Bùa trong đời sống tâm linh của người Việt hiện nay

Nội dung text: Bùa trong đời sống tâm linh của người Việt hiện nay

1. 24 Thông tin Khoa học xã hội, số 3.2018 Bùa trong đời sống tâm linh của người Việt hiện nay Vũ Hồng Thuật(*) Tóm tắt: Bùa là một hiện tượng tâm linh, liên quan đến Đạo giáo và tín ngưỡng bản địa, tồn tại trong đời sống tâm linh của nhiều tộc người ở Việt Nam và trên thế giới. Trong cuộc sống hiện đại, bùa vẫn giữ một vị trí quan trọng trong đời sống cá nhân, gia đình, cộng đồng và nó được ví như tấm thẻ “bảo hiểm” thân thể đối với một số người, dùng để trấn an tâm lý, tránh rủi ro, cầu an, cầu may mắn và tài lộc. Bài viết tìm hiểu về bùa trong đời sống tâm linh của người Việt (người Kinh) hiện nay từ góc độ nhân học văn hóa. Từ khóa: Bùa chú, Đời sống tâm linh Abstract: Amulet is a Taoism-related spiritual phenomenon that takes root in the Vietnamese indigenous beliefs. It has existed as part of the spiritual life of many ethnic groups in Vietnam and in the world. Nowadays, amulet continues to play an important role in the life of each individual, family and community, and is likened to a insurance card” for users to reassure themselves of their safety against troubles and and pray for good luck and fortune. From the perspective of cultural anthropology, the article examines the case of amulet in the Vietnamese (Kinh people’s) spiritual life today Keyword: Amulet, Spiritual life 1. Dẫn luận(*)(*) đã trở thành một hiện tượng tâm linh liên Bùa hay bùa chú là một phạm trù bí ẩn quan đến tôn giáo, tín ngưỡng của nhiều tộc đối với con người. Có thể thấy, bùa được người ở nước ta, trong đó có người Kinh. sản sinh từ “ma thuật” nguyên thủy khi Kết quả nghiên cứu thực địa của chúng con người chưa chế ngự được thiên nhiên, tôi từ năm 1997 đến 2017(*) cho thấy, hầu nhưng lại cảm nhận được mối quan hệ biện chứng giữa tự nhiên với con người. (*) Năm 1995, tôi có trải nghiệm dùng bùa hộ thân Từ những mối quan hệ này, các pháp sư đã và cảm nhận bùa cũng có một đời sống văn hóa biến các đạo (lá) bùa thành những phương tâm linh. Từ năm 1997, tôi bắt đầu nghiên cứu về tiện mang tính ma thuật để chống lại các thế cuộc sống của các pháp sư làm bùa để hiểu rõ hơn lực siêu nhiên gây hại tới con người, cây bí truyền nghề nghiệp của họ. Tôi thường theo các pháp sư đi thực hành các nghi lễ cúng có liên quan trồng, vật nuôi với mong muốn đạt được đến làm bùa tại các gia đình, công ty, đền và điện những điều tốt lành trong cuộc sống. Bùa thờ của các ông đồng, bà đồng. Tôi đã thiết lập được mối quan hệ tốt với nhiều pháp sư ở các tỉnh thành để nghiên cứu về nghi lễ làm thiêng và giải thiêng (*) TS., Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam: Email: bùa. Tôi cũng có cơ hội phỏng vấn sâu những pháp vuhongthuat@gmail.com sư làm bùa và người sử dụng bùa (một số ý kiến
2. Bùa trong đời sống 25 hết các tộc người ở Việt Nam đều dùng bùa, họ nuôi luyện ở dưới ban thờ thần hổ trong đó có người Kinh ở cả thành thị lẫn của điện thờ), biết đọc chữ Hán, niệm nông thôn(*). Xét về bản chất, ngoài chức thần chú, bắt quyết, có điện thờ và đã năng trấn an về tâm lý, cố kết cộng đồng, trải qua nghi lễ cấp sắc (Vũ Hồng Thuật, giáo dục con người hướng tới việc thiện, 2013: 63). Ngoài ra, họ còn phải kiêng tránh việc ác, bùa còn bao hàm cả những kỵ nhiều thứ trong ăn uống (như kiêng ăn giá trị văn hóa, lịch sử, tôn giáo, tín ngưỡng tỏi, mắm tôm vì sợ hôi miệng; kiêng ăn và sự thừa nhận của xã hội. Tuy nhiên, việc cá mè, cá chép, lươn, trạch, thịt chó, thịt dùng bùa hiện nay của một bộ phận người mèo, thịt trâu trắng vì những con vật này dân đang trở nên thái quá, dẫn đến nhiều hệ thường được dùng làm nguyên liệu yểm lụy cho bản thân. bùa, nếu ăn vào sẽ bị vi phạm giới luật) Dưới nhãn quan nhân học văn hóa, bài và kiêng sinh hoạt vợ chồng vào ngày viết bàn đến một số góc độ trong đời sống 30, mồng 1 và ngày 14, ngày 15 hàng tâm linh của người Việt liên quan đến bùa chú tháng. “Nếu làm bùa không đúng quy tắc như các nghi lễ làm bùa, nghi lễ giải thiêng và giữ giới luật không nghiêm thì trước bùa, niềm tin tâm linh từ những lá bùa tiên mình bị thánh thần quở phạt làm cho 2. Về các pháp sư làm bùa ốm đau, mất tiền, tai nạn giao thông, sau Ngoài thực hành các nghi lễ tôn giáo, mới đến người sử dụng bùa không có hiệu tín ngưỡng cho cá nhân, gia đình và cộng nghiệm. Bởi vậy, làm bùa thường phải đồng, các pháp sư còn làm bùa cho những chọn ngày, giờ tốt và ngồi đúng phương người có nhu cầu. Từ kết quả nghiên cứu hướng để vẽ bùa thì lá bùa mới có linh thực tế tại điện thờ của các pháp sư tại Hà nghiệm” (pháp sư Huyền Trí, thành phố Nội, Bắc Ninh, Bắc Giang, Hải Phòng, Nam Biên Hòa, Đồng Nai). Định, Quảng Ninh, Đồng Nai , chúng tôi Qua kết quả quan sát, nghiên cứu thực nhận thấy, không phải tất cả những người địa, chúng tôi nhận thấy, các pháp sư thường thực hành tôn giáo đều biết làm bùa, cho dù ngồi một mình tại phòng kín khi vẽ bùa, họ có được người khác truyền dạy. đọc thần chú, bắt quyết, họ làm lễ thiêng Theo quan niệm của các pháp sư, để và nuôi “âm binh” tại một am riêng, người trở thành pháp sư làm bùa, phải là nam ngoại đạo không được biết. Với những giới và hội đủ các điều kiện: là người người kế nghiệp, họ sẽ truyền dạy quy trình có “căn số” phải ra hành nghề tôn giáo, vẽ, nghi lễ làm thiêng và giải thiêng bùa, có khả năng giao tiếp được với thần đời nọ truyền đời kia theo tục cha truyền linh, biết nuôi và điều khiển “âm binh” con nối. Trong số những người làm bùa, chỉ (vong hồn những người chết trẻ mà các vị tăng sư là không xây dựng gia đình vì họ xuất gia; còn lại các pháp sư đều lập gia đình và truyền nghề cho con trai, không được tôi trích dẫn trong bài viết này); đồng thời tiến hành sưu tầm những đạo bùa đã qua sử dụng để phân biệt là con cả hay con thứ, miễn người nghiên cứu dưới góc độ nhân học bảo tàng. kế nghiệp có “căn duyên” với Phật thánh. (*) Chúng tôi đã sưu tầm được hơn 300 loại bùa khác Tuy nhiên, người được chọn kế nghiệp phải nhau của người Kinh ở cả 3 miền Bắc - Trung - Nam là người có tâm thiện, tính tình hiền lành, và dự kiến sẽ trưng bày chuyên đề về các bùa chú này tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam vào một thời kiên nhẫn Trong trường hợp không có điểm thích hợp. con trai nối nghề, các pháp sư có thể truyền
3. 26 Thông tin Khoa học xã hội, số 3.2018 nghề cho học trò. Theo lời kể của một pháp hưởng xấu từ bên ngoài tác động tới các cá sư: “Dòng họ tôi có 8 đời làm pháp sư trong nhân, gia đình, cộng đồng. Bùa trắng được cung vua nhà Nguyễn. Năm 1944, gia đình làm công khai, đúng giáo luật, được xã hội tản cư ra Hải Phòng. Tôi là đời thứ 9, làm thừa nhận. pháp sư và nay đang truyền nghề làm bùa Khi làm lễ nhập đạo và lễ cấp sắc cho cho người con trai thứ hai là đời thứ 10. đệ tử, giữa thầy và trò đều có nghi thức “ăn Cái khó nhất đối với người làm bùa là phải thề” với Phật thánh, tổ sư với nội dung: đệ biết tinh thông chữ Hán, thư phù, ấn quyết, tử không phản bội sư phụ, tuân thủ nghiêm niệm chú và giải thiêng bùa” (pháp sư Vũ giáo luật, không làm “bùa đen”. Trái lại, sư Văn Đấu, Hải Phòng). phụ hứa là nhiệt tình dạy nghề và không Mỗi lá bùa hay nghi lễ liên quan đến làm hại đến đệ tử (pháp sư Nguyễn Văn ma thuật đều có tên riêng, thời gian, địa Châu, phường Ka Long, Móng Cái, tỉnh điểm, cách thức thực hành các nghi lễ Quảng Ninh). Tuy nhiên, kết quả nghiên riêng. Các pháp sư thường không tiết lộ cứu thực địa cho thấy, nhiều pháp sư không cho người ngoại đạo biết, nhất là cách nuôi, giữ được các điều quy định nêu trên, họ vẫn điều khiển “âm binh” và nội dung các câu làm “bùa đen” để hại nhau. niệm chú mang tính mật yếu của lá bùa Từ kết quả nghiên cứu thực địa từ năm Một đặc điểm nổi bật của những 1997 đến nay ở một số điện thờ tại nhà các người làm bùa là họ không nói thật năm pháp sư ở Hà Nội, Bắc Giang, Hải Phòng, sinh và chia sẻ kinh nghiệm làm bùa cho Quảng Ninh, Đồng Nai , chúng tôi nhận người khác, để phòng ngừa những pháp sư thấy, những người làm “bùa đen” thường có quyền năng phép thuật cao hơn phản bị lâm vào hoàn cảnh (mà có người gọi lại mình. là nghiệp quả báo) như: vợ chồng ly hôn, Trước năm 1954, có rất nhiều pháp con cái mắc bệnh nan y, hư hỏng, nghiện sư, thầy cúng nhưng “khách hàng” không hút “Việc làm ‘bùa đen’ để hại người nhiều. Một làng có tới 2-5 pháp sư, tạo nên khác trước đây và hiện nay thỉnh thoảng sự cạnh tranh lớn giữa họ. Sự cạnh tranh vẫn diễn ra. Tuy nhiên, người bị bỏ bùa trong thực hành tôn giáo nói chung và làm lại không được phép trả thù người làm bùa bùa nói riêng khiến các “cuộc chiến” của mà chỉ có thể dùng phép thuật của các vị họ nhuốm màu huyền bí, họ tạo ra những lá pháp sư giỏi hơn để làm mất đi tác dụng bùa mà những người trong nghề gọi là “bùa của lá bùa đó. Nếu trả thù người làm bùa đen” (pháp sư Vũ Văn Đấu, Hải Phòng). hại mình thì có thể bị bùa vật, thậm chí là Với loại bùa này, họ dùng phép thuật mang có thể đánh đổi cả tính mạng” (pháp sư Vũ tính “ma thuật tiếp xúc” hay “ma thuật Văn Đấu, Hải Phòng). lây lan” để làm hại đối phương. Điều này 3. Nghi thức làm bùa thường bị xã hội lên án, giáo luật của Đạo Để làm được một lá bùa linh nghiệm, giáo cũng nghiêm cấm. Bởi vậy, thường chỉ các pháp sư phải hội đủ các điều kiện (như có người làm và người dùng lá bùa đen ấy đã nêu). Đặc biệt, khi ngồi vẽ bùa, đọc thần mới biết về mục đích, công năng sử dụng chú, họ đều ở trong buồng kín, không cho lá bùa. Giá tiền cho một bùa đen cũng gấp người khác nhìn thấy, không để chó mèo nhiều lần so với bùa trắng. “Bùa trắng” là chạy qua trước mặt. Vào những ngày Giáp loại bùa dùng để phòng ngừa những ảnh Tý, Canh Thân hay ngày đại kỵ (không
4. Bùa trong đời sống 27 tốt), pháp sư không được làm bùa, vì nếu thống, họ thường đến các cửa hàng kinh làm sẽ bị thánh thần, tổ sư quở phạt, và doanh văn hóa phẩm phục vụ tôn giáo để lá bùa sẽ không linh nghiệm. Theo thông mua những lá bùa in sẵn bằng máy in hiện lệ, các pháp sư thường chọn giờ Ngọ (12h đại, sau đó mang về làm lễ thiêng rồi đưa trưa) hay giờ Tý (12h đêm) của ngày 15 cho người sử dụng. tháng Giêng để làm bùa. Lý do là vì, vào 4. Nghi lễ làm thiêng bùa ngày này các vị Phật Thánh đi tuần du, Để làm ra một lá bùa linh nghiệm, thỉnh mời các Ngài nhập vào bùa, dụng pháp sư phải tạo ra một chuỗi các thực cụ, pháp khí thì đạo bùa làm ra mới linh hành nghi lễ mang tính thiêng, từ việc nghiệm (pháp sư Nguyễn Văn Quý, đền chọn ngày giờ tốt, lấy phương hướng ngồi Cốc, thị trấn Cốc, huyện Lạng Giang, Bắc vẽ bùa và khi sử dụng dụng cụ, pháp khí, Giang). Trước khi vẽ bùa, pháp sư phải nguyên liệu đều tuân thủ theo quy tắc và làm lễ thiêng nguyên liệu, dụng cụ, pháp thực hiện các nghi lễ. Nghi lễ làm thiêng khí và tắm rửa sạch sẽ. Đây là nghi thức bùa cũng rất đa dạng, mỗi pháp sư, tăng bắt buộc đối với tất cả những người làm sư, các ông đồng, bà đồng có cơ sở thờ bùa (pháp sư Vũ Văn Tiến, Thụy Khuê, Ba cúng khác nhau nên nghi lễ làm thiêng bùa Đình, Hà Nội). cũng không giống nhau và còn tùy vào Theo quy tắc, vẽ bùa phải dùng bút mục đích của lá bùa. lông, chấm mực tàu hay son đỏ để vẽ “cốt Thông thường sau khi vẽ xong lá bùa, bùa” và viết chữ “sắc lệnh” trước, sau đó đến nghi lễ làm thiêng, các tăng sư làm mới viết hàng chữ Hán khác theo hàng dọc bùa ở chùa sẽ đặt lá bùa lên ban thờ Đức từ trên xuống dưới; từ trái qua phải; từ ngoài Chúa Ông hoặc Tam bảo Phật. Còn các vào trong và cuối cùng khóa chân bùa. Cấu ông đồng, bà đồng thì đặt lá bùa lên ban trúc tạo hình của một lá bùa cũng có nét công đồng Thánh Mẫu hay dưới ban ngũ tương đồng như cấu trúc thân thể của con hổ của điện Mẫu ở một số ngôi đền. Các người, khi thì dễ nhận biết, khi thì ẩn dụ pháp sư thì đặt lên ban thờ các vị Tổ sư bằng các ký tự, các hình ngoằn ngoèo đến bùa chú ở đền hoặc ở điện thờ tại nhà các mức bí hiểm, kỳ dị. Những chữ Hán hay pháp sư. hình vẽ trên lá bùa đều có tính quy tắc, nó Do việc làm bùa mang tính bí truyền vừa mang nét riêng của môn phái vừa mang nên nghi lễ làm thiêng thường được thực tính biểu tượng chung của phép thuật. Mặt hiện vào ban đêm trong cơ sở thờ tự hoặc khác, sự biến hóa của các ký tự trong đạo ở ngoài sân vào lúc 1 giờ đêm, người dùng bùa cũng xuất phát từ cảm nhận với thế giới bùa không được tham dự. Ví dụ với một tâm linh của pháp sư. Một quy tắc bắt buộc lá bùa trấn trạch, chất liệu bằng giấy (dán đối với người làm bùa là vừa vẽ bùa hay trong nhà) hoặc gương bát quái (treo trước viết chữ Hán, vừa phải đọc niệm chú. Nếu cửa nhà), nghi lễ làm thiêng diễn ra vào đọc xong mà viết/vẽ chưa xong thì đạo bùa giờ Tý (khoảng 12 giờ đêm), với lễ vật không linh nghiệm, phải làm lại theo quy là hương, hoa, rượu, tiền vàng, nến. Pháp trình từ đầu (pháp sư Nguyễn Thế Quyền, sư đọc các câu niệm chú mời các vị thần Biên Hòa, Đồng Nai). (Ngọc Hoàng và tứ vị Kim Cương cai quản Tuy nhiên, hiện nay không còn nhiều 4 hướng Đông - Tây - Nam - Bắc) nhập vào pháp sư làm bùa theo phương pháp truyền lá bùa. Họ cũng dâng cúng cho các “âm
5. 28 Thông tin Khoa học xã hội, số 3.2018 binh” lễ vật là cháo trắng, bỏng nổ, tiền những người dùng bùa, có thể thấy tất vàng, hương, muối, gạo ở góc sân hướng cả họ đều có niềm tin nhất định vào nó. ra ngoài cổng, với ý nghĩa là các “âm binh” Trong mỗi lá bùa ít nhiều đều có sức nhận lương thực rồi thực hiện theo sắc lệnh mạnh tâm linh. Ví dụ, với những lá bùa trị của các vị thần, tổ sư bùa chú và pháp sư bệnh: Có người bị ốm đau, tinh thần mê đi theo lá bùa để trấn giữ ngôi nhà cho chủ sảng. Tuy nhiên, khi khám bệnh tại các nhà được bình yên. chuyên khoa thì không tìm ra bệnh, kết Sau khi kết thúc nghi lễ làm thiêng, luận sức khỏe bình thường, nhưng khi trở pháp sư đóng dấu triện lên lá bùa rồi đưa về nhà lại ốm đau. Các thầy thuốc y học cho người sử dụng cùng những dặn dò. cổ truyền cho rằng, đó là do mất cân bằng Ấn đóng trên lá bùa phải bằng son đỏ, nó âm dương bên trong cơ thể. Sau khi mời không chỉ thể hiện chức sắc, quyền phép pháp sư đến nhà làm lễ, cho đeo bùa vào mà còn là hiệu lệnh của pháp sư điều khiển người thì họ khỏi bệnh. Nếu xét về cấu “âm binh” thực thi nhiệm vụ để người dùng trúc, lá bùa cũng giống như một cơ thể bùa đạt được mục đích (pháp sư Vũ Văn con người. Đối với một người khỏe mạnh, Đấu, Hải Phòng). cơ thể có được sự cân bằng giữa âm và 5. Niềm tin tâm linh từ những lá bùa dương. Nhưng nếu cơ thể bị ốm, tức thiếu Để thẩm định lá bùa có linh nghiệm đi phần âm, lúc này bùa sẽ làm nhiệm vụ hay không, chúng tôi cho rằng, đây không kéo phần âm về lại với cơ thể để cân bằng phải là công việc của các nhà nghiên cứu giữa âm và dương. nhân học, văn hóa học. Về thực hư tính Khi muốn làm bùa tại nhà, người ta linh nghiệm của những lá bùa, thiết nghĩ thường mời pháp sư đến nhà làm lễ rồi làm chỉ có người làm và dùng bùa mới biết. thiêng lá bùa và treo bùa hoặc yểm (chôn Chúng tôi chỉ tổng hợp ý kiến của những xuống đất). Sau này khi không muốn sử người làm bùa, sử dụng bùa trên cơ sở dụng lá bùa ấy nữa, họ thường mời vị pháp tôn trọng niềm tin tâm linh của họ. Đứng sư ấy đến nhà làm lễ giải thiêng, sau đó mới ở góc độ của người đã từng sử dụng bùa, treo hay yểm đạo bùa mới. Kết quả nghiên chúng tôi cảm nhận bùa cũng có chức cứu thực địa của chúng tôi cho thấy, có năng trấn an về mặt tâm lý, niềm tin, gia đình (gia đình bà Vũ Thị Hiền, phường tôn giáo, giáo dục và văn hóa với người Vạn Hương, Đồ Sơn, Hải Phòng) dùng sử dụng. tới 4 loại bùa, sau đó chăn nuôi gia súc, Có ý kiến cho rằng, bùa có một đời gia cầm thường bị dịch bệnh Hoặc có sống tâm linh và công năng nhất định, trường hợp một pháp sư (pháp sư Nguyễn nếu như người làm và người sử dụng Văn Hà, phường Cổ Nhuế 2, Bắc Từ đúng cách (pháp sư Nguyễn Văn Lợi, Trà Liêm, Hà Nội) mới vào nghề nhưng thích Cổ, Móng Cái, Quảng Ninh). “Lá bùa hộ sưu tầm và dùng nhiều loại bùa khác nhau mệnh tôi xin ở đền Kiếp Bạc vào dịp đầu để trải nghiệm, với mục đích xem thầy nào năm 2014 được xem như thần hộ mệnh làm bùa giỏi để theo học nghề, sau đó gia đem đến cho tôi sự bình an, sức khỏe và đình làm ăn không thuận lợi. Họ cho rằng cảm thấy vui vẻ trong cuộc sống” (anh nguyên nhân là do trong nhà dùng nhiều Nguyễn Văn Hường, phường Trung Hòa, loại bùa khác nhau dẫn đến “xung đột” về Cầu Giấy, Hà Nội). Qua phỏng vấn sâu tâm linh.
6. Bùa trong đời sống 29 6. Nghi lễ giải thiêng bùa chôn (yểm) dưới đất được xem là đất dữ Trái lại với nghi lễ làm thiêng, nghi lễ (đất gần nơi nghĩa địa, có người chết đột tử, giải thiêng bùa thường khá đơn giản, chỉ tự tử, tai nạn trong khuôn viên nhà), phải cần thực hiện nghi thức mời các vị thánh dùng đến máu chó đen, cóc tía để yểm bùa, thần hay “âm binh” rời khỏi lá bùa để cho các pháp sư ngoài các nghi thức nêu trên nó không còn công năng về mặt tâm linh còn phải dùng nước tiểu của trẻ nhỏ hòa với nữa. Để giải thiêng lá bùa có thể được thực nước cây chuối tiêu và nước vôi trong đổ hiện theo hai cách: mời pháp sư đến nhà vào vị trí yểm bùa. làm lễ giải thiêng bùa, hoặc người sử dụng Còn với trường hợp những lá bùa hộ bùa tự thực hiện. thân mang theo người mà người ta thường Theo quan niệm truyền thống của các mua ở các di tích, lễ hội, hay bùa của Phật pháp sư làm bùa, thầy nào làm bùa thì họ giáo có viết chữ Phạn (Án ma ni bát minh sẽ là người giải thiêng lá bùa khi không hồng) dán trên tấm vải đỏ trong đêm lễ còn sử dụng, như vậy sẽ hiệu nghiệm hô thần nhập tượng vốn không có yếu tố hơn là nhờ thầy khác thực hiện nghi lễ. mật giáo (câu niệm chú của Đạo giáo) và Mỗi môn phái làm bùa đều có những “bí “âm binh” của phái phù thủy, sau một năm truyền” riêng nên họ không phổ biến cho sử dụng, phần nào lá bùa đã giảm đi tính người ngoài môn phái biết, bởi vậy, chỉ thiêng. Bởi vậy, người sử dụng thường tự những người làm bùa mới biết được câu thực hiện nghi lễ giải thiêng vào ngày 23 niệm chú mang tính “mật yếu” của môn tháng Chạp hoặc chiều 30 Tết, họ thường phái trong nghi lễ làm thiêng lá bùa, khi mang lá bùa hóa (đốt) cùng với vàng mã giải thiêng, họ sẽ đọc được câu niệm chú trong buổi lễ của gia đình. Hoặc họ có thể ấy. Thượng tọa Thích Minh Thanh (trụ trì mang đến chùa, đền, phủ để giải thiêng, chùa Thắng Nghiêm, Hà Nội) cho biết: trước tiên là thắp hương khấn cầu các vị “Bùa của Phật giáo và Đạo giáo tuy có Phật thánh, sau đó hóa tại lò hóa vàng của phần giống nhau về chất liệu, thể loại, cơ sở thờ tự. Đây là cách giải thiêng bùa mục đích sử dụng nhưng lại khác nhau về tương đối phổ biến hiện nay. nội dung câu niệm chú trong lá bùa. Bởi 7. Kết luận vậy, cách giải thiêng lá bùa tốt nhất là môn Hiện nay, một số thực hành nghi lễ của phái nào làm thì môn phái ấy giải thiêng pháp sư mang tính ma thuật đã mai một, thì mới hiệu quả”. nhưng vẫn còn tồn tại một số hình thức ma Thông thường, với lá bùa làm bằng thuật liên quan đến bùa chú, trừ tà, trị bệnh, chất liệu giấy, vải, gương kính treo/dán cầu an diễn ra tại các cơ sở thờ tự tư nhân trong nhà, trước khi tháo bỏ, pháp sư phải và cộng đồng. Trong bối cảnh sự bất ổn về đọc câu niệm chú với nội dung là mời thánh mọi mặt của đời sống xã hội đương đại thần, “âm binh” rời khỏi lá bùa, sau đó họ luôn bủa vây con người, yếu tố tôn giáo “lại dùng thẻ hương đang cháy để thư phù (viết trở thành một cứu cánh mạnh mẽ và trong các chữ Hán liên quan đến câu niệm chú) chừng mực nào đó lại giúp ích cho người và dùng nước mưa pha với nước gừng, rượu hiện đại rất nhiều” (Lê Hồng Lý, 2006: trắng xoa lên lá bùa rồi mới tháo xuống để 196). Bởi vậy, trong những năm gần đây, ở hóa (đốt) lấy tro thả xuống ao, hồ, sông có cả vùng nông thôn và thành thị, vào dịp đầu nước sạch, gọi là giải mát. Với các loại bùa năm, nhiều người thường đến nhà pháp sư
7. 30 Thông tin Khoa học xã hội, số 3.2018 hay đi dự các lễ hội đình, đền, chùa, để Tài liệu tham khảo thỉnh bùa, với hy vọng giảm được những 1. Lê Hồng Lý (2006), “Những hoạt động bất trắc, rủi ro và đón nhận được nhiều điều lễ hội tín ngưỡng của người Việt trong tốt lành trong cuộc sống. đổi mới kinh tế hiện nay”, trong: Ngô Khó có cơ sở để kiểm chứng bùa chú Đức Thịnh (chủ biên, 2006), Giá trị dưới góc độ khoa học, cho nên một vài và tính đa dạng của Folklore châu Á cá nhân có quan điểm, bùa chú là “trò bịp trong quá trình hội nhập, Nxb Thế giới, bợp”, “mê tín dị đoan” Về thực hư tính Hà Nội. linh nghiệm của những lá bùa, như đã nói, 2. Vũ Hồng Thuật (2013), Nghiên cứu chỉ những người làm và người sử dụng mới so sánh văn hóa bùa chú của người có thể biết. Nhưng những câu chuyện có Kinh hai nước Việt - Trung, Luận án thực của các pháp sư và những người dùng Tiến sĩ Dân tộc học, Viện Dân tộc học, bùa đã tạo cho bùa chú có một đời sống văn trường Đại học Vân Nam, Trung Quốc hóa tâm linh  (tiếng Trung). (tiếp theo trang 50) Policy”, Copenhagen Journal of Asian Studies, pp. 64-90. Tài liệu tham khảo 5. Shepherd Iverson (2013), One Korea: 1. Byung Nak Song (2002), Kinh tế Hàn A Proposal for Peace, Publisher Mc Quốc đang trỗi dậy, bản dịch của Phạm Farland. Quý Long và đồng sự, Ban Nghiên cứu 6. Steven E. Gump (editor, 2009), “Special Hàn Quốc học, Nxb. Thống kê, Hà Nội. Feature: “Korean Wave””, Southeast 2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2001), Văn Review of Asian Studies, Vol. 31. kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 7. Thống kê Hải quan (2017), Thương IX, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. mại hàng hóa giữa Việt Nam - APEC 3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn 10 tháng 2017, kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ gov.vn/Lists/TinHoatDong/View X, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. Details.aspx?ID=26492&Catego-ry= 4. Koen De Ceuster (2005), “Pride and Th%E1%BB%91ng%20k%C3%A Prejudice in South Korea’s Foreign A%20H%E1%BA%A3i%20quan.