Nghiên cứu tác động của hiệp định RCEP đối với hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam

Nội dung text: Nghiên cứu tác động của hiệp định RCEP đối với hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam

1. TẠP CHÍ ISSN: 1859-316X KHOA HỌC CÔNG NGHỆ HÀNG HẢI KINH TẾ - XÃ HỘI JOURNAL OF MARINE SCIENCE AND TECHNOLOGY NGHIÊN CỨU TÁC ĐỘNG CỦA HIỆP ĐỊNH RCEP ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG XUẤT NHẬP KHẨU CỦA VIỆT NAM STUDYING THE EFFECT OF RCEP TRADE AGREEMENT ON VIETNAM'S IMPORT AND EXPORT LÊ SƠN TÙNG1, NGUYỄN THỊ THANH2*, VŨ THỊ BÍCH XUYÊN2, CAO THỊ LIÊN2 1Khoa Kinh tế, Trường Đại học Hàng hải Việt Nam 2Sinh viên Khoa Kinh tế, Trường Đại học Hàng hải Việt Nam *Email liên hệ: thanh79787@st.vimaru.edu.vn Tóm tắt directors in the field of import and export. Results Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực showed that the RCEP agreement brings potential (RCEP) được xem là một trong những hiệp định opportunities for Vietnam's import and export thương mại có ý nghĩa to lớn đối với Việt Nam nói activities, in addition to major challenges to riêng và 15 quốc gia nói chung, chiếm tới 32% domestic enterprises. The results and implications tổng GDP toàn cầu. Hiệp định RCEP có hiệu lực of this study will be discussed in detail. sẽ có những tác động mạnh mẽ đến nền kinh tế Keywords: RCEP, import and export, Việt Nam đặc biệt là lĩnh vực xuất nhập khẩu. Mục opportunities, challenges, Delphi. đích của nghiên cứu này là điều tra, dự đoán, đánh giá tác động của hiệp định RCEP đến hoạt động xuất nhập khẩu các mặt hàng hóa quan 1. Giới thiệu trọng của Việt Nam đến các nước thành viên. Trong bối cảnh nền kinh tế thế giới như hiện nay, Trong nghiên cứu này, nhóm tác giả sử dụng dưới tác động mạnh mẽ của khoa học công nghệ, lực phương pháp Delphi với 30 mẫu khảo sát của các lượng sản xuất cùng với các xu thế như toàn cầu hóa, Giám đốc, phó giám đốc từ các công ty cung cấp mở cửa kinh tế, thì hội nhập kinh tế quốc tế là một dịch vụ Logistic, các doanh nhân đã và đang hoạt tất yếu khách quan với nền kinh tế của các quốc gia trên thế giới trong đó có Việt Nam. Nắm bắt được xu động trong lĩnh vực xuất nhập khẩu hàng hóa. Kết thế đó, thì quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt quả nghiên cứu đã chỉ ra rằng Hiệp định RCEP Nam diễn ra khá sớm từ khi nước ta bắt đầu cải cách đem lại những cơ hội tiềm năng cho hoạt động kinh tế năm 1986. Từ Đại hội VI (năm 1986) đến đại xuất nhập khẩu của Việt Nam, bên cạnh những hội IX, Đảng ta đã đề cao vao trò của của hội nhập thách thức lớn đối với các doanh nghiệp trong kinh tế quốc tế quốc tế và khu vực, đa dạng hóa, đa nước. Kết quả và ý nghĩa của nghiên cứu sẽ được phương hóa quan hệ với các quốc gia, các tổ chức kinh thảo luận chi tiết. tế trên toàn thế giới. Từ khóa: RCEP, xuất nhập khẩu, cơ hội, thách Trên tinh thần đó, Việt Nam đã tham gia nhiều các thức, Delphi. hiệp định thương mại (FTA) bao gồm cả FTA song Abstract phương và đa phương. Các nhà kinh tế và hoạch định The Regional Comprehensive Economic chính sách đều khẳng định về vai trò của các FTA đối Partnership (RCEP) has been seen as one of the với kinh tế, chính trị, xã hội. Ví dụ, ông Lương Hoàng trade agreements that significantly contributing to Thái, Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên Vietnam and 15 member countries in general, (Bộ Công Thương), “hiệp định EVFTA dự kiến sẽ góp accounting for 32% of the global GDP. The RCEP phần làm GDP tăng thêm ở mức bình quân từ 2,18 đến 3,25% (cho giai đoạn 5 năm đầu thực hiện), 4,57- agreement has impact on Vietnam's economy, 5,30% (cho giai đoạn 5 năm tiếp theo) và 7,07-7,72% especially in import and export. The purpose of (cho giai đoạn 5 năm sau đó). Về xuất khẩu, EVFTA this study is to investigate and evaluate the impact dự kiến giúp kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang of the RCEP agreement on the Vietnamese import EU tăng thêm khoảng 42,7% vào năm 2025 và and export activities to member nations. In this 44,37% vào năm 2030 so với không có Hiệp định” [1]. study, the authors used Delphi method with 30 Tiếp bước những thành công của những hiệp định survey samples who are directors and vice đã kí kết, Việt Nam đã kí kết thêm hiệp định RCEP 116 SỐ 67 (8-2021)
2. TẠP CHÍ ISSN: 1859-316X KHOA HỌC CÔNG NGHỆ HÀNG HẢI KINH TẾ - XÃ HỘI JOURNAL OF MARINE SCIENCE AND TECHNOLOGY với sự tham gia của 10 nước ASEAN và Trung Quốc, vụ, đầu tư, nên nó sẽ có nhiều tác động mạnh mẽ Nhật Bản, Hàn Quốc, New Zealand, Australia. Hiệp nền kinh tế Việt Nam tiêu biểu là hoạt động xuất nhập định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) được khẩu. kí kết vào ngày 15/11/2020, là hiệp định thương mại Thị trường xuất khẩu thủy sản Việt Nam chủ yếu lớn nhất thế giới với một thị trường rộng lớn, với 15 là các khối nước tham gia RCEP. Trong 6 tháng đầu quốc gia và chiếm tới 32% tổng GDP toàn cầu. năm 2020 Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc, Thái Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra những tác động Lan, Australia tiếp tục là các thị trường truyền thống của các hiệp định thương mại đến nền kinh tế Việt và chủ lực của xuất khẩu thủy sản Việt Nam [11]. Nam. Ví dụ, tác động của hiệp định CPTPP làm gia Hiện nay các thị trường này vẫn còn nhu cầu rất tăng lượng vốn FDI tại Việt Nam [4], [5], hay tác động lớn với thủy sản Việt Nam. Theo chia sẻ của ông của hiệp định EVFTA đối với ngân sách Việt Nam [6], Lương Hoàng Thái, Vụ trưởng Vụ Chính sách thương [7]. Hiệp định RCEP khi có hiệu lực cũng có cả những mại đa biên (Bộ Công Thương) “Tại khu vực RCEP, tác động tích cực [2] và tiêu cực [3] đến nền kinh tế phần lớn các quốc gia có đặc điểm người tiêu dùng Việt Nam. Việc nghiên cứu chỉ ra những cơ hội cũng không quá khó tính, ngoại trừ 3 nước Nhật, Australia như những thách thức giúp cho các doanh nghiệp Việt và New Zealand. Đối với các ngành thế mạnh của Việt Nam chủ động nắm bắt và tận dụng hiệu quả Hiệp Nam tại Hiệp định RCEP này, thủy sản sẽ là một trong định RCEP. Tuy nhiên, cho đến nay có rất ít nghiên những ngành có đủ sức cạnh tranh và có thể xâm nhập cứu chỉ ra sự tác động của Hiệp định RCEP, đặc biệt mạnh vào các thị trường của các đối tác RCEP” [12]. trong lĩnh vực xuất nhập khẩu của Việt Nam. Chính vì Theo cam kết trong RCEP thì các nước Trung vậy, mục đích của nghiên cứu là điều tra, tìm hiểu về Quốc, Nhật Bản, Australia, New Zealand và các nước những cơ hội và thách thức của hiệp định RCEP tạo ASEAN sẽ cắt giảm thuế quan về mức 0% ngay sau ra đối với kinh tế Việt Nam, cụ thể là lĩnh vực xuất khi Hiệp định có hiệu lực và Hàn Quốc sau lộ trình nhập khẩu. cam kết 10-15 năm đối với phần lớn mặt hàng thủy 2. Cơ sở lý luận và mô hình nghiên cứu sản của Việt Nam từ đó tạo điều kiện và cơ hội mới 2.1. Hiệp định RCEP cho Việt Nam có thể đưa mặt hàng có lợi thế này vào các thị trường tiêu thụ trong RCEP nhanh chóng và Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực thuận lợi. (RCEP) được bắt đầu đi vào đàm phán vào tháng H1: RCEP làm gia tăng đến lượng xuất khẩu mặt 11/2012 tại Phnom Penh (Campuchia). Quá trình đàm hàng thủy sản của Việt Nam sang Nhật Bản, Trung phán hiệp định RCEP trải qua 31 vòng đàm phán. Đến Quốc, Hàn Quốc, Thái Lan, Australia, New Zealand ngày 4/11/2019, Thủ tướng Ấn Độ, Narendra Modi, tuyên bố nước này rút khỏi Hiệp định Đối tác kinh tế Hiện nay mặt hàng gạo là một trong số mặt hàng toàn diện khu vực (RCEP) [8]. Sau 8 năm đàm phán, nông sản xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Việt Nam Hiệp định Đối tác Toàn diện Khu vực (RCEP) đã được đã xuất khẩu mặt hàng này đến nhiều thị trường khác kí kết giữa 15 nước (bao gồm 10 nước ASEAN, Trung nhau trên toàn thế giới trong đó Trung Quốc là thị Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, New Zealand và trường xuất khẩu lớn thứ 2 trong năm 2020. Australia) vào ngày 15/11/2020 dưới hình thức trực Trong 2 tháng đầu năm 2020 sản lượng gạo xuất tuyến. khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc có sự tăng mạnh Hiệp định RCEP được ký kết và đi vào thực thi sẽ so với cùng kì năm 2019. Hai tháng đầu năm 2020 ghi là FTA lớn nhất thế giới khi bao trùm một thị trường nhận sản lượng gạo xuất khẩu sang Trung Quốc đạt khổng lồ, với 15 quốc gia chiếm tới 32% tổng GDP trên 66,222 nghìn tấn tương ứng tăng 593,93% so với toàn cầu, khoảng 32.000 tỷ USD, tăng trưởng GDP cùng kì 2019 và đạt giá trị là 37 triệu USD tăng của 15 nước thành viên RCEP ước tính sẽ đạt 137 tỷ 722,22% so với cùng kì năm trước. USD [9]. Việc ký kết RCEP là một thành tựu có ý Về thuế suất, từ ngày 01/7/2018 thuế nhập khẩu nghĩa to lớn trong bối cảnh các quốc gia đang nỗ lực với tất cả các gạo nhập khẩu từ Đông Nam Á, trong phục hồi kinh tế sau đại dịch Covid-19 [10]. đó có Việt Nam vào Trung Quốc sẽ phải chịu thuế suất ở mức 40%-50% (riêng tấm là 5%) [13]. Điều này đã 2.2. Mô hình nghiên cứu tác động không nhỏ đến xuất khẩu gạo Việt Nam làm Hiệp định RCEP là một hiệp định thương mại tự cho lượng gạo Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc do thế hệ mới với những cam kết sau rộng trong nhiều giảm mạnh trong năm 2018 và 2019. Sau khi RCEP lĩnh vực như thương mại hàng hóa, thương mại dịch có hiệu lực thì thuế suất đánh vào mặt hàng gạo xuất SỐ 67 (8-2021) 117
3. TẠP CHÍ ISSN: 1859-316X KHOA HỌC CÔNG NGHỆ HÀNG HẢI KINH TẾ - XÃ HỘI JOURNAL OF MARINE SCIENCE AND TECHNOLOGY khẩu của nước ta vào Trung Quốc sẽ được miễn giảm sản xuất hàng dệt may xuất sang Hàn Quốc sẽ được đáng kể từ đó tạo điều kiện làm tăng sản lượng gạo coi như có xuất xứ là Việt Nam. Điều này sẽ tạo điều xuất khẩu từ Việt Nam sang nước này. Theo bà kiện rất lớn giúp cho hàng dệt may Việt Nam có thể Nguyễn Thị Trà My - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Giám đáp ứng được tiêu chuẩn xuất xứ của Hàn Quốc và đốc Tập đoàn PAN - Tập đoàn nông nghiệp thực phẩm được hưởng thuế quan ưu đãi. hàng đầu Việt Nam “RCEP mở ra thị trường rộng lớn Theo Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam Vũ cho nông sản Việt Nam với ưu đãi thuế và hạn ngạch, Đức Giang, “Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu đồng thời các thủ tục hải quan được đơn giản hóa nên vực (RCEP) được kỳ vọng sẽ tạo ra động lực, cơ hội luồng hàng cũng sẽ được lưu chuyển nhanh hơn khi để doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu, thay thế một số xuất khẩu nội khối” [14]. thị trường mà đại dịch Covid-19 vẫn chưa kiểm soát H2: RCEP làm gia tăng đến lượng xuất khẩu mặt được và đang ảnh hưởng lớn đến kim ngạch xuất khẩu hàng gạo của Việt Nam sang Trung Quốc của ngành” [19]. Hiện nay Hàn Quốc là thị trường xuất khẩu chủ H3: RCEP làm gia tăng đến lượng xuất khẩu mặt lực và tiềm năng của hàng dệt may Việt Nam. Còn hàng dệt may của Việt Nam sang Hàn Quốc Việt Nam hiện nay là nhà cung cấp hàng may mặc lớn Bên cạnh việc xuất khẩu nhiều sản phẩm vào các thứ hai vào thị trường Hàn Quốc với thị phần chiếm thị trường các nước RCEP thì Việt Nam cũng nhập và 32,6% năm 2018 [15]. khẩu khá nhiều sản phẩm từ các thị trường này. Trong Theo Tổng cục Hải quan mặt hàng dệt may đã có các sản phẩm nhập khẩu đó thì máy tính, sản phẩm sự đột phá mạnh mẽ tại thị trường Hàn Quốc trong điện tử và linh kiện là một trong những mặt hàng mà những tháng đầu năm 2018. Trong 7 tháng, xuất khẩu Việt Nam nhập khẩu nhiều nhất. hàng dệt may sang thị trường này đạt 1,5 tỉ USD, tăng Trung Quốc là thị trường lớn thứ 2 mà Việt Nam 24,88% so với cùng kỳ năm 2017 [16]. nhập khẩu mặt hàng này. Theo số liệu từ Tổng cục Hải Giai đoạn 2019-2020 lượng hàng dệt may Việt quan thì trong 9 tháng đầu năm 2020 Việt Nam đã Nam xuất sang Hàn Quốc có xu hướng giảm. Theo số nhập khẩu hơn 12 tỷ USD máy tính, sản phẩm linh liệu từ Tổng cục Hải quan trong 6 tháng đầu năm 2020 kiện và điện tử từ Trung Quốc, chiếm tỉ trọng 27% kim ngạch hàng dệt may xuất sang Hàn Quốc đạt hơn kim ngạch nhập khẩu mặt hàng này. 1,2 tỷ USD giảm 13,04% so với cùng kì 2019. Điều Những năm gần đây lượng máy tính, sản phẩm này xảy ra một phần nguyên nhân là do tác động tiêu linh kiện và điện tử nhập từ Trung Quốc sang Việt cực từ đại dịch Covid-19. Nam liên tục tăng mạnh đặc biệt là giai đoạn 2015- Về mặt thuế suất, theo quy định trong VKFTA nếu 2020. Năm 2020 kim ngạch nhập khẩu mặt hàng này đáp ứng được tiêu chuẩn xuất xứ thì gần như tất cả các từ Trung Quốc là 18,5 tỷ USD tương ứng tăng mặt hàng dệt may của Việt Nam sẽ được hưởng thuế 255,08% so với năm 2015. suất 0% khi hiệp định có hiệu lực từ 01/01/2016 [17]. Năm 2020, do dịch Covid 19 diễn biến phức tạp Về mặt nguồn gốc xuất xứ, hiện nay hàng dệt may làm cho ngành xuất nhập của Việt Nam và các nước Việt Nam còn sử dụng khá nhiều nguyên phụ liệu có trên thế giới trong đó có Trung Quốc cũng ít nhiều bị xuất xứ từ các nước khác mà chủ yếu là Trung Quốc. ảnh hưởng. Tuy nhiên lượng máy tính, sản phẩm linh Theo thống kê của Vitas- Hiệp hội Dệt may Việt Nam kiện và điện tử nhập từ Trung Quốc lại có sự tăng đột cho thấy trung bình mỗi năm, ngành dệt may đã sử biến và dường như không chịu ảnh hưởng gì từ đại dụng khoảng 820.000 tấn nguyên phụ liệu, trong đó dịch này. Theo thống kê sơ bộ của Tổng cục Hải quan, có khoảng 70% nhập từ Trung Quốc [18]. hết tháng 11/2020, kim ngạch của nước ta về nhập Theo khuôn khổ hiệp định RCEP thì Điều 3.4 có khẩu máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện từ quy định về quy tắc cộng gộp như sau: Trừ khi có quy Trung Quốc đạt 16,4 tỷ USD, tăng hơn 5,4 tỷ USD so định khác tại Hiệp định này, hàng hóa hoặc nguyên với cùng kỳ năm trước. Theo An Linh “đây là loại liệu đáp ứng quy định tại Điều 3.2 (Hàng hóa có xuất hàng mà Việt Nam nhập nhiều nhất từ Trung Quốc và xứ) và được dùng để sản xuất tại nước thành viên khác có sự gia tăng đột biến” [20]. như nguyên vật liệu để sản xuất ra hàng hóa hoặc Về thuế suất, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư nguyên vật liệu khác, được coi là có xuất xứ của nước 166/2014/TT-BTC ngày 14/11/2014 của Bộ trưởng thành viên nơi sản xuất hoặc chế biến ra hàng hóa cuối Bộ Tài chính ban hành Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi cùng. Như vậy theo quy định này thì nguyên vật liệu đặc biệt để thực hiện Hiệp định Thương mại hàng hóa Việt Nam nhập từ Trung Quốc và các nước RCEP để ASEAN - Trung Quốc (ACFTA) giai đoạn 2015-2018, 118 SỐ 67 (8-2021)
4. TẠP CHÍ ISSN: 1859-316X KHOA HỌC CÔNG NGHỆ HÀNG HẢI KINH TẾ - XÃ HỘI JOURNAL OF MARINE SCIENCE AND TECHNOLOGY có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2015. Theo đó từ 01/01/2015, Việt Nam cắt giảm thêm 3691 dòng thuế xuống 0% trong đó có mặt hàng máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện từ Trung Quốc. Theo chuyên gia Lê Quốc Phương phân tích thêm, “Trung Quốc là thị trường mà Việt Nam nhập khẩu rất nhiều nguyên vật liệu, 2 nước lại chưa có hiệp định song phương, bởi vậy RCEP được dự báo tác động không nhỏ đến giao thương đôi bên” [21]. H4: RCEP làm gia tăng đến lượng nhập khẩu mặt hàng máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện của Trung Quốc vào Việt Nam. Bên cạnh xuất khẩu thì hàng năm Việt Nam cũng Hình 1. Mô hình nghiên cứu nhập khẩu một lượng rau quả rất lớn. Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, trong 6 tháng đầu năm 2019 rau 3. Phương pháp nghiên cứu quả nhập khẩu từ Thái Lan và Trung Quốc đạt kim Vì việc dự đoán tác động của hiệp định RCEP đến ngạch đạt hơn 627,79 triệu USD, chiếm 63,4% tổng nền kinh tế Việt Nam là điều khó lượng hóa nên kim ngạch nhập khẩu rau quả của cả nước. phương pháp Delphi là phương pháp nghiên cứu phù Trong những năm gần đây lượng rau quả mà nước hợp nhất với đề tài nghiên cứu. Bằng việc lấy ý kiến ta nhập khẩu từ Trung Quốc liên tục tăng, còn từ Thái từ các chuyên gia am hiểu về lĩnh vực xuất nhập khẩu Lan thì có sự tăng giảm khác nhau. Đến năm 2020 do khiến cho các vấn đề nghiên cứu được đinh tính khá ảnh hưởng của dịch Covid-19 tới đời sống, đặc biệt là chính xác. Nhóm chuyên gia là giám đốc, phó giám sức chi trả của người tiêu dùng đã khiến cho kim đốc, và những người làm việc tại các công ty xuất ngạch nhập khẩu các loại rau củ quả 8 tháng năm 2020 nhập khẩu và dịch vụ Logistics. Quá trình thực hiện giảm 35,6% so với cùng kỳ. Trong đó giá trị nhập phương pháp được thực hiện qua các vòng sau: khẩu rau quả Thái Lan đạt gần 45 triệu USD, giảm Vòng 1 80% so với cùng kỳ [22]. Nhóm chuyên gia được lựa chọn gồm có 30 Theo chia sẻ của ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng chuyên gia, đây là những chuyên gia có trình độ và thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam thì “Mặc dù vậy, kiến thức chuyên môn về ngành kinh tế, có tầm nhìn sức ép cạnh tranh hàng hoá trong RCEP là rất lớn vì bao quát về các hoạt động phát triển nền kinh tế nói nhiều đối tác trong khu vực có cơ cấu sản phẩm tương chung và xuất nhập khẩu nói riêng. Sau đó, nhóm tự Việt Nam nhưng năng lực cạnh tranh mạnh hơn. nghiên cứu tiến thành thành lập bảng câu hỏi mở liên Các mặt hàng rau quả ngoại có chất lượng tốt, mẫu quan đề tài và gửi cho các chuyên gia. Các chuyên gia mã đẹp và đạt vệ sinh an toàn thực phẩm sẽ cạnh bày tỏ mọi ý kiến của mình đến các câu hỏi nghiên tranh, thậm chí sẽ tràn vào thị trường Việt Nam nhiều cứu. Nhóm nghiên cứu tổng hợp lại tất cả các ý kiến hơn. Trong khi đó, người Việt vốn có tâm lý ưa chuộng và lập thành bảng câu hỏi khảo sát cho Vòng 2. hàng ngoại” [23]. Vòng 2 Theo như cam kết trong hiệp định thương mại tự Sau khi kết thúc Vòng 1, nhóm nghiên cứu thu về do ASEAN - Trung Quốc và Hiệp định thương mại rất nhiều các ý kiến khác nhau từ các chuyên gia. Sau hàng hóa ASEAN, hiện nay rau quả nhập từ Trung Quốc và Thái Lan vào nước ta đều đang hưởng mức khi sàng lọc và loại bỏ đi các ý kiến trùng nhau, nhóm thuế suất 0%. nghiên cứu đã tổng hợp lại được 15 ý kiến về đề tài nghiên cứu gồm: RCEP làm gia tăng lượng thủy sản Việc rau quả từ Trung Quốc và Thái Lan có thể tràn vào Việt Nam khi RCEP có hiệu lực sẽ có tác xuất khẩu sang Nhật Bản, Gia tăng lượng thủy sản động rất lớn đến thị trường trong nước, làm tăng sức xuất khẩu sang Trung Quốc, Gia tăng lượng thủy sản ép cạnh tranh, có thể dẫn đến nhập siêu thậm chí thâm xuất khẩu sang Hàn Quốc, Tăng lượng thủy sản xuất hụt thương mại giữa Việt Nam với hai quốc gia này. khẩu sang Thái Lan. Tăng lượng thủy sản xuất khẩu H5: RCEP làm gia tăng đến lượng nhập khẩu mặt hàng sang Australia, Tăng lượng thủy sản xuất khẩu sang rau quả của Thái Lan và Trung Quốc vào Việt Nam. New Zealand, Tăng lượng gạo xuất khẩu sang Trung Quốc, Tăng lượng hàng dệt may xuất khẩu sang Hàn SỐ 67 (8-2021) 119
5. TẠP CHÍ ISSN: 1859-316X KHOA HỌC CÔNG NGHỆ HÀNG HẢI KINH TẾ - XÃ HỘI JOURNAL OF MARINE SCIENCE AND TECHNOLOGY Quốc, RCEP có hiệu lực làm cho các tiêu chuẩn nhập và linh kiện nhập khẩu từ Úc tăng, Tăng lượng ô tô khẩu trở nên quá khắt khe, Tăng nhập siêu hàng hóa nhập khẩu từ Nhật Bản. từ các nước RCEP, Tăng lượng mặt hàng máy vi tính, Dựa trên kết quả nghiên cứu này góp phần giúp sản phẩm điện tử và linh kiện nhập khẩu từ Trung các doanh nghiệp xác định được những nhóm ngành Quốc, Tăng lượng hoa quả nhập khẩu từ Thái Lan và kinh doanh có lợi thế khi RCEP có hiệu lực và nghiên Trung Quốc, Tăng lượng máy tính, linh kiện điện tử cứu này cũng giúp xác định các thị trường xuất khẩu nhập khẩu từ Nhật Bản, Nhóm hàng điện thoại và linh phù hợp. Qua đó, doanh nghiệp có những biện pháp, kiện nhập khẩu từ Úc tăng, Tăng lượng ô tô nhập khẩu chiếp lược hiệu quả phát triển xuất khẩu hàng hoá từ Nhật Bản. sang các thị trường trong RCEP. Nhóm nghiên cứu tiến hành lập 1 bảng khảo sát Từ kết quả nghiên cứu có thể giúp cho cơ quan về 15 ý kiến này và gửi tới các chuyên gia. Trong giai quản lý, chính phủ nhận biết được nhóm ngành hay đoạn này, các chuyên gia sẽ phân loại, sắp xếp và phân mặt hàng nào có lợi thế hay bất lợi khi tham gia RCEP, tích câu trả lời đã thu được trong Vòng 2. Đối với mỗi từ đó chính phủ có những chính sách hợp lí để tạo điều câu hỏi giới hạn (yêu cầu tối thiểu) đề đạt được sự kiện thuận lợi cho các nhóm ngành (mặt hàng) hay các đồng ý ở một vấn để cụ thể trong suốt vòng 2 phải đạt doanh nghiệp kinh doanh các ngành hàng đó. Có thể được 75%. Mục đích của Vòng 2 là đạt được sự nhất là thông qua chính sách đầu tư và khuyến khích phát trí hoặc ổn định của bảng câu trả lời [24]. triển các ngành công nghiệp hỗ trợ liên quan tới nhóm ngành đó. Bên cạnh đó, chính phủ tiếp tục rà soát đổi Vòng 3 mới một số đạo luật quan trọng để tạo điều kiện gia Trong việc nghiên cứu tác động của RCEP đến nền nhập các thị trường trong RCEP. kinh tế Việt Nam ở Vòng 1, có tất cả 15 chỉ tiêu đã Lời cảm ơn được đề xuất và đánh giá bởi chuyên gia. Trong đó, 8 chỉ tiêu tích cực, 7 chỉ tiêu tiêu cực. So sánh với những Nghiên cứu này được tài trợ bởi Trường Đại học yêu cầu về việc phân tích điều kiện đánh giá, kết quả Hàng Hải Việt Nam trong đề tài mã số: SV20-21.85. thể hiện rằng ở Vòng 1 có 14 chỉ tiêu đạt trên 75% sự TÀI LIỆU THAM KHẢO thống nhất và 1 chỉ tiêu thể hiện tác động tiêu cực có [1] Việt Hoàng. Chuyên gia nói gì về cơ hội và thách giá trị thấp hơn 75% sự thống nhất sẽ bị loại. Như vậy, thức của Việt Nam khi tham gia EVFTA? Tạp chí nhóm nghiên cứu khảo sát thêm 1 lần nữa ở Vòng 3 điện tử Tài chính. 2020. với bảng câu hỏi đóng gồm 14 chỉ tiêu và các câu hỏi [2] Chi Mai. Hiệp định RCEP hứa hẹn mang lại mở. Các chuyên gia sẽ đánh giá mức độ đồng ý của nhiều cơ hội lớn cho hàng hóa Việt Nam. Báo bảng câu hỏi khảo sát với 5 mức độ: (1) Rất không đồng ý; (2) Không đồng ý; (3) Bình thường; (4) Đồng điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam. 2021. ý; (5) Rất đồng ý. [3] Tọa đàm trực tuyến “RCEP - Nhận diện cơ hội và thách thức”. Báo Nhân Dân điện tử. 2020. 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận [4] Nguyễn Thị Thùy Dung, Nguyễn Tiến Long, Kết quả nghiên cứu chỉ ra có 8 tác động tích cực Đồng Văn Tuấn - Khoa Kinh tế, Trường Đại và 6 tác động tiêu cực đến từ hiệp định RCEP đến hoạt học Kinh tế và Quản trị kinh doanh, Đại học động xuất nhập khẩu của Việt Nam: Làm gia tăng Thái Nguyên. Tác động từ Hiệp định CPTPP lượng thủy sản xuất khẩu sang Nhật Bản, Làm gia tới FDI và ngoại thương của Việt Nam. Tạp chí tăng lượng thủy sản xuất khẩu sang Trung Quốc, Làm tài chính. 2020. gia tăng lượng thủy sản xuất khẩu sang Hàn Quốc, [5] Đức Thức. Hiệp định CPTPP tác động tích cực RCEP làm tăng lượng thủy sản xuất khẩu sang Thái tới Việt Nam. Báo Tiền phong. 2018. Lan, RCEP làm tăng lượng thủy sản xuất khẩu sang [6] TS. Nguyễn Thị Thanh Tâm, Khoa Kinh tế Chính Australia, Tăng lượng thủy sản xuất khẩu sang New Zealand, Tăng lượng gạo xuất khẩu sang Trung Quốc, trị, Học viện Chính trị khu vực I. Tác động của Tăng lượng hàng dệt may xuất khẩu sang Hàn Quốc. Hiệp định EVFTA đến kinh tế Việt Nam và một số Và 6 chỉ tiêu tiêu cực gồm: Tăng nhập siêu hàng hóa giải pháp đề xuất. Tạp chí tài chính. 2020. từ các nước RCEP, Tăng lượng mặt hàng máy vi tính, [7] ThS. Nguyễn Thị Minh Ngọc, Viện Hợp tác quốc sản phẩm điện tử và linh kiện nhập khẩu từ Trung tế - Đại học Thương mại. Tác động của EVFTA Quốc, Tăng lượng hoa quả nhập khẩu từ 2 nước Thái đến nền kinh tế Việt Nam và một số khuyến nghị. Lan và Trung Quốc, Tăng lượng máy tính, linh kiện Tạp chí Tài chính. 2020. điện tử nhập khẩu từ Nhật Bản, Nhóm hàng điện thoại 120 SỐ 67 (8-2021)
6. TẠP CHÍ ISSN: 1859-316X KHOA HỌC CÔNG NGHỆ HÀNG HẢI KINH TẾ - XÃ HỘI JOURNAL OF MARINE SCIENCE AND TECHNOLOGY [8] Chánh Tài. Ấn Độ tuyên bố rút khỏi Hiệp định [17] 24 dòng sản phẩm dệt may xuất sang Hàn Quốc RCEP. Thời báo Kinh tế Sài Gòn Online. 2019. có thuế 0%. Báo Hải Quan. 2018. [9] ThS. Trần Thị Anh. Hiệp định RCEP và cơ hội [18] Mai Phương. Nguyên phụ liệu 'thắt' dệt may. cho Việt Nam. Tạp chí con số & sự kiện. 2020. Báo Thanh Niên. 2019. [10] Thanh Tâm. Sự hình thành của Hiệp định RCEP. [19] Quỳnh Chi. Doanh nghiệp dệt may tận dụng cơ Báo Thời nay. 2020. hội từ các FTA. Báo Nhân Dân. 2021. [11] Ánh Dương. Top 10 mặt hàng Việt Nam xuất [20] An Linh. Sắt thép, máy tính và linh kiện Trung khẩu nhiều nhất nửa đầu năm 2020. Báo Điện tử Quốc cấp tập "đổ bộ" vào Việt Nam. Báo điện tử Pháp luật & Xã hội. 2020. Dân trí. 2020. [12] Thanh Nguyễn. RCEP không tạo ra “cú sốc” [21] Thanh Nguyễn. RCEP “rộng cửa” liệu có gia về giảm thuế quan với Việt Nam. Tạp chí Hải tăng nhập siêu từ Trung Quốc?. Tạp chí Hải Quan. 2020. Quan. 2020. [13] Minh Anh. Trung Quốc sắp đánh thuế nhập [22] Mai Quỳnh. 8 tháng, rau quả nhập khẩu giảm khẩu gạo Việt lên 50%. Tạp chí Nhịp cầu đầu hơn 36% so với cùng kỳ. Tạp chí điển tử Thương tư. 2018. hiệu và Sản phẩm. 2020. [14] Local firms ready to fully tap into advantages of [23] Xuân Anh. Hiệp định RCEP: Cơ hội phát triển RCEP. Viet Nam News. 2020. chuỗi giá trị nông sản Việt ra thế giới. Ban Biên [15] Thế Hải. 7 tháng, 1,5 tỷ USD hàng dệt may đã Tập Tin Kinh Tế, Thông tấn xã Việt Nam. 2021. được xuất khẩu sang Hàn Quốc. Báo Đầu tư điện [24] Chu, & Hwang. A Delphin - based approach to tử. 2018. developing expert systerms with the cooperation [16] Minh Anh. Hàn Quốc: Thị trường bứt phá của of multiple experts. Expert Systerms with dệt may Việt Nam. Tạp chí Nhịp cầu đầu tư. 2018. Applications, pp.2826-2840. 2008. Ngày nhận bài: 24/5/2021 Ngày nhận bản sửa: 03/6/2021 Ngày duyệt đăng: 18/6/2021 SỐ 67 (8-2021) 121
7. TẠP CHÍ ISSN: 1859-316X KHOA HỌC CÔNG NGHỆ HÀNG HẢI KINH TẾ - XÃ HỘI JOURNAL OF MARINE SCIENCE AND TECHNOLOGY Phụ lục: Bảng phân tích kết quả của các chuyên gia trong vòng 3 Số lượng chuyên gia với các mức độ của sự đồng ý Md Q % Rất Chỉ tiêu Không Bình Đồng Rất không đồng ý thường ý đồng ý đồng ý 1. Làm gia tăng lượng thủy sản xuất 1 0 8 19 2 3,70 0,5 6,67 khẩu sang Nhật Bản 2. Làm gia tăng lượng thủy sản xuất 1 2 7 16 4 3,67 0,5 10,00 khẩu sang Trung Quốc 3. Làm gia tăng lượng thủy sản xuất 1 0 9 17 3 3,70 0,5 6,67 khẩu sang Hàn Quốc 4. RCEP làm tăng lượng thủy sản xuất 1 2 10 12 5 3,60 0,5 13,3 khẩu sang Thái Lan 5. RCEP làm tăng lượng thủy sản xuất 1 2 9 13 5 3,63 0,5 10,00 khẩu sang Australia 6. Tăng lượng thủy sản xuất khẩu sang 0 3 12 12 3 3,50 0,5 6,67 New Zealand 7. Tăng lượng gạo xuất khẩu sang 0 1 9 16 4 3,77 0,5 3,33 Trung Quốc 8. Tăng lượng hàng dệt may xuất khẩu 0 0 7 20 3 3,87 0,5 3,33 sang Hàn Quốc 9. Tăng nhập siêu hàng hóa từ các nước 1 1 11 12 5 3,63 0,5 6,67 RCEP 10. Tăng lượng mặt hàng máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện nhập khẩu 1 2 9 12 6 3,67 0,5 3,33 từ Trung Quốc 11. Tăng lượng hoa quả nhập khẩu từ 0 3 9 13 5 3,67 0,5 10,00 Thái Lan 12. Tăng lượng hoa quả nhập khẩu từ 0 3 9 13 5 3,67 0,5 10,00 Trung Quốc 13. Tăng lượng máy tính, linh kiện điện 0 3 8 16 3 3,63 0,5 3,33 tử nhập khẩu từ Nhật Bản 14. Tăng lượng hàng điện thoại và linh 2 2 10 11 5 3,50 0,5 3,33 kiện nhập khẩu từ Úc. 15. Tăng lượng ô tô nhập khẩu từ Nhật 0 2 9 14 5 3,73 0,5 6,67 Bản 122 SỐ 67 (8-2021)