Bài giảng Tư tưởng Hồ Chí Minh - Bài 3: Tư tưởng Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam - Nguyễn Thị Bích Thủy

Nội dung text: Bài giảng Tư tưởng Hồ Chí Minh - Bài 3: Tư tưởng Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam - Nguyễn Thị Bích Thủy

1. BÀI 3 TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở VIỆT NAM Giảng viên: ThS. NguyễnHồng Sơn Trường ĐạihọcKinhtế quốc dân v1.0013103218 1
2. TÌNH HUỐNG KHỞI ĐỘNG Mác cho rằng Chủ nghĩaxãhội thích ứng vớicácnước châu Âu dễ dàng hơnso vớicác nước châu Á (phương Đông), Hồ Chí Minh cho rằng CNXH thích ứng với các nướcChâu Ádễ dàng hơn? Tạisaovậy? Hồ Chí Minh là người có công phát triểnhọcthuyếtMác về CNXH ở từ thựctiễnViệt Nam và các nướcphương Đông, cơ sở nào để khẳng định điều này? Đạihội Đảng toàn quốclầnthứ VI đánh dấusự nghiệp đổimới toàn diện đấtnước. Từ năm 1996, ViệtNam bướcvàochặng đường mới, chặng đường đẩy nhanh sự nghiệp công nghiệp hóa hiện đại hóa đấtnước. Tạisaokhẳng định đây là sự lựachọn con đường đúng đắn phù hợpvớitư tưởng Hồ Chí Minh về CNXH và con đường đi lên CNXH ở ViệtNam. Nắmvững nội dung chương này sẽ giúp chúng ta lý giải đúng đắnnhững vấn đề trên v1.0013103218 2
3. MỤC TIÊU •Nắmrõtínhtấtyếuvàcácphương thứctiếpcậncủaHồ Chí Minh về CNXH ở ViệtNam; •Nắm rõ quan điểmcủaHồ Chí Minh về bảnchất, mụctiêuvàđộng lựccủa CNXH ở ViệtNam; •Hiểuvàvậndụng đượcnhững quan điểmcơ bảncủaHồ Chí Minh về thờikỳ quá độ lên CNXH ở nướctahiện nay; •Thấy đượcgiátrị lý luậnvàthựctiễncủatư tưởng Hồ Chí Minh về CNXH và con đường đi lên CNXH ở nướcta; •Khẳng định sự nghiệp đổimới ở Việt Nam hiện nay của Đảng và nhân dân ta chính là kế thừavàvậndụng sáng tạonhững giá trị di sảnlýluậnto lớncủaHồ Chí Minh về CNXH trong thờikỳ mới. v1.0013103218 3
4. NỘI DUNG Tư tưởng Hồ Chí Minh về chủ nghĩaxãhội ở ViệtNam Thờikỳ quá độ lên chủ nghĩaxãhội ở ViệtNam v1.0013103218 4
5. 1. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở VIỆT NAM 1.1. Tính tấtyếucủaChủ nghĩaxãhội ở ViệtNam 1.2. Quan niệmcủaHồ Chí Minh về bảnchấtcủa CNXH 1.3. Mụctiêuvàđộng lựccủaChủ nghĩaxãhội ở ViệtNam v1.0013103218 5
6. 1.1. TÍNH TẤT YẾU CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở VIỆT NAM Quan điểmcủaChủ nghĩa Mác – Lênin về tính tấtyếucủa CNXH Truyềnthống yêu nước và khát vọng hòa bình, tự do củadântộc CNXHCNXH Thời đại quá độ lên CNXH ViViệệtt NamNam v1.0013103218 6
7. BÀI TẬP TỰ NGHIÊN CỨU Tính thống nhấtvàtínhkhácbiệt trong phýõng thứctiếpcậngiữachủ nghĩaMác và tý týởng Hồ Chí Minh về CNXH? Gợiý trả lời: •Tínhthống nhất:  Dựatrênlýthuyết hình thái kinh tế -xãhội;  Khẳng định những giá trí ưuviêtcủaCNXH. • Tính khác biệt:  Chủ nghĩa Mác – Lênin tiếpcận CNXH từ sự việc nghiên cứusự vận động và phát triểncủaCNTB ở các nước châu Âu, còn Hồ Chí Minh tiếpcận CNXH ở các nước châu Á.  Chủ nghía Mác – Lênin tiếpcậnchủ nghĩaxãhộichủ yếutrênphương diệnlý thuyết hình thái kinh tế xã hội; Hồ Chí Minh tiếpcậnCNXH từ những phiệndiện khác đólà: Đạo đức, văn hóa v1.0013103218 7
8. 1.2. QUAN NIỆM CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ BẢN CHẤT CỦA CNXH Cách tiếpcậncủaHồ Chí Minh về chủ nghĩaxãhội Sự nghiệp xây dựng Chủ nghĩa Sự nghiệp CNXH là Mác: Học xây dựng sự nghiệp thuyếtHình CNXH là mang tính thái kinh tế - sự nghiệp đạo đức xã hội văn hóa cao cả v1.0013103218 8
9. 1.2. QUAN NIỆM CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ BẢN CHẤT CỦA CNXH (tiếp theo) Bảnchấtchủ nghĩaxãhội ở ViệtNam CHXHCHXH ViViệệtNamtNam Chủ thể xây dựng CNXH: Nhân dân lao động Do nhân Kinh tế phát Vănhóa, đạo Xã hội công dân làm chủ triểncao đức phát triển bằng hợplý v1.0013103218 9
10. 1.3. MỤC TIÊU VÀ ĐỘNG LỰC CỦA CNXH Ở VIỆT NAM • Mụctiêu:  Mụctiêutổng quát: Không ngừng nâng cao đờisống vậtchấtvàtinhthầncủa nhân dân.  Mụctiêucụ thể gồm: . Mục tiêu kinh tế; . Mục tiêu chính trị; . Mụctiêuvăn hóa, xã hội. • Động lực:  Động lực bên trong;  Động lực bên ngoài.  Động lực quan trọng có ý nghĩa quyết định nhất: Động lực con người. • Khắcphục các trở lực v1.0013103218 10
11. 1.3. MỤC TIÊU VÀ ĐỘNG LỰC CỦA CNXH Ở VIỆT NAM (tiếp theo) Tính thống nhất trong tư tưởng Hồ Chí Minh về CNXH Bảnchất Mụctiêu Động lực CNXH CNXH CNXH Vấn đề nhậnthức, lý luận Vấn đề thựctiễn, hành động v1.0013103218 11
12. GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG Tình huống 1: Qua nội dung phần I, ta thấy: •CáchtiếpcậncủaMácvàĂngghen về CNXH chủ yếudựatrêncơ sở về kinh tế - chính trị, xuấtpháttừđặctrưng cơ bản trong sự phát triển ở các nướctư bảnTâyÂu. Đây là lý do Mác và Ăngghen khẳng định, CNXH sẽ thích ứng vớicácnướcTâyÂudễ dàng hơnso với các nước châu Á. •Hồ Chí Minh lý giảisự thích ứng vớiCNXH ở các nước châu Á dễ dàng hơnso vớicácnước châu Âu chủ yếudựatrêncơ sở hoàn cảnh đặc thù và những giá trị châu Á. Cụ thể là:  Hoàn cảnh đặc thù: Khác vớicácnước châu Âu, người dân châu Á phảithường xuyên chống lạicácthế lực ngoạixâmlớnhơnmìnhnhiềulần để giành độclậptự do, và sau khi giành được độclậptự do, sẽ tiếptụcthựchiệnsự nghiệpxâydựng CNXH. Bởivì, đây là phương thứccơ bảnnhấtnhằmbảovề và phát huy những thành quảđạt được củasự nghiệpgiải phóng dân tộc.  Những giá trị châu Á: Đề cao tinh thầnyêunước, yêu hòa bình tự do; đề caotinhthần tậpthể, cố kếtcộng đồng. •Cóthể nói: Đây là quan điểm sáng tạokhẳng định: Hồ ChíMinhlàngười có công phát triển học thuyếtMácvề CNXH từ thựctiễn ở Việt Nam và các nựớcphương Đông. v1.0013103218 12
13. BÀI TẬP TỰ NGHIÊN CỨU Làm rõ tính hiệnthực và nhân đạo trong tư tưởng Hồ Chí Minh về CNXH? • Gợiý trả lời: •Những đặctrưng cơ bảncủa CNXH theo tư tưởng Hồ Chí Minh. • Phân tích tính nhân đạovàhiệnthực:  Khẳng định con ngườilàchủ thể quyết định sự phát triểnxãhội.  CNXH mạng nội dung toàn diện, sâu sắctrênmọilĩnh vựccủa đờisống xã hội.  Mọigiátrịđềuhướng tới con người và vì con người.  CNXH trong tư tưởng HCM là sự kếtnốinhững giá trị truyềnthống dân tộcvới những giá trị thời đại, phản ánh khát vọng dân tộcvàthời đại.  CNXH mang tính cụ thể, dễ nắmbắt, dễ thựchiện. v1.0013103218 13
14. 2. THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở VIỆT NAM 2.1. Đặc điểm, nhiệmvụ củathờikỳ quá độ lên CNXH 2.2. Nguyên tắcvàbiện pháp thựchiện quá độ lên CNXH v1.0013103218 14
15. 2.1. ĐẶC ĐIỂM, NHIỆM VỤ CỦA THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CNXH 2.1.1. Loại hình, đặc điểmvàthựcchấtcủathờikỳ quá độ lên CNXH 2.1.2. Nhiệmvụ lịch sử củathờikỳ quá độ lên CNXH 2.1.3. Nội dung xây dựng CNXH trong thờikỳ quá độ lên CNXH v1.0013103218 15
16. 2.1.1. LOẠI HÌNH, ĐẶC ĐIỂM VÀ THỰC CHẤT CỦA THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CNXH v1.0013103218 16
17. 2.1.1. LOẠI HÌNH, ĐẶC ĐIỂM VÀ THỰC CHẤT CỦA THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CNXH (tiếp theo) Đặc điểm: CÁCH MẠNG VIỆT NAM v1.0013103218 17
18. 2.1.1. LOẠI HÌNH, ĐẶC ĐIỂM VÀ THỰC CHẤT CỦA THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CNXH (tiếp theo) Thựcchất: •Thờikỳ quá độ là thờikỳ diễnchuẩnbị những cơ sở vậtchấtvàtinhthần cho CNXH. •Thờikỳ quá độ diễn ra lâu dài, khó khănvàphứctạp. •Thờikỳ quá độ đượcthựchiệntự giác, sáng tạobởiquần chúng nhân dân lao động thông qua sự lãnh đạocủa Đảng cộng sản. •Thờikỳ quá độ diễnracuộc đấu tranh gay go và phứctạptrênmọilĩnh vựccủa đời sống xã hội. 18 v1.0013103218
19. 2.1.2. NHIỆM VỤ LỊCH SỬ CỦA THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CNXH Xây dựng nềntảng vậtchấtkỹ thuậtvàcáctiền đềnvănhóa, tư tưởng cho CNXH. Thờikỳ quá độ lên CNHXH Cảitạoxãhộicũ, xây dựng xã hộimới, kếthợpgiữacảitạo và xây dựng, trong đólấyxâydựng làm trọng tâm, cốtyếuvà lâu dài. v1.0013103218 19
20. 2.1.3. NỘI DUNG XÂY DỰNG CNXH TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CNXH •Nội dung chính trị; •Nội dung kinh tế; •Nội dung văn hóa; •Nội dung xã hội. v1.0013103218 20
21. 2.2. NGUYÊN TẮC VÀ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN Nguyên tắc Lô gic Lịch sử v1.0013103218 21
22. 2.2. NGUYÊN TẮC VÀ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN (tiếp theo) v1.0013103218 22
23. GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG Tình huống 2: Qua nội dung bài học, ta thấy: •Sự nghiệp đổimới ở ViệtNam, thựcchấtlàsự nhìn nhậnvàđánh giá khách quan, khoa họcnhững quy luậtcơ bảncủathờikỳ quá độ lên CNXH nhằm đưaranhững phương thứcbiện pháp phù hợpnhằm đạttớimục tiêu XHCN. Đó là quá trình đổi mớivề tư duy, chuyển đổimôhìnhkinhtế, chú trọng cảicáchhệ thống chính trị, xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân và vì dân Trên cơ sở những thành tựu đạt được, năm 1996, Đảng ta tiếptụcxácđịnh chiếnlược Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đấtnướcnhằmtiếptụcthựchiện nhiệmvụ tạodựng những cơ sở vậtchất – tinh thần cho CNXH. • Qua nghiên cứutư tưởng Hồ Chí Minh về những đặctrưng, mục tiêu, động lựcvà đặcbiệtlànhững nội dung, biện pháp xây dựng CNXH trong thờikỳ quá độ, chúng ta nhậnthấy, sự nghiệp đổimới, CNH, HĐH đấtnựớchiện nay chính là vậndụng sáng tạotư tưởng HCM về CNXH trong thờikỳ mới. v1.0013103218 23
24. GiẢIQUYẾT TÌNH HUỐNG (tiếp theo) Trong đónổibậtnhững nội dung chính và cũng là bài họccủasự nghiệp đổimớilà: • Phát huy vai trò của các thành phầnkinhtế, tiếptục đẩymạnh kinh tế thị trường định hướng XHCN. •Chútrọng phát triển nông nghiệp, tạo điềukiệnpháttriển công nghiệp, thương ngihệpvàdịch vụ. •Xâydựng nềnkinhtếđộclập, tự chủ, chủđộng hộinhậpquốctế. •Chămlo xâydựng Đảng trong sạch, vững mạnh, xây dựng Nhà nướccủa dân, do dân và vì dân; đẩymạnh chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí •Chútrọng phát triểnvăn hóa, xã hội, coi văn hóa là mụctiêuvàđộng lựccủasự phát triểnxãhội. •Kếthợpsứcmạnh dân tộcvớisứcmạnh thời đại. v1.0013103218 24
25. BÀI TẬP TỰ NGHIÊN CỨU Phân tích tính sáng tạo trong tư tưởng Hồ Chí Minh về loại hình, đặc điểmvàthựcchất củathờikỳ quá độ lên CNXH ở ViệtNam. Gợiý trả lời: •Loạihình:  Quan điểmcủachủ nghĩa Mác – Lênin.  Quan điểmcủaHồ Chí Minh: Hồ Chí Minh đãvậndụng sáng tạokhixácđịnh thờikỳ quá độ lên CNXH ở ViệtNam thuộchìnhthứcquáđộ gián tiếp, là sự tiếpnốitấtyếu của hai tiến trình cách mạng là cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân cách mạng XHCN. • Đặc điêm: Hồ Chí Minh đã khái quát đặc điểmphùhợpvớixuấtphátđiểm, trình độ, tương quan chính trị -xãhộivàxuhướng vận động tấtyếucủaViệt Nam trong thờikỳ quá độ. Đặc điểm này chi phối toàn bộ chiếnlược phát triển, mục tiêu, nhiệmvụ, bước đicủathời kỳ quá độ ở nướcta. •Thựcchất: Quan điểmHồ Chí Minh về thựcchấtcủathờikỳ quá độ là sự vậndụng sáng tạolýluậnchủ nghĩa Mác – Lênin và khái quát thựctiễn ở ViệtNam. Đólà: thờikỳ quá độ là thờikỳ xây dựng những tiền đề cho CNXH; tính chấtkhókhăn, phứctạp; lựclượng, đấu tranh giai cấp. v1.0013103218 25
26. CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 1 Theo Hồ Chí Minh, mục tiêu cao nhất của Chủ nghĩa xã hội là gì? a. Xây dựng xã hội dân chủ. b. Đáp ứng đầy đủ nhu cầuvậtchấtvàtinhthầncủa nhân dân. c. Không ngừng nâng cao đờisống của nhân dân. d. Giải phóng giai cấp công nhân và nhân dân lao động. Đáp án đúng là: c. Không ngừng nâng cao đờisống của nhân dân. •Vì: Hồ Chí Minh cho rằng mục tiêu cao nhấtcủa CNXH là không ngừng nâng cao đời sống của nhân dân. Đây là tiêu chí tổng quát để kiểm nghiệmtínhchất XHCN của cáclýluậnvàchínhsáchthựctiễn. • Tham khảo: Giáo trình, Bài 3, Mục II.3. trang 105 – 106. v1.0013103218 26
27. CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 2 Theo Hồ Chí Minh, động lực quan trọng nhất của CNXH là gì? a. Động lựcvậtchất. b. Động lựctinhthần. c. Động lực con người. d. Động lựcvăn hóa. Đáp án đúng là: c. Động lực con người. •Vì: Hồ Chí minh cho rằng, để xây dựng thành công CNXH, phải phát huy vai trò của các động lực, trong đó động lực con người là quan trọng, quuyết định nhất. Con ngườitứclàmỗi cá nhân, cũng như toàn thể nhân dân lao động, nòng cốt là liên minh công – nông – trí thức. • Tham khảo: Giáo trình, Bài 3, Mục I.3.b, trang 109. v1.0013103218 27
28. CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 3 Theo Hồ Chí Minh, đặc điểm “to nhất” của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là gì? a. Từ mộtnướcthuộc địatiến lên CNXH. b. Từ mộtnước nông nghiệplạchậutiến lên CNXH, không kinh qua giai đoạn phát triểnTBCN. c. Từ mộtnướclạchậubị chiến tranh tàn phá tiến lên CNXH. d. Từ mộtnướcthuộc địa, nửa phong kiếntiến lên CNXH. Đáp án đúng là: b. Từ mộtnước nông nghiệplạchậutiến lên CNXH, không kinh qua giai đoạn phát triểnTBCN. Tham khảo: Giáo trình, bài 3, Mục II.1.a, trang 112 -113. v1.0013103218 28
29. TÓM LƯỢC CUỐI BÀI •Tư tưởng Hồ Chí Minh là kếtquả củasự vậndụng và phát triển sáng tạolýluậnchủ nghĩa Mác – Lênin vào Việt Nam, trên nềntảng củanhững giá trị truyềnthống và khát vọng dân tộc. •Những nội dung cơ bảnvề bảnchất, mụctiêuvàđộng lựccủa CNXH trong tư tưởng Hồ ChíMinhcóquanhệ biệnchứng tạo thành mộtchỉnh thể thống nhấttạo nên giá trị phản ánh về CNXH có tính khoa học, tính nhân đạovàtínhhiệnthựcsâusắc. •Loạihình, đặc điểmvàthựcchấtcủathờikỳ quá độ lên CNXH ở ViệtNam vừa mang tính quy luật chung vừa mang tính đặcthùxuất phát từ hoàn cảnh cụ thể củaViệtNam. •Thựchiện quá độ lên CNXH phải mang nội dung toàn diện, triệt để trên mọilĩnh vựccủa đờisống xã hội, tròn đó đặcbiệtphảichútrọng phát triểnkinhtế. •Sự nghiệp đổimới ở ViệtNam chínhlàtiếptụcsự vậndụng sáng tạotư tưởng Hồ Chí Minh trong thời đạimớinhằm phát triểnkinhtế thị trường định hướng XHCN, vì mục tiêu xây dựng mộtnướcViệt Nam dân chủ, giàu mạnh, phú cường như Ngườihằng mơước. 29 v1.0013103218