Các yếu tố liên quan của viêm ruột thừa cấp có biến chứng ở trẻ em

Nội dung text: Các yếu tố liên quan của viêm ruột thừa cấp có biến chứng ở trẻ em

1. Bệnh viện Trung ương Huế Nghiên cứu CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN CỦA VIÊM RUỘT THỪA CẤP CÓ BIẾN CHỨNG Ở TRẺ EM Hồ Hữu Thiện1* DOI: 10.38103/jcmhch.2021.68.10 TÓM TẮT Mục tiêu: Nhằm xác định mối liên quan của một số yếu tố lâm sàng, cận lâm sàng với biến chứng ruột thừa viêm cấp ở trẻ em. Đối tượng, phương pháp: 120 bệnh nhi được chẩn đoán viêm ruột thừa cấp dựa vào đặc điểm lâm sàng, xét nghiệm (số lượng bạch cầu máu) và kết quả siêu âm. Bệnh nhân được chỉ định phẫu thuật cắt ruột thừa. Đánh giá kết quả giải phẫu bệnh đại thể trong lúc phẫu thuật bao gồm: ruột thừa viêm hoặc ruột thừa viêm có biến chứng. So sánh các yếu tố lâm sàng, cận lâm sàng giữa 2 nhóm viêm ruột thừa có và không có biến chứng để tìm ra các yếu tố liên quan. Kết quả: Các yếu tố lâm sàng, cận lâm sàng liên quan đến biến chứng viêm ruột thừa cấp ở trẻ em là: tuổi ≤ 5, dùng thuốc trước khi vào viện (hạ sốt, giảm đau, kháng sinh), thời gian từ lúc khởi phát triệu chứng đến lúc vào viện ≥ 24 giờ, số lượng bạch cầu > 15×109/L , có sỏi phân ruột thừa (p 0,05). Kết luận: Chẩn đoán viêm ruột thừa ở trẻ em cần kết hợp triệu chứng lâm sàng, xét nghiệm và siêu âm bụng, nhất là những trường hợp biểu hiện lâm sàng không điển hình. Cần chẩn đoán sớm, nhất là ở trẻ nhỏ nhằm giảm tỉ lệ viêm ruột thừa có biến chứng. Từ khóa: Ruột thừa viêm, trẻ em, biến chứng, yếu tố liên quan ABTRACT RELATED FACTORS OF ACUTE COMPLICATED APPENDICITIS IN CHILDREN Ho Huu Thien1* Objectives: To determine the relationship of some clinical and subclinical factors with acute complicated appendicitis in children. Methods: A total 120 pediatric patients who diagnosed with acute appendicitis based on clinical characteristics, laboratory tests (white blood cell count) and ultrasound results underwent appendectomy. The operative findings were determined as: uncomplicated appendicitis and complicated appendicitis. Clinical and subclinical factors were compared between the two groups of complicated and uncomplicated appendicitis to find the related factors. Results: Related factors of acute complicated appendicitis in children were: age ≤ 5, taking the drug before admission (antipyretic, analgesic, antibiotic), time from onset to hospital admission ≥ 24 hours, WBC count> 15 × 109 / L, with appendic stool stones. The relationship between sex, geography, appendix location and complicated appendicitis were not significant. 1Bệnh viện Trung ương Huế - Ngày nhận bài (Received): 02/3/2021; Ngày phản biện (Revised): 06/4/2021; - Ngày đăng bài (Accepted): 27/4/2021 - Người phản hồi (Corresponding author): Hồ Hữu Thiện - Email: thientrangduc@hotmail.com; SĐT: 0905130430 Tạp Chí Y Học Lâm Sàng - Số 68/2021 69
2. Các yếu tố liên quan của viêm ruột thừa Bệnhcấp có viện biến Trung chứng ương ở trẻ Huế em Conclusion: The diagnosis of appendicitis in children requires a combination of clinical symptoms, laboratory tests and abdominal ultrasound, especially in the case of atypical clinical manifestations. Early diagnosis, especially in young children is needed to reduce the rate of complicated appendicitis. Keywords: Appendicitis, children, complications, related factors I. ĐẶT VẤN ĐỀ Viêm ruột thừa cấp là cấp cứu hay gặp nhất trong pháp chẩn đoán trước mổ nào đem lại kết quả chắc bệnh lý bụng ngoại khoa ở trẻ em, chiếm khoảng chắn. Vì vậy, việc chẩn đoán sớm viêm ruột thừa 20-30% trường hợp trẻ nhập viện vì đau bụng cấp để có thái độ xử trí đúng đắn vẫn còn là một thách [1]. Chẩn đoán viêm ruột thừa ở trẻ em đặc biệt là thức rất lớn. trẻ nhỏ thường khó hơn ở người lớn. Do ở trẻ em có Chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này nhằm các triệu chứng lâm sàng rất đa dạng, phức tạp, thay xác định mối liên quan của một số yếu tố lâm sàng, đổi theo từng lứa tuổi, từng bệnh nhi, các rối loạn về cận lâm sàng với biến chứng ruột thừa viêm cấp ở đường tiêu hóa rất hay gặp nên dễ chẩn đoán nhầm trẻ em. với nhiều bệnh khác. Ngày nay, tuy đã có sự hiểu biết đầy đủ hơn về II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP sinh bệnh học, tích lũy về kinh nghiệm khám lâm NGHIÊN CỨU sàng và tiến bộ về các biện pháp hỗ trợ cho chẩn 2.1. Đối tượng đoán cũng như điều trị, tỉ lệ chẩn đoán viêm ruột thừa Bệnh nhân vào viện vì đau bụng cấp được chẩn muộn còn cao được ghi nhận trong nhiều nghiên cứu đoán viêm ruột thừa tại Trung tâm nhi khoa và khoa trong và ngoài nước. Chẩn đoán muộn kéo dài thời Ngoại nhi - Cấp cứu bụng Bệnh viện Trung Ương gian nằm viện trung bình (6 ngày với 3 ngày), tăng tỉ Huế từ 11/2017 - 06/2019. lệ ruột thừa vỡ mủ (74% với 29%) và tăng tỉ lệ biến Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân: (1) Trẻ ≤ 15 tuổi; chứng (28% với 10%) [2]. Nghiên cứu của Reynolds (2) Vào viện vì đau bụng cấp và được chẩn đoán xác cho thấy có 7% bệnh nhân viêm ruột thừa cấp không định sau phẫu thuật là VRTC hoặc VRTC có biến được chẩn đoán sớm, dẫn đến gia tăng tỉ lệ ruột thừa chứng; (3) Có đầy đủ xét nghiệm công thức máu và vỡ mủ từ 28,0% ở nhóm bệnh nhân chẩn đoán sớm siêu âm bụng khi vào viện; (4) Có kết quả chẩn đoán và lên đến 50% ở nhóm bệnh nhân chẩn đoán muộn đại thể ruột thừa rõ ràng trong phẫu thuật. [3]. Tại bệnh viện Nhi Trung ương, theo nghiên cứu 2.2. Phương pháp nghiên cứu của Phùng Đức Toàn từ 1/2009 đến 6/2010 có 143 Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu tiến cứu, theo bệnh nhân viêm phúc mạc ruột thừa [4]. Tỉ lệ này là dõi dọc. 21,1% ở bệnh viện Trung ương Huế, theo nghiên cứu Phương pháp chọn mẫu, cỡ mẫu: của Bùi Chín, với 23/109 trường hợp trẻ viêm ruột Chọn mẫu thuận tiện lấy tất cả các bệnh nhân thừa, trong đó có 21 trường hợp viêm phúc mạc khu thỏa mãn tiêu chuẩn chọn bệnh. trú, 1 trường hợp viêm phúc mạc toàn thể và 1 trường Trong nghiên cứu này của chúng tôi cỡ mẫu là 120. hợp abcess vỡ [5]. Phương pháp thu thập số liệu: Chẩn đoán xác định viêm ruột thừa cấp thường - Các biến số về lâm sàng: dựa vào hỏi bệnh dựa vào kết quả sau phẫu thuật và xét nghiệm giải sử, khám lâm sàng tỉ mỉ do 2 bác sĩ thực hiện phẫu bệnh. Hiện nay, chẩn đoán chính xác ruột thừa độc lập: bác sĩ nhi khoa và bác sĩ ngoại nhi hoặc viêm đã được cải thiện qua việc áp dụng một số xét ngoại tiêu hoá. Nếu các triệu chứng, dấu hiệu nghiệm như bạch cầu và CRP trong máu, siêu âm được ghi nhận không thống nhất, 2 bác sĩ thảo bụng và chụp cắt lớp vi tính, nhưng chưa có phương luận và cùng kiểm tra lại. 70 Tạp Chí Y Học Lâm Sàng - Số 68/2021
3. - Các biến số cận lâm sàng: 2.3. Phân tích và xử lý số liệu + Số lượng bạch cầu, số lượng bạch cầu đa nhân - Tiến hành thu thập thông tin theo bộ câu hỏi trung tính: mẫu máu để làm công thức bạch cầu sẽ có sẵn. được làm tại khoa Thăm dò chức năng Trung Tâm - Xử lý số liệu bằng phương pháp thống kê y học Nhi Khoa và khoa Huyết Học Bệnh Viện Trung có sử dụng phần mềm SPSS 20 (Statistical Package Ương Huế, được sử dụng phương pháp đếm bạch for the Social Sciences). cầu máu ngoại vi bằng máy tự động Sysmex SX- 2.4. Đạo đức nghiên cứu 800i Kobe của Nhật. Nghiên cứu này thực hiện dựa trên thăm khám + Siêu âm ổ bụng: Siêu âm được thực hiện tại lâm sàng và làm xét nghiệm thường quy (công thức khoa Thăm dò chức năng Trung Tâm Nhi Khoa máu và siêu âm bụng). hoặc khoa Chẩn đoán hình ảnh bệnh viện Trung Bố mẹ trẻ được cung cấp thông tin đầy đủ và ký Ương Huế bằng máy siêu âm SIEMENS với đầu dò vào bản đồng thuận phẫu thuật khi có chỉ định. convex 5MHz để thăm khám tổng quát và đầu dò Qui trình điều trị (phẫu thuật) đúng theo hướng Linear 7.5MHz để quan sát ruột thừa. dẫn của Bộ Y tế và không phát sinh chi phí bất - Các biến số về kết quả giải phẫu bệnh ruột thừa: thường nào cho gia đình bệnh nhi trong quá trình + Viêm ruột thừa cấp: Dựa vào kết quả khi phẫu thực hiện nghiên cứu này. thuật với hình ảnh đại thể ruột thừa bị viêm xung huyết, ruột thừa nung mủ chưa vỡ và trong ổ bụng III. KẾT QUẢ chỉ thấy tổn thương của ruột thừa mà không có tổn 3.1. Đặc điểm chung thương của các cơ quan khác. Bảng 1: Phân bố bệnh theo tuổi và giới + Viêm ruột thừa cấp có biến chứng: Dựa vào kết n % quả khi phẫu thuật với hình ảnh đại thể ruột thừa viêm ≤ 5 10 8,3 có tình trạng viêm phúc mạc khu trú hay toàn thể. 6 - 10 66 55,0 Hình ảnh đại thể ruột thừa: Tuổi 11 - 15 44 36,7 + Ruột thừa viêm xung huyết: cương tụ các mạch Tổng 120 100 máu dưới thanh mạc, thâm nhập viêm lớp dưới niêm X ± SD (năm) 9,6 ± 3,1 mạc, chưa có phản ứng của phúc mạc. Nam 79 65,8 + Ruột thừa viêm nung mủ: ruột thừa sưng to, Giới cương màu đỏ thẫm, phù nề, thành dày, trên bề mặt Nữ 41 34,2 ruột thừa có ít giả mạc, đôi khi có các nốt mủ, trong Tuổi nhỏ nhất là 4 tuổi, lớn nhất là 15 tuổi, tuổi lòng ruột thừa có mủ. Ổ phúc mạc có nước trong trung bình là 9,6 ± 3,1. Đa số bệnh nhân VRTC xuất tiết. thuộc nhóm > 5 tuổi (91,7%). VRTC ở trẻ nam cao + Viêm ruột thừa hoại tử: ruột thừa màu xanh hơn nữ, tỷ lệ nam / nữ=1,9 / 1. ngà, điểm những mảng thối rữa màu đen, các lớp của Bảng 2: Chẩn đoán sau phẫu thuật Tổng thành ruột thừa bị hủy hoại nặng, trong ổ phúc mạc Chẩn đoán sau phẫu thuật có dịch đục, thối do vi khuẩn yếm khí phát triển. n % + Ruột thừa thủng: trong ổ bụng có mủ, thành Có biến chứng 34 28,3 ruột viêm đỏ, có nhiều giả mạc bao bọc. Ruột thừa Không biến chứng 86 71,7 mất tính liên tục, bị thủng ở bất kỳ vị trí nào. Có thể Tổng 120 100 viêm màng bụng trong ruột thừa hoại thư, ổ bụng có Có 34/120 trẻ có biến chứng VRTC (28,3%). dịch đục lờ lờ không thành mủ, thối, quanh chỗ ruột 3.2. Một số yếu tố lâm sàng, cận lâm sàng liên thừa bị thủng có giả mạc màu lá cây chết xanh đen. quan đến biến chứng ruột thừa viêm cấp ở trẻ em Tạp Chí Y Học Lâm Sàng - Số 68/2021 71
4. Các yếu tố liên quan của viêm ruột thừa Bệnhcấp có viện biến Trung chứng ương ở trẻ Huế em Bảng 3: Môt số yếu tố lâm sàng, cận lâm sàng liên quan đến biến chứng ruột thừa viêm cấp ở trẻ em Yếu tố liên quan Có Không OR CI p ≤ 5 tuổi 6 4 6,8 1,183 - Tuổi 5 tuổi 28 82 1 Nam 23 56 1,3 0,471 - Giới > 0,05 3,995 Nữ 11 30 1 Dùng kháng sinh, Có 11 4 6,2 1,233 - hạ sốt giảm đau 15000/mm3 26 48 5,5 Số lượng 1,593 - 0,05 9,172 HCP 23 70 1 Tuổi dưới 5 tuổi, dùng kháng sinh hạ sốt giảm đau trước vào viện, thời gian trước vào viện trên 24 giờ, có sỏi phân trong lòng ruột thừa, số lượng bạch cầu trên 15000/mm3 là các yếu tố gây biến chứng trong bệnh viêm ruột thừa cấp với p 1. IV. BÀN LUẬN Theo Mahavir Signh và cộng sự, trường hợp Trong nghiên cứu của chúng tôi, có 120 bệnh viêm ruột thừa cấp chiếm 69,6%, có 21,5% trường nhân được chẩn đoán VRTC và được phẫu thuật, hợp ruột thừa có biến chứng bao gồm cả ruột thừa dựa vào hình ảnh đại thể trong phẫu thuật, 100% thủng và hoại tử, biến chứng ruột thừa viêm hay gặp đều là ruột thừa bệnh lý, có 86 trường hợp (71,7%) ử trẻ dưới 5 tuổi. Hơn 60% bệnh nhân vào viện với viêm ruột thừa cấp, 34 trường hợp (28,3%) viêm biến chứng viêm ruột thừa có thời gian đau > 72 giờ. ruột thừa có biến chứng viêm phúc mạc. Nghiên cứu Sự hiện diện của sỏi phân làm tăng khả năng biến của Ngô Thị Hoa trong 130 trường hợp được phẫu chứng VRTC [7]. thuật có 80% trường hợp viêm ruột thừa cấp và 20% Theo y văn,VRTC ở trẻ em hay gặp thể nhiễm ruột thừa viêm có biến chứng [6]. Tác giả Bùi Chín độc và tiến triển nhanh đến viêm phúc mạc vì thành cũng có kết quả tương tự [5]. ruột mỏng, mạc nối lớn chưa phát triển, sức đề 72 Tạp Chí Y Học Lâm Sàng - Số 68/2021
5. Bệnh viện Trung ương Huế kháng kém, chẩn đoán muộn thường do khó khám Trong nghiên cứu của Ngô Thị Hoa, có 56,2% và các triệu chứng không rõ ràng, dễ nhầm lẫn với trẻ có dùng thuốc trước khi vào viện và trẻ có dùng bệnh khác [8]. Như vậy vấn đề quan trọng là làm thuốc kháng sinh, hạ sốt,giảm đau, chống nôn có tỷ sao để chẩn đoán sớm VRTC và can thiệp kịp thời lệ bị biến chứng VRTC cao hơn [6]. Đối với những để làm giảm tỷ lệ biến chứng của ruột thừa viêm. Vì bệnh lý cần can thiệp ngoại khoa như VRTC, việc vậy, chúng tôi cũng nghiên cứu tìm hiểu các yếu tố tự điều trị tại nhà không thể giải quyết được căn có liên quan đến biến chứng của VRTC. nguyên, mà còn làm giảm nhẹ triệu chứng, trì hoãn - Liên quan giữa tuổi và biến chứng VRTC ở thời gian nhập viện, làm mất đi khoảng thời gian trẻ em vàng để chẩn đoán sớm VRTC, làm tăng khả năng Viêm ruột thừa là một bệnh lý ngoại khoa cấp xảy ra biến chứng xảy ở trẻ. cứu rất thường gặp trong nhi khoa, theo nhiều tài - Liên quan giữa thời gian khởi bệnh và biến liệu, phần lớn VRTC ở trẻ dưới 3 tuổi được chẩn chứng VRTC ở trẻ em đoán trễ do trẻ hạn chế khả năng truyền đạt, không Theo y văn, quá trình ruột thừa viêm diễn tiến sẽ xác định được điểm đau, bệnh cảnh lâm sàng mơ hồ gây thuyên tắc mạch tĩnh mạch và thiếu máu động và thường được điều trị trước. Tỷ lệ mắc VRTC thấp mạch, bờ tự do là nơi có sự cung cấp máu ít nhất, các khiến bác sĩ lâm sàng dễ bỏ sót trong chẩn đoán; diện nhồi máu sẽ xuất hiện, kết hợp với sự căng giãn mạc treo ruột phát triển chưa hoàn toàn, thành ruột khi vi khuẩn xâm nhập, sự nhồi máu sẽ tiếp diễn gây mỏng dẫn đến sự tiến triển nhanh của biến chứng. thủng ruột thừa. Vì vậy, thời gian khởi bệnh kéo dài, Trẻ dưới 1 tuổi thường chỉ chẩn đoán được ở giai làm trì hoãn chẩn đoán và điều trị đã được chứng đoạn viêm phúc mạc, từ 1 – 3 tuổi, tỷ lệ viêm phúc minh là yếu tố liên quan đến biến chứng của VRTC. mạc 50% [8]. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cho thấy thời Trong nghiên cứu của chúng tôi cho thấy mặc dù gian từ khi khởi bệnh đến khi vào viện trên 24 giờ VRTC ít gặp ở nhóm ≤ 5 tuổi (8,3%), nhưng nguy làm khả năng bị biến chứng tăng gấp 3,4 lần so với cơ biến chứng ruột thừa viêm tăng gấp 6,8 lần so thời gian khởi bệnh dưới 24 giờ, sự khác biệt này có với nhóm > 5 tuổi, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê ý nghĩa thống kê. p 5 tuổi [6]. Nghiên cứu của Marzuillo P và cộng sự [11]. Mahavir Signh [7], biến chứng ruột thừa viêm hay Nghiên cứu của Virmani và cộng sự cho thấy tỉ gặp ử trẻ dưới 5 tuổi (p 48 giờ lần lượt VRTC ở trẻ em là 3,5%, 20,4% và 28,3% [12]. Nghiên cứu của Trong nghiên cứu của chúng tôi, trẻ dùng thuốc Mahavir Singh và cộng sự cho thấy số lượng bệnh kháng sinh, giảm đau hạ sốt trước khi vào viện có nhân vỡ mủ hay hoại tử ruột thừa tăng lên, > 60% nguy cơ biến chứng cao hơn 6,2 lần trẻ chưa dùng bệnh nhân có biến chứng VRTC khi thời gian khởi thuốc (p 72 giờ [7]. Tạp Chí Y Học Lâm Sàng - Số 68/2021 73
6. Các yếu tố liên quan của viêm ruột thừa Bệnhcấp có viện biến Trung chứng ương ở trẻ Huế em Nghiên cứu của Xuan-Binh D.Pham và cộng Tắc nghẽn lòng ruột thừa là yếu tố gây bệnh nổi sự ch thấy với thời gian khởi bệnh > 24 giờ, tỉ lệ bật nhất trong VRTC. Sỏi phân là một trong những VRTC cấp có biến chứng là 75% (so với tỉ lệ 36% nguyên nhân làm tắc nghẽn lòng ruột thừa từ đó gây của nhóm VRTC không biến chứng), thời gian khởi nên viêm ruột thừa. bệnh > 24 giờ là yếu tố nguy cơ biến chứng VRTC, p Trong nghiên cứu của chúng tôi, sỏi phân hiện 48 giờ trong lòng ruột thừa gây ra biến chứng VRTC cao có ở 60% trẻ VRTC có biến chứng. Nếu thời gian gấp 2,4 lần và p 48 giờ, tỷ lệ biến chứng > 40% [14]. Nghiên cứu của Maharvir Singh cũng cho thấy kết Như vậy, thời gian khởi bệnh càng muộn thì tỷ lệ quả tương tự (46,1% với 17,9%) [7]. Nghiên cứu của có biến chứng càng cao, điều này càng khẳng định Blumfield E, Nayak G, Srinivasan R và cộng sự cho thấy yếu tố chẩn đoán và điều trị sớm cần thiết để ngăn sự hiện diện của sỏi phân RT, đặc biệt ở trẻ 15,000 BC/mm3, có khả năng bị biến chứng 5, dùng thuốc trước khi vào viện (hạ sốt, giảm đau, của VRTC cao gấp 5,5 lần nhóm trẻ có số lượng kháng sinh), thời gian từ lúc khởi phát triệu chứng bạch cầu dưới 15000/mm3. Sự khác biệt này có ý đến lúc vào viện ≥ 24 giờ, số lượng bạch cầu > nghĩa thống kê (p 0,05). TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Phan Văn Lình. Ruột thừa viêm cấp, Ngoại Bệnh cận lâm sàng và kết quả điều trị phẫu thuật nội Lý tập 1, Nhà xuất bản Y học, 96-108. 2008 soi viêm phúc mạc ruột thừa ở trẻ em tại bệnh 2. Naiditch JA, Lautz TB, Daley S, Pierce MC, viện Nhi Trung Ương, Luận văn thạc sĩ y học, Reynolds M. The implications of missed Đại học Y Dược Hà Nội. 2010 opportunities to diagnose appendicitis in 5. Bùi Chín. Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng-cận children. Acad Emerg Med 2013;20:592-6 lâm sàng và ứng dụng thang điểm Linberg cải 3. Reynolds SL. Missed appendicitis in a pediatric tiến để chẩn đoán viêm ruột thừa trẻ em, Luận án emergency department. Pediatr Emerg Care chuyên khoa cấp II, Đại Học Y Dược Huế. 2004 1993;9:1-3 6. Ngô Thị Hoa. Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và 4. Phùng Đức Toàn. Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của bệnh viêm ruột thừa cấp ở trẻ 74 Tạp Chí Y Học Lâm Sàng - Số 68/2021
7. Bệnh viện Trung ương Huế em, Luận văn bác sĩ nội trú, Đại Học Y Dược 13. Pham XD, Sullins VF, Kim DY, Range B, Kaji Huế. 2015 AH, de Virgilio CM, et al. Factors predictive of 7. Singh M, Kadian YS, Rattan KN, Jangra B. complicated appendicitis in children. J Surg Res Complicated appendicitis: analysis of risk factors 2016;206:62-66 in children. Afr J Paediatr Surg 2014;11:109-13 14. Ohmann C, Yang Q, Franke C. Diagnostic scores 8. Bộ Y tế. Viêm ruột thừa ở trẻ em, Cấp cứu ngoại for acute appendicitis. Abdominal Pain Study khoa Tập 1, Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam, Group. Eur J Surg 1995;161:273-81 486-496. 2021 15.Poudel R, Bhandari TR. Risk Factors for 9. Salo M, Friman G, Stenstrom P, Ohlsson B, Complications in Acute Appendicitis among Arnbjornsson E. Appendicitis in children: Paediatric Population. JNMA J Nepal Med evaluation of the pediatric appendicitis score Assoc 2017;56:145-148 in younger and older children. Surg Res Pract 16. Blumfield E, Nayak G, Srinivasan R, Muranaka 2014;2014:438076 MT, Blitman NM, Blumfield A, et al. Ultrasound 10. Nguyễn Hữu Chí, Võ Hà Nhật Thúy, Đào Trung for differentiation between perforated and Hiếu. Đặc điểm lâm sàng và siêu âm viêm ruột nonperforated appendicitis in pediatric patients. thừa ở trẻ dưới 3 tuổi phẫu thuật tại Bệnh viện AJR Am J Roentgenol 2013;200:957-62 Nhi Đồng 1, Tạp chí Y học TP Hồ Chí Minh, 17. Yoon HM, Kim JH, Lee JS, Ryu JM, Kim DY, số15(3), 88-92. 2011 Lee JY. Pediatric appendicitis with appendicolith 11. Marzuillo P, Germani C, Krauss BS, Barbi E. often presents with prolonged abdominal pain Appendicitis in children less than five years old: and a high risk of perforation. World J Pediatr A challenge for the general practitioner. World J 2018;14:184-190 Clin Pediatr 2015;4:19-24 18. Kulvatunyou N, Zimmerman SA, Joseph B, 12. Virmani S, Prabhu PS, Sundeep PT, Kumar V. Friese RS, Gries L, O’Keeffe T, et al. Risk Factors Role of laboratory markers in predicting severity for Perforated Appendicitis in the Acute Care of acute appendicitis. Afr J Paediatr Surg Surgery Era-Minimizing the Patient’s Delayed 2018;15:1-4 Presentation Factor. J Surg Res 2019;238:113-118 Tạp Chí Y Học Lâm Sàng - Số 68/2021 75