Khẩu phần ăn của học sinh dân tộc thiểu số tại hai trường phổ thông dân tộc nội trú trung học cơ sở tỉnh Yên Bái

Nội dung text: Khẩu phần ăn của học sinh dân tộc thiểu số tại hai trường phổ thông dân tộc nội trú trung học cơ sở tỉnh Yên Bái

1. vietnam medical journal n02 - JULY - 2021 KHẨU PHẦN ĂN CỦA HỌC SINH DÂN TỘC THIỂU SỐ TẠI HAI TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TRUNG HỌC CƠ SỞ TỈNH YÊN BÁI Trương Thị Thùy Dương1, Trần Thị Hồng Vân2, Trần Thị Huyền Trang3, Nguyễn Thị Thanh Tâm4 information on demographics and frequency of food TÓM TẮT46 consumption. Using the food weight method to collect Mục tiêu: Đánh giá khẩu phần ăn của học sinh information about student portion sizes. Research dân tộc thiểu số tại 2 trường phổ thông dân tộc nội results: Total dietary energy of students at two trú trung học cơ sở thuộc tỉnh Yên Bái năm 2019. Đối ethnic boarding junior secondary schools met the tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu recommended needs. The energy provided by protein, được tiến hành trên 535 học sinh dân tộc thiểu số và lipid, and glucid was 13,9%, 21,4%, and glucid khẩu phần ăn của các em tại 2 trường phổ thông dân 64,7%, respectively, and provides enough compared tộc nội trú trung học cơ sở của tỉnh Yên Bái với to the recommended needs. However, the rate phương pháp mô tả, thiết kế cắt ngang. Sử dụng bộ between the three energy-producing substances câu hỏi điều tra được thiết kế sẵn để thu thập các (13,9: 21,4: 64,7) was not balanced compared to the thông tin về nhân khẩu học, tần suất tiêu thụ thực needs recommended by the Institute of Nutrition in phẩm. Sử dụng phương pháp cân đong thực phẩm để 2016 (14: 20: 66). Non-energy-producing substances thu thập các thông tin về khẩu phần ăn của học sinh. and fiber mostly provided less than the recommended Kết quả nghiên cứu: Tổng năng lượng khẩu phần needs. The rate of calcium/phosphorus was not ăn của học sinh tại 2 trường phổ thông dân tộc nội trú reasonable. Only zinc, vitamins B1, B3 met the body's trung học cơ sở đáp ứng được nhu cầu khuyến nghị. needs. Conclusion: The dietary intake of students at Năng lượng do protein, lipid, glucid cung cấp lần lượt two ethnic minority boarding schools in lower là 13,9%, 21,4%, 64,7% và cung cấp đủ so với nhu secondary schools provided a relatively adequate cầu khuyến nghị. Tuy nhiên tỷ lệ giữa 3 chất sinh supply of energy-producing nutrients. However, the năng lượng (13,9: 21,4: 64,7) chưa cân đối so với nhu nutrients that do not produce energy was still not cầu khuyến nghị của Viện Dinh dưỡng năm 2016 (14: balanced and reasonable. 20: 66). Các chất không sinh năng lượng và chất xơ Keywords: Students, ethnic minorities, dietary đa phần cung cấp thiếu so với nhu cầu khuyến nghị, intake, ethnic boarding junior secondary schools, Yen tỷ lệ Canxi/Phospho không hợp lý, chỉ có kẽm, vitamin Binh district, Tran Yen district, Yen Bai province. B1, B3 đáp ứng đủ nhu cầu của cơ thể. Kết luận: Khẩu phần ăn của học sinh tại hai trường phổ thông I. ĐẶT VẤN ĐỀ dân tộc nội trú trung học cơ sở đã cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng sinh năng lượng. Tuy nhiên các Ở giai đoạn tiền dậy thì và dậy thì, trẻ có sự chất dinh dưỡng không sinh năng lượng vẫn chưa cân phát triển rất nhanh cả về thể chất lẫn tinh thần. đối, hợp lí. Chế độ dinh dưỡng đa dạng, cung cấp đầy đủ các Từ khoá: Học sinh, dân tộc thiểu số, khẩu phần chất như protein, lipid, glucid, vitamin và chất ăn, trường phổ thông dân tộc nội trú trung học cơ sở, khoáng là một trong những yếu tố quan trọng tác huyện Yên Bình, huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái. động trực tiếp đến sự phát triển này của trẻ. Vì SUMMARY vậy, việc đánh giá khẩu phần ăn sẽ giúp các nhà THE DIETARY INTAKE OF ETHNIC khoa học có cơ sở xây dựng được một khẩu phần MINORITY STUDENTS AT TWO ETHINIC ăn cân đối, phù hợp với sự phát triển của trẻ ở BOARDING JUNIOR SECONDARY SCHOOLS từng nhóm tuổi góp phần thúc đẩy sự phát triển IN YEN BAI PROVINCE toàn diện của trẻ ở độ tuổi này [3], [5]. Objective: To assess the dietary intake of ethnic Nước ta đã có những nghiên cứu về khẩu minority students at two ethnic boarding junior phần ăn trên nhóm đối tượng học sinh trung học secondary schools in Yen Bai province in 2019. cơ sở: nghiên cứu của Đào Thị Ngọc Trâm và Subjects and research methods: The study was Cộng sự (2018) cho thấy: lượng protein tiêu thụ conducted on 535 ethnic minority students at 2 ethnic của nhóm 11 tuổi và nhóm nam 12-14 tuổi vượt boarding junior secondary schools in Yen Bai province with descriptive method, cross-sectional design. Using quá nhu cầu khuyến nghị.; lượng canxi tiêu thụ a pre-designed survey questionnaire to collect của các học sinh rất thấp, hầu hết là dưới 50,0% so với nhu cầu khuyến nghị [5]. Nghiên cứu của *Trường Đại học Y Dược, Đại học Thái Nguyên tác giả Nguyễn Văn Toán và cộng sự trên đối Chịu trách nhiệm chính: Trương Thị Thùy Dương tượng học sinh tại bốn trường trung học cơ sở Email: duonghuyanhphuong8888@gmail.com thuộc thành phố Bắc Giang năm 2013 cho thấy Ngày nhận bài: 17.5.2021 tỷ lệ cân đối giữa 3 chất sinh năng lượng P: L: G Ngày phản biện khoa học: 2.7.2021 lần lượt là 17,3 : 24,3 : 58,5 và chưa cân đối so Ngày duyệt bài: 15.7.2021 với cầu khuyến nghị [6]. Tuy nhiên, những 178
2. TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 504 - THÁNG 7 - SỐ 2 - 2021 nghiên cứu về vấn đề này trên đối tượng học - Thành phần các chất dinh dưỡng của khẩu sinh trung học cơ sở người dân tộc thiểu số còn phần ăn, mức đáp ứng về thành phần các chất hạn chế. dinh dưỡng trong khẩu phần ăn. Yên Bái là tỉnh thuộc khu vực miền núi phía 2.5. Phương pháp thu thập số liệu Bắc trong đó tập trung chủ yếu là các dân tộc: - Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu Tày, Dao, Cao Lan, Các nghiên cứu về khẩu (tuổi, giới, dân tộc) được thu thập bằng phương phần ăn của học sinh trung học cơ sở nơi đây pháp phỏng vấn theo bộ câu hỏi được thiết kế sẵn. còn khiêm tốn. Do vậy, chúng tôi tiến hành - Tần suất tiêu thụ thực phẩm trong tháng nghiên cứu đề tài nhằm mục tiêu: Đánh giá khẩu qua được thu thập bằng phương pháp phỏng vấn phần ăn của học sinh dân tộc thiểu số tại 2 trực tiếp học sinh dân tộc thiểu số tại 2 trường. trường phổ thông dân tộc nội trú trung học cơ sở - Sử dụng phương pháp cân đong thực phẩm thuộc tỉnh Yên Bái năm 2019. để thu thập các số liệu về tổng năng lượng thực tế, thành phần các chất dinh dưỡng trong khẩu II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU phần: Tiến hành cân đong thực phẩm tại bếp ăn 2.1. Đối tượng nghiên cứu. Học sinh dân tập thể của 2 trường trong 3 ngày liên tiếp, số tộc thiểu số tại 2 trường phổ thông dân tộc nội liệu điều tra về thực phẩm được quy đổi từ thức trú trung học cơ sở (PTDTNT THCS) của tỉnh Yên ăn chín sang thực phẩm sống sạch. Từ đó tính Bái. Khẩu phần ăn của học sinh dân tộc thiểu số được mức năng lượng, thành phần các chất dinh tại 2 trường. dưỡng và mức đáp ứng nhu cầu năng lượng và 2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu thành phần các chất dinh dưỡng của khẩu phần ăn. Địa điểm: Trường PTDTNT THCS huyện Yên - Đánh giá khẩu phần ăn của học sinh dân tộc Bình và Trấn Yên, tỉnh Yên Bái. nội trú dựa vào nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị Thời gian: Từ tháng 9 năm 2019 đến tháng 1 cho người Việt Nam của Viện Dinh dưỡng năm năm 2020. 2016 (tỷ lệ cân đối, hợp lý giữa 3 chất sinh năng 2.3. Phương pháp nghiên cứu lượng là P: L: G = 14: 20: 66, 1gram Protein đốt 2.3.1. Thiết kế nghiên cứu. Nghiên cứu cháy cung cấp: 4,0 kcal, 1gram Lipid: 9,0 kcal, được tiến hành theo phương pháp mô tả, thiết 1gram Glucicd: 4,0 kcal, tỷ lệ canxi/phospho = kế cắt ngang. 0,5 - 1,5 ) [3]. 2.3.2. Cỡ mẫu và phương pháp nghiên cứu 2.6. Phương pháp xử lý số liệu *Cỡ mẫu: Toàn bộ học sinh dân tộc thiểu số - Số liệu được làm sạch, mã hóa và nhập trên và khẩu phần ăn của các em tại 2 trường phần mềm Epidata 3.1, xử lý trên phần mềm PTDTNT THCS Yên Bình và Trấn Yên, tỉnh Yên Bái. SPSS 20.0 với các test thống kê thích hợp. Số *Phương pháp chọn mẫu: Chọn chủ đích tỉnh liệu đánh giá khẩu phần được nhập và xử lý trên Yên Bái thuộc khu vực miền núi phía Bắc, sau đó phần mềm Word Access 2013. chọn hai huyện Yên Bình và Trấn Yên thuộc tỉnh 2.7. Đạo đức nghiên cứu: - Số liệu bài báo có trường PTDTNT THCS (mỗi huyện có một là một phần số liệu của đề tài cấp bộ mã số trường). Tại mỗi trường chọn toàn bộ học sinh B2019-TNA-13 được phê duyệt theo quyết định dân tộc thiểu số theo danh sách của trường đó số 5652/QĐ-BGDĐTngày 28/12/2018. cung cấp và khẩu phần ăn của các em. Trường - Đề tài tuân thủ quy trình xét duyệt của Hội PTDTNT THCS huyện Yên Bình có 273 học sinh, đồng Đạo đức của trường Đại học Y Dược - Đại trường PTDTNT THCS huyện Trấn Yên có 262 học Thái Nguyên số 896A /ĐHYD - HĐĐĐ ngày 8 học sinh. Tổng số học sinh của 2 trường là 535. tháng 8 năm 2019. Đồng thời được sự đồng ý *Tiêu chuẩn lựa chọn đối tượng nghiên cứu: của Phòng Giáo dục và đào tạo và hai trường Học sinh dân tộc thiểu số tại 2 trường PTDTNT PTDTNT THCS huyện Yên Bình, huyện Trấn Yên, THCS tỉnh Yên Bái tự nguyện tham gia vào tỉnh Yên Bái. nghiên cứu và có khả năng trả lời phỏng vấn. 2.4. Biến số nghiên cứu III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU - Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu: Trong tổng số đối tượng nghiên cứu tỷ lệ học tuổi, giới, dân tộc. sinh nữ (63,7%) cao hơn học sinh nam (36,3%). - Tần suất tiêu thụ thực phẩm trong tháng Học sinh thuộc nhóm dân tộc Tày chiếm tỷ lệ của học sinh dân tộc thiểu số. cao nhất 35,7%, tiếp đến là học sinh thuộc dân - Tổng năng lượng của khẩu phần ăn của học tộc Dao (29,9%), Cao Lan (12,1%). Học sinh là sinh dân tộc thiểu số, tỷ lệ cân đối, hợp lý giữa dân tộc Mường (6,7%) và Mông (6,7%) chiếm tỷ các chất dinh dưỡng trong khẩu phần ăn. lệ thấp. 179
3. vietnam medical journal n02 - JULY - 2021 Bảng 3.1. Tần suất tiêu thụ thực phẩm trong tháng của học sinh dân tộc thiểu số tại 2 trường phổ thông dân tộc nội trú trung học cơ sở tỉnh Yên Bái Tần suất Ít khi ăn hoặc Hàng ngày Hàng tuần không bao giờ Tên thực phẩm SL % SL % SL % Cơm 419 78,3 116 21,7 0 0 Bánh mỳ trắng 340 63,6 195 36,4 0 0 Mỳ ăn liền 1 0,2 528 98,7 6 1,1 Bún/phở/bánh cuốn 153 28,6 382 71,4 0 0 Khoai củ các loại 12 2,2 523 97,8 0 0 Thịt các loại 1 0,2 533 99,6 1 0,2 Trứng 0 0,0 532 99,4 3 0,6 Cá 0 0,0 507 94,8 28 5,2 Tôm , cua, tép 0 0,0 254 47,5 281 52,5 Đậu phụ 0 0,0 527 98,5 8 1,5 Lạc, vừng 0 0,0 402 75,1 133 24,9 Mỡ, dầu ăn 438 81,9 96 17,9 1 0,2 Đậu đỗ 0 0,0 325 60,7 210 39,3 Rau các loại 275 51,4 259 48,4 1 0,2 Thực phẩm giàu tiền chất vitamin A 0 0,0 343 64,1 192 35,9 Quả các loại 1 0,2 474 88,6 60 11,2 Các loại phủ tạng động vật 0 0,0 187 35,0 348 65,0 Nước giải khát có gas 0 0,0 52 9,7 483 90,3 Sữa các loại 0 0,0 377 70,5 158 29,5 Bánh kẹo ngọt 0 0,0 406 75,9 129 24,1 Bim bim 2 0,4 394 73,6 139 26,0 Nhận xét: Kết quả cho thấy, thực phẩm tiêu thụ hàng ngày của học sinh tại 2 trường chủ yếu là dầu mỡ (81,9%) gạo (78,3%), bánh mỳ (63,6), rau các loại (51,4%). Thịt các loại (99,6%), trứng (99,4%), mỳ ăn liền (98,7%), đậu phụ (98,5%), khoai củ (97,8%), cá (94,8%) và quả các loại (88,6%) được tiêu thụ cao hàng tuần; bánh kẹo ngọt (75,9%) và bim bim (73,6%) mức tiêu thụ hàng tuần cũng chiếm tỷ lệ cao. Bảng 3.2. Việc sử dụng đủ 4 nhóm thực phẩm trong khẩu phần của học sinh dân tộc thiểu số tại 2 trường phổ thông dân tộc nội trú trung học cơ sở tỉnh Yên Bái Nhóm thực Nhóm thực Nhóm thực Nhóm thực Nhóm thực phẩm Glucid phẩm giàu phẩm giàu phẩm giàu phẩm (chất bột Protein (chất Lipid Vitamin và chất Ngày đường) đạm) (chất béo) khoáng Ngày thứ 1 Có sử dụng Có sử dụng Có sử dụng Có sử dụng Ngày thứ 2 Có sử dụng Có sử dụng Có sử dụng Có sử dụng Ngày thứ 3 Có sử dụng Có sử dụng Có sử dụng Có sử dụng Nhận xét: Trong 3 ngày điều tra liên tiếp tại bếp ăn tập thể của 2 trường cho thấy bốn nhóm thực phẩm cung cấp các chất dinh dưỡng: Protein, Lipid, Glucid, vitamin và chất khoáng đã được đáp ứng đầy đủ trong khẩu phần ăn hàng ngày của học sinh. Bảng 3.3. Đánh giá tính cân đối giữa các chất dinh dưỡng trong khẩu phần ăn của học sinh dân tộc thiểu số tại 2 trường phổ thông dân tộc nội trú trung học cơ sở tỉnh Yên Bái Khẩu phần ăn Nhu cầu khuyến nghị của Chất dinh dưỡng thực tế Viện dinh dưỡng năm 2016 Nữ: 2050 kcal Năng lượng (kcal) 2145,5 ± 247,1 Nam: 2200 kcal % năng lượng do protein cung cấp 13,9 13 - 15 % năng lượng do lipid cung cấp 21,4 20 - 25 % năng lượng do glucid cung cấp 64,7 65 - 70 Tỷ lệ canxi/phospho 0,37 0,5 - 1,5 Vitamin B1 (mg)/1000 kcal 0,54 0,4 180
4. TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 504 - THÁNG 7 - SỐ 2 - 2021 Vitamin B2 (mg)/1000 kcal 0,27 0,55 Vitamin B3 (mg)/1000 kcal 7,49 6,6 Nhận xét: Tổng năng lượng khẩu phần ăn của học sinh tại 2 trường phổ thông dân tộc nội trú trung học cơ sở đáp ứng được nhu cầu khuyến nghị. Tỷ lệ giữa 3 chất dinh dưỡng sinh năng lượng (13,9 : 21,4 : 64,7) chưa cân đối so với nhu cầu đề nghị của Viện Dinh dưỡng (14: 20: 66). Tỷ lệ Canxi/Phospho không hợp lý. Bảng 3.4. Mức đáp ứng nhu cầu khuyến nghị về các chất dinh dưỡng trong khẩu phần ăn của học sinh dân tộc thiểu số tại 2 trường phổ thông dân tộc nội trung học cơ sở tỉnh Yên Bái Nam Nữ Nhu cầu Khẩu phần ăn Mức Nhu cầu Khẩu phần ăn Mức Chất dinh dưỡng khuyến thực tế đáp ứng khuyến thực tế đáp ứng nghị/ngày ( X ± SD) (%) nghị/ngày ( ± SD) (%) Năng lượng (kcal) 2200 2145,5 ± 247,1 97,5 2050 2145,5 ± 247,1 104,7 Protein (g) 69,8 - 80,5 74,4 ± 8,5 100,0 65,0 - 75,0 74,4 ± 8,5 100,0 Protein động vật 24,4 - 32,2 28,1 ± 2,4 100,0 22,8 - 30,0 28,1 ± 2,4 100,0 (35- 40%) Protein thực vật 42,0 - 52,0 46,3 ± 6,0 100,0 39,0 - 48,8 46,3 ± 6,0 100,0 Lipid (g) 47,3 - 59,1 51,0 ± 12,9 100,0 44,0 - 55,1 51,0 ± 12,9 100,0 Lipid động vật (50%) 23,7 - 29,6 25,3 ± 6,8 100,0 22,0 - 27,6 25,3 ± 6,8 100,0 Lipid thực vật (50%) 23,7 - 29,6 25,7 ± 6,1 100,0 22,0 - 27,6 25,7 ± 6,1 100,0 Glucid (g) 348,7-375,6 348,6 ± 23,3 100,0 325,0-350,0 348,6 ± 23,3 100,0 Vitamin và chất xơ 225,53 ± Vitamin A (g) 550,0 225,53 ± 93,30 41,0 500,0 45,1 93,30 Vitamin D (g) 15,0 0,02 ± 0,01 0,13 15,0 0,02 ± 0,01 0,13 Vitamin B1 (mg) 1,17 1,15 ± 0,18 98,3 0,82 1,15 ± 0,18 140,2 Vitamin B2 (mg) 1,21 0,58 ± 0,03 47,9 1,12 0,58 ± 0,03 51,8 Vitamin B3 (mg) 14,5 16,08 ± 0,05 110,9 13,53 16,08 ± 0,05 118,8 Vitamin C (mg) 75 - 95 68,58 ± 33,12 91,4 75 - 95 68,58 ± 33,12 91,4 Chất xơ 29,0 - 31,0 5,37 ± 0,25 18,5 26,0 5,37 ± 0,25 20,7 Chất khoáng 364,87 ± 364,87 ± Canxi (mg) 1000 36,5 1000 36,5 40,39 40,39 983,45 ± 983,45 ± Phospho (mg) 1250 78,7 1250 78,7 133,24 133,24 Sắt (mg) 14,6 13,45 ± 0,67 92,1 14,0 13,45 ± 0,67 96,1 Kẽm 8,6 11,27 ± 0,25 131,0 7,2 11,27 ± 0,25 156,5 Nhận xét: Kết quả ở bảng trên cho thấy, lớn học sinh nơi đây là người dân tộc Tày, Dao, khẩu phần ăn của học sinh tại 2 trường phổ Cao Lan; học sinh là nữ giới (63,7%) chiếm tỷ lệ thông dân tộc nội trú trung học cơ sở đáp ứng cao hơn so với nam giới (36,3%). tương đối đầy đủ về tổng năng lượng (97,5 % ở Kết quả nghiên cứu cho thấy: dầu mỡ nam giới và 104,7% ở nữ giới). Các chất dinh (81,9%) gạo (78,3%), bánh mỳ (63,6), rau các dưỡng sinh năng lượng protein, lipid, glucid cung loại (51,4%). Thịt các loại (99,6%), trứng cấp đầy đủ so với nhu cầu khuyến nghị. (99,4%), mỳ ăn liền (98,7%), đậu phụ (98,5%), Các chất không sinh năng lượng và chất xơ khoai củ (97,8%), cá (94,8%) và quả các loại đa phần cung cấp thiếu so với nhu cầu khuyến (88,6%) được tiêu thụ chiếm tỷ lệ cao hàng nghị. Chỉ có kẽm, vitamin B1, B3 đáp ứng đủ so tuần; bánh kẹo ngọt (75,9%) và bim bim với nhu cầu khuyến nghị. (73,6%) mức tiêu thụ hàng tuần cũng chiếm tỷ lệ cao. Tại Braxin, kết quả một nghiên cứu được IV. BÀN LUẬN tiến hành năm 2012 ở trường đại học Sao Paulo Nghiên cứu được tiến hành trên 535 học sinh về khẩu phần của học sinh từ 7 đến 10 tuổi cho người dân tộc thiểu số thuộc hai trường dân tộc thấy trong số 10 loại thực phẩm được tiêu thụ nội trú trung học cơ sở của tỉnh Yên Bái. Phần thường xuyên trong 3 ngày chủ yếu là các loại 181
5. vietnam medical journal n02 - JULY - 2021 bánh ngọt, sữa, nước giải khát, socola, dầu thực Theo điều tra của Trung tâm Dinh dưỡng vật và bơ, số tiền bỏ ra để mua các loại thực thành phố Hồ Chí Minh năm 2011 thì hiện nay phẩm giàu lipid chiếm khoảng 1/4 số tiền chi tiêu học sinh được cung cấp quá nhiều dinh dưỡng, hàng ngày [1]. Thói quen sử dụng đồ ngọt và nhiều đường, bột, chất béo và không có thói thức ăn nhanh là nguy cơ của một số bệnh như quen ăn rau quả, các em thường xuyên sử dụng thừa cân, béo phì, đái tháo đường, bệnh ung đồ ăn nhanh, nhiều đường, còn lượng rau trung thư Do đó, việc thực hiện chế độ ăn hợp lý là bình chỉ đạt 30,0% và lượng trái cây chỉ đạt một trong những biện pháp quan trọng để cải 50,0% so với khuyến nghị. Trong khi đó thì các thiện tình trạng dinh dưỡng của học sinh. chất khoáng như Ca và Magie thì chỉ đáp ứng Trong 3 ngày điều tra liên tiếp tại bếp ăn tập được từ 30,0% - 50,0% so với nhu cầu [3]. Kết thể của 2 trường khẩu phần ăn của học sinh đều quả nghiên cứu của tác giả Đào Thị Ngọc Trâm được cung cấp đủ 4 nhóm thực phẩm. Không có và cộng sự (2018) cũng cho thấy: lượng protein một loại thực phẩm nào có thể cung cấp đầy đủ tiêu thụ của nhóm 11 tuổi và nhóm nam 12-14 các chất dinh dưỡng cho cơ thể. Việc đảm bảo tuổi vượt quá nhu cầu khuyến nghị. Lượng canxi đủ 4 nhóm thực phẩm trong bữa ăn hàng ngày tiêu thụ của các học sinh rất thấp, hầu hết là là rất cần thiết, bao gồm nhóm giàu glucid như dưới 50,0% so với nhu cầu khuyến nghị [5]. gạo, ngô, khoai, mì là nguồn cung cấp năng Canxi là chất khoáng quan trọng, cần thiết cho lượng chủ yếu trong bữa ăn; nhóm giàu chất sự phát triển chiều cao của trẻ. Đối với học sinh đạm gồm các thức ăn nguồn gốc động vật như trung học cơ sở, đây là độ tuổi tiền dậy thì và thịt, cá, trứng, sữa và thức ăn nguồn gốc thực dậy thì là giai đoạn tăng trưởng nhanh về chiều vật như đậu, đỗ, đặc biệt là đậu tương; nhóm cao nên rất cần canxi. Do đó, cần xây dựng chế giàu chất béo gồm mỡ, bơ, dầu ăn và các thực độ ăn cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng đặc phẩm có nhiều dầu như vừng, lạc. Nhóm rau quả biệt là canxi để giúp trẻ phát triển toàn diện hơn. cung cấp vitamin, chất khoáng, chất xơ [6]. Kết Trên thực tế, khẩu phần hàng ngày của trẻ quả của chúng tôi phù hợp với kết quả nghiên chưa có sự cân đối, hợp lý về thành phần các cứu của tác giả Trương Thị Thùy Dương và Cộng chất dinh dưỡng, nguyên nhân là mô hình nội trú sự (2020), bếp ăn của 2 trường trung học cơ sở không chuyên dụng, nhà trường gặp khó khăn thuộc tỉnh Cao Bằng cung cấp đủ 4 nhóm thực trong việc xây dựng một thực đơn đa dạng, phẩm [4]. Việc cung cấp đủ 4 nhóm thực phẩm phong phú và đặc biệt là thực đơn đảm bảo cân giúp cân đối thành phần các chất dinh dưỡng bằng về tỷ lệ các chất. Mặt khác, các trường học trong khẩu phần từ đó tăng khả năng hấp thu chỉ có một thực đơn chung dành cho tất cả các các chất dinh dưỡng của trẻ, đồng thời tăng cảm học sinh mà chưa xây dựng được bữa ăn riêng giác ngon miệng bởi có sự đa dạng thực phẩm dựa theo từng nhóm tuổi, tình trạng dinh dưỡng của trẻ. trong bữa ăn. Tổng năng lượng khẩu phần ăn của học sinh V. KẾT LUẬN tại 2 trường phổ thông dân tộc nội trú đáp ứng - Tổng năng lượng khẩu phần ăn của học sinh được nhu cầu khuyến nghị. Tỷ lệ giữa ba chất trường phổ thông dân tộc nội trú tại tỉnh Yên dinh dưỡng sinh năng lượng (13,9 : 21,4 : 64,7). Bái tương đương nhu cầu khuyến nghị. Phần Kết quả nghiên cứu của chúng tôi tương đương trăm năng lượng do protein (13,9%), lipid với kết quả nghiên cứu của tác giả Nguyễn Văn (21,4%) và glucid (64,7%) cung cấp đủ so với Toán và cộng sự trên đối tượng học sinh tại bốn nhu cầu khuyến nghị. trường trung học cơ sở thuộc thành phố Bắc - Tỷ lệ giữa 3 chất sinh năng lượng (13,9 : Giang năm 2013 (tỷ lệ cân đối giữa 3 chất sinh 21,4 : 64,7) chưa cân đối so với nhu cầu đề nghị năng lượng P: L: G lần lượt là 17,3 : 24,3 : 58,5) của Viện Dinh dưỡng (14: 20: 66). và đáp ứng được nhu cầu khuyến nghị [6]. - Vitamin, chất khoáng và chất xơ đa phần Trong kết quả nghiên cứu của tác giả Đào Thị cung cấp thiếu so với nhu cầu khuyến nghị. Tỷ lệ Ngọc Trâm và cộng sự (2018) thì năng lượng Canxi/Phospho không cân đối. Chỉ có kẽm, cung cấp cho học sinh thấp hơn nghiên cứu của vitamin B1, B3 đáp ứng đủ nhu cầu của cơ thể. chúng tôi và cũng thấp hơn so với nhu cầu khuyến nghị[5]. Như vậy để xây dựng khẩu phần KHUYẾN NGHỊ ăn hàng ngày cho các đối tượng nói chung và Tăng cường nâng cao kiến thức, thái độ, thực cho các em học sinh lứa tuổi học đường nói hành cho người chế biến bữa ăn cho học sinh tại riêng đòi hỏi cán bộ nuôi dưỡng trẻ cần có các bếp ăn tập thể của các trường phổ thông những kiến thức cơ bản về xây dựng khẩu phần. dân tộc nội trú. 182
6. TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 504 - THÁNG 7 - SỐ 2 - 2021 Xây dựng khẩu phần ăn cân đối, hợp lý theo Tâm, Trần Thị Hồng Vân, Trần Thị Huyền từng độ tuổi, cần chú trọng những học sinh suy Trang (2020), Khẩu phần của học sinh dân tộc thiểu số tại hai trường phổ thông dân tộc nội trú dinh dưỡng và thừa cân béo phì. tỉnh Cao Bằng năm 2019, ISSN 1859-2872, Số chuyên đề, Tạp chí Y Dược lâm sàng 108, tr.132-138. TÀI LIỆU THAM KHẢO 5. Đào Thị Ngọc Trâm, Đỗ Thị Hoài Thương, Đỗ 1. Analytix BI’s (2012), South Africa Country Thị Ngọc Diệp (2018), "Khẩu phần ăn của học Report: Fast Food Consumers Trends 2007- 2011. sinh trường THCS Nguyễn Chí Thanh tại thị xã Gia 2. Viện dinh dưỡng - Bộ Y tế (2016), Nhu cầu Nghĩa tỉnh Dak Nông", Tạp chí Y học Thành phố dinh dưỡng khuyến nghị cho người Việt Nam, Nhà Hồ Chí Minh. 22(1), tr. 253-259. xuất bản Y học. 6. Nguyễn Văn Toán, Đoàn Thị Thu Huyền, Lê 3. Đỗ Ngọc Diệp và Nguyễn Trí Dũng (2011), Thị Hương (2013), “Thực trạng thừa cân béo phì "Thừa cân, béo phì và một số đặc điểm dịch tễ học và một số yếu tố liên quan ở học sinh trung học cơ ở học sinh tiểu học tại quận 10 TPHCM năm 2009- sở thành phố Bắc Giang năm 2011”, Tạp chí 2010", Thời sự Y học số 67, tr. 3-6. Nghiên cứu Y học, số 1, tr. 112-118. 4. Trương Thị Thùy Dương, Nguyễn Thị Thanh ĐAU DÂY V DO HỘI CHỨNG XUNG ĐỘT THẦN KINH MẠCH MÁU – NHÂN MỘT TRƯỜNG HỢP LÂM SÀNG Vũ Huy Hoàng*, Đặng Quang Hưng*, Vũ Thị Hậu* conflict which was diagnosed by MRI and the patient had TÓM TẮT47 good recovery from microvascular decompression surgery. Xung đột thần kinh mạch máu là nguyên nhân gây Keywords: neurovascular conflict syndrome, đau dây V (hay còn gọi là dây thần kinh sinh ba) phổ trigeminal neuralgia, magnetic resonance imaging, MRI biến nhất ở người trưởng thành. Các phương tiện hình ảnh, đặc biệt là cộng hưởng từ (CHT), có vai trò quan I. TỔNG QUAN trọng trong chẩn đoán nguyên nhân cũng như giúp chẩn đoán phân biệt và hỗ trợ lên kế hoạch trước mổ. Xung đột thần kinh mạch máu là hội chứng Việc điều trị đau dây V do hội chứng xung đột thần mà trong đó có sự tác động cơ học trực tiếp vào kinh mạch máu có hai phương pháp chính là điều trị dây thần kinh bởi mạch máu. Dây thần kinh V là nội khoa hoặc phẫu thuật, trong đó nhiều nghiên cứu dây thần kinh thường gặp hội chứng này nhất, chứng minh hiệu quả của điều trị phẫu thuật. Chúng với tỷ lệ khoảng 4-20 ca/100000 người; ngoài ra tôi xin trình bày một trường hợp lâm sàng về bệnh xung đột có thể gặp ở một số dây khác như dây nhân đau dây V do hội chứng xung đột thần kinh mạch máu, được chẩn đoán xác định trên cộng hưởng VII-VIII, dây IX, dây X[1],[4]. Không phải trường từ và điều trị phẫu thuật giảm áp mang lại hiệu quả tốt. hợp nào có xung đột thần kinh mạch máu trên Từ khoá: xung đột thần kinh mạch máu, đau dây hình ảnh cũng có biểu hiện lâm sàng rõ ràng, V, cộng hưởng từ. một số nghiên cứu chỉ ra rằng các trường hợp có SUMMARY triệu chứng lâm sàng thường liên quan đến động mạch và vị trí tiếp xúc là vùng chuyển tiếp của TRIGEMINAL NEURALGIA CAUSING BY dây thần kinh [1]. Việc sử dụng chẩn đoán hình NEUROVASCULAR CONFLICT SYNDROME: ảnh, đặc biệt là chụp cộng hưởng từ, được A CASE REPORT chứng minh có giá trị cao trong chẩn đoán trước Neurovascular conflict syndrome is the most mổ hội chứng xung đột thần kinh mạch máu [2]. frequent cause of trigeminal neuralgia (TN) in adult. Imaging methods, particularly magnetic resonance imaging (MRI), play a crucial role in diagnosis as well II. CASE LÂM SÀNG as guilding preoperative plan. Treatment options in TN Bệnh nhân nam, 63 tuổi, tiền sử khoẻ mạnh. due to neurovascular conflict include medications and Bệnh nhân xuất hiện các cơn đau nửa mặt bên surgery, in which many studies demonstrated the trái từ khoảng 5 năm nay, lúc đầu chỉ biểu hiện effectiveness of surgical treatment. We introduced a nhẹ và xuất hiện chủ yếu khi có kích thích. Về case of trigeminal neuralgia causing by neurovascular sau các cơn đau xuất hiện tự phát và ngày càng nhiều khiến bệnh nhân thay đổi thói quen sinh *Hệ thống Y tế Vinmec, Hà Nội, Việt Nam hoạt và mất ngủ. Bệnh nhân đã đi khám trước Chịu trách nhiệm chính: Vũ Huy Hoàng đây và điều trị nội khoa theo hướng đau dây Email: v.hoangvh1@vinmec.com thần kinh V nhưng không cải thiện đáng kể. Tại Ngày nhận bài: 18.5.2021 thời điểm vào bệnh viện của chúng tôi, các cơn Ngày phản biện khoa học: 2.7.2021 đau của bệnh nhân xuất hiện gần như liên tục, Ngày duyệt bài: 19.7.2021 183