanh chóng món nợ, nhưng là tái khẳng định có phê xây dựng và hoàn thiện hiện nay. phán, chọn lọc và sàng lọc” [2, tr.192]. Tuy Như vậy, vấn đề không chỉ là cần thừa nhiên, để thẩm định các giá trị truyền nhận vai trò, sự hiện diện của giá trị tinh thống, cần dựa trên cơ sở và những tiêu chí thần truyền thống trong sự phát triển xã hội nhất định, những tiêu chí đặc trưng cho xã hiện đại, mà còn là xác định đúng phương hội hiện đại. Đối với nước ta hiện nay, cơ thức kế thừa, để các giá trị truyền thống sở, tiêu chí của sự thẩm định các giá trị tinh thực sự là nhân tố và động lực của sự phát thần truyền thống là những yêu cầu của sự triển xã hội trong điều kiện hiện đại hóa. nghiệp đổi mới, thực hiện công nghiệp hóa, 2. Thẩm định các giá trị truyền thống hiện đại hóa nhằm mục tiêu: dân giàu, nước Giải quyết vấn đề kế thừa như thế nào mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Với hay là phương thức kế thừa các giá trị tinh các yêu cầu, các tiêu chí đó, chúng ta xem thần truyền thống chính là giải quyết vấn đề xét lại truyền thống, để từ đó tiếp nhận, kế quan hệ giữa truyền thống và hiện đại trong thừa các giá trị và khắc phục, loại bỏ những xây dựng và phát triển đời sống tinh thần cái đã trở nên lỗi thời, lạc hậu. hiện nay. Như vậy, không phải mọi giá trị truyền Truyền thống và sự hiện diện tất yếu của thống đều có ý nghĩa đối với xã hội hiện truyền thống trong xã hội đương đại chính nay. Có truyền thống tốt, cũng có những là sự thể hiện tính liên tục của lịch sử, của truyền thống xấu. Truyền thống tốt là sự vận động và phát triển xã hội. Vì vậy, truyền thống có khả năng gia nhập vào xã chủ động kế thừa các giá trị tinh thần truyền hội hiện đại như là những yếu tố hữu cơ thống chính là thực hiện một cách chủ động hợp thành và trở thành động lực của sự phát và tự giác cầu nối giữa truyền thống và hiện triển. Ngược lại, truyền thống xấu là truyền đại, đảm bảo sự phát triển bền vững của xã thống không còn vai trò tích cực, thậm chí hội. Tuy nhiên, truyền thống suy cho cùng còn là lực cản đối với sự phát triển, đối với vẫn là cái thuộc về lịch sử; do vậy, nó quá trình hiện đại hóa xã hội. Hồ Chí Minh 79
3. Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 12(97) - 2015 chính là người đánh giá rất cao vai trò của kiện của tồn tại hiện hữu” [5, tr.343]. Vì truyền thống; Người khẳng định: “Những vậy, để có thể phát triển một cách bền người cộng sản chúng ta rất quý trọng cổ vững, giải pháp truyền thống luôn được coi điển. Có nhiều dòng suối tiến bộ chảy ra từ là giải pháp hàng đầu. F.Mayơ, nguyên ngọn nguồn cổ điển đó. Càng thấm nhuần Tổng giám đốc Tổ chức Giáo dục Khoa học chủ nghĩa Mác - Lênin, càng phải coi trọng và Văn hóa của Liên Hợp Quốc (UNESCO), những truyền thống tốt đẹp của cha ông” khẳng định rằng, bất cứ một kế hoạch phát [3, tr.335]. Tuy vậy, Người đã sớm nhận triển nào cũng ít nhiều là một cuộc phiêu ra, việc kế thừa truyền thống không thể tùy lưu. Nếu muốn cuộc phiêu lưu ấy không trở tiện được; cần phải thẩm định truyền thống nên vô vọng hay khả dĩ có thể tin cậy được để kế thừa có hiệu quả. Người viết: “Đời thì truyền thống nhân bản của mỗi cộng sống mới không phải cái gì cũng bỏ hết, đồng phải trở thành linh hồn và chỗ dựa của không phải cái gì cũng làm mới. Cái gì cũ nó [6]. mà xấu, thì phải bỏ cái gì cũ mà không Quá trình đổi mới, thực hiện kinh tế thị xấu, nhưng phiền phức thì phải sửa đổi lại trường, đẩy mạnh hiện đại hóa và hội nhập cho hợp lí cái gì cũ mà tốt thì phải phát quốc tế sâu rộng đã và đang làm biến động triển thêm cái gì mới mà hay thì ta phải những giá trị tinh thần của xã hội ta, biểu làm” [4, tr.94 - 95]. hiện ở chỗ: cùng một lúc đan xen cả những Trên cơ sở thẩm định các giá trị truyền giá trị cũ và mới, cả những giá trị, những thống, việc kế thừa phải đảm bảo được sự phản giá trị, những giá trị ngụy tạo Trong thống nhất của hai phương diện: phương bối cảnh ấy, để tạo dựng một chỗ đứng, một diện tiếp tục truyền thống và phương diện cơ sở tinh thần vững chắc cho đổi mới, việc vượt qua truyền thống. kế thừa, tiếp tục các truyền thống tốt đẹp Như đã chỉ ra, truyền thống và gắn liền của dân tộc là điều tất yếu. Chính vì vậy, với nó là các giá trị truyền thống có một vai Đảng ta khẳng định: “Đi vào kinh tế thị trò, vị trí rất quan trọng trong quá trình phát trường, mở rộng giao lưu quốc tế, công triển của mỗi dân tộc. Bởi lẽ, mỗi thế hệ nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, tiếp thu sinh ra không thể tùy tiện chọn riêng cho những tinh hoa của nhân loại, song phải mình một cách thức làm ăn, một phương luôn coi trọng những giá trị truyền thống và thức sống biệt lập. Họ phải bắt đầu các hoạt bản sắc dân tộc, quyết không tự đánh mất động sinh tồn của mình với những phương mình, trở thành cái bóng mờ hoặc bản sao tiện sản xuất, những quan hệ xã hội, những chép của người khác” [7, tr.30]; “phải đặc chuẩn mực và định hướng giá trị từ những biệt quan tâm giữ gìn và nâng cao bản sắc thế hệ trước để lại. Nói cách khác, sự bắt văn hóa dân tộc; kế thừa và phát triển đầu của một thế hệ là kết quả hoạt động truyền thống đạo đức, tập quán tốt đẹp và sinh tồn của thế hệ trước. Học giả lòng tự hào dân tộc” [7, tr.111]. V.Đaviđôvích trong tác phẩm Dưới lăng Tuy nhiên, kế thừa, tiếp tục truyền thống kính triết học nhận xét: “Trong mỗi một không có nghĩa là tuyệt đối hóa truyền “tại đây” và “ngày hôm nay” có hiện hữu cả thống. Bởi lẽ, những giá trị truyền thống, cái quá khứ, có sự tác động của các truyền bên cạnh mặt tích cực là chủ yếu, không thống, tính tất yếu lịch sử mở đường đi cho phải không có mặt trái, mặt tiêu cực. Chẳng mình, các tiền đề chuyển thành các điều hạn, tinh thần cộng đồng, làng xã, nếu đẩy 80
4. Võ Nguyễn Hoài Như đến mức thái quá sẽ dẫn đến chủ nghĩa bình này đã dẫn tới một sự bóp méo và hiểu lầm quân, bè phái, cục bộ, Cũng như vậy, việc nghiêm trọng” [8, tr.17]. Theo M.Yoshino, quá đề cao kinh nghiệm sẽ kìm hãm sự phát đạo lí Nhật Bản trong xã hội hiện đại không triển tư duy lí tính, kĩ thuật; tiết kiệm quá chỉ là sự tiếp tục mà còn là sự đổi mới mức cũng ảnh hưởng đến tái sản xuất mở truyền thống; càng hiện đại hóa càng cần rộng, điều đó có nghĩa là, nếu kế thừa phải thận trọng đối với truyền thống. Như bằng cách giữ nguyên các giá trị truyền vậy, những giá trị truyền thống chỉ có thể thống trong điều kiện hiện nay, thì đó cũng có ý nghĩa tích cực khi chúng được đổi mới, chính là tạo ra những rào cản đối với đổi được nâng cấp, và hơn thế, chúng phải gia mới, hiện đại hóa xã hội. Thực ra, các giá nhập và trở thành những yếu tố hữu cơ của trị truyền thống chỉ thực sự có ý nghĩa khi hệ giá trị hiện đại. gia nhập vào hệ giá trị tinh thần hiện đại 3. Đổi mới các giá trị truyền thống như là những thành tố hữu cơ của chính hệ theo yêu cầu của thời đại giá trị đó. Nhưng để gia nhập vào hệ giá trị Về việc đổi mới, nâng cấp các giá trị hiện đại, các giá trị truyền thống không thể truyền thống, chúng ta có kinh nghiệm quý giữ chúng được đổi mới để đáp ứng các yêu báu và hiệu quả từ Hồ Chí Minh, khi Người cầu mới của xã hội hiện đại. C.Mác từng làm sống động lại hàng loạt khái niệm Nho nói rằng, di sản chỉ là chất liệu thô mộc đối giáo đã in sâu vào đời sống tinh thần người với xã hội mới. Còn V.I.Lênin thì lưu ý, Việt và trở thành các giá trị tinh thần truyền bảo vệ, kế thừa các giá trị truyền thống thống. Đó là các khái niệm: trung, hiếu, không giống như người lưu trữ bảo vệ tài cần, kiệm, liêm, chính, Người đã cải tạo liệu cũ; bảo vệ di sản là cần thiết nhưng lại các khái niệm đó bằng cách đưa vào không có nghĩa là tự giới hạn ở di sản. Điều trong chúng những nội dung mới, những đó có nghĩa rằng, kế thừa giá trị truyền yêu cầu mới nhằm thích ứng với các điều thống không chỉ là tiếp tục truyền thống, kiện của sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân mà còn là vượt qua những hạn chế của tộc và xây dựng đất nước. Và với sự định truyền thống. Trong những năm gần đây, hướng của các giá trị tinh thần được hiện người ta nói nhiều đến công thức “Đạo lí đại hóa bởi Hồ Chí Minh, truyền thống đã Nhật Bản + Kĩ thuật phương Tây” như là gia nhập vào hiện tại, thể hiện được vai trò một giải pháp, một kinh nghiệm độc đáo, tích cực của mình. Tương tự như vậy, một nghệ thuật trong việc kế thừa các giá trị nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười cũng đã đưa truyền thống nhằm phát triển ở Nhật Bản. ra cách diễn đạt mới đối với các khái niệm: Tuy nhiên, nhiều học giả, kể cả một số học nhân, trí, dũng với tư cách là những giá trị giả Nhật Bản, lại nhìn nhận sự kế thừa, sự tinh thần truyền thống, để các giá trị này vận dụng đạo lí Nhật Bản như là sự bảo lưu, vừa phù hợp với truyền thống, vừa đáp ứng duy trì nguyên vẹn những giá trị tinh thần được các yêu cầu của sự nghiệp công truyền thống vào xã hội hiện đại. Phê phán nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước hiện nay cách nhìn này, học giả M.Yoshino nhận xét: [9, tr.17 - 18]. “Gặp phải lề lối quản lí kì lạ của Nhật Bản, Nếu các giá trị tinh thần truyền thống chỉ những người nghiên cứu quản lí ở Nhật Bản có vai trò tích cực khi gia nhập như là yếu thường khó chống lại được ý định gán cho tố đã được hiện đại hóa của chính hệ giá trị nó truyền thống phong kiến. Khuynh hướng xã hội hiện đại, thì việc xây dựng hệ giá trị 81
5. Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 12(97) - 2015 hiện đại là đảm bảo cho việc kế thừa và triển nhân cách độc lập, như là những giá phát huy các giá trị truyền thống. Việc xây trị hiện đại mà bất cứ xã hội nào muốn hiện dựng hệ giá trị hiện đại, một mặt phải xuất đại hóa đều phải biết đến. Sự nghiệp đổi phát từ những yêu cầu của xã hội hiện đại, mới, hiện đại hóa xã hội Việt Nam, cố mặt khác phải phù hợp với các giá trị truyền nhiên cũng đang hướng đến những giá trị đó. thống. Chỉ có như vậy, các giá trị truyền Có điều, đối với chúng ta, dân chủ mà thiếu thống mới có thể gia nhập vào cấu trúc của kỉ cương, quyền cá nhân mà tách rời nghĩa hệ giá trị hiện đại. vụ công dân, nhân cách độc lập mà không Ngày nay, nhu cầu xây dựng hệ giá trị biết đến ý thức cộng đồng, thì đó không thể hiện đại, phù hợp với truyền thống, làm nền là động lực của sự phát triển xã hội Việt tảng tinh thần cho sự phát triển đang trở nên Nam hiện nay. Vì thế, các giá trị phương cấp thiết, đặc biệt là đối với những quốc gia Tây phải được dân tộc hóa khi tiếp nhận thì đang trong quá trình chuyển đổi. Ở nước ta, mới có ý nghĩa. Nói cụ thể hơn, cần phải kết khi định hướng cho sự nghiệp đổi mới, hợp chúng với các giá trị dân tộc làm cho Đảng ta đã khẳng định sự cần thiết phải chúng thích ứng với truyền thống dân tộc. “hình thành hệ giá trị và chuẩn mực xã hội Như thế, dân chủ phải đi đôi với kỉ cương, mới phù hợp với truyền thống, bản sắc dân nhân quyền phải thể hiện hai phương diện tộc và yêu cầu của thời đại” [10, tr.113]. cân đối nhau: một mặt, tôn trọng các quyền Để xây dựng hệ giá trị hiện đại, không tự do cơ bản của cá nhân; mặt khác quy định thể không tiếp thu những tinh hoa văn hóa nghĩa vụ của cá nhân với cộng đồng; nếu nhân loại, đặc biệt là những giá trị phương không, nó có thể dẫn đến sự phủ nhận quyền Tây, những giá trị gắn liền với công nghiệp của cộng đồng như một chỉnh thể; đồng thời, hóa, hiện đại hóa. Nhưng chính tại đây lại dẫn đến mất ổn định, ảnh hưởng tiêu cực đối nẩy sinh sự đụng độ giá trị nếu không tính với hiện đại hóa xã hội. đến truyền thống. Cũng như việc kế thừa Như vậy, theo một nghĩa nhất định, việc các giá trị truyền thống, việc tiếp thu các tiếp thu các giá trị quốc tế bị quy định bởi giá trị phương Tây không thể là việc tiếp truyền thống dân tộc. Nhưng trong tường thu tùy tiện vô nguyên tắc. Sự khác biệt văn hợp này, không phải mọi yếu tố của truyền hóa giữa phương Đông và phương Tây cho thống đều có thể đóng vai trò tích cực đối thấy, không thể tiếp thu nguyên xi những với việc tiếp nhận, dân tộc hóa các giá trị giá trị phương Tây vào Việt Nam. Sự không ngoại nhập. Chỉ có những giá trị nào bao ăn nhập của những giá trị này với truyền chứa khả năng đổi mới, khả năng hiện đại thống dân tộc sẽ làm cho chúng trở thành hóa mới có thể kết hợp được và do đó, mới phản tác dụng, gây ra tình trạng rối loạn giá có vai trò tích cực đối với việc tiếp nhận trị, thậm chí, làm hủy hoại các giá trị truyền các giá trị quốc tế. Chẳng hạn, không thể thống. Tình trạng xuống cấp đạo đức từ khi nói đến vai trò của truyền thống coi thường thực hiện kinh tế thị trường, hiện đại hóa xã hoạt động thương nghiệp đối với việc tiếp hội, tăng cường hội nhập quốc tế có nhiều nhận những giá trị hiện đại. Bởi tự bản thân nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân nó, sự coi thường hoạt động thương nghiệp không kiểm soát được việc tiếp nhận các là đối lập một cách tách rời những yêu cầu giá trị phương Tây. Ngày nay, người ta nói của sự phát triển kinh tế trong xã hội hiện nhiều đến nhân quyền, dân chủ, sự phát đại. Nhưng ngược lại, chủ nghĩa yêu nước 82
6. Võ Nguyễn Hoài Như với tư cách là giá trị tinh thần truyền thống [6] F.Mayơ (1995), Người đưa tin UNESCO, thì có thể và nhất thiết phải được kế thừa Số 10. để gia nhập vào hệ giá trị hiện đại vừa như [7] Đảng Cộng sản Việt Nam (1998), Văn là một thành tố, vừa như là cơ sở cho việc kiện Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành tiếp nhận chủ nghĩa quốc tế chân chính như Trung ương khóa VIII, Nxb Chính trị là một giá trị đặc trưng cho xã hội hiện đại. quốc gia, Hà Nội. Bởi lẽ, chủ nghĩa yêu nước truyền thống có [8] M.Yoshino (1987), Hệ thống quản lí của thể đổi mới, nghĩa là có thể khắc phục được Nhật Bản Truyền thống và sự đổi mới, tính dân tộc hẹp hòi để kết hợp với chủ Viện Kinh tế thế giới xuất bản, Hà Nội. nghĩa quốc tế chân chính tạo ra chủ nghĩa [9] Đảng Cộng sản Việt Nam (1997), Văn yêu nước mới, hiện đại, như là sự thống kiện Hội nghị lần thứ hai Ban Chấp hành nhất giữa tinh thần yêu nước với yêu cầu Trung ương khóa VIII, Nxb Chính trị tôn trọng và quan tâm đến lợi ích chính quốc gia, Hà Nội. đáng của các dân tộc, các quốc gia khác. [10] Đảng Cộng sản Việt Nam (1996), Văn Điều đó có nghĩa là, khi kế thừa các giá trị kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ tinh thần truyền thống cần phải tính đến khả VIII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. năng kết hợp của chúng với các giá trị hiện [11] Nguyễn Trọng Chuẩn, Nguyễn Văn Huyên đại, ngoại nhập, để sự kế thừa thực sự có (Đồng chủ biên) (2002), Giá trị truyền hiệu quả. thống trước những thách thức của toàn cầu hóa, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 4. Kết luận [12] Đảng Cộng sản Việt Nam (1995), Nghị Phương thức kế thừa các giá trị truyền quyết của Bộ chính trị về một số định thống có những yêu cầu và nguyên tắc mà hướng lớn trong công tác tư tưởng hiện việc thực hiện chúng vừa có tư cách một nay, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. khoa học, vừa có tư cách một nghệ thuật [13] Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Văn thực hành. Sự thống hợp cả hai tư cách đó kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ là đảm bảo cho việc kế thừa có hiệu quả các XI, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. giá trị tinh thần truyền thống trong hiện đại [14] Trần Văn Giàu (1980), Giá trị tinh thần hóa xã hội Việt Nam hiện nay. truyền thống của dân tộc Việt Nam, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. Tài liệu tham khảo [15] Lê Như Hoa (2003), Bản sắc dân tộc [1] Viện Thông tin Khoa học xã hội (1996), trong lối sống hiện đại, Nxb Văn hóa - Những vấn đề đạo đức trong điều kiện Thông tin, Hà Nội. kinh tế thị trường, Hà Nội [16] Phan Huy Lê, Vũ Minh Giang (Đồng chủ biên) (2007), Các giá trị truyền thống và [2] J.Derrida (1994), Những bóng ma của con người Việt Nam hiện nay, Nxb Chính C.Mác, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. trị quốc gia, Hà Nội. [3] Hội nhà văn (1985), Bác Hồ với văn nghệ [17] Nguyễn Duy Quý (Chủ biên) (2006), Đạo sĩ, Nxb Tác phẩm mới, Hà Nội. đức xã hội ở nước ta hiện nay, vấn đề và [4] Hồ Chí Minh (1995), Toàn tập, t.5, Nxb giải pháp, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. Chính trị quốc gia, Hà Nội. [18] Viện Thông tin Khoa học xã hội (1999), [5] V.Đaviđôvích (2002), Dưới lăng kính Truyền thống và hiện đại trong văn hóa, triết học, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. Hà Nội. 83
7. Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 12(97) - 2015 84