Phát triển du lịch về nguồn – thế mạnh của du lịch tỉnh Tây Ninh - Nguyễn Trọng Hiếu

Nội dung text: Phát triển du lịch về nguồn – thế mạnh của du lịch tỉnh Tây Ninh - Nguyễn Trọng Hiếu

1. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 55 năm 2014 ___ PHÁT TRIỂN DU LỊCH VỀ NGUỒN – THẾ MẠNH CỦA DU LỊCH TỈNH TÂY NINH NGUYỄN TRỌNG HIẾU* TÓM TẮT Tây Ninh có vị trí địa lí thuận lợi, nguồn tài nguyên du lịch phong phú với nhiều di tích văn hóa, lịch sử và căn cứ địa cách mạng thuận lợi phát triển loại hình du lịch về nguồn. Phát triển du lịch về nguồn là một trong những thế mạnh nổi trội của du lịch tỉnh Tây Ninh; tuy nhiên hiện nay, thế mạnh này chưa được khai thác đúng mức. Việc nghiên cứu tiềm năng cũng như thực trạng phát triển du lịch về nguồn là cơ sở khoa học cho việc đề xuất các giải pháp phát triển bền vững ngành du lịch tỉnh Tây Ninh. Từ khóa: tỉnh Tây Ninh, du lịch về nguồn. ABSTRACT Developing history tourism – the advantage of tourism in Tay Ninh Province Tay Ninh has a favorable geographical location, and rich tourism resources with many cultural relics, historical and revolutionary bases which are suitable for the development of history tourism. Developing history tourism is the advantage of tourism in Tay Ninh Province. However, this advantage has not been properly exploited. Researching about potentials as well as the reality of history tourism development is the scientific foundation for suggestions to stably develop tourism in Tay Ninh province. Keywords: Tay Ninh Province, history tourism. 1. Đặt vấn đề quốc gia, có căn cứ Trung ương Cục Tây Ninh là một trong số ít địa miền Nam được công nhận là di tích lịch phương ở Việt Nam có nhiều di tích lịch sử loại đặc biệt và có rất nhiều di tích văn sử, di sản văn hóa tôn giáo đặc trưng, có hóa cấp địa phương đã và đang được xếp giá trị cho khai thác phát triển du lịch. hạng [3]. Trong nhiều năm qua, ngành du Tây Ninh không chỉ “sôi động” trong lịch lịch đã khai thác những thế mạnh này để sử cổ đại và cận đại, mà còn sáng chói phát triển du lịch và đã trở thành một “địa các trang vàng với truyền thống dựng chỉ đỏ” trong hành trình du lịch về nguồn nước và giữ nước thời hiện đại. Trong hai của du khách trong và ngoài nước. Tuy cuộc kháng chiến chống Pháp và Mĩ, Tây nhiên, hiện nay, thế mạnh này chưa được Ninh được chọn làm căn cứ đầu não của khai thác đúng mức, du lịch về nguồn cách mạng miền Nam, được mệnh danh chưa thực sự khẳng định vị thế nổi trội là “Thủ đô kháng chiến miền Nam”. Hiện của mình. Việc nghiên cứu tiềm năng, nay toàn tỉnh có 22 di tích được Nhà thực trạng và giải pháp để phát triển du nước xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp lịch về nguồn phù hợp là cơ sở khoa học cho việc phát triển bền vững ngành du * NCS, Trường Đại học Sư phạm TPHCM lịch tỉnh Tây Ninh. 128
2. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Trọng Hiếu ___ 2. Khái quát về tỉnh Tây Ninh Việt Nam, so với các tỉnh trong vùng Tây Ninh là tỉnh thuộc vùng Đông trọng điểm, Tây Ninh có những lợi thế so Nam Bộ, nằm trong tọa độ địa lí 10o57’ sánh nhất định để phát triển du lịch, dịch đến 11o47’ vĩ độ Bắc và 105o49’ đến vụ. Với khoảng cách không xa (khoảng 106o23’ kinh độ Đông. Ở phía Đông, Tây 99km) TPHCM, một trung tâm chính trị, Ninh giáp hai tỉnh Bình Phước và Bình văn hóa, khoa học kĩ thuật, đầu mối giao Dương với ranh giới tự nhiên là sông Sài thông của khu vực Nam Bộ và cả nước Gòn và hồ Dầu Tiếng với tổng chiều dài (đây là là thị trường có nhu cầu về nghỉ hơn 66km. Phía Đông Nam giáp Thành ngơi giải trí, du lịch rất lớn) đã tạo điều phố Hồ Chí Minh (TPHCM) với đường kiện cho Tây Ninh có thể sử dụng các ranh giới dài hơn 20km, tiếp giáp về phía công trình kĩ thuật hạ tầng như cảng biển, Nam là tỉnh Long An với chiều dài hơn sân bay hiện có của TPHCM. Mặt khác, 30km. Về phía Bắc và Tây, Tây Ninh tiếp Tây Ninh có lợi thế rất lớn trong việc giáp hai tỉnh Svay Riêng và Kông Pông thông thương và kết nối tour, tuyến du Chàm của Cam-pu-chia có đường biên lịch với Cam-pu-chia và các nước giới dài 240km với hai cửa khẩu quốc tế ASEAN. Đường biên giới quốc gia dài, là Mộc Bài và Xa Mát cùng hàng chục giáp với nhiều tỉnh của Cam-pu-chia với cửa khẩu tiểu ngạch. hàng chục cửa khẩu. Đặc biệt, hai cửa Nằm ở phía Tây Nam của tổ quốc, khẩu quốc tế Mộc Bài và Xa Mát là hai cách thủ đô Hà Nội 1818km, cách cửa ngõ thuận lợi nhất để kết nối với TPHCM - trung tâm kinh tế của khu vực Cam-pu-chia, Thái Lan và xa hơn có thể phía Nam - 99km, Tây Ninh có vị trí kết nối với Ấn Độ. chiến lược quan trọng trong mối quan hệ Trong tương lai, Tây Ninh sẽ trở giao thương quốc tế giữa nước ta với thành một trong những cửa ngõ quan Cam-pu-chia, và xa hơn là với các nước trọng đối với việc phát triển các mối quan trong khu vực Đông Nam Á. Tây Ninh hệ kinh tế, thương mại và du lịch giữa lại nằm ở vị trí trung chuyển giữa hai Việt Nam với các nước trong khu vực trung tâm kinh tế lớn vào bậc nhất của ASEAN, cũng như các nước vùng Trung bán đảo Đông Dương là TPHCM và thủ Á thông qua tuyến đường bộ Xuyên Á. đô Phnom Penh (Cam-pu-chia), đồng 3. Thế mạnh về tài nguyên cho phát thời nằm trên tuyến đường xuyên Á có triển du lịch về nguồn cửa khẩu quốc tế Mộc Bài, Xa Mát. Điều Tây Ninh có lịch sử hình thành và đó tạo điều kiện cho Tây Ninh trở thành phát triển lâu đời, là vùng đất vốn có đầu mối xuất nhập khẩu hàng hóa cũng truyền thống anh hùng suốt quá trình như thu hút khách du lịch của nước ta với dựng nước và giữ nước đã được ghi nhận Cam-pu-chia. bằng nhiều di tích văn hóa lịch sử. Hiện Là tỉnh thuộc vùng kinh tế trọng nay, toàn tỉnh đã có 22 di tích được nhà điểm phía Nam, một trung tâm kinh tế nước xếp hạng là di tích lịch sử văn hóa năng động và phát triển mạnh nhất của cấp quốc gia và có rất nhiều di tích văn 129
3. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 55 năm 2014 ___ hóa cấp địa phương đã và đang được đề lưu giữ nhiều chiến tích của quân giải nghị xếp hạng [3]. Các di tích lịch sử phóng, vừa chiến đấu, vừa bảo vệ căn cứ cách mạng này trở thành đối tượng khai và có rất nhiều đơn vị bám núi đánh địch thác để phát triển du lịch, đặc biệt là du như: Đoàn Hậu cần 32, Tiểu đoàn 47 lịch về nguồn, trên nền tảng tôn vinh trinh sát Đặc biệt, Liên đội 7 anh hùng những thành quả đấu tranh giữ nước của đã chiến đấu suốt 15 năm ở núi. Ngày 21- các thế hệ trước và giáo dục các thế hệ 01-1989, Bộ Văn hóa Thông tin (VHTT) trẻ lòng yêu đất nước, lòng biết ơn đối (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) với những người có công trong cuộc công nhận xếp hạng núi Bà Đen là Di kháng chiến cứu nước. tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng - Núi Bà Đen: thuộc xã Ninh Sơn, cảnh cấp quốc gia theo Quyết định số cách thị xã Tây Ninh 11km về phía Đông 100/VH-QĐ. Ngày nay, núi Bà Đen Bắc, cách TPHCM 110km. Núi nằm không chỉ có ý nghĩa tham quan, tín trong một quần thể di tích văn hóa lịch sử ngưỡng mà còn là dấu ấn của chiến nổi tiếng bởi phong cảnh hữu tình và trường xưa, nơi lưu giữ những kỉ niệm về nhiều huyền thoại tại Tây Ninh. một thời oanh liệt và oai hùng của quân Núi Bà Đen không chỉ hấp dẫn du và dân ta. khách bởi phong cảnh núi non hùng vĩ, - Di tích lịch sử - văn hóa Chiến bởi các chùa chiền, hang động đẹp và gắn thắng Tua Hai: Di tích căn cứ nằm trên với câu chuyện huyền thoại dân gian về quốc lộ 22B thuộc ấp Tua Hai, xã Đồng vị nữ thánh Lý Thị Thiên Hương (tức Bà Khởi, huyện Châu Thành, tỉnh Tây Ninh, Đen) thời Tây Sơn. Núi Bà Đen còn là nằm về hướng Bắc cách thị xã Tây Ninh một căn cứ địa cách mạng bất khả xâm 7km. Tại đây, đêm 25 rạng sáng 26-01- phạm, nơi lưu giữ nhiều chứng tích anh 1960, thực hiện Nghị quyết 15 TW theo hùng qua hai cuộc kháng chiến cứu nước sự chỉ đạo của Xứ ủy Nam Bộ, lực lượng của quân và dân Tây Ninh. vũ trang cách mạng cùng với nhân dân Với đỉnh cao nhất Nam Bộ, núi Bà Tây Ninh đã tiến hành trận tập kích tiêu Đen trở thành một vị trí chiến lược đặc diệt căn cứ Trung đoàn 32, Sư đoàn 21 biệt quan trọng, nên trong suốt 2 cuộc ngụy tại Tua Hai – trận đánh mở màn kháng chiến giải phóng dân tộc (1946 - phong trào đồng khởi vũ trang toàn miền 1975), lực lượng cách mạng và phản cách Nam đã đi vào lịch sử và trở thành một di mạng đã giành giật nhau quyết liệt quả tích lịch sử cách mạng. Địa điểm chiến núi này. Nơi đây có nhiều hang động, thắng Tua Hai được Bộ VHTT công nhận từng là căn cứ của quân và dân ta trong là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia kháng chiến. Động Kim Quang, động theo Quyết định số: 937/QĐ-BT ngày 23- Cây Đa vốn là căn cứ của Huyện ủy, 7-1993. Chiến thắng Tua Hai đã đi vào Huyện đội Tòa Thánh (nay là huyện Hòa lịch sử như trận chiến mở màn cho phong Thành), phía Đông của núi là căn cứ trào Đồng Khởi trên khắp miền Nam và Huyện ủy Dương Minh Châu. Nơi đây có ý nghĩa giáo dục truyền thống cách 130
4. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Trọng Hiếu ___ mạng cho các thế hệ trẻ, nhất là với đối cứ giúp người xem có thể hình dung khái tượng học sinh, sinh viên. quát chiến khu xưa. Nơi đây còn lưu giữ - Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt nhiều kỉ vật gợi lại dấu ấn xưa với những Căn cứ Trung ương Cục miền Nam: Đã người từng tham gia kháng chiến. Ngoài được công nhận là Di tích lịch sử - văn nhà trưng bày, khu di tích còn có nhiều hóa cấp quốc gia theo Quyết định số công trình đã đi vào lịch sử, như: nhà hội 839/QĐ ngày 31-8-1990 của Bộ trưởng họp tập thể; nhà ở của các cán bộ cao Bộ VHTT; được Thủ tướng Chính phủ cấp; nhà ở của chiến sĩ và các ban, công nhận là di tích quốc gia đặc biệt tại ngành; hầm giao thông; hội trường lớn và Quyết định số 548/QĐ-TTg ngày 10-05- hội trường nhỏ cùng các trang thiết bị 2012. Trong những năm tháng diễn ra sinh hoạt và làm việc. Trong di tích còn cuộc chiến tranh chống Mĩ cứu nước, có các khu sản xuất, khu vườn của cán bộ vùng đất thép Tây Ninh đã được Trung chiến sĩ trồng rau xanh, cây cảnh Di ương Đảng chọn làm căn cứ cho một số tích còn bảo tồn một số hố bom B52 do cơ quan đầu não của cách mạng miền địch thả xuống trong những năm chiến Nam Việt Nam, trong đó có căn cứ Trung tranh; hệ thống bếp Hoàng Cầm - một ương Cục miền Nam (thường gọi tắt là loại bếp theo kiểu hang chuột mà khi đun R) là cơ quan cao nhất, có nhiệm vụ chỉ nấu không có khói, nhằm tránh sự phát đạo và lãnh đạo trực tiếp cách mạng miền hiện của địch. Nam đặt tại Nam Bộ. Di tích nằm trong - Di tích lịch sử - văn hóa Ban An khu vực Chàng Riệt, cạnh suối “Tiên ninh Trung ương Cục miền Nam: Đã Cô”, thuộc xã Tân Lập, huyện Tân Biên, được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa tỉnh Tây Ninh, cách thị xã Tây Ninh cấp quốc gia tại Quyết định số 3777/QĐ- khoảng 64km về hướng Bắc theo quốc lộ BT ngày 23-12-1995 của Bộ VHTT. Di 22B. Toàn bộ căn cứ rộng 72ha, giữa khu tích tọa lạc tại ấp Bảy Bàu, xã Tân Lập, rừng già, cách biên giới Việt Nam – huyện Tân Biên, Tây Ninh. Khu di tích Cam-pu-chia 3km. Khu vực ngoại vi căn hiện nay với trung tâm rộng 15ha, một số cứ được xây dựng nhiều tuyến bảo vệ với hạng mục được trùng tu, phục chế, gồm: hệ thống chốt, trạm gác. Bên trong có các nhà ở, hội trường, nhà làm việc, nhà bảo cơ quan trực thuộc Trung ương Cục như: vệ, hầm chữ A, hầm phẫu thuật, giếng Ban An ninh, Ban Tuyên huấn, Bộ chỉ nước, bếp Hoàng Cầm, đường giao thông huy Quân sự Miền, Bệnh viện, Nhà in, nội bộ, giao thông hào và công sự chiến Công binh xưởng đấu. Khu tôn tạo có diện tích rộng 5ha Đến với căn cứ, du khách sẽ được gồm các hạng mục công trình: cổng viếng thăm nhà trưng bày di tích lịch sử chính, đường vào đài tưởng niệm, nhà với khoảng 1000 hình ảnh, hiện vật về khách, văn phòng Ban Quản lí di tích, đời sống sinh hoạt và chiến đấu của các nhà truyền thống, hồ bơi Nơi đây, chiến sĩ cách mạng trong chiến khu xưa. nhiều năm nay, đã tạo được sức hút du Tại đây còn có sa bàn về toàn bộ khu căn khách thuộc các lứa tuổi, các thế hệ từ 131
5. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 55 năm 2014 ___ các địa phương trên khắp cả nước, và cả chức năng: phân khu phục chế di tích khách quốc tế. gốc, phân khu bảo vệ cảnh quan. Nơi đây - Di tích lịch sử - văn hóa Căn cứ còn lưu giữ rất nhiều dấu ấn về Mặt trận Dân tộc giải phóng Miền Nam CPCMLTCHMN khi còn non trẻ. (MTDTGPMN) Việt Nam: Đã được Bộ - Di tích lịch sử - văn hóa Căn cứ Xứ VHTT công nhận xếp hạng di tích cấp ủy Nam Bộ (còn gọi căn cứ Lê Duẩn) tại quốc gia tại Quyết định số 3518/QĐ-BT Đồng Rùm: Đồng Rùm là một khu rừng ngày 04-12-1998. già nằm trong trung tâm căn cứ Dương Thực hiện chỉ đạo của Xứ ủy Nam Minh Châu – nay thuộc xã Tân Thành, Bộ, MTDTGPMN Việt Nam được thành huyện Tân Châu, tỉnh Tây Ninh. Di tích lập tại căn cứ Bắc Tây Ninh năm 1960. được khoanh vùng bảo vệ trên diện tích Căn cứ Mặt trận phải di chuyển nhiều 50ha, trong đó khu di tích chính 20ha, nơi, nhưng chủ yếu là trên vùng căn cứ khu tôn tạo 5ha, khu rừng cần bảo tồn tạo Dương Minh Châu. cảnh quan là 25ha. Khu di tích được chọn để phục hồi Căn cứ Đồng Rùm (X40) là một di tôn tạo hiện thuộc khu vực Suối Chò, xã tích có bề dày lịch sử trong suốt hai cuộc Tân Lập, huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh, kháng chiến giải phóng dân tộc. Nơi đây một trong những nơi Ủy ban Trung ương đã diễn ra nhiều sự kiện lịch sử quan MTDTGPMN Việt Nam đã từng bám trụ trọng nên được công nhận là Di tích lịch giữa lòng nhân dân để tập hợp lực lượng sử - văn hóa cấp quốc gia tại Quyết định toàn dân trong kháng chiến. số 61/1999/QĐ-BVHTT ngày 13-09- - Di tích lịch sử - văn hóa Căn cứ 1999 của Bộ VHTT. Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng Ngoài các di tích kể trên, vùng đất hòa miền Nam (CPCMLTCHMN) Việt này còn nhiều di tích lịch sử khác gắn Nam: Ngày 06-6-1969, tại vùng căn cứ liền với cuộc kháng chiến giải phóng rừng Tà Nốt, một sự kiện lịch sử trọng miền Nam như di tích căn cứ Bời Lời, đại đã diễn ra, Mặt trận Dân tộc Giải chiến khu Dương Minh Châu, địa đạo An phóng miền Nam Việt Nam, cùng các lực Thới, địa đạo Lợi Thuận và nhiều di tích lượng yêu nước khác đã tiến hành Đại khác. Các căn cứ ở Bắc Tây Ninh nằm hội đại biểu quốc dân miền Nam, bầu ra trong tuyến các điểm liên hoàn của du CPCMLTCHMN Việt Nam. Ngày nay, lịch Tây Ninh. Từ thị xã Tây Ninh theo di tích căn cứ đặt tại Trảng A Lân, xã quốc lộ 22B tới cửa khẩu quốc tế Xa Tân Lập, huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh. Mát, trên đường đi du khách có thể ghé Di tích căn cứ đã được Bộ VHTT công thăm các di tích lịch sử như căn cứ Tua nhận xếp hạng cấp quốc gia tại Quyết Hai - Đồng Khởi, sân bay Thiện Ngôn, định số 3518/QĐ-BT ngày 4-12-1998. căn cứ Lò Gò - Xóm Giữa, sông Vàm Cỏ Năm 2000, công trình được đầu tư phục Đông Cùng với các tài nguyên điển hồi, tôn tạo, xây dựng trên diện tích đất hình trên, những di tích này hứa hẹn một rừng 60ha, được chia thành 2 phân khu tiềm năng to lớn trong việc phát triển loại 132
6. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Trọng Hiếu ___ hình du lịch về nguồn, một loại hình có trong những nơi có sức thu hút và đón xu hướng phát triển mạnh trong những lượng du khách lớn nhất không chỉ của năm gần đây. Tây Ninh mà cả vùng Đông Nam Bộ. 4. Thực trạng phát triển loại hình Trong năm 2012 đã đón hơn 2 triệu lượt du lịch về nguồn ở Tây Ninh khách đến với điểm du lịch núi Bà Đen Thực tiễn, trong nhiều năm qua, [5], phần lớn là vào dịp Hội xuân Núi Bà loại hình du lịch về nguồn đã và đang với mục đích tâm linh, tín ngưỡng là chủ phát triển theo chiều hướng tích cực yếu. Số du khách đến đây với mục đích trong hoạt động du lịch và đã đem lại về nguồn ngày càng tăng nhanh vào dịp những thành quả đáng ghi nhận cho tỉnh lễ hội và những ngày kỉ niệm chiến thắng Tây Ninh. Hệ thống di tích được đầu tư ở Tây Ninh. Hiện nay, khi mà loại hình tôn tạo, nâng cấp, cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch về nguồn đã có hướng phát triển du lịch được cải thiện, các dịch vụ du lịch kết hợp với du lịch tâm linh tại núi Bà ngày càng đáp ứng tốt hơn nhu cầu của Đen, thì lượng khách đến Tây Ninh có du khách, lượng khách du lịch nội địa gia chiều hướng tăng về số lượng, đa dạng về tăng, bước đầu thu hút được khách quốc thành phần du khách (cả khách nội địa và tế, góp phần nâng cao chất lượng đời khách quốc tế). sống của người dân ở những địa phương - Di tích đặc biệt Căn cứ Trung ương có di tích. Cục miền Nam: Căn cứ Trung ương Cục Những di tích đang được khai miền Nam là cơ quan đầu não của cách thác phát triển du lịch mạng miền Nam trong suốt cuộc kháng Trong nhiều năm qua cũng như chiến giải phóng dân tộc. Hầu hết khách hiện nay, lượng khách du lịch về nguồn du lịch về nguồn đến với Tây Ninh đều trong nước đến với Tây Ninh chủ yếu là có nhu cầu đến địa điểm này. Tuy nhiên, từ thị trường TPHCM và các tỉnh lân cận. do sự hạn chế về cơ sở hạ tầng cũng như Khách đa phần là học sinh, sinh viên, cựu thiếu các điểm vui chơi, giải trí nên du chiến binh hoặc cán bộ, công chức; các khách đến đây thường đi về trong ngày thành phần khác vẫn còn rất hạn chế. cũng như chi tiêu khá ít. Theo ước tính Khách du lịch quốc tế chủ yếu đến từ thị của Phòng quản lí và khai thác di tích, trường Cam-pu-chia, Mĩ, vì ở vị trí gần tuy mỗi năm có đến hàng chục nghìn và nhu cầu quay trở lại những địa điểm khách du lịch trong nước và kể cả khách có mối liên hệ với cuộc chiến tranh Việt quốc tế đến với di tích [7], nhưng việc Nam - Mĩ. Mặc dù vị thế của loại hình du khai thác di tích phục vụ mục đích kinh lịch này được đánh giá cao trong ngành tế chưa đặt ở vị trí quan trọng, doanh thu du lịch tỉnh, nhưng việc khai thác lợi thế từ bán sản phẩm du lịch hàng năm còn phát triển du lịch về nguồn tại các di tích thấp, chưa tương xứng với tiềm năng. lịch sử - văn hóa còn rất hạn chế, mới chỉ Căn cứ Trung ương Cục miền Nam tập trung vào một vài điểm chính, như: cùng với núi Bà Đen là hai trong số - Khu di tích núi Bà Đen: Là một những di tích ở Tây Ninh đang được khai 133
7. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 55 năm 2014 ___ thác chủ yếu cho loại hình du lịch về quan, chiêm ngưỡng trong một thời gian nguồn. Trong những năm qua, lượng ngắn và chi tiêu không đáng kể vì hầu khách đến có xu hướng tăng (cả số lượng như những nơi này chưa có các dịch vụ và thành phần), nhưng doanh thu còn rất cần thiết cho du khách. Việc khai thác khiêm tốn, đặc biệt là di tích Căn cứ phục vụ du lịch nhất là loại hình du lịch Trung ương Cục miền Nam. Nguyên về nguồn tại những điểm này chưa được nhân của tình trạng trên là do lãnh đạo quan tâm đúng mức nên giá trị du lịch địa phương, ngành chưa xem Trung ương được khai thác chưa nhiều mặc dù tiềm Cục như là một điểm du lịch cần đầu tư năng cho loại hình này là rất lớn. lớn, nên mới chỉ đầu tư ban đầu hoặc tôn Có thể thấy, loại hình du lịch về tạo, phục dựng lại một phần để tưởng nguồn ở Tây Ninh bên cạnh vấn đề chất niệm, ghi lại dấu ấn xưa, chưa chú trọng lượng sản phẩm du lịch và dịch vụ chưa đến vấn đề tạo sức thu hút du khách, giữ cao thì hoạt động xúc tiến, quảng bá du chân du khách; vì vậy, lượng khách quay lịch ở địa phương cũng chưa hiệu quả, lại các điểm du lịch, các điểm vui chơi, nhất là đối với các thị trường quốc tế. giải trí, sử dụng các dịch vụ du lịch còn Đây là nguyên nhân dẫn đến việc lượng ít. khách nước ngoài đến những địa danh - Những di tích khác: Nhìn vào thực này rất thấp, chỉ chiếm khoảng 1% so với trạng phát triển du lịch nói chung và loại lượng du khách đến đây trong cả năm [5]. hình du lịch về nguồn nói riêng ở Tây Các đề án tiếp thị, giới thiệu điểm đến, Ninh trong những năm qua, có thể thấy xác định thị trường, dòng khách gần như số lượng các điểm dịch vụ du lịch, các chưa có. Khách du lịch về nguồn chủ yếu điểm vui chơi, giải trí đi kèm còn khá ít, xuất phát từ nhu cầu cá nhân và các tổ phần lớn những “địa chỉ đỏ” mới đang ở chức đoàn thể với mục đích thăm lại dạng đầu tư ban đầu hoặc chỉ ở dạng tiềm chiến trường xưa, tưởng nhớ đồng đội năng. Ngoài di tích Trung ương Cục hay giáo dục thế hệ trẻ. miền Nam và núi Bà Đen đang được đầu Một trở ngại khác là hiện nay các tư khai thác và thu hút khách, các di tích doanh nghiệp lữ hành ở Tây Ninh cũng khác thì hầu như chỉ được tôn tạo với như ở TPHCM không mấy mặn mà khi tổ mục đích tưởng niệm là chủ yếu. Tại chức các tour du lịch này, vì cơ sở vật những điểm này, hoạt động dịch vụ quá chất còn yếu, chất lượng dịch vụ chưa đơn sơ, không có nhà hàng, dịch vụ phụ cao, sản phẩm du lịch nghèo nàn, nhân trợ và thường là du khách phải quay về lực phục vụ chưa chuyên nghiệp, hướng thị xã Tây Ninh mới có chỗ ăn, nghỉ. Do dẫn viên toàn tuyến tại các điểm hiểu biết vậy, những điểm này thường chỉ là các còn hạn chế về điểm đến. Bên cạnh đó, điểm phụ trợ nằm trên tuyến hành trình việc phân loại thị trường du lịch, liên kết, của du khách chứ không mang lại hiệu xây dựng chương trình tour của các quả kinh tế cao cũng như khả năng thu doanh nghiệp để tạo ra những sản phẩm hút khách. Khách du lịch chỉ ghé tham du lịch đặc thù, không trùng lắp chưa tốt, 134
8. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Trọng Hiếu ___ làm cho loại hình du lịch về nguồn chủ năm tiếp theo, nhằm thu hút khách trong yếu mang tính tự phát, rời rạc, thiếu sự nước và quốc tế. hoàn thiện trong kết nối tour, tuyến trên 5.2. Đầu tư phát triển hoàn thiện cơ sở lãnh thổ và liên lãnh thổ. hạ tầng vật chất kĩ thuật Trong bối cảnh đất nước mở cửa Trước hết, cần tập trung đầu tư xây hội nhập như hiện nay, Tây Ninh cần tập dựng hệ thống đường giao thông và trung đầu tư khai thác tối đa những thế phương tiện vận chuyển đến các điểm du mạnh từ các di tích lịch sử - văn hóa của lịch; khuyến khích doanh nghiệp đầu tư mình. Nếu phát triển loại hình du lịch về trọn gói vào các khu du lịch quy mô vừa nguồn thì chắc chắn sẽ tạo được nền và nhỏ, đặc biệt là hệ thống các di tích ở móng vững chắc cho du lịch Tây Ninh phía Bắc của tỉnh, đồng thời kêu gọi đầu phát triển, trở thành địa phương có du tư xây dựng cơ sở lưu trú các loại (khách lịch chiếm vị thế lớn trong du lịch vùng sạn cao cấp, khách sạn vừa và nhỏ) gần Đông Nam Bộ và các tỉnh phía Nam. các khu di tích, gần khu kinh tế cửa khẩu 5. Một số giải pháp phát triển loại (Xa Mát, Mộc Bài ) để du khách thuận hình du lịch về nguồn lợi và dễ dàng đến các điểm di tích. Để khai thác tiềm năng phát triển 5.3. Xúc tiến quảng bá du lịch loại hình du lịch về nguồn, tạo ra những Tận dụng tối đa các phương tiện sản phẩm du lịch chất lượng tốt, thu hút thông tin đại chúng, đặc biệt là ưu thế của ngày càng nhiều khách du lịch trong công nghệ thông tin để quảng bá và xúc nước và quốc tế, chúng tôi cho rằng các tiến các hoạt động du lịch nói chung, cơ quan quản lí địa phương, các ngành trong đó có loại hình du lịch về nguồn, chức năng cần nghiên cứu xem xét thực phối hợp các doanh nghiệp khai thác du hiện đồng bộ một số giải pháp sau: lịch trên địa bàn tỉnh xây dựng website về 5.1. Xây dựng đề án nghiên cứu tổng du lịch Tây Ninh một cách chuyên thể các di tích lịch sử cách mạng trên nghiệp để giới thiệu điểm đến. Các ngành địa bàn tỉnh chức năng trong tỉnh có thể phối hợp với Tỉnh Tây Ninh cần thực hiện điều tỉnh bạn Kông Pông Chàm (Cam-pu- tra, đánh giá tổng hợp tiềm năng phát chia) trong việc lồng ghép các chương triển du lịch về nguồn từ các di tích lịch trình, giới thiệu điểm đến, nhất là các sử cách mạng; phân tích hiện trạng phát điểm du lịch nằm dọc theo tuyến biên triển cùng những khó khăn, tồn tại trong giới phía Bắc của Tây Ninh. quá trình khai thác tài nguyên để phát 5.4. Hoàn thiện, bổ sung về cơ chế, triển loại hình du lịch này. Trên cơ sở đó, chính sách hợp lí đề xuất kế hoạch đầu tư trùng tu, tôn tạo Tỉnh cần bổ sung, điều chỉnh các di tích, nâng cấp cơ sở hạ tầng phục vụ chính sách và cơ chế ưu đãi, tạo điều kiện du lịch, nâng cao chất lượng sản phẩm và thuận lợi cho việc đầu tư vào các lĩnh vực thực hiện các hoạt động xúc tiến trong phát triển du lịch Tây Ninh, đặc biệt là giai đoạn từ nay đến năm 2015 và các loại hình du lịch về nguồn. Khuyến khích 135
9. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 55 năm 2014 ___ xã hội hóa trong công tác đầu tư, tôn tạo điểm du lịch về nguồn và bảo vệ di tích, tập trung tuyên truyền, Cộng đồng dân cư địa phương khuyến khích sự tham gia của cộng đồng chính là chủ nhân của các nguồn tài địa phương trong việc giữ gìn cảnh quan nguyên du lịch, và hơn ai hết, họ hiểu di tích, chứng cứ lịch sử, bảo vệ môi được giá trị của các di tích lịch sử đó. trường khai thác du lịch. Tuy nhiên hiện nay, khi tiến hành các dự 5.5. Thực hiện liên kết các tour, tuyến án trùng tu, bảo tồn các di tích cũng như nội địa và quốc tế tổ chức khai thác các nguồn tài nguyên, Cần xúc tiến việc kết nối tour với các di tích phục vụ phát triển du lịch, các địa phương xung quanh tới các điểm dường như vai trò của cộng đồng dân cư đến trong tỉnh và thông tuyến lữ hành địa phương chưa được chú trọng. Vì vậy, quốc tế sang Cam-pu-chia; liên kết với việc chia sẻ lợi ích với cộng đồng địa TPHCM cũng như nước bạn để hình phương, khuyến khích sự tham gia của thành các tuyến liên nội địa và quốc tế. cộng đồng dân cư vào các hoạt động du Tập trung cho các tuyến có triển vọng, lịch và cùng nhau giải quyết các mâu nhất là tuyến TPHCM – Thị xã Tây Ninh thuẫn nảy sinh trong quá trình phát triển - Xa Mát - Phnom penh - Angkor Vat với là hết sức cần thiết, nhằm đảm bảo việc những sản phẩm nổi bật là các di tích lịch bảo tồn và khai thác phát triển du lịch. sử, công trình kiến trúc, đáp ứng được Cùng với sự tăng trưởng của nền nhu cầu du khách tham quan, nghiên cứu, kinh tế đất nước và địa phương, chất mua sắm, tâm linh và về nguồn. lượng cuộc sống của người dân ngày 5.6. Phát huy thế mạnh, nâng cao vị càng được nâng cao; nhu cầu du lịch tăng thế của loại hình du lịch về nguồn mạnh về quy mô và chất lượng. Đó là cơ Cùng với những giải pháp nêu trên, sở, nền tảng để du lịch Tây Ninh tăng ngành chức năng tỉnh cần đặc biệt chú cường đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao trọng giá trị du lịch của các di tích, để du chất lượng những sản phẩm hiện có. lịch về nguồn trở thành loại hình du lịch Trước mắt, tỉnh cần nỗ lực tạo dựng một thu hút du khách, nhất là đối với những số thương hiệu sản phẩm du lịch mang người muốn về thăm chiến trường xưa, đặc trưng của địa phương theo các hướng hay muốn nghiên cứu tìm hiểu lịch sử. Di chủ đạo là du lịch tâm linh, về nguồn và tích lịch sử không chỉ là nơi tưởng niệm du lịch sinh thái; trong đó, loại hình du ghi dấu những chiến công xưa mà còn có lịch về nguồn sẽ chiếm vị thế cao với thế giá trị hấp dẫn du khách mang lại hiệu mạnh nổi trội từ những tiềm năng của quả kinh tế cho địa phương, tích lũy tỉnh. nguồn kinh phí phục vụ trùng tu, bảo tồn 6. Kết luận di tích, nâng cao chất lượng cuộc sống Tây Ninh là một tỉnh nằm ở cửa của cộng đồng địa phương nơi có di tích. ngõ phía Tây của vùng kinh tế trọng điểm 5.7. Khai thác và phát huy hiệu quả phía Nam, lại là tỉnh có lợi thế để phát lao động địa phương phục vụ tại các triển du lịch. Đặc biệt là thế mạnh về phát 136
10. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Trọng Hiếu ___ triển du lịch về nguồn. Với số lượng khá của hoạt động du lịch về nguồn. Những lớn các di tích lịch sử, cách mạng gắn với thế mạnh đã được khẳng định, cùng sự lịch sử dựng nước và giữ nước hàng ngàn đánh giá đầy đủ về hiện trạng và hệ thống năm, những công trình văn hóa độc đáo, những giải pháp hợp lí như đã trình bày ở danh thắng nổi tiếng, nên khi đến đây, du trên sẽ giúp cho hoạt động du lịch về khách sẽ được tham dự các lễ hội văn hóa nguồn có vị thế độc tôn trong phát triển tâm linh mang màu sắc riêng, thực hiện du lịch tỉnh. Trong tương lai không xa, các hành trình về nguồn với các hoạt du lịch về nguồn sẽ trở thành một trong động thăm lại các căn cứ chiến trường những loại hình du lịch chủ đạo không xưa, chiến khu cách mạng vang danh một chỉ ở Tây Ninh mà còn đối với vùng thời, đặc biệt với khu Căn cứ Trung ương Đông Nam Bộ, các tỉnh phía Nam và cả Cục miền Nam được ví như là Việt Bắc nước. đối với Hà Nội [7] sẽ là một “địa chỉ đỏ” TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Cục Thống kê tỉnh Tây Ninh (2012), Niên giám thống kê từ năm 2000 đến 2012. 2. Nguyễn Ngọc Dũng (1999), Địa lí Tây Ninh giảng dạy trong trường phổ thông, Nxb Giáo dục Việt Nam. 3. Nguyễn Trọng Hiếu (2011), Phát triển du lịch tỉnh Tây Ninh thời kì hội nhập, Luận văn Thạc sĩ Địa lí Trường Đại học Sư phạm TPHCM. 4. Nguyễn Trọng Hiếu (2013), “Khai thác hợp lí thị trường khách du lịch từ sản phẩm du lịch của tỉnh Tây Ninh”, Tạp chí Khoa học Trường Đại học Sư phạm TPHCM, (44), tháng 3-2013. 5. Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch Tây Ninh (2012), Báo cáo hàng năm và kế hoạch năm tiếp theo, từ năm 2009 đến 2012. 6. Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch Tây Ninh (2009), Điều chỉnh quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Tây Ninh đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020. 7. Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch Tây Ninh (2012), Tài liệu thuyết minh Căn cứ Trung ương cục Miền Nam. (Ngày Tòa soạn nhận được bài: 18-12-2013; ngày phản biện đánh giá: 22-01-2014; ngày chấp nhận đăng: 18-02-2014) 137