Chiến lược hợp tác và phát triển thương mại của Hàn Quốc với ASEAN trong thế kỷ XXI

Nội dung text: Chiến lược hợp tác và phát triển thương mại của Hàn Quốc với ASEAN trong thế kỷ XXI

1. 54 Thông tin Khoa học xã hội, số 3.2020 Chiến lược hợp tác và phát triển thương mại của Hàn Quốc với ASEAN trong thế kỷ XXI1 Phan Thị Anh Thư(*) Tóm tắt: Bài viết luận bàn về chính sách và kết quả hợp tác thương mại của Hàn Quốc với ASEAN kể từ thời điểm hai bên trở thành đối tác hợp tác toàn diện (năm 2004) đến khi chính sách “hướng Nam mới” của Tổng thống Moon Jae-in ra đời (năm 2017). Trên cơ sở phân tích, lý giải những thành công đạt được trong nỗ lực gia tăng kim ngạch và thặng dư thương mại từ Hàn Quốc, bài viết cũng chỉ rõ những hạn chế của quốc gia này trong quá trình thúc đẩy mậu dịch với ASEAN trong bối cảnh hợp tác và cạnh tranh đan xen của kinh tế Đông Á và toàn cầu. Từ khóa: Thương mại, Hàn Quốc, ASEAN, Thế kỷ XXI Abstract: The article discusses the policy and results of ROK on trade cooperation with ASEAN since the two sides became comprehensive cooperation partners in 2004 until the “New Southern Policy” of President Moon Jae-in was announced in 2017. On the basis of explaining the successes achieved in the eff ort to increase turnover and trade surplus from ROK, the paper spotlights the country’s limitations in the process of promoting trade with ASEAN in the context of cooperation and competition of East Asia and the global economy. Keywords: Trade, Republic of Korea, ASEAN, The 21st Century I. Dẫn nhập1 2(*) bằng lợi ích kinh tế chung ở Đông Á. Đến Sau những sóng gió của cuộc khủng khi vị thế quốc tế của ASEAN được cải thiện hoảng tài chính - tiền tệ châu Á (1997-1998), vào những năm 1990 cùng với sự trỗi dậy Hàn Quốc bắt đầu nhận thức sâu sắc về mối của những “con hổ” châu Á, Hàn Quốc đã liên kết giữa Đông Bắc Á với Đông Nam Á, coi Đông Nam Á là địa chỉ hợp tác kinh tế đặc biệt là vai trò hợp tác của ASEAN trong trọng điểm của các nước thuộc thế giới thứ lĩnh vực thương mại nhằm duy trì và cân ba với tiềm năng thay thế Liên minh châu Âu (EU) để trở thành đối tác thương mại chủ 1 Nghiên cứu nằm trong khuôn khổ Đề tài “Chiến chốt của Hàn Quốc. Nhận thức này xuất phát lược hợp tác và phát triển quan hệ của Hàn Quốc với từ thực tế một quốc gia chủ yếu phụ thuộc ASEAN (2004-2017)”, mã số T2019-03, do TS. Phan Thị Anh Thư làm chủ nhiệm. Nghiên cứu được tài trợ vào xuất khẩu như Hàn Quốc rất cần thị bởi Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, Đại trường xuất siêu như ASEAN vì ngay trong học Quốc gia Tp. Hồ Chí Minh. thời điểm năm 1997, khoảng 10% hàng hóa (*) TS., Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân nhập khẩu của Hàn Quốc vẫn đến từ khu văn, Đại học Quốc gia Tp. Hồ Chí Minh; vực này (Bridges, 2006). Email: anhthu.vnh@gmail.com
2. Chiến lược hợp tác 55 Trong thế kỷ XXI, tiến trình hội nhập hệ đối thoại và đối tác thương mại; (2) Hoan kinh tế Đông Á với lực lượng nòng cốt nghênh khuyến nghị của nhóm chuyên gia là 10 nước thành viên của ASEAN càng ASEAN - Hàn Quốc về các biện pháp mở diễn ra theo chiều hướng tích cực, các cơ rộng thương mại và đầu tư hai chiều bằng tự chế hợp tác đa phương như ASEAN+1, do hóa và hội nhập thị trường; (3) Thiết lập ASEAN+3, ASEAN+6, Cộng đồng Kinh tế Khu vực mậu dịch tự do ASEAN - Hàn Quốc ASEAN (AEC) đã và đang hứa hẹn những (AKFTA) làm bước đệm để quan hệ Hàn cơ hội hợp tác mới về thương mại và đầu tư Quốc - ASEAN phát triển toàn diện thông cho Hàn Quốc. Đặc biệt, “khi mối quan hệ qua việc loại bỏ thuế quan và các hàng của ASEAN với các đối tác chính trong khu rào phi thuế quan nhằm tạo môi trường vực ngày càng sâu rộng, Hàn Quốc sẽ nổi kinh doanh thân thiện, đôi bên cùng có lợi lên như một trụ cột của tiến trình hội nhập (Association of Southeast Asian Nations, kinh tế ở châu Á, nối liền Trung Quốc, Ấn 2004). Với các nội dung nêu trên, Tuyên bố Độ và Đông Nam Á” (Leong, 2007). Xuất chung về quan hệ đối tác hợp tác toàn diện phát từ thực tế này, việc thắt chặt quan hệ Hàn Quốc - ASEAN (năm 2004) không chỉ kinh tế với ASEAN đã trở thành nội dung có ý nghĩa tăng cường hiểu biết đôi bên về cốt lõi và có tính xuyên suốt của nền ngoại nền tảng hợp tác chung mà còn tập trung vào giao Hàn Quốc. Đây là lý do thôi thúc quốc vấn đề thúc đẩy trao đổi kinh tế từ đầu thế kỷ gia này từng bước hội nhập và đóng vai XXI với các giải pháp trọng tâm và cụ thể, trò quan trọng trong việc hình thành trật tự trong đó, nhiệm vụ nghiên cứu và xây dựng kinh tế thế giới tại khu vực, tiên phong là AKFTA được coi là cốt lõi. nỗ lực hợp tác thương mại với ASEAN từ Khi Tổng thống Roh Moo-hyun ký kết những năm 2000 bởi nếu cùng nhau hợp “Tuyên bố chung về quan hệ đối tác hợp tác sức, Hàn Quốc cùng các nước ASEAN và toàn diện” (năm 2004) với ASEAN, Hàn mở rộng hơn nữa là toàn bộ Đông Á sẽ trở Quốc đã mong muốn thiết lập AKFTA dành thành động lực tăng trưởng của kinh tế toàn cho thương mại hàng hóa và dịch vụ giữa hai cầu và thế kỷ XXI sẽ là thế kỷ của Đông Á. bên. Đây là “giải pháp kép” để Hàn Quốc vừa II. Chiến lược hợp tác và phát triển thương tăng cường vai trò của mình trong hệ thống mại của Hàn Quốc với ASEAN trong thế thương mại đa phương, vừa thúc đẩy hợp tác kỷ XXI ASEAN+3 để tiến tới hình thành một không 1. Thời kỳ từ đối tác hợp tác toàn diện gian kinh tế thống nhất ở Đông Á. Hơn thế đến đối tác hợp tác chiến lược (2004-2010) nữa, AKFTA còn là cơ sở cho mỗi bên nắm Năm 2004 đánh dấu thời kỳ phát triển giữ lợi thế so sánh trong mối quan hệ với các thăng hoa trong hợp tác kinh tế Hàn Quốc - nước lớn ở châu Á - Thái Bình Dương, tạo ra ASEAN. Thành công này được khởi nguồn vị thế riêng cho Hàn Quốc và ASEAN trong từ kết quả của việc Hàn Quốc ký kết “Tuyên Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình bố chung về quan hệ đối tác hợp tác toàn Dương (APEC). Với tầm quan trọng như vậy, diện trong thế kỷ XXI” tại Hội nghị Thượng các cuộc đàm phán về vấn đề này đã được đỉnh với ASEAN (năm 2004), qua đó, đề ra khởi động từ đầu năm 2005 và hoàn thành phương hướng hợp tác kinh tế theo ba trọng trong hai năm với mục tiêu có ít nhất 80% sản điểm: (1) Tăng cường quan hệ đối tác kinh phẩm không thuế vào năm 2009 (Association tế toàn diện, tạo động lực cho các mối quan of Southeast Asian Nations, 2004).
3. 56 Thông tin Khoa học xã hội, số 3.2020 Trong “Kế hoạch hành động thực hiện hàng hóa hai chiều đã tăng thêm 16,3% (lên Tuyên bố chung về quan hệ đối tác hợp tác mức 71,9 tỷ USD so với năm 2006). Con toàn diện” (năm 2005), Hàn Quốc đã cam kết số nói trên còn tiếp tục chạm ngưỡng 90,2 “nỗ lực mở rộng trao đổi thương mại và tạo tỷ USD (năm 2008), từ đó, đưa Hàn Quốc điều kiện gia tăng hàng nhập khẩu ASEAN vươn lên trở thành đối tác thương mại lớn vào thị trường trong nước” (Association of thứ ba của ASEAN, sau Trung Quốc và EU Southeast Asian Nations, 2005). Từ định (Kim Hyun-cheol, 2009). hướng này, ASEAN đã nhanh chóng trở Tháng 11/2007, tại Hội nghị cấp cao thành bạn hàng lớn thứ năm của Hàn Quốc ASEAN - Hàn Quốc, Singapore, AKTIS với kim ngạch thương mại đạt 53,5 tỷ USD được ký kết đã tạo nền tảng pháp lý để mở - chiếm 9,8% tổng kim ngạch mậu dịch của cửa thị trường cho các nhà cung cấp dịch Hàn Quốc (WTO Center, 2013). Kế thừa vụ của cả hai bên. Nhờ được xây dựng trên những kết quả đã đạt được, Hàn Quốc còn cơ sở các cam kết theo “Hiệp định chung về triển khai với ASEAN “Hiệp định khung về Thương mại Dịch vụ” (GATS) của Tổ chức hợp tác kinh tế toàn diện” (năm 2005) và Thương mại Thế giới (WTO), Hàn Quốc sau đó là các hiệp định cụ thể theo từng lĩnh có điều kiện thúc đẩy quan hệ kinh tế sâu vực như: Hiệp định Thương mại hàng hóa rộng với ASEAN thông qua việc bổ sung ASEAN - Hàn Quốc (AKTIG, 2006), Hiệp các lĩnh vực hợp tác mới như kinh doanh, định về Thương mại dịch vụ ASEAN - Hàn xây dựng, giáo dục, dịch vụ viễn thông, Quốc (AKTIS, 2007) và Hiệp định về Cơ chế môi trường, dịch vụ du lịch và dịch vụ giao giải quyết tranh chấp ASEAN - Hàn Quốc thông vận tải. Tiếp sau Trung Quốc, Hàn (ADSMUFA, 2005) nhằm tạo nền tảng pháp Quốc là đối tác thứ hai hoàn thành việc ký lý cho quá trình hình thành AKFTA. kết AKTIS với ASEAN. Thời điểm AKTIS Với việc nghiên cứu và đi đến ký kết chính thức có hiệu lực từ tháng 5/2009 thì AKFTA rồi AKTIG, Hàn Quốc đã tạo ra Hàn Quốc đã đạt 74,7 tỷ USD kim ngạch kết quả đột phá chưa từng có trong lịch sử thương mại với ASEAN (Xem: Biểu đồ 1). hợp tác kinh tế với ASEAN trong thế kỷ Để đánh giá tiến trình hợp tác kinh tế XXI; cụ thể, từ năm 2006, sau khi thực hiện Hàn Quốc - ASEAN suốt hai thập niên vừa AKTIG, quan hệ thương mại song phương qua và vạch ra chiến lược phát triển cho hai đã có điểm tựa để phát triển nhanh Biểu đồ 1. Kim ngạch thương mại Hàn Quốc - ASEAN (2004-2010) chóng với kim ngạch xuất nhập Đơn vị: Tỷ USD khẩu hai chiều đạt 61,8 tỷ USD 120 (tăng 15,5% so với năm 2005) 97,3 100 90,2 (Xem: Biểu đồ 1). Kết quả này 80 71,9 74,7 càng củng cố vững chắc vị trí đối 61,8 60 53,5 tác thương mại lớn thứ năm của 46,4 Hàn Quốc ở Đông Nam Á - xếp 40 sau Trung Quốc (118 tỷ USD), 20 Nhật Bản và EU (78,5 tỷ USD) 0 và Mỹ (76,8 tỷ USD). Đến năm 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Nguồn: Tác giả tổng hợp từ websibe: - 2007, khi AKFTA chính thức có Trang dữ liệu của Hiệp hội Thương mại Hàn Quốc (KITA - Korea hiệu lực thì quan hệ thương mại International Trade Association).
4. Chiến lược hợp tác 57 thập niên sắp tới theo hướng mở rộng các 2. Thời kỳ từ đối tác hợp tác chiến lĩnh vực hợp tác chung, Hàn Quốc đã tổ lược đến khi công bố chính sách “hướng chức Hội nghị Thượng đỉnh với ASEAN ở Nam mới” của Tổng thống Moon Jae-in Jeju (năm 2009); trên cơ sở đó, nước này chủ (2010-2017) động đề xuất hai nội dung then chốt về vấn Với hàng loạt đóng góp và sáng kiến đề thúc đẩy mậu dịch: Thứ nhất, Hàn Quốc của mình nhằm thúc đẩy quan hệ thương đưa ra mục tiêu nâng kim ngạch thương mại mại hai chiều, Hàn Quốc đã trở thành một song phương lên 150 tỷ USD vào năm 2015 trong những đối tác kinh tế hàng đầu của thông qua AKFTA và các thỏa thuận thương ASEAN. Kể từ năm 2010 với kim ngạch mại chung; Thứ hai, Hàn Quốc vạch rõ bốn trao đổi đạt gần 100 tỷ USD, ASEAN đã nhóm giải pháp nhằm hiện thực hóa tham là đối tác thương mại lớn thứ hai của Hàn vọng nói trên, cụ thể là: (1) Khai thác trung Quốc, chiếm hơn 11% tổng kim ngạch tâm ASEAN - Hàn Quốc vào các hoạt động thương mại của nước này so với phần còn quảng bá thương mại và đầu tư của hai bên; lại của thế giới (Lee Myung-bak, 2010). Chi (2) Hợp tác và quản lý thực hiện AKFTA phí lao động ngày càng tăng ở Trung Quốc bằng cách tăng cường các kênh hợp tác hiện và sự tụt dốc của quan hệ Hàn Quốc - Trung có, đặc biệt là các dự án hợp tác kinh tế song Quốc kể từ khi Tổng thống Lee Myung-bak phương; (3) Hoan nghênh cộng đồng doanh lên nắm quyền là nguyên nhân chủ yếu đưa nghiệp của Hàn Quốc và ASEAN phát triển kim ngạch thương mại với ASEAN tăng quan hệ kinh tế trong khuôn khổ khu vực trưởng trong chuỗi mậu dịch toàn cầu của mậu dịch tự do. Công nhận vai trò và tạo Hàn Quốc. Để thúc đẩy đà phát triển mạnh điều kiện cho các doanh nghiệp vừa và mẽ của các hoạt động hợp tác kinh tế, Chính nhỏ (SMEs) của hai bên trở thành động lực phủ Hàn Quốc và lãnh đạo ASEAN tiếp tục tăng trưởng kinh tế nhờ được hưởng lợi từ đặt mục tiêu đưa thương mại song phương AKFTA; (4) Khởi động thảo luận Hiệp định lên 200 tỷ USD vào năm 2020 để khuyến Dịch vụ hàng không Hàn Quốc - ASEAN, khích hai bên khai thác hiệu quả hơn các cơ bao gồm vận chuyển hành khách và hàng hội kinh doanh do AKFTA tạo ra. hóa bằng đường hàng không vào đầu năm Nhằm đưa quan hệ với ASEAN lên nấc 2010 nhằm thúc đẩy trao đổi thương mại, thang mới thông qua việc tối đa hóa AKFTA đầu tư và du lịch (Ministry of Foreign trong vòng sáu năm nữa, Hàn Quốc cam kết Aff airs - Republic of Korea, 2009). Có thể khuyến khích khu vực tư nhân của nước này thấy, bên cạnh nỗ lực hình thành Hiệp định tham gia vào các lĩnh vực trao đổi thương Dịch vụ hàng không, vấn đề AKFTA luôn mại hàng hóa, thương mại dịch vụ, đầu tư; được xác định là “trục xương sống” trong đồng thời nỗ lực xây dựng Hội đồng kinh chiến lược hợp tác và phát triển mậu dịch doanh Hàn Quốc - ASEAN trở thành cơ quan của Hàn Quốc với ASEAN. Nhờ sự thống tư vấn, định hướng kinh doanh nhằm hỗ trợ nhất của các bên về những nội dung hợp tác các doanh nghiệp vừa và nhỏ của ASEAN thương mại chung, Hội nghị Jeju vào năm (Yonhap News Agency, 2014). Nhờ vậy, 2009 đã từng bước nâng tầm ảnh hưởng của trong giai đoạn 2010-2015, nguồn thặng dư Hàn Quốc với ASEAN lên ngang hàng hai mà Hàn Quốc thu được nhờ trao đổi thương nước láng giềng Đông Bắc Á là Trung Quốc mại với ASEAN đã tăng hơn ba lần (từ 9,1 và Nhật Bản. tỷ USD lên 29,8 tỷ USD). Chỉ tính riêng
5. 58 Thông tin Khoa học xã hội, số 3.2020 thời điểm từ sau khi hai bên chính thức trở viên ASEAN. Những giải pháp này đã góp thành đối tác hợp tác chiến lược, lần đầu tiên phần quan trọng vào kết quả trao đổi hàng Hàn Quốc đã đưa kim ngạch xuất khẩu với hóa của Hàn Quốc với ASEAN năm 2017 ASEAN cán mốc 84,6 tỷ USD cùng nguồn đạt 95,3 tỷ USD xuất khẩu và 53,8 tỷ USD thặng dư đạt 31,2 tỷ USD (năm 2014) (Xem: nhập khẩu, nâng tổng kim ngạch thương Biểu đồ 2). Do liên tục tích lũy mậu dịch theo mại lên gần 150 tỷ USD (Xem: Biểu đồ chiều hướng chủ yếu tăng tiến (2010-2015) 2). Từ đây, hoạt động ngoại thương với nên đến năm 2016, ASEAN vẫn vững vàng ASEAN đã chiếm đến 14% tổng giao dịch ở vị trí đối tác thương mại lớn thứ hai Biểu đồ 2. Xuất nhập khẩu và thặng dư thương mại của Hàn Quốc vượt qua cả Mỹ, EU, của Hàn Quốc với ASEAN (2010-2017) Nhật Bản và chỉ xếp sau Trung Quốc. Đơn vị: Tỷ USD Ngay từ năm 2010, Hàn Quốc 160 140 đã mạnh mẽ và chủ động hơn trong 120 100 việc chuyển hướng tăng cường quan 80 hệ với 10 nước Đông Nam Á nhằm 60 40 giảm bớt sự phụ thuộc vào các đối tác 20 0 thương mại truyền thống như Trung 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Quốc và Mỹ. Chính bởi tiền đề và 1KұSNKҭX 44,1 53,1 52 53,3 53,4 45 44,3 53,8 ;XҩWNKҭX 53,2 71,8 79,1 82 84,6 74,8 74,5 95,3 động lực này, cuối năm 2017, Tổng 7KһQJGѭ 9,1 18,7 27,2 28,7 31,2 29,8 30,2 41,5 thống Moon Jae-in đã công bố chính Nguồn: Tác giả tổng hợp từ websibe: motie.go.kr/ sách “hướng Nam mới” với nội dung www/main.do - Trang web của Bộ Thương mại, Cộng nghiệp và Năng lượng Hàn Quốc (Ministry of Trade, Industry and Energy (MOTIE). trọng tâm là đẩy mạnh liên kết giữa Hàn Quốc và ASEAN cũng như gia tăng sự buôn bán ở nước ngoài của Hàn Quốc và ảnh hưởng về kinh tế của Hàn Quốc tại thị hơn thế nữa, ASEAN luôn là đối tác thương trường hơn 600 triệu dân này. Chính sách mại lớn thứ hai của nước này xuyên suốt mới chú trọng hợp tác kinh tế với ASEAN giai đoạn 2010-2017. theo định hướng “đôi bên” cùng có lợi thay IV. Một số nhận xét vì chỉ “đơn phương” khai thác hàng loạt Trong thế kỷ XXI, hợp tác thương mại quốc gia nhỏ yếu như các cường quốc Đông của Hàn Quốc với ASEAN hướng đến hai Á đã thực hiện trong quá khứ. Để kiến tạo mục tiêu là củng cố vị thế quốc tế cho Seoul sự “thịnh vượng” cho nhân dân Hàn Quốc và bảo vệ nền kinh tế định hướng xuất khẩu và ASEAN trong thế kỷ XXI, Tổng thống trước mối đe dọa từ những nền kinh tế của Moon Jae-in chủ trương tạo ra nền tảng hợp phương Tây. Chủ trương nói trên là một tác kinh tế chung nhằm hỗ trợ cho các nước phần trong sáng kiến “ngoại giao châu Á đang phát triển ở châu Á, điển hình như mới” do Tổng thống Lee Myung-bak đề ASEAN, chứ không chỉ duy trì lợi ích kinh xuất vào tháng 3/2009 với mong muốn giúp tế riêng cho Hàn Quốc. Quan điểm tích cực Hàn Quốc khẳng định vị thế “tầm trung” và thiện chí này được Chính phủ Hàn Quốc ở Đông Á thông qua nỗ lực “tự chủ kinh hiện thực hóa bằng hành động chia sẻ kinh tế”. Xuyên suốt chiến lược hợp tác và phát nghiệm phát triển và hỗ trợ xây dựng cơ sở triển quan hệ mậu dịch với ASEAN, Hàn hạ tầng, đáp ứng nhu cầu tăng trưởng kinh Quốc đã không ngừng đẩy mạnh hoạt động tế dài hạn và bền vững của các nước thành giao lưu kinh tế thông qua công cụ đắc
6. Chiến lược hợp tác 59 dụng là xuất khẩu hàng hóa (thương mại) thông qua hợp tác kinh tế tương hỗ, đôi bên với mục tiêu thâm nhập thị trường ASEAN, cùng có lợi. Chỉ khi nào lợi ích song trùng qua đó, gia tăng lợi ích kinh tế cho quốc của hai bên được duy trì và đảm bảo thì sợi gia và mở rộng phạm vi ảnh hưởng tại khu dây gắn kết mối quan hệ đối tác hợp tác chiến vực. Trong thời kỳ 2004-2017, thành công lược về thương mại mới càng thêm bền chặt. của Hàn Quốc trong quan hệ kinh tế với Đây là điều kiện quan trọng để kiến tạo sự ASEAN không chỉ được phản ánh qua kim thịnh vượng chung cho cả hai bên trong giai ngạch thương mại (đạt trung bình 100 tỷ đoạn thứ hai Hàn Quốc triển khai chính sách USD/năm) mà còn biểu hiện ở kết quả ký “hướng Nam mới” (còn gọi là “hướng Nam kết cũng như thực hiện thành công AKTIG mới 2.0”) kể từ năm 2020 của thế kỷ này  và AKTIS song phương. Dù đã đạt được nhiều kết quả quan Tài liệu tham khảo trọng nhưng trao đổi thương mại của Hàn 1. Association of Southeast Asian Quốc với ASEAN vẫn tồn tại mặt hạn chế Nations (2004), Joint Declaration do nước này chỉ tập trung thúc đẩy mậu dịch on Comprehensive Cooperation với một số đối tác truyền thống chứ chưa Partnership between the Association phân bổ đồng đều cho đa số các quốc gia of Southeast Asian Nations and the thành viên ASEAN. Thực tế, trong giai đoạn Republic of Korea, 2014-2016, ba nước Việt Nam, Indonesia accessed on 13/9/2019. và Singapore đã chiếm đến hơn 65% tổng 2. Association of Southeast Asian Nations kim ngạch thương mại của Hàn Quốc ở khu (2005), ASEAN - Republic of Korea vực; trong khi đó trao đổi thương mại với Plan of Action to Implement the cả bốn nước Campuchia, Lào, Myanmar và Joint Declaration on Comprehensive Brunei của Hàn Quốc đều đạt dưới mức 3% Cooperation Partnership, (Korean Institute of Southeast Asia Studies, org, accessed on 17/9/2019. 2017). Riêng Việt Nam đã chiếm tới 13,3% 3. Bridges, Brian (2006), “From ASPAC tổng kim ngạch thương mại với ASEAN to EAS: South Korea and the Asian (năm 2010) và còn tăng lên đến 42,9% (năm Pacifi c Region”, CAPS Working Paper 2017) (Sungil Kwa, 2018). Nếu không kịp Series No. 172, Centre for Asian Pacifi c thời đa dạng hóa hoạt động thương mại với Studies. các thành viên khác trong Hiệp hội, Hàn 4. Jaehyon, Lee (2019), “Korea’s New Quốc sẽ khó lòng thúc đẩy tiến trình xây Southern Policy: Motivations of “Peace dựng Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) Cooperation” and Implications for the cán đích vào năm 2025. Korean Peninsula”, Issue Brief, No. 7, Có thể thấy, chiến lược hợp tác và phát The Asan Institute for Policy Studies. triển thương mại của Hàn Quốc với ASEAN 5. Kim Hyun-cheol (2009), “Korea, trong thế kỷ XXI vẫn đan xen cả hai mặt ASEAN to Sign Investment thành tựu và thách thức. Điều quan trọng Accord”, The Korea Times, http:// là, với vị thế cường quốc tầm trung có ảnh www.koreatimes.co.kr, accessed on hưởng ngày càng lớn ở phạm vi Đông Á, 22/7/2019. Hàn Quốc cần chủ động kết nối và tạo dựng mối quan hệ bền chặt hơn nữa với ASEAN (xem tiếp trang 45)