Module mầm non 3: Đặc điểm phát triển ngôn ngữ, những mục tiêu và kết quả mong đợi ở trẻ mầm non về ngôn ngữ - Nguyễn Thị Minh Thảo

Nội dung text: Module mầm non 3: Đặc điểm phát triển ngôn ngữ, những mục tiêu và kết quả mong đợi ở trẻ mầm non về ngôn ngữ - Nguyễn Thị Minh Thảo

1. NGUYỄN THỊ MINH THẢO MODULE mn 3 ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn ng¤n ng÷, nh÷ng môc tiªu vµ kÕt qu¶ mong ®îi ë trÎ mÇm non vÒ ng«n ng÷ C IM PHT TRIN NGN NG, NHNG MC TIU V KT QU MONG I TR MM NON V NGN NG | 99
2. A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Phát trin ngôn ng cho tr là mt trong nhng nhim v quan trng nht trng mm non. Hot ng này không nhng nhm giúp tr hình thành và phát trin các nng lc ngôn ng nh nghe, nói, tin c và tin vit, mà còn giúp tr phát trin kh nng t duy, nhn thc, tình cm ó là chic cu ni giúp tr bc vào th gii lung linh, huyn o, rc r sc màu ca xã hi loài ngi. Vì vy, tr nói nng mch lc, c làm quen vi ch vit ting Vit, c chun b sn sàng bc vào lp Mt là yêu cu trng tâm ca phát trin ngôn ng cho tr trng mm non. S phát trin ngôn ng ca tr có nhng c im khác nhau tùy thuc vào tng giai on tui ca tr. Vic nm vng nhng c im này s giúp cho ngi giáo viên có c nhng kin thc và k nng tt nht trong quá trình h tr tr phát trin ngôn ng, t ra nhng phng pháp phù hp, linh hot t c nhng mc tiêu cho giai on nn móng này. B. MỤC TIÊU VỀ NHẬN THỨC — Nm c nhng kin thc c bn v c im phát trin ngôn ng ca tr mm non. — Xác nh c nhng mc tiêu và kt qu mong i tr mm non v ngôn ng. VỀ KĨ NĂNG Vn dng nhng hiu bit v c im phát trin ngôn ng ca tr mm non vào công tác giáo dc theo Chng trình giáo dc mm non mi. VỀ THÁI ĐỘ Tôn trng nhng c im riêng v s phát trin ngôn ng ca tr em trong quá trình giáo dc. Ch ng nm vng các c im, mc tiêu và kt qu mong i tr mm non v ngôn ng t chc hot ng giáo dc phù hp vi tui và có hiu qu cao trong quá trình chm sóc, giáo dc tr. 100 | MODULE MN 3
3. THÔNG TIN NGUỒN Giai on t 0 n 3 tui là giai on phát trin ngôn ng c bit ca tr. Giai on này có nhng c im rt riêng bit, không bao gi lp li bt kì mt giai on nào khác và cng có nh hng rt ln ti toàn b s phát trin ngôn ng lâu dài v sau. Nm chc các c im phát trin ngôn ng ca tr s giúp cho cô giáo ch ng và t tin trong quá trình chm sóc và giúp tr phát trin ngôn ng mt cách bình thng, c bit là nhng tr có khó khn hay hi chm trong lnh vc này. C. NỘI DUNG CÁC NI DUNG CA MODULE Thi gian, tit hc TT Ni dung T hc Tp trung Phân tích c im phát trin ngôn ng ca 1 2 2 tr 0 — 3 tui Phân tích c im phát trin ngôn ng ca 2 2 2 tr 3 — 6 tui Tìm hiu nhng mc tiêu phát trin ngôn ng 3 3 1 tr mm non Xác nh kt qu mong i v phát trin 4 2 1 ngôn ng tr mm non Nội dung 1 PHÂN TÍCH ĐẶC ĐIỂM PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CỦA TRẺ 0 – 3 TUỔI Hoạt động 1. Phân tích đặc điểm phát triển ngôn ngữ của trẻ 0 – 1,5 tuổi Hc viên c tài liu và suy ngh, tho lun: Phân tích nhng c im ngôn ng ca tr giai on t 0 — 1,5 tui. C IM PHT TRIN NGN NG, NHNG MC TIU V KT QU MONG I TR MM NON V NGN NG | 101
4. Giai on 0 — 5 tháng tui: Giai on 6 — 12 tháng tui: Giai on 12 — 18 tháng tui: THÔNG TIN PHẢN HỒI i chiu nhng iu anh (ch) va vit ra vi nhng thông tin di ây: — Giai on t 0 — 5 tháng tui còn gi là giai on tin ngôn ng ca tr. Nghiên cu cho thy t trong bào thai tr ã có nhng phn ng vi âm thanh, n khi sinh ra tr d dàng cm nhn c ting nói du dàng, thân thuc ca m, nên khi ang khóc nghe ting m v v, nng nu tr có th nín khóc ngay. Tr cng có phn ng rõ rt vi các ngun âm thanh. Khi nghe nhng âm iu du dng ca các bài hài hát ru, ting chim hót hoc nhng bn nhc tr thng có biu hin thích thú và lng nghe. Còn khi thy nhng âm thanh mnh, gt gao tr git mình, s hãi, nhiu trng hp các em khóc thét lên. Khong 3 tháng tui tr ã hóng, “nói” chuyn; phát âm nhng chui âm thanh liên tc, không rõ ràng. Khi ó, tr rt hào hng, linh ng, mt nhìn vào mt và ming ngi nói chuyn vi mình chân tay khua khong liên hi. Ming tr du ra nh ming chim, nhiu khi chui âm thanh ca tr nh ting chim hót. Khi d chu, tr ci to thành ting; khi mun biu l s khó chu, tr khóc hoc hò hét om xòm. Giai on này ngi ln cha th hiu tr nói gì, nhng cng oán c tâm trng, nhu cu ti thiu ca tr qua ngôn ng. Ví d: tr b ói, ái t thì khóc; khi vui v “ n no tm mát ” thì li 102 | MODULE MN 3
5. ci “nói” liên hi. Tuy vy, vic cha m thng xuyên nói chuyn vi tr có mt vai trò vô cùng quan trng i vi vic phát trin ngôn ng nói riêng cng nh s phát trin toàn din ca tr nói chung. — Giai on t 6 n 12 tháng tui tr phát âm bp b, bi bô. Theo K. Dick, thi kì này, tr phát rt nhiu âm tit, có nhng âm xa l không có trong ting m ca tr. Các âm ó thng xuyên c lp li, trng âm luôn âm tit cui, các kt hp âm này gn ging nhau trong tt c các t, ngoài các âm “ngr”, “angra”, và “amma”. i a s ngi ln không hiu c các t ca tr, ch mt s ít các t cui giai on 1 tui có th hiu ngha nh mm mm, ma ma, ba ba ba, bà bà Càng nói chuyn nhiu vi tr thì tr càng thích bp b, khi bn nhc li nhiu ln mt t, tr s c gng bt chc phát âm úng t ó. Vì vy, c quan phát âm ca tr ngày càng hoàn thin, thính giác cng c tp luyn và kh nng cu to âm thanh mt cách có ý thc ca tr c hình thành. Cng theo Dick, cùng vi vic hoàn thin dn v phát âm và thính giác, trong óc tr cng hình thành mi liên h gia các âm thanh phát ra và các hot ng tng ng ca b máy phát âm. Thi kì bp b có mt tm quan trng c bit i vi quá trình hc nói ca tr v sau. Thi kì này nh thói quen bú m, các c bp môi ã c tp luyn tt, tr d dàng phát âm các âm môi m, p, b, d, t, v . Thi kì này tr ã hiu c ngha ca t có/không và có giao tip bng ngôn ng ca c th: a 2 tay v phía bn khi mun bn b, “ chy ”, gt tay, — quay mt i nu tr không mun giao tip hoc không mun ai ó b; phát âm “, ” khi mun òi cái gì — T 12 n 18 tháng tui vn t ca tr ã phát trin lên n 20 — 30 t. Tr hiu ngha và có th s dng ch ng các t nh: i, chi, n, ung. Tr có th hiu mt s t nh mt, mi, u, qun áo và làm theo nhng hng dn/ mnh lnh n gin nh: n ây, i nào, i m vào, nháy mt, làm xu. giai on tr ã bit phân bit các hành ng thì li nói ca ngi ln tr thành phng tin quyt nh và tác ng n hành vi ca tr. T 16 n 18 tháng, tr hay có xu hng bt chc li nói ca ngi khác, thng theo kiu nh “ nói leo ” các ting sau cùng ca câu nói, khi c ngi ln c v, tr rt thích thú, thng ci nói, hng ng nhit lit. Ngoài ra, tr còn bt chc ting kêu ca các vt nuôi gn gi nh meo (mèo ); gâu gâu ( chó ); ò ò (bò ) các tr cng có th nói c 2 — 3 t. Tuy nhiên, nhiu khi phát âm ca tr không c rõ C IM PHT TRIN NGN NG, NHNG MC TIU V KT QU MONG I TR MM NON V NGN NG | 103
6. ràng, có tr còn xu hng nói ngng. Ví d: n — anh, xanh — xn; con gà — con ngà Thi kì này tr có hng thú vi sách, c bit là nhng sách in màu sc rc r, có tranh nh p. Nhng s chú ý ca tr cha c lâu, bn cn cho tr làm quen trong thi gian ngn (2 — 3 phút) Cn chú ý chnh cho tr tr phát âm úng, i n chun hóa. Thi gian này ngi ln cn nói nhng câu chính xác và n gin vi ging iu mt mà, mm mi tr hc tp. Vì nu trong ngôn ng ca tr có mt mu sai ã n nh thì tr rt khó sa cha. Vì vy, ngôn ng ngng nghu ban u ca tr có th rt ng nghnh nhng ngi ln cng không nên bt chc và nhc li. — i vi tr có biu hin chm/ có khó khn v ngôn ng, cn có nhng can thip sm giúp tr hòa nhp. Các chuyên gia Vin dinh dng Quc gia M ã nghiên cu nhng c im phát trin ngôn ng bình thng ca tr n giai on này nh sau: * Giai on 1 : sinh c 5 tháng — Phn ng vi âm thanh ln. — Quay u v phía ngun phát ra âm thanh. — Nhìn vào khuôn mt bn khi bn nói. — Phát âm, biu th s thoi mái hay khó chu (ci to, khóc, ci khúc khích hoc la hét om xòm ). — Phát âm bi bô (không rõ ngha khi bn nói chuyn vi). * Giai on 2 : T 6 — 11 tháng — Hiu c: không — không. — Nói bp b, bi bô “ ba-ba-ba” hoc “ma-ma-ma”. — C gng giao tip bng hành ng, c ch, iu b. — C gng nhc li âm thanh ca bn. * Giai on 3 : T 12 n 17 tháng — Chú ý n sách hoc chi trong vòng khong 2 phút. — Làm theo nhng hng dn n gin ca bn bng iu b, c ch. — Tr li nhng câu hi n gin, không bng li. 104 | MODULE MN 3
7. — Ch ra các vt, bc tranh và các thành viên trong gia ình. — Nói c 2 n 3 t ch tên ngi hoc vt (phát âm có th không rõ ràng). — C gng làm quen vi các t n gin. CÂU HỎI ĐÁNH GIÁ Câu 1: Phân tích các c im phát trin ngôn ng ca tr giai on t 0 — 1,5 tui. Hãy in thông tin vào bng sau: Giai on Nghe Nói Vn t T 0 n 5 tháng T 6 n 12 tháng T 12 n 18 tháng C IM PHT TRIN NGN NG, NHNG MC TIU V KT QU MONG I TR MM NON V NGN NG | 105
8. Câu 2: Nhng du hiu nào có th cho thy tr chm/ có khó khn v ngôn ng? ĐÁP ÁN CHO PHẦN CÂU HỎI ĐÁNH GIÁ Giai on Nghe Nói Vn t — Có phn ng vi âm —Phát âm: biu th s thanh: quay u v thích thú hay khó phía ngun âm thanh chu: ci to, khóc T 0 n 5 — Phn ng vi âm hoc la hét om xòm tháng thanh ln: git mình, khóc thét lên — Nhìn vào khuôn mt bn khi bn nói * T 6 — 11 tháng — C gng nhc li — Bi bô các t: — Hiu c: không — âm thanh ca bn. ba ba, mm T 6 n 12 không. — Nói bp b, bi bô mm, bà, bà tháng — C gng giao tip “ba-ba-ba” hoc bng hành ng, c “ma-ma-ma”. ch, iu b. — Chú ý n sách — Nói c 2 n 3 t Có vn t hoc chi trong ch tên ngi hoc khong 20 — 30 vòng khong 2 phút. vt (phát âm có t. — Làm theo nhng th không rõ ràng). hng dn n gin — C gng làm quen ca bn bng iu vi các t n gin. T 12 n 18 b, c ch. tháng tui — Tr li nhng câu hi n gin, không bng li. T Ch ra các vt, bc tranh và các thành viên trong gia ình. ! — Theo các nhà nghiên cu Singapore, có mt s kin thú v giai on phát trin này ca tr. ó là tr t 6 n 12 tháng tui trên toàn th gii u “nói” nhng âm thanh ging nhau. Nhng t 12 tháng tui tr i thì tr ch nói các t trong ting m ca mình, ó là nhng t ng mà 106 | MODULE MN 3
9. hàng ngày tr nghe c t môi trng xung quanh. Nh vy, chúng ta có th thy môi trng ngôn ng là vô cùng quan trng i vi s phát trin ngôn ng ca tr nh. áp án cho câu 2: Da vào câu 1, bn có th có áp án cho câu 2. Tt c nhng tr không t c nhng biu hin trên u có th có vn chm hoc khó khn v ngôn ng. Hoạt động 2. Đặc điểm phát triển ngôn ngữ của trẻ 1,5 – 3 tuổi CÂU HỎI THẢO LUẬN Phân tích c im ngôn ng ca tr mm non giai on t 1,5 — 3 tui. Giai on 18 — 23 tháng: Giai on 2 n 3 tui: C IM PHT TRIN NGN NG, NHNG MC TIU V KT QU MONG I TR MM NON V NGN NG | 107
10. THÔNG TIN PHẢN HỒI i chiu kt qu tho lun vi thông tin di ây: ây là giai on mà ngôn ng ca tr có s phát trin mnh m, t khong 20 — 30 t, n 2 tui tr ã có vn t khong 200 — 300 t. Các t thng dùng là danh t và ng t, nhng t gn gi vi cuc sng hàng ngày ca tr. Giai on này tr cm nhn, tip thu ngôn ng mt cách trc quan, gn lin vi các hình nh, vt, hin tng mà tr có th nhìn thy, s thy, chi cùng trong các hot ng hàng ngày. “Mi u là kinh nghim, sau ó là hiu, và cui cùng là dùng t”. Khi tr c 1,5 tui, thì mi t ca tr u biu th mt s mong mun, mt yêu cu, mt s mong mun hay hn di, hoc tr mun khôi phc mt tình hung thú v nào ó. Theo K. Dick, vì cha nói c c câu trn vn nên tr dùng mt t ct ngn và thay i ng iu biu th cho nhng mong mun khác nhau. Ví d, t “m”, phát âm theo nhiu cách khác nhau, có th có mt lot ý ngha, cng có th có nhng ngha nh “M i, m li ây!”, “M âu ri?”, “M i, dt tay con”, “M i, con vui quá!” Tr nói bng nhng câu nh vy trong khong thi gian na nm. ng thi cùng mt t có th c ch cho nhiu vt và nhiu ngi khác nhau. Lúc này, kh nng s dng t khái quát ca tr cha cao, có khi t cái ca tr ch hiu ó là ch cái ca ca tr, cha hiu ó là t cái ca ch chung cho các vt có cùng công dng, cu to nh vy. Ngôn ng ca tr s hoàn thin dn n các mc khái quát cao hn. Kh nng s dng câu ca tr giai on này cng có nhng tin b áng k. Nu nh giai on u nm tr ch nói c nhng câu có 1 — 2 t, (ví d: bà b) n khi c 2 tui tr ã s dng c câu có hai thành phn (bà i, b con), mc dù có th trt t t ca câu còn sai lch. Thi kì này tr quan tâm n tên gi ca vt mà tr nhìn thy. Các bé thng hay hi nhng câu nh “Cái gì ây?, “Con gì kia?”, “Còn cái này là gì?”, tr mun bn nhc i nhc li xác nh tên gi và c gng ghi nh. Tr bt u hiu tính cht khái quát ca t khi phát hin ra rng mt tên gi có th gi cho rt nhiu vt và gia chúng có tính tng ng. Ví d: tr thy t cái bàn c gi cho cái bàn hc ca tr, cng là gi cho cái bàn ung nc trong phòng khách mà b hay ngi hay cái bàn n di bp. Tr cng hiu c khái nim s nhiu, mc dù cha s dng 108 | MODULE MN 3
11. úng danh t s nhiu. Thi gian này tr ã có hng thú vi sách v, nht là sách tranh, tr có th phát trin c nhiu nu ta có nhng sách phù hp và hng dn cho tr. Tuy nhiên, phát trin ngôn ng cm nhn phong phú ca tr, nht thit chúng ta phi cho tr tip xúc vi cuc sng thiên nhiên y kì thú, các con vt sinh ng, d thng, màu sc, âm thanh và s sng ng, linh hot ca chúng s cun hút tr, giúp tr rt nhiu trong quá trình phát trin ngôn ng và nhn thc, tâm lí, tình cm Nu ta ch dng li cho tr tip xúc vi tranh, nh, chi, vt trong nhà thì qu là mt thit thòi ln cho tr. Lên ba tui, tr có v thích nói và nói rt nhiu, nó gn lin vi nhu cu tìm hiu v th gii ca tr. Tr có xu hng hi nhiu các câu: Ti sao? th nào? và hi n cùng, nhiu khi ngi ln không th tr li c nhng câu hi tng chng ngu ng ca tr. Ví d: Ti sao mt tri, mt trng li tròn? Ti sao li có ngày êm? Ti sao trái t li quay? Dân gian ta có câu “tr lên ba c nhà hc nói”, hay “th th nh tr lên ba”; nh vy, t rt xa xa chúng ta ã bit ngôn ng ca tr có s phát trin mnh m tui này — “nh có s hoàn thin các trung khu ngôn ng v não, tai nghe — c quan tip nhn ngôn ng và c quan phát âm n thi kì phát trin hoàn thin” (Nguyn Ánh Tuyt, 1996). Nhiu tr nói rt rõ ràng, mch lc, tròn vành, rõ ting các t, k c t khó. Vn t ca tr tng nhanh, gp 5 ln nm th hai, tc là khong 1000 t. Theo ThS. Nguyn Th Phng Nga các t mà tr s dng có th phân chia mt cách c l nh sau: 60% là danh t; 20% là ng t; 10% là danh t riêng, ngoài ra còn mt s t loi khác nh i t, trng t, tình thái t T “tôi” xut hin, ánh du mt bc phát trin mnh ca tr v cá nhân, ý thc v bn thân và nhân cách. Ngôn ng ca tr có âm iu trm bng d thng, có nhn trng âm biu th tình cm ca tr. n 3 tui tr lên, tr “c” mt s kí hiu thông thng trong cuc sng nh bin báo nguy him, nhà v sinh, li ra, mt s bin báo giao thông. Vic “c” c nhng kí hiu này rt quan trng vi cuc sng ca tr, vì vy, cô cn chú ý hng dn tr “c” khi có c hi (khi cô dn lp i thm quan, i chi bên ngoài lp hc). Giai on này vic “c” sách ca tr cng có nhiu tin b, i vi nhng câu chuyn ã c nghe k nhiu ln, tr có th “c” vt mt cách d dàng. Chú ý dy cho tr hiu trt t t và câu ca ting Vit cng nh cu trúc ca mt trang sách, mt cun sách. C IM PHT TRIN NGN NG, NHNG MC TIU V KT QU MONG I TR MM NON V NGN NG | 109
12. Ba tui tr i, tr có th nói câu hai thành phn, nhiu khi có m rng các thành phn khác nh trng ng, b ng Ví d: Con// i hc/ trng mm non. CN VN BN Con// i chi/ nhà bà ngoi. CN VN BN M /mua// cho con/ qu bóng bay . CN VN BN1 BN2 Bên cnh ó, tr còn sáng tác ra nhng t mi, có kh nng ba ra câu chuyn, li bài hát da trên vn ngôn ng mà tr tích ly c n thi im hin ti. Ví d: M: Khánh Linh à, hôm nay con hc bài hát gì mi, hát cho bác nghe nào? Tr: Con hc bài “Tu”. M: Th con hát c không? Tr hát mt bài mà c nhà u ôm bng ci, nó bao gm s chp vá ca nhiu câu trong nhiu bài và c nhng câu tr mi sáng tác ra! Kh nng s dng câu phc, câu n m rng nhiu thành phn khin li nói ca tr lu loát, mch lc hn, t duy ca tr rõ ràng có s tin b rõ rt. c bit, tr ã bit s dng nhiu ngôn ng mang tính hình tng, biu cm, c bit là các t láy, t ghép, t tng thanh, tng hình. + Ví d: T ng thuc trng ngha nhà trng: cô giáo, bàn, gh, bng, sân trng, cng trng, các bn + T ng thuc trng ngha thc phm: cm, cháo, tht, rau, cá + T ghép: Ghép ng lp: t nc, núi sông, anh em Ghép chính ph: cá chép, tôm hùm, cây na, gà mái + T láy: Láy hoàn toàn: xanh xanh, xa xa, tim tím Láy vn: um tùm, bn chn, ung dung 110 | MODULE MN 3
13. Láy ph âm u: ghp ghnh, khúc khuu, mênh mông Láy hoàn toàn bin âm: lng lng, u , o + T tng thanh: Leng keng, vi vu, róc rách + T tng hình: Thm thm, gp ghnh, lom khom Tuy nhiên, giai on này tr mc mt s li nh nói lp, nói ngng mt s t khó, du ngã và nng, s dng t cha chun, trt t t trong câu còn ln xn. ây là nhng biu hin cng bình thng, s c tr hoàn thin vào nhng giai on sau nh s giúp ca ngi ln, chúng ta không nên quan ngi. Mt s tr có biu hin chm, có khó khn v ngôn ng, cn c h tr nhiu hn. Các chuyên gia Vin dinh dng Quc gia M ã nghiên cu nhng c im phát trin ngôn ng bình thng ca tr n giai on này nh sau: * Giai on 4: t 18 n 23 tháng — Thích thú tham gia vào vic c. — Làm theo nhng ngh n gin mà không cn biu th kèm theo bng iu b, c ch. — Ch ra nhng phn n gin trên c th ngi nh “mi, ming, mt”. — Hiu c nhng ng t n gin nh “n”, “ng”. — Phát âm úng các nguyên âm và các ph âm: n, m, p, h, c bit là bt u ca âm tit và nhng t ngn. ng thi cng bt u s dng nhng âm thanh, li nói khác. — Nói c chui t 8 n 10 t (phát âm có th không rõ ràng). — Hi tên nhng thc n thông thng. — Bt chc/To ra ting kêu ca ng vt: meo meo, gâu gâu — Bt u liên kt các t, ví d: thêm sa, n na — Bt u s dng i t, nh: ca con, ca m. * Giai on 5: 2 n 3 tui — Bit c khong 50 t khi c 24 tháng. — Bit vài khái nim ch không gian: trong, ngoài, trên. C IM PHT TRIN NGN NG, NHNG MC TIU V KT QU MONG I TR MM NON V NGN NG | 111
14. — Bit vài i t: “bn”, “tôi”, “cô y”. — Bit miêu t các t nh: “to”, “ vui v”. — Nói c khong bn mi t khi c 24 tháng, li nói bt u chính xác hn nhng có th b ui/nut nhng âm cui. Ngi l có th không hiu c nhiu lm nhng gì tr nói. — Tr li nhng câu hi n gin. — Bt u s dng nhiu i t hn, nh “tôi”, “bn”. — Nói c cm t có 2 — 3 t. — S dng câu hi có nhn trng âm hi; ví d: “Qu bóng ca con âu?” — Bt u s dng các t ch s nhiu nh: “nhng cái tt”, “nhng ôi dép” và thì quá kh “ã n ri”. CÂU HỎI ĐÁNH GIÁ Câu 1. Nêu nhng c im v phát trin ngôn ng ca tr t 1,5 n 3 tui? Hãy in thông tin vào bng sau: Giai on Nghe Nói Vn t T 18 n 23 tháng T 2 n 3 tui 112 | MODULE MN 3
15. ĐÁP ÁN CHO PHẦN ĐÁNH GIÁ Giai on Nghe Nói Vn t — Làm theo nhng — Nói c chui t 8 Bit c khong ngh n gin mà không n 10 t (Phát âm có 50 t khi c 24 cn biu th kèm bng th không rõ ràng). tháng. iu b, c ch. — Hi tên nhng thc — Ch ra nhng phn n thông thng. T 18 n n gin trên c th 23 tháng — Bt chc/To ra ngi nh “mi, ting kêu ca ng ming, mt”. vt: VD: meo meo, gâu Hiu c nhng ng gâu t n gin nh “n”, “ng”. — Nói c khong Có bit vài i t: bn mi t khi c “bn”, “tôi”, “cô y”. 24 tháng, li nói bt u chính xác hn nhng có th b ui/nut nhng âm cui. Ngi l có th không hiu c nhiu lm nhng gì tr nói. — Nói c cm t có Có vn t khong Tr li nhng câu hi 2 — 3 t. 200 n 300 t. T 2 n n gin — S dng câu hi có Bit vài khái nim 3 tui nhn trng âm hi; ch không gian: ví d: “qu bóng ca trong, ngoài, trên. con âu?” Bit miêu t các t C IM PHT TRIN NGN NG, NHNG MC TIU V KT QU MONG I TR MM NON V NGN NG | 113
16. Giai on Nghe Nói Vn t — Bt u s dng các nh: “to”, “vui v”. t ch s nhiu nh: “nhng cái tt”, “nhng ôi dép” và thì quá kh: “ã n r i”. Câu 2: Nhng du hiu nào có th cho thy tr chm/ có khó khn v ngôn ng? — áp án: Da vào câu hi 1 có áp án cho câu hi 2. Bn có th da trên suy lun kt hp vi quan sát và cm nhn ca bn thân trong quá trình tip xúc hàng ngày vi tr. Hin nay World Bank ang có mt b công c trin khai các tnh, bn có th da vào b công c này ánh giá thêm. Nội dung 2 PHÂN TÍCH ĐẶC ĐIỂM NGÔN NGỮ CỦA TRẺ TỪ 3 – 6 TUỔI Hoạt động 1. Đặc điểm phát triển ngôn ngữ của trẻ 3 – 6 tuổi Ni dung nghiên cu trc khi tin hành hot ng: Phân tích nhng c im phát trin ngôn ng ca tr t 3 — 4 tui. Phân tích nhng c im phát trin ngôn ng ca tr t 4 — 5 tui. 114 | MODULE MN 3
17. Phân tích nhng c im phát trin ngôn ng ca tr t 5 — 6 tui? THÔNG TIN PHẢN HỒI i chiu nhng iu va phân tích vi thông tin di ây: Tr càng ln thì vn t càng tng nhanh, theo các nghiên cu thì nm lên 4 tui vn t ca tr là 1200 t, 5 tui là 2000 t và khi c 6 tui vn t ca tr lên n 3000 t. S linh hot và phong phú trong ngôn ng ca tr không ch ph thuc vào tui, mà nó ph thuc rt ln vào môi trng ngôn ng xung quanh tr, nó bao gm c môi trng lp hc, môi trng gia ình và môi trng vn hóa xã hi a phng ni mà tr sinh sng. Thi kì này kh nng s dng t khái quát ca tr tng lên rt rõ rt. Ví d: Tr hiu c qun áo rét bao gm áo len, áo khoác, áo d, áo choàng nói chung; kh nng s dng tính t và hc các t mi rt nhanh. Tr hiu c ngha; hi v ngha khi cha rõ và s dng li các t mi gn nh ngay khi ta nói. Ví d: Khi bn nói mt t mi cho tr 4 — 5 tui nghe (T lá úa ), tr s b thu hút, hi bn lá úa ngha là nh th nào? Khi bn gii thích xong cho tr hiu, tr s a t ng ó vào s dng, tr thành ngôn t ca tr trong khong thi gian gn nht có th. Các khái nim nh hin, d, thông minh, anh á c tr dùng miêu t tính cách ca vt nuôi hoc k v các bn trong lp nm 4 tui, chng t kh nng ngôn ng ca tr ang tin lên mt giai on mi. Trong các li nói ca tr ã xut hin các kiu câu chia theo cu trúc ng pháp và các kiu câu theo mc ích nói. Theo Nguyn Xuân Khoa, tr 3 — 4 tui ã nói c các kiu câu n khác nhau: C IM PHT TRIN NGN NG, NHNG MC TIU V KT QU MONG I TR MM NON V NGN NG | 115
18. Loi câu Ví d Câu có ch ng là danh t. Xe máy chy nhanh hn xe p. Câu có ch ng là ng t. ánh nhau là không ngoan. Câu có ch ng là tính t. Ngoan nht lp mình là bn Oanh. Tôi là ngi mua hàng, bn là ngi bán Câu có v ng là danh t. hàng. Câu có v ng là tính t. Tóc cô Hà dài nh. Các bn trai lp cháu s làm các chú Câu có nhóm danh t. công an. Câu có trng ng ch thi gian, a Chiu nay m ón con v sm nhé! im. Câu có trng ng ch nguyên nhân, Vì cu, t mi b ngã y! mc ích. c khen, lp mình phi ngoan c! Theo Nguyn Xuân Khoa, tr 4 — 5 tui s dng khong 10% câu ghép, tr 5 n 6 tui s dng khong 25,2% câu ghép các loi khi t k chuyn. Kh nng s dng câu ca tr c tác gi Lu Th Lan nghiên cu trong lun vn (1992 — 1994) nh sau: Tng Câu Tháng Câu Câu Câu s T l cha T l T l T l tui úng n ghép câu úng 48 847 455 71,4% 182 28,6% 291 63,8% 164 36% tháng 60 1035 751 72,6% 284 27,4% 472 62,8% 279 37,2% tháng 72 818 618 75,6% 200 24,4% 373 60,4% 245 39,7% tháng Kh nng k chuyn mch lc có tình tit, có logic, m u và kt thúc tr có nhng tin b vt bc. Tr có kh nng dùng li nói tng tng ra nhng k hoch, s kin trong tng lai. Tr có xu hng hi rt nhiu, có khi trong vòng 1 — 2 phút, tr có th có ti 4 — 5 câu hi, iu quan trng là ngi ln phi kiên trì tr li tr. Tuy nhiên, mt s tr vn mc các li nh nói ngng: l—n; ch—tr; s—x; d—r, vn này nhiu khi là do ngôn ng a phng. Vic còn nói kéo dài, 116 | MODULE MN 3
19. phát âm cha chun mt s t khó (chim khu, khúc khuu, chuyn cành ) mt s tr nm 4 tui thì sang 5, 6 tui tr ã có th ci thin và sa cha c rt nhiu. Tt nhiên là có hin tng có tr nói rt tt, rõ ràng mch lc, song cng có tr vn còn ngng, lp, dùng câu còn lng cng. ây chúng ta tính n mt bng chung. ây là bng kim do các chuyên gia ca Vin Y t Quc gia M a ra, bn có th da vào ó theo dõi s phát trin ngôn ng ca bé. Các chuyên gia này khuyn cáo rng, nu con bn cha t c nhng ch s này, bn nên gp bác s tham vn. * Giai on 6: 3 — 4 tui — Bit nhóm tên i tng: ví d: “qun áo”, “thc n” — Phân bit c các màu sc. — S dng c hu ht các âm nhng có th cha tròn âm i vi các âm khó: tr, ch, th, ngh, l, s, r, v, y. — Ngi l có th cha hiu ht nhng gì tr nói. — Có th mô t c tác dng ca các vt nh: dao, cc, ô tô — Thích thú vi ngôn ng, hào hng vi th ca và nhn ra nhng iu vô lí trong ngôn t, ví d nh “Có con voi trên u bn phi không?”. — Din t ý tng và cm xúc, không dng li vic ch nói v th gii xung quanh bé. — Din t thì ca ng t: “ang”. — Tr li các câu hi n gin, ví d: “Bé làm gì khi ói bng?”. — Nhc li các câu. * Giai on 7: 4 — 5 tui — Hiu c các khái nim không gian nh: “ng sau”, “bên cnh”. — Hiu c nhng câu hi phc tp. — Li nói có th hiu c nhng còn vài li sai khi phát âm nhng t dài, khó, phc tp nh: “chim khu”, “khúc khuu”. — Nói c 200 — 300 t khác nhau. — Miêu t làm mt vic nh th nào, ví d: v mt bc tranh. — Lit kê các vt theo loi, ví d: ng vt, phng tin giao thông — S dng các câu hi “Ti sao?”. * Giai on 8: 5 tui — Hiu c hn 2000 t. C IM PHT TRIN NGN NG, NHNG MC TIU V KT QU MONG I TR MM NON V NGN NG | 117
20. — Hiu c chui thi gian, ví d: iu gì xy ra trc tiên, th hai, th ba — Thc hin chui có 3 hng dn. — Hiu c nhp iu ca câu th, bài hát. — Câu có th t d dài 8 t tr lên. — S dng câu ghép và câu phc. — Miêu t vt. — S dng tng tng sáng to ra các câu chuyn. (Ngun: Vin Y t quc gia M — Minh Tho dch t Internet) CÂU HỎI ĐÁNH GIÁ Câu 1. Phân tích nhng c im phát trin ngôn ng tr mm non t 3 n 6 tui? in các thông tin vào bng sau: Giai on Nghe Nói Vn t T 3 — 4 tui T 4 — 5 tui T 5 — 6 tui 118 | MODULE MN 3
21. Câu 2. Nhng biu hin nào cho thy tr có khó khn/ chm v phát trin ngôn ng? ĐÁP ÁN Câu 1: Da vào phn thông tin phn hi tr li. — in thông tin vào bng: Giai on Nghe Nói Vn t Thích thú vi ngôn ng, — Din t ý tng và Bit nhóm tên i hào hng vi th ca và cm xúc, không tng: ví d: “qun nhn ra nhng iu vô dng li vic ch áo”, “thc n. S lí trong ngôn t, ví d nói v th gii xung dng c hu ht nh “Có con voi trên quanh bé. các âm nhng có T 3 — u bn phi không?”. — Din t thì ca th cha tròn âm 4 tui ng t: “ang”. i vi các âm khó: — Tr li các câu hi tr, ch, th, ngh, l, s, n gin, ví d: “Bé r, v,y. làm gì khi ói bng?”. Nhc li các câu. — Hiu c các khái — Miêu t làm mt — Li nói có th nim không gian nh: vic nh th nào, ví hiu c nhng “ng sau”, “bên cnh”. d: v mt bc tranh. còn vài li sai khi — Hiu c nhng câu — Lit kê các vt phát âm nhng t T 4 — hi phc tp. theo loi, ví d: dài, khó, phc tp 5 tui ng vt, phng nh: “chim khu”, tin giao thông “khúc khuu”. — S dng các câu — Nói c 200 — hi “Ti sao?”. 300 t khác nhau. — Hiu c chui thi — Câu có th t Hiu c hn gian, ví d : iu gì xy dài 8 t tr lên. 2000 t. ra trc tiên, th hai, — S dng câu ghép T 5 — th ba và câu phc. 6 tui — Thc hin chui có 3 — Miêu t vt. hng dn. — S dng tng — Hiu c nhp iu tng sáng to ca câu th, bài hát. ra các câu chuyn. áp án câu 2: Bn da vào áp án ca câu 1 tr li. C IM PHT TRIN NGN NG, NHNG MC TIU V KT QU MONG I TR MM NON V NGN NG | 119
22. Hoạt động 2. Những mục tiêu phát triển ngôn ngữ ở trẻ mầm non CÂU HỎI THẢO LUẬN Phân tích nhng mc tiêu PTNN tr MN? Chng trình GDMN a ra nhng mc tiêu nh sau: GIÁO DC PHÁT TRIN NGÔN NG TR 3 — 36 THÁNG TUI a. Nghe — Nghe các ging nói khác nhau. — Nghe, hiu các t và câu ch vt, s vt, hành ng quen thuc và mt s loi câu hi n gin. — Nghe k chuyn, c th, ca dao, ng dao có ni dung phù hp vi tui. b. Nói — Phát âm các âm khác nhau. — Tr li và t mt s câu hi n gin. — Th hin nhu cu, cm xúc, hiu bit ca bn thân bng li nói. c. Làm quen vi sách — M sách, xem và gi tên s vt, hành ng ca các nhân vt trong tranh. NỘI DUNG GIÁO DỤC THEO ĐỘ TUỔI Ni dung 3 — 12 tháng tui 12 — 24 tháng tui 24 — 36 tháng tui − Nghe li nói vi sc thái tình cm khác nhau. 1. Nghe − Nghe các t ch tên gi vt, s vt, hành ng quen thuc. − Nghe các câu nói − Nghe và thc hin − Nghe và thc hin n gin trong giao mt s yêu cu bng các yêu cu bng li tip hng ngày. li nói. nói. − Nghe các câu hi: − Nghe các câu hi: − Nghe các câu hi: âu? (ví d: Tay âu?, Con gì?, Cái gì? Làm gì? âu? Chân âu? Mi Th nào? (gà gáy th làm gì? âu? Nh âu? ). nào?), Cái gì? Làm gì? th nào? − Nghe các bài hát, − Nghe các bài hát, − Nghe các bài th, ng dao, ca dao. bài th, ng dao, ca ng dao, ca dao, hò dao, truyn k n vè, câu , bài hát và gin theo tranh. truyn ngn. 120 | MODULE MN 3
23. Ni dung 3 — 12 tháng tui 12 — 24 tháng tui 24 — 36 tháng tui − Phát âm các âm − Phát âm các âm khác nhau. bp b khác nhau. 2. Nói Bt chc các âm Gi tên các vt, — S dng các t ch khác nhau ca ngi con vt, hành ng vt, con vt, c ln. gn gi. im, hành ng quen thuc trong giao tip. Nói mt vài t n Tr li và t câu — Tr li và t câu gin. hi: Con gì?, Cái gì?, hi: Cái gì?, Làm gì?, Làm gì? âu?, Th nào?, làm gì? Ti sao? Th hin nhu cu Th hin nhu cu, − Th hin nhu cu, bng các âm bp b mong mun ca mong mun và hiu hoc t n gin kt mình bng câu n bit bng 1 — 2 câu hp vi ng tác, c gin. n gin và câu dài. ch, iu b. c theo, c tip − c các on th, cùng cô ting cui bài th ngn có câu ca câu th. 3 — 4 ting. − K li on truyn c nghe nhiu ln, có gi ý. − S dng các t th hin s l phép khi nói chuyn vi ngi ln. M sách, xem tranh − Lng nghe khi 3. Làm và ch vào các nhân ngi ln c sách. vt, s vt trong − Xem tranh và gi quen vi tranh. tên các nhân vt, s sách vt, hành ng gn gi trong tranh. C IM PHT TRIN NGN NG, NHNG MC TIU V KT QU MONG I TR MM NON V NGN NG | 121
24. GIÁO DC PHÁT TRIN NGÔN NG TR MU GIÁO — Có kh nng lng nghe, hiu li nói trong giao tip hng ngày. — Có kh nng biu t bng nhiu cách khác nhau (li nói, nét mt, c ch, iu b ). — Din t rõ ràng và giao tip có vn hoá trong cuc sng hàng ngày. — Có kh nng nghe và k li s vic, k li truyn. — Có kh nng cm nhn vn iu, nhp iu ca bài th, ca dao, ng dao phù hp vi tui. — Có mt s k nng ban u v vic c và vit. Giáo dc phát trin ngôn ng a. Nghe — Nghe các t ch ngi, s vt, hin tng, c im, tính cht, hot ng và các t biu cm, t khái quát. — Nghe li nói trong giao tip hng ngày. — Nghe k chuyn, c th, ca dao, ng dao phù hp vi tui. b. Nói — Phát âm rõ các ting trong ting Vit. — Bày t nhu cu, tình cm và hiu bit ca bn thân bng các loi câu khác nhau. — S dng úng t ng và câu trong giao tip hng ngày. Tr li và t câu hi. — c th, ca dao, ng dao và k chuyn. — L phép, ch ng và t tin trong giao tip. c. Làm quen vi vic c, vit — Làm quen vi cách s dng sách, bút. — Làm quen vi mt s kí hiu thông thng trong cuc sng. — Làm quen vi ch vit, vi vic c sách. Ni dung giáo dc theo tui Ni dung 3 — 4 tui 4 — 5 tui 5 — 6 tui Hiu các t ch Hiu các t ch c Hiu các t khái quát, ngi, tên gi im, tính cht, công t trái ngha. vt, s vt, hành dng và các t biu 1. Nghe ng, hin tng cm. gn gi, quen thuc. 122 | MODULE MN 3
25. Ni dung 3 — 4 tui 4 — 5 tui 5 — 6 tui Hiu và làm theo Hiu và làm theo Hiu và làm theo c yêu cu n gin. c 2, 3 yêu cu. 2, 3 yêu cu liên tip. Nghe hiu ni dung Nghe hiu ni dung các câu n, câu m các câu n, câu m rng, câu phc. rng. Nghe hiu ni dung truyn k, truyn c phù hp vi tui. Nghe các bài hát, bài th, ca dao, ng dao, tc ng, câu , hò, vè phù hp vi tui. Phát âm các ting Phát âm các ting có Phát âm các ting có ca ting Vit. cha các âm khó. ph âm u, ph âm 2. Nói cui gn ging nhau và các thanh iu. Bày t tình cm, Bày t tình cm, nhu Bày t tình cm, nhu nhu cu và hiu bit cu và hiu bit ca cu và hiu bit ca ca bn thân bng bn thân bng các bn thân rõ ràng, d các câu n, câu câu n, câu ghép. hiu bng các câu n, n m rng. câu ghép khác nhau. Tr li và t các Tr li và t các câu — Tr li các câu hi v câu hi: Ai? Cái gì? hi: Ai? Cái gì? âu? nguyên nhân, so sánh: âu? Khi nào? Khi nào? làm gì? Ti sao? Có gì ging nhau? Có gì khác nhau? Do âu mà có?. — t các câu hi: Ti sao? Nh th nào? Làm bng gì? S dng các t biu S dng các t biu S dng các t biu th s l phép. th s l phép. cm, hình tng. Nói và th hin c ch, iu b, nét mt phù hp vi yêu cu, hoàn cnh giao tip. c th, ca dao, ng dao, tc ng, hò vè. K li truyn ã K li truyn ã c K li truyn ã c c nghe có s nghe. nghe theo trình t. giúp . C IM PHT TRIN NGN NG, NHNG MC TIU V KT QU MONG I TR MM NON V NGN NG | 123
26. Ni dung 3 — 4 tui 4 — 5 tui 5 — 6 tui Mô t s vt, tranh Mô t s vt, hin K chuyn theo vt, nh có s giúp . tng, tranh nh. theo tranh. K li s vic. K li s vic có K li s vic theo nhiu tình tit. trình t. óng vai theo li óng kch. dn chuyn ca giáo viên. Làm quen vi mt s kí hiu thông thng trong cuc sng (nhà v sinh, li ra, ni nguy him, bi n bá o giao thông: ng cho ngi i b, ). Tip xúc vi ch , Nhn dng mt s Nhn dng các ch sách truyn. ch cái. cái. Tp tô, tp các nét ch. Sao chép mt s kí hiu, ch cái, tên ca mình. 3. Làm — Xem và nghe c các loi sách khác nhau. quen vi — Làm quen vi cách c và vit ting Vit: c, vit + Hng c, vit: t trái sang phi, t dòng trên xung dòng di. + Hng vit ca các nét ch; c ngt ngh sau các du. Cm sách úng Phân bit phn m u, kt thúc ca sách. chiu, m sách, xem “c” truyn qua các tranh v. tranh và “c” truyn. Gi gìn sách. Gi gìn, bo v sách. Nh vy, ta có th thy mc tiêu phát trin ngôn ng tr mm non tp trung vào phát trin các kh nng: nghe, nói và làm quen vi ch vit tr. M rng vn t * Da vào c im phát trin vn t vng trong tng giai on, chúng ta phát trin vn t phù hp vi vùng phát trin gn ca tr, theo nguyên tc t d n khó, t c th n khái quát. — Giai on t 1 — 2 tui: phát trin vn t ch yu là các danh t, ng t, mt s ít các tính t. S t và trng t thì tht hn ch. 124 | MODULE MN 3
27. Chú ý nhng t ban u phi là nhng t ng gn gi vi tr, có th nhìn thy, s thy, cm nhn c hàng ngày. — Giai on 3 — 4 tui: cung cp các t mang ý ngha ch nhóm, mang tính khái quát; các t cùng trng (mc n gin). Chú ý phát trin các t tng thanh, tng hình, t láy, t ghép. Các t loi này s làm phong phú vn ngôn ng cho tr, giúp tr hiu c tính biu cm, hình tng, hàm súc ca ngôn ng. + Ví d: T ng thuc trng ngha nhà trng: cô giáo, bàn, gh, bng, sân trng, cng trng, các bn + T ng thuc trng ngha thc phm: cm, cháo, tht, rau, cá + T ghép: Ghép ng lp: t nc, núi sông, anh em Ghép chính ph: cá chép, tôm hùm, cây na, gà mái + T láy: Láy hoàn toàn: xanh xanh, xa xa, tim tím Láy vn: um tùm, bn chn, ung dung Láy ph âm u: ghp ghnh, khúc khuu, mênh mông Láy hoàn toàn bin âm: lng lng, u , o — Giai on 5 — 6 tui: cung cp các ngha khác nhau ca t, t ng ngha, trái ngha, t cùng trng, ý ngha tu t, biu cm ca t (t Hán Vit) iu quan trng khi m rng vn t cho tr cn phi luyn tp cho tr phát âm mch lc, nht là nhng t khó, nhng t tr hay vp, ngng, bên cnh ó, cn giúp tr hiu t trong ng cnh, vn cnh c th. Phát trin k nng nghe — Ngay t khi mi sinh tr ã có phn ng âm thanh. Tr có th phân bit c âm thanh quen thuc trong li nói ca ngi m vi nhng ting nói ca ngi khác. Tr có phn ng rõ rt vi các hin tng âm thanh. Khi nghe nhng âm iu du dng ca các bài hài hát ru, ting chim hót hoc nhng bn nhc tr thng có biu hin thích thú và lng nghe. Còn khi thy nhng âm thanh mnh, gt gao tr git mình, s hãi, nhiu trng hp các em khóc thét lên. Khong t 3 n 6 tháng tr ã bt chc và ã c gng phát âm bi bô, t 9 n 12 tháng tr ã nói theo c các t nh: bà, b, m C IM PHT TRIN NGN NG, NHNG MC TIU V KT QU MONG I TR MM NON V NGN NG | 125
28. — Rèn luyn kh nng nghe cho tr là rèn luyn kh nng phân bit các âm v trong quá trình phát âm, cao , trng , tính biu cm ca ngôn ng, c bit là tính vn iu. — T 1 nm 6 tháng n 3 tui kh nng ngôn ng ca tr phát trin nhanh, lúc này tr có th nói c nhng câu ngn, kh nng kt hp các âm thanh và t ng phong phú. Giai on này cho tr nghe nhng âm thanh ca các t trong bng ch cái ting Vit. Trc ht là nhng nguyên âm n: a, o, ô, , sau ó n các ph âm: b, m, ph, v. Sau ó, cho tr làm quen vi các âm xát: tr, s, r Kt hp cho tr nghe các bài hát, bài th, bn nhc rèn luyn thính giác. Chú ý theo dõi nhng tr có biu hin chm, yu v kh nng ngôn ng có bin pháp giúp tr kp thi. Phát trin li nói mch lc Ngôn ng là phng tin giao tip, là hin thc trc tip ca t duy. S dng ngôn ng tt không th không tính n yu t mch lc. Ngôn ng mch lc là ngôn ng có ni dung rõ ràng, c th, có trình t, logic, có th c s dng h tr bng các quan h t, câu chuyn ý c ngi nghe lnh hi và hiu úng. Ngôn ng mch lc cng th hin nng lc t duy và hiu vn ca tr. — Nhim v ca vic phát trin ngôn ng mch lc cho tr trng mm non: + Phát trin ng thi c hai k nng nghe và nói. Tr nghe, hiu ngôn ng mch lc ca ngi ln, ca bn bè, các tác phm vn hc ; ri sau ó s hình thành và phát trin k nng s dng ngôn ng mch lc ca chính mình. + Dy tr mch lc trong giao tip (ngôn ng i thoi) Dy tr mch lc trong ngôn ng và c trong vn hóa giao tip; bit lng nghe ngi khác nói, không ct ngang, ch n lt mình hoc nói có xin phép; duy trì cuc àm thoi bng cách tr li úng và bit t câu hi phù hp, có thái tình cm thích hp và tôn trng ngi i thoi vi mình. + Dy tr mch lc trong khi k chuyn (ngôn ng c thoi) Ngôn ng c thoi có c im không ch là phng tin giao tip, mà còn là công c ca t duy. Kh nng s dng ngôn ng mch lc ây 126 | MODULE MN 3
29. rt quan trng, t nn tng sau này tr phát trin trí tng tng, t duy logic, suy lun, liên tng phán oán trong các cp hc cao hn. Khi k chuyn, k nng ngôn ng, thao tác t duy và trí tng tng ca tr c s dng trit . Tr không ch phát âm, suy ngh, s dng câu, la chn t, sp xp câu chuyn theo mt trình t ; ng thi, bày t thái , c ch, ng iu, th hin phong cách cá nhân. Theo Nguyn Th Phng Nga, nhim v dy k chuyn cho tr nên bt u la tui mu giáo, c lit kê trong bng sau: STT LA TUI NHIM V — K li s vic theo trình t thi gian. 1 3 — 4 — K miêu t dùng, chi n gin. — K li truyn ã c nghe. — K li din cm s vic theo trình t thi gian. — K miêu t dùng, chi, con vt, vt tht. 2 4 — 5 — K li truyn ã c nghe. — K chuyn theo kinh nghim. — K chuyn sáng to theo tranh. — K li s vic mt cách rõ ràng, din cm, lôgic. — K sáng to theo tranh, theo ch , k tip truyn. 3 5 — 6 — K li truyn ã c nghe mt cách din cm, mch lc. — K theo kinh nghim mt cách mch lc. S dng câu Mt trong nhng iu kin giúp tr trình bày c ý ngh ca mình mt cách lu loát, mch lc là kh nng s dng câu ca tr. Khi tr s dng úng các kiu câu trong li nói ca mình tc là kh nng phát trin ngôn ng ã phát trin tt. — Dy tr 1 — 3 tui t câu: Khong 16, 17 tháng, tr hay nói nhng câu có mt hoc hai t. Ví d: i chi; Bà b; Áo p; Khóc nhè; Ht ri; M v Nhiu câu ca tr nhiu khi ch là nhng cm danh t hay ng t, giai on này cn m rng câu cho tr câu nói có hai thành phn chính là ch ng và v ng; không cn thit m rng quá s khó vi tr, chúng ta ch cn thêm vào 1 hoc 2 t là câu ã C — V: C IM PHT TRIN NGN NG, NHNG MC TIU V KT QU MONG I TR MM NON V NGN NG | 127
30. Con i chi; Lan khóc nhè; n ht ri — Dy tr 3 — 4 tui t câu. Cho tr làm quen vi ch vit — Cho tr làm quen vi sách ; tích cc c cho tr nghe : Các kí hiu, bin báo, ch vit có trong môi trng, sách, truyn tranh, th ca — Cho tr tm mình trong môi trng ch vit : các góc hc tp, ca cc, dùng, chi ca tr, các loi cây ngoài sân trng cn c dán tên. Xây dng góc “th vin” trong lp và thng xuyên cho tr hot ng vi góc th vin. Cho tr chi các trò chi dân gian kt hp các bài hát, ng dao khi tr hiu rng ch vit có ý ngha và sc mnh, chúng s rt hng thú. — Cho tr v. — To iu kin cho tr v trên giy bng bút chì, sáp màu, bút lông V theo ch hoc t do tùy ý thích. — V, vit bng nhiu cht liu lên các loi cht liu: vch vào t; v bng tay vào không trung — Cô hng dn t th ngi, cách cm sáp, bút, cách di màu; — Cô có th v mu cho tr tp v theo; — Sau các gi v cô giáo thu các bc tranh li, nhn xét, ng viên khích l tr, treo các sn phm ca tr vào góc hc tp. * Tr tp tô, ch cái rng — Tr rt thích tô màu các bc tranh, ni các ch s c hình nh. Bên cnh ó kt hp cho tr ch cái rng, "chép" li các bc tranh, ch cái * Cho tr vit — Cho tr "vit th"; "vit" tên ca mình, "vit" và trang trí thip mi, thip sinh nht, chúc tt — Ngoài ra, GV cn t chc các hot ng b tr nhm rèn luyn s khéo léo ca ôi tay: Xp hình, xâu ht, ht, nn dùng, chi, con vt — c cho tr nghe hàng ngày, khuyn khích cha m tr c cho tr nghe gia ình. — cho tr xem ngi khác c và vit; có th cho tr xem tr ln hn làm bài tp. 128 | MODULE MN 3
31. — Cho tr i thm quan, c nhng ch vit, kí hiu trong cng ng: bng biu, bin báo — Làm các cun sách vi tr bng cách ct các tranh nh hoc hình v. Vit các câu n gin vào tng trang sách. — Nu có truyn tr em bng ngôn ng khác, hãy dch sang ngôn ng m theo tng trang sách. — c bng ch cái cho tr. T làm bng ch cái có hình nh các vt tr dùng hoc nhìn thy ph bin. — Giúp tr vit tên tr. — Khuyn khích vit chi, nh dùng que vit lên cát hoc bi, dùng phn, bút chì hoc chì màu, dùng chi sn và nc. — Khuyn khích tr v hoc sn tranh, sau ó yêu cu tr k v hình v hoc tranh ca tr. Vit chính xác theo ngôn t ca tr. c cho tr nghe và khuyn khích tr c li ngôn t ca mình cho bn. — Treo mt s hình v xung quanh phòng hoc làm thành mt cun sách. Tr rt thích c các câu chuyn ca mình và s c gng tham gia c. — Hot ng này mang tính sáng to và thu hút s tp trung cao ca tr. Cô chú ý to góc hc tp vi y phng tin tr thc hin. H tr, hng dn và ng viên, khuyn khích tr kp thi. Chú ý n t th ngi và cách cm bút chì, sáp màu cho tr. Bn có th in thêm các mc tiêu phát trin ngôn ng cho tr mm non. CÂU HỎI ĐÁNH GIÁ 1. Theo bn, nhng mc tiêu phát trin ngôn ng tr mm non là gì? 2. cho tr làm quen vi ch vit ta cn tin hành nhng hot ng gì? áp án: Bn da vào phn thông tin phn hi tr li. C IM PHT TRIN NGN NG, NHNG MC TIU V KT QU MONG I TR MM NON V NGN NG | 129
32. Hoạt động 3. Kết quả mong đợi về phát triển ngôn ngữ ở trẻ mầm non Tho lun, phân tích v kt qu mong i v ngôn ng tr MN — Chng trình GDMN ban hành ngày 25/7/2009 a ra kt qu mong i tr v ngôn ng nh sau: GIÁO DC PHÁT TRIN NGÔN NG TR 3 — 36 THÁNG TUI 3 — 12 tháng tui 12 — 24 tháng tui Kt qu 24 — 36 mong i 3 — 6 6 — 12 12 — 18 18 — 24 tháng tui tháng tui tháng tui tháng tui tháng tui 1.1. Có phn 1.1. Hiu 1.1. Hiu 1.1. Thc hin 1.1. Thc ng vi âm c mt c mt s c các yêu hin c thanh: quay s t n t ch ngi, cu n gin: nhim v u v phía gin gn chi, i n ây; i gm 2 — 3 phát ra âm gi. dùng gn gi. ra tay hành ng. thanh; nhìn Ví d: Cháu chm chú ct chi vào mt lên giá ri i ngi nói ra tay. chuyn 1.2. Mm 1.2. Làm 1.2. Làm 1.2. Hiu c 1.2. Tr li ci, khua theo mt theo c t “không”: các câu hi: tay, chân và s hành mt vài yêu dng hành “Ai ây?”, phát ra các ng n cu n ng khi nghe “Cái gì ây?”, 1. Nghe âm bp b gin: v gin: chào — “Không c “ Làm gì ?”, hiu li khoanh tay; “ Th nào?” nói khi c hi tay, gi tay ly!”; “Không chuyn. chào hoan hô — v c s”, (ví d: “Con tay; tm bit gà gáy th — vy tay, nào?”, ) 1.3. Hiu 1.3. Hiu câu 1.3. Tr li 1.3. Hiu ni câu hi: “ hi: “ âu?” c câu hi dung truyn âu?” (tay (M âu?, Bà n gin: “Ai ngn n âu?, chân âu? Vt ây?”, “Con gì gin: tr li âu? ) âu? ) ây?”, “Cái gì c các câu hi v tên ây?”, truyn, tên và hành ng ca các nhân vt. 130 | MODULE MN 3
33. 3 — 12 tháng tui 12 — 24 tháng tui Kt qu 24 — 36 mong i 3 — 6 6 — 12 12 — 18 18 — 24 tháng tui tháng tui tháng tui tháng tui tháng tui Bt chc, 2.1. Bt 2.1. Nhc li 2.1. Phát âm nhc li âm chc c c t ng và rõ ting. thanh ngôn âm thanh câu ngn: con ng n ngôn ng vt, vt bi, bé 2. Nghe, gin theo khác nhau: i chi, nhc li ngi ln: ta ta, meo các âm, mm mm, meo, bim các ting ba ba, ma bim và các câu ma, 2.2. Nhc li 2.2. c tip 2.2. c c mt s ting cui ca c bài th, t n: m, câu th khi ca dao, ng bà, ba, gà, nghe các bài dao vi s tô th quen thuc. giúp ca cô giáo. Phát ra các S dng 3.1. S dng 3.1. Nói c 3.1. Nói c âm , a, khi các âm các t n câu n 2 — 3 câu n, câu ngi ln trò thanh bp khi giao tip ting: con i có 5 — 7 chuyn b (mm nh gi m, chi; bóng á; ting, có các mm, ba bà, m i làm; t thông dng ba, ) kt ch s vt, hot ng, hp vn c im ng c quen thuc. th (ch 3.2. Nói câu 3.2. Ch ng 3.2. S dng tay, dn gm 1 hoc 2 nói nhu cu, li nói vi ngi; thay t: “b” (khi mong mun các mc ích 3. S dng i nét mun c ca bn thân khác nhau: ngôn ng mt ) b); “ung” (cháu ung − Chào hi, giao th hin hoc “nc” nc, cháu trò chuyn. tip nhu cu (khi mun mun ). − Bày t nhu ca bn ung nc); cu ca bn thân. “mm mm” thân. (khi mun − Hi v các n); “i, i” vn quan (khi mun i tâm nh: chi) Con gì ây? Cái gì ây?, 3.3. Nói to, nghe, l phép. C IM PHT TRIN NGN NG, NHNG MC TIU V KT QU MONG I TR MM NON V NGN NG | 131
34. GIÁO DC PHÁT TRIN NGÔN NG TR 3 — 6 TUI Kt qu 3 — 4 tui 4 — 5 tui 5 — 6 tui mong i 1. Nghe hiu 1.1. Thc hin c 1.1. Thc hin c 1.1. Thc hin c li nói yêu cu n gin, ví 2, 3 yêu cu liên tip, các yêu cu trong d: “Cháu hãy ly ví d: “Cháu hãy ly hot ng tp th, ví qu bóng, ném vào hình tròn màu d: “Các bn có tên r”. gn vào bông hoa bt u bng ch cái màu vàng”. T ng sang bên phi, các bn có tên bt u bng ch H ng sang bên trái”. 1.2. Hiu ngha t 1.2. Hiu ngha t 1.2. Hiu ngha t khái quát gn gi: khái quát: rau qu, khái quát: phng qun áo, chi, con vt, g tin giao thông, ng hoa, qu vt, thc vt, dùng ( dùng gia ình, dùng hc tp, ). 1.3. Lng nghe và 1.3. Lng nghe và 1.3. Lng nghe và tr li c câu hi trao i vi ngi nhn xét ý kin ca ca ngi i thoi. i thoi. ngi i thoi. 2. S dng li 2.1. Nói rõ các 2.1. Nói rõ ngi 2.1. K rõ ràng, có nói trong ting. nghe có th hiu trình t v s vic, c. hin tng nào ó cuc sng ngi nghe có th hàng ngày hiu c. 2.2. S dng c 2.2. S dng c 2.2. S dng các t các t thông dng các t ch s vt, ch s vt, hot ng, ch s vt, hot hot ng, c c im, phù hp ng, c im im, vi ng cnh. 2.3. S dng c 2.3. S dng c 2.3. Dùng c câu câu n, câu ghép. các loi câu n, n, câu ghép, câu câu ghép, câu khng nh, câu ph khng nh, câu nh, câu mnh ph nh. lnh, 132 | MODULE MN 3
35. Kt qu 3 — 4 tui 4 — 5 tui 5 — 6 tui mong i 2.4. K li c 2.4. K li s vic 2.4. Miêu t s vic nhng s vic n theo trình t. vi nhiu thông tin gin ã din ra ca v hành ng, tính bn thân nh: thm cách, trng thái, ông bà, i chi, xem ca nhân vt. phim, 2.5. c thuc bài 2.5. c thuc bài 2.5. c biu cm bài th, ca dao, ng th, ca dao, ng th, ng dao, ca dao dao dao 2.6. K li truyn 2.6. K chuyn có 2.6. K có thay i n gin ã c m u, kt thúc. mt vài tình tit nh nghe vi s giúp thay tên nhân vt, ca ngi ln. thay i kt thúc, thêm bt s kin trong ni dung truyn. 2.7. Bt chc ging 2.7. Bt chc ging 2.7. óng c vai nói ca nhân vt nói, iu b c a ca nhân vt trong trong truyn. nhân vt trong truyn. truyn. 2.8. S dng các t 2.8. S dng các t 2.8. S dng các t: vâng , d, tha, nh mi cô, mi cm n, xin li, xin trong giao tip. bn, cám n, xin li phép, tha, d, trong giao tip. vâng phù hp vi tình hung. 2.9. Nói nghe, 2.9. iu chnh ging 2.9. iu chnh ging không nói lí nhí. nói phù hp vi hoàn nói phù hp vi ng cnh khi c nhc cnh. nh. 3. Làm quen 3.1. ngh ngi 3.1. Chn sách 3.1. Chn sách vi vic c — khác c sách cho xem. “c” và xem. nghe, t gi sách vit xem tranh. C IM PHT TRIN NGN NG, NHNG MC TIU V KT QU MONG I TR MM NON V NGN NG | 133