Tài liệu Chăm sóc bệnh nhân suy thận mạn
8 trang
01/04/2025
30
Bạn đang xem tài liệu "Tài liệu Chăm sóc bệnh nhân suy thận mạn", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Tài liệu đính kèm:
- tai_lieu_cham_soc_benh_nhan_suy_than_man.pdf
Nội dung text: Tài liệu Chăm sóc bệnh nhân suy thận mạn
- CHĂM SĨC B NH NHÂN SUY TH N M N I. B NH TH N M N LÀ GÌ ? B nh th n m n là khi b nh nhân b m t ch c năng th n d n d n và thư ng là vĩnh vi n. Quá trình này di n ti n t t , thư ng t vài tháng đ n vài năm ð l c c u th n (Glomerular filtration rate – GFR)là gì ? ð l c c u th n là phương ti n cơ b n đ di n t tồn b ch c năng c a th n. Khi b nh th n ti n tri n GFR s gi m. GRF bình thư ng trong kho ng 100 – 140 mL/phút nam và 85 – 115 mL/ phút n và gi m đi theo tu i h u h t m i ngư i Tính đ thanh th i creatinine theo cơng th c Schwartz: Chi u cao(cm) x 0,55 (x 0,45 : tr nhũ nhi < 1 tu i) ð thanh l c crếtinine = Creatinin (mg/dl) (ml/phút) II. CÁC GIAI ðO N C A B NH TH N M N B nh th n m n đư c chia thành 5 giai đo n theo đ l c c u th n. B nh th n m n giai đo n 5 cịn đư c g i là suy th n m n giai đo n cu i, khi đĩ g n như tồn b th n b m t ch c năng và b nh nhân c n ph i đi u tr thay th th n đ cĩ th ti p t c cu c s ng GIAI ðO N STM GFR (ml/phút) ðI U TR 1 > 90 ði u tr b o t n 2 60 – 89 ði u tr b o t n 3 30 – 59 ði u tr b o t n 4 15 – 29 ði u tr b o t n, chu n b l c máu, ghép th n 5 <15 ði u tr thay th th n: l c máu, ghép th n 1
- III. NGUYÊN NHÂN NHĨM B NH % B nh c u th n 33 B nh ni u khoa 25 B nh th n di truy n 16 Thi u s n b t s n th n 11 B nh m ch máu th n 5 Khác 10 IV. LÂM SÀNG Th n là m t cơ quan r t kỳ di u. Chúng cĩ kh năng làm vi c bù tr khi g p v n đ v ch c năng, vì v y b nh th n m n cĩ th ti n tri n m t cách âm th m mà khơng cĩ tri u ch ng gì trong m t th i gian dài cho đ n khi ch c năng th n ch cịn m c t i thi u B nh nhân đ u khơng cĩ tình tr ng gi m lư ng nư c ti u ngay c khi b nh th n đã ti n tri n n ng B nh th n m n cĩ th nh hư ng đ n m i cơ quan trong cơ th ( Tim M ch, Hơ H p, Tiêu Hĩa, H Cơ Xương) 1. H TIÊU HĨA − M t m i và suy như c − Chán ăn, bu n nơn và nơn do đ c ch t c a urê máu cao − Xu t huy t tiêu hĩa (do Heparin, các thu c kích thích d dày, r i lo n đơng máu) − Tiêu ch y do ru t b kích thích − Táo bĩn do dùng thu c k t h p phosphate 2. H TH N KINH CƠ − B nh lý não: đau đ u, khĩ ng , m t t p trung; co gi t, co rút chi − B nh lý th n kinh: H i ch ng bàn chân khơng ngh C m giác b ng rát bàn chân Y u 2 chi C 2 b nh lý trên đ u do đ c ch t c a urê máu cao, m t cân b ng đi n gi i và toan chuy n hĩa 3. H TIM M CH − Lo n nh p tim do tăng K + máu − Tăng huy t áp, đau ng c do mu i và nư c 4. H HƠ H P − Phù ph i c p − Th nhanh và sâu do toan chuy n hĩa 2
- 5. H T O MÁU: Thi u máu − Do gi m s n sinh h ng c u: thi u Fe, thi u vitamin, gi m erythropoietin c a th n − Do tăng phá h y h ng c u: tán huy t − Do m t máu trong quá trình CTNT 6. DA − X m da do tích t s c t khơng th i ra đư c − Nh t nh t do thi u máu − Khơ do gi m ho t đ ng c a tuy n m hơi và tuy n bã − Ng a do l ng đ ng calcium, phosphate − B m da do r i lo n đơng máu 7. H CƠ XƯƠNG − ðau và d b g y xương − Cịi xương, lùn − Bi n d ng chi V. C N LÂM SÀNG − T ng phân tích nư c ti u − ð m ni u, ion đ ni u, creat ni u 24h − Ure creat / máu tăng − Ion đ /máu: Kali tăng, calci gi m, photpho tăng − Cơng th c máu: Hb gi m, h ng c u gi m − Khí máu đ ng m ch − Thi u Fe − Ferritine, đ bão hịa Transferrine − Siêu âm b ng : th n teo, th n đa nang, − Siêu âm tim: dày giãn th t trái − Siêu âm Doppler đ ng m ch th n − Soi đáy m t − Sinh thi t th n: trong trư ng h p khơng xác đ nh đư c nguyên nhân gây b nh − X quang ph i, xương bàn tay và c ng tay − ðo đi n tim VI. ðI U TR 1. ði u tr b o t n: Làm ch m s phát tri n c a b nh b ng thu c và ch đ ăn ði u tr nguyên nhân và các y u t nguy cơ: tiêu ch y, ĩi, nhi m trùng Thay th ch c năng th n b m t ði u tr và gi m kh năng xu t hi n bi n ch ng 3
- 2. ði u tr thay th th n: Khi m c l c c u th n gi m dư i 10ml/phút, ngồi các phương pháp đi u tr b o t n như trên, đ đ m b o s s ng cho ngư i b nh c n thi t ph i đi u tr thay th th n 4
- VII. QUY TRÌNH CHĂM SĨC Nh n đ nh: 1. H i: − Chán ăn, bu n nơn và nơn ? − Ng a ? d b b m? Ch y máu cam? − ðau đ u , chĩng m t, thay đ i tính tình ? − C m th y m c ti u thư ng xuyên, đ c bi t vào bu i t i? − C m th y n ng vùng quanh m t ? Sưng chân? Phù m m, n lõm 2. Quan sát và khám: − Cao huy t áp − Lơ mơ, hơn mê − Da niêm xanh − Lo n dư ng xương, bi n d ng chi, lùn − Suy dinh dư ng − S lư ng nư c ti u/ ngày: thi u ni u khi lư ng NT < 1ml/kg/h, vơ ni u khi lư ng NT < 0,5ml/kg/h, màu s c, tính ch t Ch n đốn đi u dư ng: • Cao huy t áp , phù do dư mu i, nư c • Lơ mơ, hơn mê do tích t các ch t th i ho c các ch t đ c t nư c ti u lên não • Da niêm xanh do thi u máu • Nơn, bu n nơn do h natri máu, tăng ure máu • Suy dinh dư ng do chán ăn, bu n nơn, do ch đ ăn h n ch • R i lo n nh p tim do tăng K + máu • Lo n dư ng xương bi n d ng chi, lùn do calci gi m, photpho tăng Can thi p đi u dư ng: 1. Cao huy t áp , phù do dư mu i, nư c − Theo dõi d u hi u sinh t n, chú ý huy t áp − Theo dõi huy t áp thư ng xuyên và cho b nh nhân u ng thu c h HA theo y l nh − N u b nh nhân phù nhi u c n theo dõi sát các d u hi u c a phù ph i c p (ho, kh c b t h ng, huy t áp cao..) − H n ch lư ng nư c nh p: nư c nh p = lư ng nư c ti u hơm trư c + 200ml / ngày (nư c m t khơng nhìn th y) − Theo dõi lư ng nư c xu t nh p m i ngày đ đi u ch nh lư ng nư c vào cơ th − Cho tr u ng thu c l i ti u theo y l nh vào bu i sáng và chi u đ tránh gây m t ng − Ăn l t theo ch đ dinh dư ng ho c h n ch ăn th c ăn cĩ mu i: 5 6 gram mu i/ ngày # 1 mu ng cà phê ( n u HA khơng cao cĩ th cho bé ăn mu i r ng rãi hơn) 5
- − C n gi huy t áp dư i 130/80 mmHg. Ki m sốt HA cũng cĩ th làm ch m di n ti n c a b nh 2. Lơ mơ, chống váng do ure, creatinin tăng cao − H n ch protein ăn hàng ngày − Hư ng d n b nh nhân ch n th c ăn cĩ giá tr dinh dư ng cao như s a dành cho b nh nhân suy th n m n, tr ng cĩ nhi u acid amin d tiêu hĩa 3. Da niêm xanh do thi u máu − Do erythropoietin đư c s n xu t ch y u th n nên vi c thi u h t erythropoietin trong suy th n m n gây ra thi u máu h u h t b nh nhân − Erythropoietin (thu c t o máu Eprex ho c Neorecormon) đư c dùng c đư ng tiêm tĩnh m ch và tiêm dư i da nh ng b nh nhân suy th n m n theo y l nh − ð m b o b nh nhân u ng thu c Fe đ thì Erythropoietin m i cĩ tác d ng t t vì Fe là nguyên nhân gây kháng EPO − Theo dõi và phát hi n s m tình tr ng nhi m trùng và nhi m lao c a BN suy th n m n vì cĩ th gây kháng EPO 4. Ch đ dùng thu c gi m các bi n ch ng c a b nh Thu c phịng ng a lo n dư ng xương do th n, tránh táo bĩn và tăng K + máu − Lo n dư ng xương: xương d gãy, đau nh c, cịi xương, bi n d ng chi, lùn do canxi gi m, photpho tăng − Nhai calci D trong b a ăn đ b t gi phospho − Imecal u ng vào bu i t i giúp tăng h p thu calci và gi m phospho trong máu − U ng Resonium A 10gr/gĩi pha chung v i Sorbitol 5gr/gĩi theo y l nh BS Thu c h huy t áp − Theo dõi huy t áp thư ng xuyên − Theo dõi th i gian u ng thu c h áp c a b nh nhân Tác d ng ph S l n u ng Nhĩm thu c Tên thu c (n u cĩ) trong 24h Captopril 2 – 3 Nhĩm c ch men chuy n Gi kali Enalapril 1 – 2 Nifedipine 2 – 3 Nhĩm c ch calci Amlor 1 – 2 Nhĩm l i ti u Furosemid Gi m kali 1 – 2 Khơng dùng cho BN cĩ suy tim đi Nhĩm c ch α, β Trandate 1 – 2 kèm vì làm gi m ch c năng cơ tim c ch th th Lostad Gi kali 2 – 3 6
- 5. Ch đ dinh dư ng − Nguyên t c: c n gi cho tr khơng suy dinh dư ng, khơng cao huy t áp, khơng tăng kali máu ( K + >5,5) − Trong th i gian đi u tr b o t n: ăn ít đ m, ch y u là đ m cĩ giá tr sinh h c cao, đ acid amin thi t y u, t l h p thu cao ( là đ m cĩ nhi u acid amin c n thi t cho cơ th , thư ng cĩ trong đ ng v t như th t heo, th t gà, cá, tơm ,tr ng...): 1g/kg/ngày − Khi l c máu : đư c ăn nhi u đ m hơn − Ăn th c ăn giàu năng lư ng, đ m b o đ nhu c u dinh dư ng (đ các thành ph n: ch t đ m, ch t b t, ch t béo, ch t xơ..) − Ch t b t: cơm,mì, bún, ph , khoai. Tăng cư ng các mĩn chiên, xào: cơm chiên, mì xào, khoai chiên − Ch t béo: nên ăn d u, bơ th c v t. S a tr ng 1 ly − Rau: tránh nh ng rau màu xanh đ m vì cĩ nhi u kali (ngâm nư c 2 gi s gi m 50% K +), khơng ăn các h t khơ như h t đi u, nho khơ, đ u ph ng − Qu : nên ăn nh ng qu ch a ít kali ( thanh long, nhãn, vú s a) 100 gr/l n. Nh ng qu nhi u kali ( xồi, thơm, mít ): 50gr/ l n. Qu ch a r t nhi u kali ( chu i, cam, s u riêng): 30gr/l n − Khơng u ng nư c cam, chanh, t c, d a vì ch a nhi u K+ − Ăn th c ăn nhi u vitamin và y u t vi lư ng, ch ng thi u máu như cà r t, b p c i, c i xoong... (Cơ th b n c n 26 ch t dinh dư ng thi t y u đ t n t i (vit A, B. C. D, E, K) , đ ĩ là nh ng ch t mà cơ th khơng th t t o ra, b sung nh ng ch t dinh dư ng này thơng qua th c ph m b n ăn ho c nh ng ch t b sung dinh dư ng. Các y u t vi lư ng c n thi t cho cu c s ng như Fe, Zn, I t ) − ð m b o cân b ng nư c, đi n gi i ( mu i, ít toan, đ calci, ít phospho ) TĨM L I: B nh nhân Suy th n m n c n theo dõi Huy t áp Cân n ng Ch đ ăn u ng Lương nư c ti u (n u cĩ) Ngh ngơi, v n đ ng sinh ho t nh nhàng VIII. PHỊNG B NH GIÁO D C S C KH E − Gi i thích cho b nh nhân và gia đình lý do h n ch m t s th c ăn và lư ng d ch nh p vào − V sinh răng mi ng đ gi m khơ mi ng,giúp c i thi n kh u v − Khuy n khích b nh nhân ngh ngơi, gi i trí giúp b nh nhân khơng chú ý vào vi c h n ch th c ăn và d ch − Theo dõi cân n ng b nh nhân hàng ngày giúp theo dõi tình tr nh dinh dư ng − Lo i tr nh ng y u t nguy cơ d n đ n b nh lý th n, ti t ni u như ch đ sinh ho t cá nhân, v sinh, ăn u ng, s d ng thu c đ c v i th n. − Phát hi n s m b nh lý th n, ti t ni u b ng thăm khám lâm sàng, protein ni u, đi u tr tri t đ b nh lý th n ti t ni u 7
- − Khi đã cĩ suy th n m n: xác đ nh nguyên nhân, đi u tr cĩ hi u qu đ lo i tr b nh lý nguyên nhân d n đ n suy th n m n giai đo n cu i, lo i tr các y u t làm ti n tri n nhanh c a suy th n − Tuy n truy n , giáo d c ngư i dân khám s c kh e đ nh kỳ phát hi n s m b nh th n − Khi cĩ tri u ch ng l như đau vùng th t lưng, ti u máu, da niêm xanh, suy dinh dư ng nên đi khám ngay − Tái khám đúng h n và tuân th nghiêm ng t ch đ đi u tr và ch đ dinh dư ng 8
