Bài giảng Kinh tế chính trị - Chương 5: Kinh tế thị trường định hướng XHCN & quan hệ lợi ích kinh tế ở Việt Nam - Ngô Quế Lân

Nội dung text: Bài giảng Kinh tế chính trị - Chương 5: Kinh tế thị trường định hướng XHCN & quan hệ lợi ích kinh tế ở Việt Nam - Ngô Quế Lân

1. 28/09/2020 CHƯƠNG 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM HỌC PHẦN KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121 Giảng viên: Ngô Quế Lân lan.ngoque@hust.edu.vn Năm học 2019 - 2020 Cần xác định một hướng đi mới, là NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN Đó là lý thuyết tại Chương 5 Theo lý thuyết tại Theo lý thuyết tại Chương 2, Chương 3 và Chương 4, Nền kinh tế thị trường là Nền kinh tế thị trường xu thế phát triển tất yếu trong Chủ nghĩa tư bản từ nền sản xuất hàng hóa bộc lộ nhiều mâu thuẫn, của nhân loại hạn chế Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121 Nội dung cơ bản của Chương 5 1. Khái niệm & Đặc trưng của nền Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam 2. Hoàn thiện thể chế Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam 3. Quan hệ lợi ích kinh tế trong nền Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121 1
2. 28/09/2020 1. Khái niệm & Đặc trưng của nền Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam 1.1 Khái niệm o Khái niệm nền Kinh tế thị trường nói chung (theo chương 2) - Là nền KT hàng hóa vận hành theo cơ chế thị trường, phát triển tới trình độ cao - Trong đó, mọi quan hệ sản xuất và trao đổi đều thông qua thị trường mua bán, trao đổi và chịu sự điều tiết bởi các quy luật khách quan của thị trường o Khái niệm nền kinh tế thị trường định hướng XHCN - Là nền kinh tế thị trường đầy đủ - Mang đặc trưng là định hướng XHCN, có sự quản lý Nhà nước do Đảng Cộng sản lãnh đạo, với mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121 1. Khái niệm & Đặc trưng của nền Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam 1.2 Đặc trưng định hướng XHCN (5) o Về mục đích: Xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật của CNXH, lợi ích của nhân dân là trên hết, hướng tới xã hội “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” o Về quan hệ sở hữu: Nền kinh tế nhiều thành phần, trong đó kinh tế Nhà nước giữ vai trò chủ đạo, kinh tế tập thể và kinh tế tư nhân là động lực quan trọng o Về quan hệ quản lý: Cơ chế thị trường tự điều tiết; kết hợp với sự điều tiết của Nhà nước thông qua thể chế, pháp luật, chính sách để điều hòa quan hệ kinh tế - XH o Về quan hệ phân phối: Phân phối lợi ích theo mức đóng góp lao động và hiệu quả kinh tế là chủ yếu; kết hợp với phân phối theo mức góp vốn và theo phúc lợi o Về kiến trúc thượng tầng: Nhà nước do Đảng Cộng sản lãnh đạo Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121 1. Khái niệm & Đặc trưng của nền Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam 1.3 Tính tất yếu khách quan của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam Cơ sở hình CƠ SỞ LÝ LUẬN thành nền Kinh tế thị trường CƠ SỞ KINH TẾ - XÃ HỘI định hướng XHCN tại Việt Nam CƠ SỞ LỊCH SỬ VIỆT NAM Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121 2
3. 28/09/2020 1. Khái niệm & Đặc trưng của nền Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam 1.3 Tính tất yếu khách quan của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam o Do cơ sở lý luận: Quan hệ sản xuất phải phù hợp với trình độ của Lực lượng sản xuất - LLSX của Việt Nam đi từ nền sản xuất nhỏ. Vì thế, QHSX cần dựa trên nền kinh tế thị trường, sản xuất hàng hóa, với nhiều hình thức sở hữu và thành phần kinh tế - Quan hệ sản xuất TBCN bộc lộ nhiều mâu thuẫn, hạn chế. Vì thế cần có hướng đi khác, để đảm bảo bảo sự phát triển bền vững, tức là cần định hướng XHCN LLSX của Việt Nam đi từ Kinh tế thị trường với QHSX nền sản xuất nhỏ TBCN có nhiều hạn chế NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121 1. Khái niệm & Đặc trưng của nền Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam 1.3 Tính tất yếu khách quan của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam o Do cơ sở kinh tế - xã hội: Việt Nam cần hội nhập, phát triển kinh tế, thực hiện mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” - Để hội nhập hệ thống phân công lao động thế giới, VN cần nền kinh tế thị trường - Để hạn chế sự bất bình đẳng, phân hóa giai tầng, VN cần có định hướng XHCN Tính ưu việt của sự hội Vì mục tiêu dân chủ, nhập, phát triển công bằng, văn minh NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121 1. Khái niệm & Đặc trưng của nền Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam 1.3 Tính tất yếu khách quan của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam o Do cơ sở lịch sử Việt Nam: Đảng Cộng sản lãnh đạo Cách mạng Dân tộc Dân chủ - (Khác với quy luật phổ biến của Nền kinh tế - xã hội Việt Nam sẽ đi theo định hướng thế giới là giai cấp Tư sản thực XHCN hiện Cách mạng Dân chủ) Đảng Cộng sản lãnh đạo Cách mạng Dân tộc Dân chủ tháng 8/1945, giành chính quyền Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121 3
4. 28/09/2020 2. Hoàn thiện thể chế Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam 2.1 Khái niệm thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN - Là hệ thống luật pháp, chính sách và bộ máy quản lý ; cùng với cơ chế vận hành để điều chỉnh quan hệ lợi ích và phương thức hoạt động của các chủ thể kinh tế theo đường lối chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Đảng Cộng sản - Nhằm mục đích xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật trình độ cao của Chủ nghĩa Xã hội, một xã hội “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121 2. Hoàn thiện thể chế Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam 2.2 Các bộ phận cấu thành Thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN Đường • Đường lối kinh tế - xã hội của Đảng Cộng sản lối, luật • Luật pháp, chính sách, quy tắc, chế định pháp • Bộ máy quản lý Nhà nước Các chủ • DN và các Tổ chức xã hội đại diện cho DN thể trên thị • Dân cư, các Tổ chức chính trị - xã hội và các Tổ chức trường xã hội đại diện cho các thành phần dân cư • Cơ chế thị trường, thông qua quy luật của thị trường Cơ chế như: QL giá trị, QL cung-cầu, QL cạnh tranh vận hành • Cơ chế vận hành của các chủ thể trên thị trường. Gồm có: Cơ chế phân cấp, Cơ chế phối hợp, Cơ chế giám sát đánh giá, Cơ chế tham gia Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121 2. Hoàn thiện thể chế Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam 2.3 Sự cần thiết phải hoàn thiện Thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN Lý do cần Do yêu cầu của mục tiêu thực tiễn tiếp tục hoàn thiện thể chế Kinh Do sự dịch chuyển cơ sở hạ tầng tế thị trường định hướng Do xu thế phát huy vai trò của xã XHCN hội trong hoàn thiện thể chế Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121 4
5. 28/09/2020 2. Hoàn thiện thể chế Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam 2.3 Sự cần thiết phải hoàn thiện Thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN o Do yêu cầu của mục tiêu thực tiễn Nền kinh tế thị trường định hướng XHCN hướng tới trình độ phát triển cao, hiện đại, phát huy ưu thế của cơ chế thị trường, đồng thời khắc phục những hạn chế của CNTB. Trong khi điều kiện thực tiễn của Việt Nam còn nhiều hạn chế => Vì thế, cần hoàn thiện Thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121 2. Hoàn thiện thể chế Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam 2.3 Sự cần thiết phải hoàn thiện Thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN o Do sự dịch chuyển cơ sở hạ tầng của nền kinh tế Cơ sở hạ tầng là hệ thống QHSX trong mối liên hệ với LLSX xã hội. Sự dịch chuyển QHSX tại Việt Nam theo chiều hướng: Nền Kinh tế thị trường Nền kinh tế Kế định hướng hoạch hóa tập XHCN, hội trung bao cấp nhập quốc tế => Từ đó đòi hỏi sự hoàn thiện về kiến trúc thượng tầng. Như vậy cần phải hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường XHCN, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121 2. Hoàn thiện thể chế Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam 2.3 Sự cần thiết phải hoàn thiện Thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN o Do xu thế phát huy vai trò của xã hội trong xây dựng thể chế Các Tổ chức chính trị - xã hội và Tổ chức xã hội - nghề nghiệp đang phát triển mạnh mẽ. Đó là sự đại diện cho các thành phần xã hội, có vai trò phản biện xã hội, theo tinh thần dân chủ và xây dựng => Vì thế, cần tiếp tục hoàn thiện Thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121 5
6. 28/09/2020 2. Hoàn thiện thể chế Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam 2.4 Nhiệm vụ chủ yếu cần thực hiện với Thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN NÂNG CAO VAI TRÒ LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG Hoàn thiện Hoàn thiện thể chế về thể chế về phát triển bền vững gắn với hội nhập tiến bộ xã hội, quốc tế an ninh quốc phòng Hoàn thiện Hoàn thiện Hoàn thiện thể chế về thể chế về thể chế về phát triển phát triển đồng bộ các quyền sở các thành thị trường hữu phần kinh tế Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121 2. Hoàn thiện thể chế Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam 2.4 Nhiệm vụ chủ yếu cần thực hiện với Thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN o Nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng - Thứ nhất, vai trò phát triển lý luận, hoạch định đường lối - Thứ hai, vai trò chỉnh đốn, giám sát, phòng chống tham nhũng, nhưng không can thiệp sâu vào công tác điều hành kinh tế - xã hội của Chính phủ - Thứ ba, vai trò lãnh đạo, phát huy dân chủ trong Đảng và trong toàn xã hội Chương 5: KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN & QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM Học phần KINH TẾ CHÍNH TRỊ - SSH 1121 KẾT THÚC BÀI GIẢNG VỀ HOÀN THIỆN THỂ CHẾ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN SINH VIÊN LƯU Ý, TÌM HIỂU TRƯỚC BÀI TIẾP THEO VỀ “CÁC QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ Ở VIỆT NAM” 6