Ảnh hưởng của sự thay đổi khí hậu đến phát triển bền vững

Nội dung text: Ảnh hưởng của sự thay đổi khí hậu đến phát triển bền vững

1. HỘI THẢO QUỐC TẾ: PHÁT TRIỂN KINH TẾ VÀ KINH DOANH BỀN VỮNG TRONG ĐIỀU KIỆN TOÀN CẦU HÓA 393 ẢNH HƯỞNG CỦA SỰ THAY ĐỔI KHÍ HẬU ĐẾN PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Nghiêm Văn Bảy* TÓM TẮT: Biến đổi khí hậu tạo ra những thay đổi lớn trong tất cả các lĩnh vực của nền kinh tế, đặc biệt là trong nông nghiệp cho thực vật, động vật, rừng, nguồn lợi thủy sản, động vật và vi sinh vật. Tất cả các kịch bản biến đổi khí hậu được xem xét đều dẫn đến làm giảm sútnăngsuất lúa mì và ngô và chăn nuôi, với hậu quả là ảnh trực tiếp đến vấn đề dinh dưỡng toàn cầu. Biến đổi khí hậu có thể làm giảm đáng kể sản lượng ngũ cốc và chăn nuôi. Nông nghiệp và chăn nuôi là một trong những ngành kinh tế nhạy cảm với khí hậu ở các nước đang phát triển, trong khi cộng đồng nông thôn dễ bị tổn thương hơn trước tác động bất lợi của biến đổi khí hậu. Biến đổi khí hậu là có thật và đang xảy ra. Trong bối cảnh này, quản lý rủi ro trong việc quản lý các tác động của biến đổi khí hậu là một đòn bẩy hữu ích và cực kỳ quan trọng. Từ khóa: biến đổi khí hậu, nghèo đói, bất ổn kinh tế, quản lý rủi ro, các biện pháp phòng ngừa. A B S T R A C T: Climate change creates major changes in all sectors of the economy, especially in agriculture for plants, animals, forests, aquatic resources, animals and microorganisms. All climate change scenarios under consideration lead to a decline in wheat and maize yields and livestock, with a direct impact on global nutrition. Climate change can significantly reduce grain and livestock production. Agriculture and animal husbandry are one of the climate-sensitive industries in developing countries, while rural communities are more vulnerable to the adverse effects of climate change. Climate change is real and happening. In this context, managing risk in managing the impacts of climate change is a useful and extremely important lever Key words: climate change, poverty, economic instability, risk management, preventive measures 1. GIỚI THIỆU Biến đổi khí hậu là một thực tế đang trở nên tồi tệ hơn tại mọi thời điểm và là do tiêu thụ nhiên liệu (dầu, carbon và khí đốt) thay vì năng lượng tái tạo. Loại năng lượng được sử dụng ngày nay dựa trên việc đốt nhiên liệu hóa thạch. Ở châu Âu, biến đổi khí hậu có tác động tiêu cực đến tất cả các khu vực: tăng nguy cơ lũ lụt, hạn hán, xói mòn do mưa lớn và nước biển dâng, làm tan chảy sông băng ở vùng núi, tuyết rơi thấp, tuyệt chủng loài và suy thoái môi trường tự nhiên, thiếu nước uống, tăng nguy cơ hỏa hoạn và giảm tài nguyên thực vật tự nhiên. Nếu chúng ta thực sự muốn tránh tất cả những thảm họa do biến đổi khí hậu, việc khai thác tài nguyên hydrocarbon phải được dừng lại. Nếu không, hậu quả sẽ rất khủng khiếp: thay đổi hệ sinh thái, ảnh hưởng đến phân phối nước uống, bệnh lây lan, hiện tượng khí tượng bất thường(xem [1]). Hành động đầu tiên để * Học viện Tài chính, Đức Thắng, Bắc Từ Liêm, Hà Nội, Việt Nam. Email: nghiemvanbay@hvtc.edu.vn
2. 394 HỘI THẢO QUỐC TẾ: PHÁT TRIỂN KINH TẾ VÀ KINH DOANH BỀN VỮNG TRONG ĐIỀU KIỆN TOÀN CẦU HÓA chống lại hiện tượng này diễn ra vào năm 1992 tại Rio de Janeiro bằng cách ký Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu, được phê chuẩn ở nước ta bởi Luật số 24/1994, theo đó, 194 quốc gia ký kết đã đồng ý hành động lâu dài nhằm ổn định nồng độ khí nhà kính trong khí quyển ở mức độ ngăn chặn ảnh hưởng nguy hiểm của con người đối với hệ thống khí hậu (xem [2]). Theo các chuyên gia, sự thay đổi khí hậu thể hiện mối đe dọa không thể đảo ngược đối với toàn bộ hành tinh, do đó, việc áp dụng các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính, xem xét tôn trọng các mục tiêu và nguyên tắc của Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu và của Nghị định thư Kyoto, là một thành phần cơ bản của chính sách quốc gia về miền biến đổi khí hậu. Biến đổi khí hậu đã tác động và sẽ ngày càng ảnh hưởng đến an ninh lương thực và dinh dưỡng, thông qua các tác động đến hệ sinh thái nông nghiệp, nó ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp, người dân và sức khỏe nói chung(xem [3]). (Nguồn: [4]) Hình 1. Tổng phác thải CO2 toàn cầu 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Khái niệm về rủi ro cho đến nay vẫn là vấn đề còn nhiều tranh cãi. Ở các lĩnh vực nghiên cứu khác nhau, rủi ro được định nghĩa khác nhau gắn với những nguyên tắc của lĩnh vực đó như: toán học, kinh tế, tài chính, kinh doanh Rủi ro gắn với xác suất: Theo quan điểm này, rủi ro là một tổ hợp những sự ngẫu nhiên có thể đo lường được bằng xác suất. Điều này cũng được đề cập đến trong khái niệm của Tổ chức tiêu chuẩn hóa thế giới (ISO - International Organization for Standardization) về rủi ro, đó sự kết hợp giữa xác suất xảy ra một sự kiện và những hậu quả tiêu cực hoặc tích cực của sự kiện đó. Nếu xác suất mất mát là 0 thì không có rủi ro. Rủi ro và đe dọa: Trong một số trường phái, rủi ro và đe dọa là hai phạm trù riêng biệt. Đe dọa (hazard) là một sự kiện có xác suất xảy ra thấp nhưng với hậu quả lớn, các nhà phân tích khó có thể đánh giá được xác suất. Rủi ro (risk) được định nghĩa là sự kiện có xác suất xảy ra cao hơn, nhưng không có đủ thông tin để đánh giá cả xác suất và hậu quả xảy ra. Rủi ro gắn với kết quả xảy ra: Một số định nghĩa về rủi ro có xu hướng tập trung vào các viễn cảnh suy thoái (kết quả xấu), trong khi một số khác lại mở rộng hơn và xem xét tất cả các khả
3. HỘI THẢO QUỐC TẾ: PHÁT TRIỂN KINH TẾ VÀ KINH DOANH BỀN VỮNG TRONG ĐIỀU KIỆN TOÀN CẦU HÓA 395 năng có thể của rủi ro (kết quả xấu hoặc tốt). Cụ thể, dưới góc độ kinh tế học, những nhà nghiên cứu theo quan điểm truyền thống cho rằng rủi ro là khả năng điều gì đó xấu xảy ra: sự nguy hiểm xảy ra thiệt hại hoặc thua lỗ. Tuy nhiên, theo trường phái hiện đại, rủi ro có thể mang lại may mắn, hiệu quả, thuận lợi (kết quả tốt, còn gọi là rủi ro ngược); nhưng cũng có thể mang lại tai họa, thiệt hại, khó khăn (kết quả xấu, còn gọi là rủi ro xuôi). Các nhà tài chính lại cho rằng rủi ro là những gì xảy ra trong tương lai không đươc như mong muôn hay kỳ vọng, kết quả có thể gây tổn thất nhất định. Khái niệm quản trị rủi ro (Risk Management) chính thức xuất hiện vào đầu những năm 1950 trên thế giới. Theo đó, các nhà nghiên cứu thường đồng nhất một cách đơn giản quản trị rủi ro là việc xem xét từng loại rủi ro đối với doanh nghiệp từ đó thực hiện phòng hộ (Hedging) rủi ro thông qua các hợp đồng bảo hiểm hoặc các công cụ phái sinh (Derivatives). Nghiên cứu của Robert Mehr và Bob Hedges (1963) (xem [13]) đã tạo ra một bước ngoặt trong lĩnh vực nghiên cứu về QTRR bằng việc tổng kết các quan niệm trước đây về QTRR và đưa ra một định nghĩa mới về vấn đề này. Theo đó, quản trị rủi ro là một quy trình xem xét đánh giá toàn diện các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp để nhận biết những nguy cơ tiềm ẩn có thể tác động xấu đến các mặt hoạt động của doanh nghiệp, trên cơ sở đó sẽ đưa ra các giải pháp ứng phó, phòng ngừa phù hợp với từng nguy cơ [12]. Nghiên cứu của Clup (2002) (xem [14]) đã cụ thể hóa quy trình QTRR bao gồm các bước cơ bản: nhận diện rủi ro, phân tích đánh giá rủi ro, phân loại xếp hạng, báo cáo rủi ro, xử lý rủi ro và giám sát rủi ro. Quy trình này sẽ giúp giảm thiểu những ảnh hưởng tiêu cực của rủi ro (Xem thêm [5]).Một biến cố hay một sự kiện, được ký hiệu là A, có thể được coi là một yếu tố rủi ro nếu hai điều kiện sau đây được đáp ứng đồng thời: 0 < P (A) <1 (1) L(A) = 0 (2) Trong đó, P(A) là xác suất của một sự kiện Axảy ra. E(A) là ảnh hưởng của sự kiện A đến các đối tượng. L(A) là giá trị quy theo tiền của E(A). Quản lý rủi ro là một quá trình theo chu kỳ, với một số giai đoạn riêng biệt: xác định rủi ro, phân tích rủi ro và phản ứng với rủi ro. Trong giai đoạn xác định rủi ro, các mối nguy tiềm ẩn, ảnh hưởng và xác suất xảy ra của chúng được đánh giá, để quyết định rủi ro nào phải được ngăn chặn. Thực tế, ở giai đoạn này, tất cả các yếu tố thỏa mãn điều kiện (1) và (2) được xác định. Ngoài ra, các rủi ro không nhất quán được loại bỏ, có nghĩa là các yếu tố rủi ro với xác suất giảm xảy ra hoặc có ảnh hưởng không đáng kể. Điều này có nghĩa là những yếu tố mà P(A) hoặc L(A) có xu hướng bằng 0 có thể bị bỏ qua. Do đó, theo định nghĩa được thiết lập trong miền rủi ro có thể được xác định là một vấn đề (tình huống, sự kiện, v.v ) chưa xảy ra, nhưng có thể xảy ra trong tương lai, trong trường hợp đó có được kết quả trước đó thiết lập có nguy cơ xảy ra. Trong tình hình đầu tiên, nguy cơ đại diện cho một mối đe dọa, và trong những tình huống thứ hai, nguy cơ đại diện cho một cơ hội. Rủi ro thể hiện sự không chắc chắn trong việc đạt được kết quả mong muốn và nên được xem là sự kết hợp giữa xác suất và tác động (xem [6]). Để xác định các rủi ro
4. 396 HỘI THẢO QUỐC TẾ: PHÁT TRIỂN KINH TẾ VÀ KINH DOANH BỀN VỮNG TRONG ĐIỀU KIỆN TOÀN CẦU HÓA liên quan đến biến đổi khí hậu, cần xác định và liệt kê các hoạt động diễn ra ở cấp độ của một thực thể, khu vực địa lý, ngành kinh tế, nói chung bất cứ nơi nào có sự can thiệp có thể có hậu quả. Có một số giai đoạn trong việc xác định rủi ro: • Thống kê các hoạt động (đòi hỏi kiến thức​​ tốt về lĩnh vực đang xem xét); • Liên kết của một hoặc nhiều rủi ro cho từng hoạt động; • Định lượng rủi ro dựa trên hai chỉ số: tác động và xác suất; • Xếp hạng rủi ro: cao, trung bình, thấp; • Phân tích rủi ro, đặc biệt là những sự kiện có rủi ro cao. Dựa trên phân tích rủi ro được thực hiện liên quan đến những thay đổi khí hậu xảy ra, việc xác định các rủi ro chính đã được thực hiện. Các rủi ro bao gồm: • Trái đất đang nóng lên, ảnh hưởng đến biến đổi khí hậu, • Tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu trở nên nguy hiểm và hậu quả lớn là đối với xã hội và nền kinh tế của chúng ta; • Hậu quả của biến đổi khí hậu là: tăng nhiệt độ trung bình ở cấp độ toàn cầu, tăng mực nước biển, giảm nhiệt độ băng hà và sự gia tăng rõ rệt về tần suất của các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt; • Theo các nghiên cứu, biến đổi khí hậu tạo ra chi phí cho mọi cư dân trên toàn cầu ở mức khoảng 14% mức tiêu thụ trung bình; • Thay đổi khí hậu được nhiều chuyên gia trong lĩnh vực này coi là mối đe dọa chính cho sự ổn định và an ninh toàn cầu; • Ở châu Âu, người ta đã quan sát thấy sự gia tăng về mức độ và cường độ mưa, các đợt nắng nóng với tần suất và thời gian gia tăng và tình trạng hạn hán ở miền nam châu Âu ngày càng trầm trọng hơn. Đồng thời, ở trung và bắc Âu có thể được quan sát thấy lượng mưa ngày càng tăng, dẫn đến lũ lụt dữ dội trên các dòng nước và khu vực ven biển. Các sự kiện thời tiết cực đoan ngày càng liên quan đến biến đổi khí hậu (xem [7]). (Nguồn: Cinc-union / topic_ro, [8]) Hình 2. Tổng lượng khí thải nhà kính từ 28 nước thành viên EU năm 2012
5. HỘI THẢO QUỐC TẾ: PHÁT TRIỂN KINH TẾ VÀ KINH DOANH BỀN VỮNG TRONG ĐIỀU KIỆN TOÀN CẦU HÓA 397 Khả năng xác định trước các rủi ro lớn, trong tình huống đề cập đến biến đổi khí hậu với sự trợ giúp của quản lý rủi ro, có thể giúp ngăn chặn sản xuất của họ, thông qua các biện pháp được thiết kế để giảm thiểu hoặc thậm chí loại bỏ các tác động tàn phá của các yếu tố dẫn đến biến đổi khí hậu ở cấp độ Trái đất. 3. THẢO LUẬN Ngăn chặn biến đổi khí hậu là kết quả của phân tích rủi ro: Bên cạnh những lợi ích rõ ràng, tránh sự bất ổn, mất an ninh và chi phí gia tăng của biến đổi khí hậu, còn có những lợi ích kinh tế và chiến lược, nhưng cũng có những lợi ích xã hội lớn có thể dẫn đến từ các biện pháp đầy tham vọng để giảm phát thải khí nhà kính. • Áp dụng trên thị trường toàn cầu các biện pháp trong các lĩnh vực hàng hóa và dịch vụ xanh đã dẫn đến lượng khí thải carbon thấp đạt hơn 4.000 tỷ € và liên tục tăng với hơn 4% mỗi năm. Những khía cạnh này biến nó thành một trong những lĩnh vực năng động và thịnh vượng nhất trên toàn cầu. • Các biện pháp tích cực nhất trong lĩnh vực chống biến đổi khí hậu được thực hiện đầu tiên ở châu Âu trước nhu cầu ngày càng tăng đối với hàng hóa và dịch vụ xanh và với hàm lượng carbon dioxide thấp, ở cấp độ toàn cầu. • Ngoài ra, các biện pháp tích cực đã, đang và sẽ mang đến cho châu Âu một lợi thế về đổi mới và phát triển các công nghệ tiên tiến, do đó duy trì khả năng cạnh tranh của môi trường công nghiệp và kinh doanh. Điều này có thể đạt được bằng cách đưa ra thị trường các công nghệ carbon thấp, với hiệu suất tốt nhất trên toàn thế giới. • Thiết lập các biện pháp rõ ràng và sớm về các chính sách thay đổi khí hậu sẽ chấm dứt sự không chắc chắn hiện tại làm trì hoãn các khoản đầu tư vào ngành năng lượng mà chúng ta cần khẩn cấp và điều đó sẽ giúp thúc đẩy nền kinh tế của chúng ta, cũng như phát triển cơ sở hạ tầng hiện đại và cạnh tranh với lượng carbon thấp khí thải. • Các biện pháp tích cực trong lĩnh vực thay đổi khí hậu cũng cần thiết để tăng cường an ninh năng lượng. Chúng ta có thể thấy sự suy giảm tài nguyên nhiên liệu hóa thạch ở châu Âu, một khía cạnh biến đổi chúng ta ở một trong những khu vực phụ thuộc nhiều nhất vào việc nhập khẩu các loại nhiên liệu này. Hiện tại, châu Âu nhập khẩu hơn 80% lượng dầu cần thiết và hơn 60% lượng khí tự nhiên cần thiết. Dự báo của Cơ quan Năng lượng Quốc tế cho thấy đến năm 2035, chúng sẽ tăng lên 95% đối với dầu và 80% đối với khí tự nhiên. Hơn nữa, nhu cầu năng lượng toàn cầu đang tăng lên liên tục, khía cạnh sẽ khiến châu Âu tiếp xúc với sự phát triển không ổn định và tăng giá của năng lượng do sự bất ổn của một số khu vực trên toàn cầu. Thông qua các chính sách biến đổi khí hậu, chúng ta có thể phát triển các nguồn năng lượng nội bộ sạch và có thể sử dụng năng lượng này hiệu quả hơn, từ đó tăng cường an ninh năng lượng và việc làm mới. • Ngoài ra, còn có những lợi ích gián tiếp khác của các biện pháp này nhằm giảm phát thải khí nhà kính như: bằng cách giảm sử dụng nhiên liệu hóa thạch, chúng ta cũng có thể đảm bảo giảm ô nhiễm không khí và chi phí trong lĩnh vực y tế, giảm hóa đơn năng lượng cho dân số bằng cách tăng hiệu quả năng lượng của nhà ở. Đồng thời, chúng ta có thể tăng mức độ bảo tồn đa dạng sinh học, bằng cách bảo vệ và duy trì các hồ chứa carbon chính, như rừng rậm (xem [9]).
6. 398 HỘI THẢO QUỐC TẾ: PHÁT TRIỂN KINH TẾ VÀ KINH DOANH BỀN VỮNG TRONG ĐIỀU KIỆN TOÀN CẦU HÓA 4. KẾT LUẬN • Sau khi quản lý rủi ro, EU và cộng đồng quốc tế đã đạt được tiến bộ đáng kể trong việc chống biến đổi khí hậu trong thập kỷ qua; • EU hiện đang trên đường vượt xa mục tiêu giảm 20% vào cuối thập kỷ này. Điều này là do chiến lược năm 2020 của nó, luật pháp đã được thống nhất và các biện pháp mới được thông qua; • Một biện pháp khác được thực hiện là giảm hơn nữa lượng khí thải flo được sử dụng trong làm lạnh và điều hòa không khí xác định sự nóng lên toàn cầu. Hiệu ứng đốt nóng của khí flo cao hơn tới 23.000 lần so với CO2. Quy định của EU, áp dụng từ tháng 1 năm 2015, tăng cường các biện pháp hiện có. Cho đến năm 2030, lượng khí thải flo sẽ giảm hai phần ba so với mức hiện tại. • Năm 2030 là cột mốc tiếp theo trong quá trình xây dựng một nền kinh tế châu Âu có hàm lượng carbon thấp, cạnh tranh vào giữa thế kỷ. Trước tình hình chung như vậy, Châu Á, trong đó có Việt Nam cũng đang có những bước chuyển biến tích cực trong phong trào chống biến đổi khí hậu. Như vậy, theo kết quả phân tích các tác động của biến đổi khí hậu được dự đoán từ hơn 25-30 năm tới một kết quả của sự nóng lên toàn cầu, một số giải pháp có thể mong đợi như: • Giảm CO2, metan và các loại khí ô nhiễm khác, bằng các biện pháp được thực hiện ở cấp lãnh đạo chính trị của các cấp thành phố, đặc biệt là ở các nước công nghiệp hóa cao; • Giảm mức tiêu thụ năng lượng dựa trên nhiên liệu hóa thạch và áp dụng các dạng năng lượng thông thường (mặt trời, gió, nước, khối lượng sinh học, nhiệt ngầm); • Trồng lại rừng bị phá hủy và bảo vệ những khu rừng hiện có bằng cách tạo ra các vườn quốc gia, được bảo vệ bởi luật pháp quyết liệt; • Giảm tiêu thụ giấy và tái chế chất thải xenlulo để giảm lượng gỗ do chặt phá rừng; • Phục hồi các thỏa thuận tưới tiêu cho cây trồng nông nghiệp như là biện pháp chính trong việc cung cấp lương thực cho người dân; (xem [10]). • Giảm suy thoái đất vì đây là một vấn đề nghiêm trọng ở Châu Âu. Nó bị thúc đẩy hoặc làm trầm trọng thêm bởi các hoạt động của con người như thực hành nông lâm nghiệp không đầy đủ, các hoạt động công nghiệp, du lịch, đô thị và công nghiệp và các công trình xây dựng, chặt phá rừng bừa bãi. Những hoạt động này có tác động tiêu cực, ngăn không cho đất thực hiện một loạt các chức năng và dịch vụ cho con người và hệ sinh thái. Điều này dẫn đến mất độ phì của đất, carbon và đa dạng sinh học, khả năng giữ nước thấp hơn, làm gián đoạn chu trình khí và dinh dưỡng và giảm sự suy thoái của chất gây ô nhiễm; (xem [11]). • Nghèo đói toàn cầu chỉ có thể được giảm bằng cách áp dụng các biện pháp có khả năng đối phó với biến đổi khí hậu. Do đó, các trang trại nông nghiệp phải đa dạng hóa sản xuất bằng cách thích ứng với biến đổi khí hậu. (xem [12]).
7. HỘI THẢO QUỐC TẾ: PHÁT TRIỂN KINH TẾ VÀ KINH DOANH BỀN VỮNG TRONG ĐIỀU KIỆN TOÀN CẦU HÓA 399 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. www.infonatura.net; 2. Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (UNFCCC), hiệp ước môi trường quốc tế được thông qua ngày 9 tháng 5 năm 1992; 3. Eid Y., 2014, Climate change and livestock Vulnerability and adaptation Publisher: Alexandria Research Center for Adaptation to Climate Change, Editor: Alexandria Research Center for Adaptation to Climate Change, ISBN: 2314-8874; 4. United States Environmental Protection Agency | US EPA, 5. 6. POP, 2007-2013, RISK MANAGEMENT PROCEDURE MANUAL 7. MINISTRY OF ENVIRONMENT, WATERS AND FORESTS, Climate changes risks and the benefits of measures to combat them; 8. 9. 10. MINISTRY OF ENVIRONMENT AND CLIMATE CHANGES, National Strategy of Romania on Climate Changes 2013 - 2020; 11. European Commission - Soil protection; 12. GURLUK S., 2017, ADAPTATION ECONOMICS TO CLIMATE CHANGE: KEY VULNERABILITIES OF SMALL-HOLDER FARMS, Scientific Papers. Series “Management, Economic Engineering in Agriculture and Rural Development”, Vol. 17 Issue 2, pg.165-172. 13. Robert Irwin Mehr, Bob Artkinson Hedges (1963), Risk management in the business enterprise, Homewood, Ill., R.D. Irwin. 14. Christopher L. Culp (2002), The Art of Risk management, John Wiley & Sons, Inc, USA.