Biểu tượng ánh sáng và bóng tối trong kịch Lưu Quang Vũ

Nội dung text: Biểu tượng ánh sáng và bóng tối trong kịch Lưu Quang Vũ

1. TẠP CHÍ KHOA HỌC −−− SỐ 17/2017 65 BIBIBIỂBI ỂỂỂUU TƯTƯỢỢỢỢNGNG ÁNH SÁNG V BĨNG TỐT ỐIỐỐIII TRONG KKỊỊỊỊCHCH LƯU QUANG VŨ Bùi Hi Yn 1 Trưng Đi hc Hi Phịng Tĩm tttttt: Trong sáng tác văn chương, biu tưng, hiu theo nghĩa thơng thưng nht, là mt loi hình tưng ngh thut đc bit, cha đng trong nĩ tâm thc, ý thc khơng ch ca cá nhân nhà văn mà cịn ca c mt dân tc, mt thi đi c th. Đt ti tm ph quát rng ln, biu tưng trong tác phm nhiu khi đã khơng cịn là ca riêng nhà văn mà tr thành di sn văn hĩa, tinh thn ca chung nhân loi. Sáng to biu tưng là đích hưng ti ca mi nhà văn. Kch bn văn hc ca Lưu Quang Vũ cĩ mt h thng biu tưng đc sc, trong đĩ, ni bt hơn c là biu tưng “ánh sáng” và “bĩng ti”. Bài vit này tp trung phân tích ý nghĩa ca các biu tưng này trong vic th hin, chuyn ti dng ý ngh thut ca tác gi. TTTT khĩakhĩa: Lưu Quang Vũ, kch, biu tưng, ánh sáng, bĩng ti 1. ĐT VN Đ Gn ba mươi năm đã trơi qua k t ngày Lưu Quang Vũ ri xa cõi tm đ tr thành “ngưi trong cõi nh” ca mi chúng ta. Khong trng mà ơng đ li cho sân khu nưc nhà cũng như nim tic thương trong lịng khán gi bao năm ri vn chưa kha lp đưc. Nhng cách tân ngh thut kch cùng giá tr các kch phm ca Lưu Quang Vũ gi nh ti thi kì đu ca quá trình đi mi, khi văn hc ngh thut đưc “ci trĩi”, khi ngưi ngh sĩ đưc tha sc tìm tịi, sáng to, th nghim các ý tưng ca mình, khi nhiu “cõi nhân gian” rng ln cĩ th hin hình, xoay chuyn vn đng thoi mái trên các trang văn hay thm chí, trên mt sân khu bé tí. Di sn kch Lưu Quang Vũ đ li khơng nhiu, nhưng đu là các du mc quan trng trong bưc đưng sáng to ca ơng cũng như ca sân khu kch nưc nhà trong quá trình vn đng, đi mi. Ngưi ta đã bàn nhiu đn chiu sâu tư tưng, đn s đc đáo ca th gii ngh thut thut kch, đn h thng nhân vt, biu tưng trong các kch phm ca ơng. Trong phm vi bài vit này, chúng tơi ch bàn thêm v mt s biu tưng, đc bit cp đơi biu tưng đc đáo: ánh sáng và bĩng ti trong kch Lưu Quang Vũ. 1 Nhn bài ngày 16.6.2017; gi phn bin, chnh sa và duyt đăng ngày 25.7.2017 Liên h tác gi: Bùi Hi Yn; Email: buihaiyen.dhhp@gmail.com
2. 66 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐƠ H NỘI 2. NI DUNG 2.1. Khái nim “biu tưng” Biu tưng ( symbol ) là mt thut ng đưc dùng ph bin trong nhiu ngành khoa hc như trit hc, m hc, văn hĩa hc, ngơn ng hc, lí lun văn hc và bn thân nĩ cũng là đi tưng nghiên cu ca mt ngành khoa hc đc đáo: Biu tưng hc. Văn hc phn ánh hin thc cuc sng bng ngơn t và hình tưng; tư duy hình tưng cũng là hình thc tư duy đc thù ca ngh thut nĩi chung. Bng hình tưng, ngh thut sáng to ra mt th gii hồn tồn mang tính biu tưng. Hiu như vy, “trong nghĩa rng, biu tưng là đc trưng phn ánh cuc sng bng hình tưng ca văn hc ngh thut”. Theo nghĩa hp, “biu tưng là mt phương thc chuyn nghĩa ca li nĩi hoc mt loi hình tưng ngh thut đc bit cĩ kh năng truyn cm ln, va khái quát đưc bn cht ca mt hin tưng nào đy, va th hin mt quan nim, mt tư tưng hay mt trit lí sâu xa v con ngưi và cuc đi” [2, tr.24]. Biu tưng luơn m rng s liên tưng đ trí tu cĩ th truy tìm, khám phá ra nhng ý nghĩa cịn chìm khut trong chiu sâu nhn thc ca con ngưi. Biu tưng là hình tưng đưc hiu bình din ký hiu và phi là mt ký hiu hàm nghĩa. Phm trù biu tưng nhm ch cái phn mà hình tưng vưt khi chính bn thân nĩ (ký hiu hin ngơn) và luơn hàm cha nhng “ý nghĩa” mang giá tr tru tưng (ký hiu hàm ngơn). Nghĩa ca biu tưng là cái khơng th nhn thy gián tip theo kiu tư duy logic và nm bt đưc nĩ bng n lc ca lý trí mà cn cĩ s thâm nhp trc tip, đ cĩ th “gii mã” bng quá trình liên tưng và bng kinh nghim bn thân ca ngưi cm th. Là mt phương thc chuyn nghĩa ca li nĩi, biu tưng cĩ quan h gn gũi vi n d, hốn d và là mt trong nhng nguyên tc cu thành d ngơn – mt th loi văn hc đc thù, mt loi hình din ngơn văn hc đc đáo mà kch Lưu Quang Vũ là minh chng tiêu biu cho kiu loi kch d ngơn này. 2.2. Mt s biu tưng trong kch Lưu Quang Vũ Trong hành trình hơn hai mươi năm sáng to ngh thut, Lưu Quang Vũ đã xây dng đưc c mt h thng biu tưng đc đáo trong thơ, văn, kch đ tăng sc gi cho tác phm, khai phĩng nhng liên tưng đa dng, qua đĩ, bc l nhng tư tưng, cm xúc v tình yêu, đt nưc và con ngưi. “Nưc”, “giĩ”, “la”, “hoa”, “bc tưng”, “sân ga con tàu” đã tng đưc nghiên cu như là nhng biu tưng lp đi lp li gây thương nh trong thơ Lưu Quang Vũ. Vi kch ca ca Lưu Quang Vũ, chúng tơi phát hin và gii mã nhng biu tưng ni bt gm: “la”, “gic mơ”, “mnh vưn”, và, đc bit là cp biu tưng “ánh sáng” “bĩng ti”.
3. TẠP CHÍ KHOA HỌC −−− SỐ 17/2017 67
   Biu tưng “la” T xa xưa, trong sáng tác văn chương và trong văn hĩa mi tc ngưi, la là “mu gc” thiêng liêng và là biu tưng hàm cha nhiu sc thái ý nghĩa. Jean Chevalier và Alain Gheerbrant trong T đin biu tưng văn hĩa th gii gii thích “La” trong s đa dng nht ca biu tưng này, gm: La bn th ; La thn thánh ; La ty u và tái sinh ; La hy dit ; La giác ng. Ngồi ra, la cịn đưc lý gii như “phương tin vn chuyn” (đưa ngưi ta t th gii ngưi sng sang th gii ngưi cht) hay là “s chung đng gii tính” (la thu đưc bng c xát như là kt qu ca s chung đng gii tính, hot đng tính giao) Trưc khi đi vào kch, hình nh “la” cũng đã xut hin nhiu và làm thành biu tưng ám nh trong thơ Lưu Quang Vũ. Biu tưng “la” trong kch Lưu Quang Vũ là s k tha và phái sinh nhng nét nghĩa mi. Trong nét nghĩa đu tiên, la biu tưng cho nhng khát vng, s hi sinh và chin thng ca ánh sáng (nhng điu tt đp, nim hy vng) trưc bĩng ti (nhng xu xa, thp kém, him nguy). “ Nu anh khơng đt la ” là mt minh ha đin hình cho nét nghĩa đĩ. Trong nét nghĩa th hai và cũng là nét nghĩa ph bin vi c thơ ln kch ca Lưu Quang Vũ, “la” gn vi hình nh trái tim và tưng trưng cho tình yêu, cho lịng tin và lịng tt đi (các v Trái tim trong trng , Ngưi tt nhà s 5 , Mui mn đi em , Ngơi sao màu lá xanh ). Mt nét nghĩa khác v la, đĩ là s sng mnh m bt dit, đưc th hin qua các chi tit trong hai v Ngơi sao màu lá xanh và Ngun sáng trong đi .
   Biu tưng “mnh vưn” Theo T đin biu tưng văn hĩa th gii , vưn là biu tưng ca thiên đưng trên mt đt. Các khu vưn ca La Mã c đi là nhng “ký c v mt thiên đưng đã đánh mt”, vưn Vin Đơng là “th gii thu nh” nhưng cũng là t nhiên đưc khơi phc trong trng thái nguyên sơ ca nĩ, là s gi mi khơi phc bn tính nguyên sơ ca con ngưi [1, tr.1004]. Vưn cịn là biu tưng ca sc sinh sn mãi mãi tái sinh. Trong mt nét nghĩa gn gũi, vưn cịn mang ý nghĩa là s du mát, bĩng râm, n mình [1, tr.1005]. “Vưn” là hình nh quen thuc trong sáng tác ca Lưu Quang Vũ. Đc gi yêu thơ ơng hn đã tng đc bit n tưng vi nhng miêu t v mt “ Vưn trong ph ” nơi by ong đi kim mt “ vào vưn ri ong chng nh li ra ”, “ nơi đng giĩ tri xa/ Hoa tím chim kêu bàng thưa lá nng/ Con nhn đi v giăng tơ trng/ Trái trịn căng mp nha sinh sơi ”; đi vào các v kch ca Lưu Quang Vũ, vưn vn gi nguyên nét nghĩa biu tưng nht quán: Vưn là khơng gian căng tràn s sng, là th gii thanh sch, du mát và yên bình. n tưng mnh m và ni bt nht, cĩ l, đn t hình nh mnh vưn xanh mưt, trong tro và thi v trong Hn Trương Ba, da hàng tht . Mnh vưn ca ơng Trương Ba
4. 68 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐƠ H NỘI khơng phi đưc miêu t như “mơi trưng làm vic” ca “ngh làm vưn”, xa hơn, nĩ tưng trưng cho v ch nhân già kia: bình d, thanh sch, thơm tho. Hình nh “mnh vưn” hin lên vào nhng thi khc bn l ca cuc đi Trương Ba: Khi sp cht “ln đu”, nhng hình nh cui cùng thâu vào mt, th hin s lưu luyn nhân gian ca ơng Trương Ba là hình nh mnh vưn; Khu vưn cũng là nơi cht cha nhng d đnh ăm p khi ơng thêm mt ln sng li; Khu vưn cũng là nơi chi b ơng dưi thân xác anh hàng tht “lúc ơng chit cây cam, bàn tay git ln ca ơng làm gãy tit my cái chi non, chân ơng to bè như cái xng, gim lên nát c cây sâm quý mi ươm!” [4, tr.67]; Kt thúc bi kch “mưn xác”, hn ơng Trương Ba đưc “gii thốt” hịa cùng “vưn cây rung rinh ánh sáng”, “gia màu xanh cây vưn”, “trong mi trái cây cái Gái nâng niu”. Hình nh v khu vưn cũng gn lin vi nhng mng tưng ca Mây v bui hn hị vi Hip trong Ngưi tt nhà s 5 . Li ha cùng v v quê ngoi “xem nhng khu vưn ” cũng là li ca Tồn trưc khi bưc vào cuc phu thut đy ri ro. Và ít phút trưc khi tin hành ca phu thut quyt đnh s sng cht ca mình, Tồn mun “đi do ngồi vưn ” ln cui. Trong sáu ln hình nh “khu vưn” xut hin trong v kch Ngun sáng trong đi , cĩ l, đĩ là hai ln mà tính biu tưng ca khu vưn đưc khc ha ni bt và ám nh nht. Khu vưn lúc này va là khơng gian hnh phúc, va như mt khơng gian ca chiêm nghim và thanh ty mà đĩ, ngưi ta s tìm thy s bình yên trong tâm hn đ sn sàng đĩn nhn nhng bt trc cĩ th xy đn.
   Biu tưng “gic mơ” “Gic mơ” vn là mt hin tưng tâm lý ca con ngưi xy ra trong lúc ng và đưc cu thành bi mt lot hình nh din ra liên tc hoc đt đon. T lâu, gic mơ đã tr thành đi tưng nghiên cu ca phân tâm hc, tâm lý hc cũng như ca nhiu ngành khoa hc khác, và trong mi lĩnh vc như th, gic mơ li đưc soi chiu dưi nhiu gĩc đ khác nhau. Nĩi mt cách hình nh, gic mơ là “biu tưng ca cuc phiêu lưu cá th đưc ct sâu vào trong tâm khm đn ni nĩ vưt khi vịng cương ta ca ngun sáng to ra nĩ, chiêm mng hin ra vi chúng ta như là biu hin bí mt nht và trơ trn nht ca chính chúng ta” [1, tr.164]. Là mt biu tưng đưc chung dùng trong văn hc, gic mơ là kt tinh ca vơ thc, tim thc, th hin bng hành đng tim thc và siêu nghim ca con ngưi trong ngơn ng đa nghĩa, là cht liu đc bit cht cha nhiu năng lc huyn d, vy gi nhng tip cn, gii mã riêng. Biu tưng gic mơ mang nhiu nét nghĩa: Đĩ là biu tưng v s m rng khơng gian sng, v nhng d cm tương lai hay đơn gin ch là s lp li ca nhng kí c, ám nh đi thưng. Trong mi liên h vi trc thi gian tuyn tính, gic mơ cịn là s hi tưng v quá kh đã qua hoc s tha mãn nhng ưc mong v hnh phúc s đn. Cánh ca gic mơ, rõ ràng, giúp khai m nhiu chiu khơng thi gian mi, giúp chúng ta khám phá th gii bí n ca tâm hn con ngưi.
5. TẠP CHÍ KHOA HỌC −−− SỐ 17/2017 69 Gic mơ trong kch Lưu Quang Vũ khi thì biu tưng cho nhng khát vng v mt tương lai hnh phúc: hnh phúc trong tình yêu, trong s nghip ( Hoa cúc xanh trên đm ly , Tin hoa hng , Bnh sĩ , Li nĩi di cui cùng , Ngưi tt nhà s 5 ), khi li th hin nhng hồi nim v mt quá kh hnh phúc đã qua ( Nu anh khơng đt la ). 2.3. Biu tưng ánh sáng và bĩng ti trong kch Lưu Quang Vũ Theo T đin biu tưng văn hĩa th gii , “ánh sáng” là biu tưng ca nhn thc, giác ng, trí tu, s can thip ca các thn linh trên tri. Trong kinh Cu Ưc, ánh sáng luơn tưng trưng cho s sng, s cu ri, hnh phúc cịn “bĩng ti”, ngưc li, là biu tưng ca điu ác, ca bt hnh, trng pht, sa đa và cái cht. Văn hĩa phương Đơng thưng coi ánh sáng là dương trong th đi lp vi bĩng ti là âm. Trong quá trình xem xét, ánh sáng đưc liên h vi bĩng ti đ tưng trưng cho nhng giá tr b sung hoc thay phiên nhau trong mt quá trình bin đi. Quy lut này đưc xác minh trong nhng hình nh ca Trung Hoa c xưa, cũng như ca nhiu nn văn minh khác. Ý nghĩa ca nĩ là: cũng như trong đi ngưi mi cp đ, mt thi đi đen ti s đưc ni tip, trên mi bình din vũ tr, bng mt thi đi sáng láng, trong sch đưc phc hưng. Ý nghĩa ca biu trưng thốt ra khi bĩng ti y đưc lp li trong các nghi thc th pháp, cũng như trong các huyn thoi v cái cht, v tn kch sinh trưng ca thc vt (ht ging đưc vùi trong đt bĩng ti và t đĩ mc ra mt cây mi) hoc quan nim v các chu kỳ lch s [1, tr.1113]. Trong s phong phú ca ting Vit, ánh sáng tn ti dưi nhiu dng thc: đm sáng, tia sáng, vng sáng, bình minh, mt tri và h thng nhng t cùng trưng nghĩa vi bĩng ti cĩ th k đn như: bĩng đêm, đêm Trong văn chương, nhiu tác gi đã khai thác s đi lp gia ánh sáng và bĩng ti đ to ra nhng n d ngh thut cho tác phm như Hai đa tr ca Thch Lam, Ch ngưi t tù ca Nguyn Tuân, Giã bit bĩng ti ca T Duy Anh Vi kch Lưu Quang Vũ, ánh sáng và bĩng ti khơng ch đưc miêu t như nhng trng thái ca khơng gian, quan trng hơn, nĩ là nhng tín hiu thm m đc bit làm nên phn tinh t trong nhng trit lý sâu xa qua mi v kch ca ơng. Ngun sáng trong đi là v kch cĩ s xut hin ni bt ca các hình nh v ánh sáng và bĩng ti. Vi tn s xut hin dày đc (“ánh sáng” xut hin 40 ln, “bĩng ti” xut hin 20 ln), ánh sáng và bĩng ti khơng ch là nhng biu tưng mà tr thành nhng hình tưng ngh thut gây ám nh. Ánh sáng lúc này va đĩng vai trị là ngun sáng ca đơi mt va là hin thân ca hy vng, ca lịng tt và tình ngưi . Mt chin sĩ b mù trong chin tranh nhưng khơng đu hàng s phn, vn n lc đ tr thành mt nhà điêu khc cĩ tên tui; mt bác sĩ gii, ni ting trong lĩnh vc cha các bnh v mt; mt kin trúc sư xây dng cĩ năng lc và đy p d đnh, s phn đã đưa ba
6. 70 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐƠ H NỘI con ngưi y đn vi nhau trong mt tình hung éo le: trưc khi cht, ngưi kin trúc sư mc bnh him nghèo tình nguyn hin tng đơi mt ca mình cho ngưi ngh sĩ và v bác sĩ kia là ngưi thc hin ca phu thut. “Đy lùi bĩng ti , đem li ánh sáng cho ngưi bnh, đĩ là cơng vic ca chúng tơi” [5, tr.36] v bác sĩ tên Thành đã nĩi v cơng vic ca mình như th. Và đ đáp li li anh, Đin mt bác sĩ chuyên cha nhng căn bnh him nghèo đã chia s thêm: “Cịn cơng vic ca chúng tơi, cái bĩng ti mà chúng tơi phi chin đu đ chng li, mi tht là bĩng ti ca mt đêm dài vơ tn – đĩ là cái cht” [5, tr.36]. Cm đng trưc nghĩa c cao đp ca ngưi kin trúc sư sau rt nhiu n lc đi xin giác mc ca nhng ngưi mi cht nhưng khơng thành, Thành đau xĩt thy rng: “Cuc sng này S thành cơng ca ngưi này li phi bt đu t tht bi ca ngưi khác, ánh sáng cho ngưi này li phi lin sau bĩng ti vĩnh vin ca ngưi khác” [5, tr.55]. mt gĩc nhìn khác, phát biu ca Đin giúp chúng ta nhn ra rng: “Cĩ sao đâu, như trong cuc chy tip sc: nhng con ngưi truyn ánh sáng li cho nhau, trao ánh sáng cho nhau. Điu đĩ tht đp đ” [5, tr.55]. Ngun sáng đã đưc trao truyn li t Tồn sang Lê Chí, đơi mt quý giá kia đã khơng nhm li cùng vi v ch nhân xu s ca nĩ mà tip tc thâu nhn ánh sáng và ta rng, như lịng tt đi. “Đơi mt” trong tương quan vi biu tưng ánh sáng cịn mang mt nét nghĩa th hai trong truyn, đĩ là vic nhìn nhn năng lc sáng to ngh thut ca ngưi ngh sĩ chân chính: trưc khi sáng mt, ngưi ta tung hơ tài năng ca Lê Chí phn nhiu theo tiêu chun v mt “tài năng khuyt thiu” vi s ưu ái, cm phc trưc ngh lc ca mt thương binh nhiu hơn là năng lc sáng to, nhưng khi đã nhìn li đưc, Lê Chí phi đu tranh vi chính mình đ sáng to nhng tác phm ngh thut đúng nghĩa. Bên cnh nét nghĩa gn gũi xut phát t trong bn cht, ánh sáng cịn đưc Lưu Quang Vũ khai thác ý nghĩa v s giác ng, thc tnh . Đĩ là “đm sáng” xut hin trong tình hung ơng Trương Ba mang th xác anh hàng tht và đang dn khut phc trưc s quyn rũ ca ch v anh ta. Ba y, sau khi đã tho dn k thut chc tit, pha tht ca ngh git ln, cũng đã xơi bát tit canh vi đĩa hành sng, ung cút rưu ngon, ơng Trương Ba cĩ mt đon đi thoi rt chân thành vi ch v anh hàng tht. Trưc nhng li gan rut ca ch, hn Trương Ba trong cái thân xác thơ phàm dn xuơi theo nhng ham mun bn năng. Nhưng ngay khi y, như sc tnh sau phút mê mui, ơng thng tht nhn ra: “Cái đm sáng mong manh nào trong ta va vt lĩe lên? Vi linh hn yu t ca ta, hãy tr li vi ta, Trương Ba! Ta là Trương Ba ” [4, tr.57]. Như th, trong giây phút mà bn năng chun b ln lưt, phn xác đang trên đà thng th trưc nhng kháng cc yu t ca phn hn, ơng Trương Ba đã thc tnh, nh ra mình vn là Trương Ba, mình phi là Trương Ba. Mt nét nghĩa khác ca ánh sáng đưc Lưu Quang Vũ khai thác, đĩ là s biu đt ca hy vng , ca tương lai vi nhng điu tt đp. V Ngưi tt nhà s 5 m đu và kt thúc vi cnh tri sáng dn , Hip và Mây đi b trên đưng, nhiu ngưi ùa ra đưng, cùng vi đĩ là bài hát:
7. TẠP CHÍ KHOA HỌC −−− SỐ 17/2017 71 “Anh đã đi cùng em Mt chng đưng trong đêm Ơi con đưng thân quen Vi vng trăng ta sáng ” [5, tr.2] Nu cnh tri sáng dn đon m đu v kch gn lin vi hình nh đơi trai gái sánh bưc nhau trên đưng, p nhng n tưng tt đp v nhau, ha hn mt chuyn tình đp, lãng mn và thơ mng thì cnh khép li v kch, cũng vi hình nh đơi trai gái kia, sau rt nhiu hiu lm, nghi k, trc tr h vn sánh bưc bên nhau trên đưng, hưng v phía mt tri trong ánh bình minh đang ta rng. Tr li vi hình nh bĩng đêm, như đã phân tích trên (vi dn chng trong v Ngun sáng trong đi ), bĩng đêm đưc Lưu Quang Vũ miêu t như s tăm ti và cái cht . S chuyn đi thi gian t chiu sang ti vi hình nh “ánh nng tt dn” cũng là hành trình ca con ngưi t cõi sinh sang cõi t, đĩ là trưng hp cái cht ca ơng Trương Ba. Trong v Hn Trương Ba, da hàng tht , ơng Trương Ba b cht hai ln, ln đu là cht phn xác, ln sau là cht c phn hn, “cht hn”. Và c hai ln ra đi y ca ơng đu đưc tác gi miêu t vào thi đim ngày tàn. ln th nht, y là khi “Va mi nng to th mà chiu đã tt dn trên rng tre” (li ơng Trương Ba) [4, tr.23]. Và ln hai: “Đã đn lúc ri ư? Sao nhanh th, ơng Đ Thích? Khoan! Khoan đã! Cho tơi mt lát na thơi! Khơng kp na ri! Mt tri đã ln Sao tt c bng ti sm? ” [4, tr.78] . Cui ngày là thi khc chuyn giao gia ngày sang đêm, ánh sáng nhưng ch cho bĩng ti. La chn thi đim y đ miêu t nhng tình hung nhân vt lìa đi là dng ý ngh thut ca tác gi, và vì th, “bĩng đêm” bc l nhng nét nghĩa biu tưng ca mình. mt v khác, bĩng đêm gn vi trc tr, khĩ khăn , đĩ là “ Mui mn đi em ”. Hình dung v cuc đi khi b tình ph trong lúc đang mang thai và phi đi nh, Lan thy mt phương hưng, mt nim tin và hy vng v tương lai ca mình: “ Kh đau vn phi sng trên đi/ L nào trong vc khơng cịn ai giúp mình/ Ơn ngưi lc bưc sa chân/ Cịn bao ngày tháng tt lành ch em/ Phi đâu ngưi sng trong đêm/ Qua mưa bin, li êm đm gương soi ” [5, tr.13]. Kch Lưu Quang Vũ cĩ mt h thng các biu tưng b sung và soi chiu ln nhau: cp biu tưng ánh sáng bĩng ti; biu tưng la, mnh vưn và biu tưng gic mơ. Mt vài trong s nhng biu tưng này chúng ta đã gp trong thơ (bĩng ti, la, mnh vưn), mt s khác thì khơng nhưng đu th hin s nht quán trong tư duy ngh thut ca Lưu Quang Vũ và là nhng tín hiu thm m đc đáo trong các sáng tác ca ngưi ngh sĩ tài hoa này. 3. KT LUN Ngơ Tho nhà nghiên cu sân khu đng thi là mt ngưi bn thân thit ca Lưu Quang Vũ đã tng nhn xét rng: “Điu mà nhà đo din cĩ kinh nghim thích và quý
8. 72 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐƠ H NỘI Vũ, đĩ là trong kch, anh luơn cĩ nhng chi tit đa nghĩa, đo din mun nhn mnh, ct nghĩa v phía nào cũng cĩ lý” [3, tr.142]. Cĩ đưc nhng phm cht đĩ, phn nhiu bi Lưu Quang Vũ cĩ ý thc xây dng nhng biu tưng ngh thut đc đáo trên cơ s nhng biu tưng văn hĩa vn ph bin, cùng vi đĩ là vic to ra mt s motiv vay mưn t dân gian theo hưng “chuyn cũ vit li” và xây dng mt h thng li thoi đa nghĩa, thâm thúy nhưng cũng mm mi cht thơ. TÀI LIU THAM KHO 1. Jean Chevalier, Alain Gheerbrant (1997), T đin biu tưng văn hĩa th gii (Ngưi dch: Phm Vĩnh Cư (ch biên)), Nxb Đà Nng. 2. Lê Bá Hán, Trn Đình S, Nguyn Khc Phi (đng ch biên) (2013), T đin thut ng văn hc (tái bn ln 2), Nxb Giáo dc, Hà Ni. 3. Lưu Khánh Thơ (sưu tm và biên son) (2001), Lưu Quang Vũ – tài năng và lao đng ngh thut, Nxb Văn hĩa Thơng tin, Hà Ni. 4. Lưu Quang Vũ (2013), Hn Trương Ba, da hàng tht (Tuyn kch), Nxb Hi Nhà văn, Hà Ni. 5. Mt s kch bn vit tay ca c tác gi do gia đình cung cp. LIGHT AND DARKNESS – THE SPECIAL ARTISTIC SYMBOL IN LUU QUANG VU’S PLAYS AbstractAbstract: Symbol an important term has used and become the object of study in many fields of humanities and social sciences. The study of symbols in literary works contributes to the discovery and confirmation of the special aesthetic and artistic thinking of the writers. Luu Quang Vu's screenplays have a system of symbols in which the most prominent symbols are "light" and "darkness". This article analyzes the symbolic couple, thereby asserting their value in expressing the author's artistic intentions. KeywordsKeywords: Luu Quang Vu, drama, symbol, light, darkness