Giáo trình Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam - Trần Thị Minh Tuyết

Nội dung text: Giáo trình Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam - Trần Thị Minh Tuyết

1. HỌC VIỆN CÔNG NGHỆ BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG LỊCH SỬ ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM (Dùng cho sinh viên hệ đào tạo đại học từ xa) Lưu hành nội bộ HÀ NỘI - 2007
2. HỌC VIỆN CÔNG NGHỆ BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG LỊCH SỬ ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM Biên soạn : TS. TRẦN THỊ MINH TUYẾT ThS. NGUYỄN THỊ HỒNG VÂN
3. LỜI NÓI ĐẦU Với mục đích góp phần vào công cuộc xã hội hóa giáo dục và nâng cao năng lực, vị thế của Học viện Công nghệ-bưu chính viễn thông, Trung tâm đào tạo BCVT1 đã tổ chức đào tạo hệ đại học theo hình thức giáo dục từ xa kết hợp với mạng tin học - viễn thông. Hình thức đào tạo này có nhiều nét đặc thù so với các hình thức đạo tạo trước đây mà nét tiêu biểu nhất đó là sinh viên phải tự học, tự nghiên cứu là chủ yếu với sự giúp đỡ của thầy cô và các phương tiện tin học hiện đại. Nhằm mục đích tạo điều kiện cho sinh viên tự nghiên cứu, Trung tâm đào tạo BCVT1 đã đề ra kế hoạch biên soạn tài liệu hướng dẫn học tập cho hệ đào tạo từ xa. Cuốn sách này được ra đời trong hoàn cảnh và mục đích như vậy. Khi nhận biên soạn tài liệu hướng dẫn học tập môn ‘Lịch sử Đảng Cộng Sản Việt nam’’, nhóm biên soạn chúng tôi luôn lưu ý tuân thủ ba điều sau đây. Thứ nhất: Đây không phải là giáo trình môn ‘’Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam’’ vì chúng ta đã có cuốn giáo trình chuẩn do Bộ giáo dục và đào tạo biên soạn cho các trường đại học, cao đẳng. Đây càng không phải là bài giảng của giáo viên dùng để lên lớp cho môn học này. Đúng như tên gọi của nó- đây là tài liệu hướng dẫn học tập trên cơ sở giáo trình đã có sẵn. Vì vậy, khi sử dụng cuốn tài liệu này, trước hết sinh viên phải nghiên cứu bản thân cuốn giáo trình chuẩn. Thứ hai: chúng tôi rất lưu ý tới đối tượng sử dụng tài liệu này là sinh viên học từ xa với điều kiện chủ yếu là tự học mà không được thầy cô thuyết giảng trực tiếp và kỹ càng như các loại hình đào tạo khác nên chúng tôi cố gắng biên soạn tài liệu theo hướng chốt lại những nội dung quan trọng nhất mà sinh viên cần nắm được khi nghiên cứu giáo trình để sinh viên tự học dễ dàng hơn. Thứ ba: chúng tôi tuân thủ những yêu cầu của Trung tâm đặt ra đối với nhóm biên soạn như bản hợp đồng đã ký kết. Biên soạn cuốn tài liệu hướng dẫn học tập môn Lịch sử Đảng CSVN đối với nhóm biên soạn chúng tôi là một điều tương đối khó khăn khi trên thực tế chúng tôi chưa được làm quen nhiều với loại hình đào tạo này và cũng chưa được tiếp xúc với một tài liệu nào tương tự do các trường bạn biên soạn để tham khảo và rút kinh nghiệm. Vì vậy, tuy rất cố gắng nhưng có lẽ cuốn sách này vẫn cần phải tiếp tục chỉnh sửa để hoàn thiện hơn nữa. Chính thực tiễn giảng dạy và sự phản hồi của sinh viên sẽ giúp chúng tôi làm tiếp việc này trong tương lai. Với tất cả sự nghiêm túc và trách nhiệm với công việc, chúng tôi tự nhận thấy cuốn tài liệu này đáp ứng được những yêu cầu đề ra đối với sản phẩm là tài liệu hướng dẫn học tập và sẽ giúp đỡ sinh viên một cách tích cực trong quá trình tự học. Chúng tôi chân thành cảm ơn sự góp ý của các đồng nghiệp và bạn đọc để cuốn sách này ngày càng trở nên hoàn thiện hơn. Nhóm biên soạn 3
4. BÀI MỞ ĐẦU NHẬP MÔN LỊCH SỬ ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM GIỚI THIỆU 1 Giới thiệu chung: Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam là một chuyên ngành của khoa học lịch sử. Đó còn là chuyên ngành mang nội dung khoa học chính trị và có quan hệ mật thiết với các khoa học về lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Khoa học Lịch sử Đảng nghiên cứu quy luật phát sinh, phát triển và trưởng thành của bản thân Đảng Cộng sản Việt Nam với tính cách là một thực thể chính trị-xã hội và những quy luật hoạt động lãnh đạo của Đảng với tư cách là đội tiên phong lãnh đạo sự nghiệp cách mạng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động nước ta. Khoa học lịch sử Đảng có đối tượng, chức năng, nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu cụ thể của mình. Bài giảng này trang bị cho sinh viên cái nhìn tổng quan về môn học để có thể tiếp cận các kiến thức cụ thể dễ dàng hơn. 2. Mục đích yêu cầu: Khi nghiên cứu bài này, sinh viên cần nắm được những nội dung chính sau đây: - Đối tượng nghiên cứu của môn học. - Phương pháp nghiên cứu môn học - Mục đích, yêu cầu và chức năng, nhiệm vụ của môn học - Ý nghĩa khoa học và thực tiễn sau khi nghiên cứu môn Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam. NỘI DUNG 1. Đối tượng nghiên cứu của lịch sử Đảng • Xem giáo trình trang 8-9 • Trong phần này, sinh viên cần nắm được các nội dung chính sau đây: - Lịch sử là khoa học nghiên cứu về xã hội và con người của xã hội, nghiên cứu về cuộc sống đã qua của nhân loại một cách toàn diện trong sự vận động, phát triển với những quy luật phổ biến và đặc thù của nó. - Lịch sử Việt nam từ 1930 tới nay và lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam gắn bó hữu cơ với nhau , tuy có đối tượng nghiên cứu, nhiệm vụ nghiên cứu khác nhau: + Lịch sử Việt Nam cận- hiện đại có nhiệm vụ nghiên cứu một cách toàn diện các biến cố lịch sử diễn ra ở cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng của xã hội Việt Nam trong quá trình chuyển biến cách mạng từ một xã hội thuộc địa- phong kiến đến hiện nay ( từ 1930 đến nay). + Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam là một bộ phận của lịch sử dân tộc, nên có phạm vi nghiên cứu hẹp hơn. Đó là nghiên cứu những điều kiện và biến cố lịch sử đã diễn ra trong quá trình ra đời, lãnh đạo và đấu tranh cách mạng của Đảng CSVN. - Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam là khoa học nghiên cứu về quá trình xuất hiện và trưởng thành của Đảng Cộng sản Việt Nam – chính đảng cách mạng của giai cấp công nhân Việt Nam; về quá trình hoạt động trên các mặt lý luận, chính trị, tư tưởng và tổ chức thực tiễn; là khoa học 4
5. về quy luật vận động phát triển của các biến cố và của quá trình tổ chức lãnh đạo của Đảng trong các thời kỳ và các giai đoạn cách mạng ở nước ta. 2. Phương pháp nghiên cứu: • Xem giáo trình trang 16-19. • Trong phần này, sinh viên cần nắm được các nội dung chính sau đây : 2.1 Phương pháp luận chung của chủ nghĩa Mác - Lê nin: - Nghiên cứu trên cơ sở của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử để thấy được sự phát triển khách quan trong quá trình nhận thức, cũng như quá trình chỉ đạo thực tiễn cách mạng của Đảng. - Nghiên cứu trên quan điểm lịch sử cụ thể, tránh sự áp đặt chủ quan, tránh thoát ly hoàn cảnh lịch sử cụ thể kẻo dẫn tới sai lầm trong nghiên cứu. - Phải thể hiện tính Đảng trong nghiên cứu lịch sử. 2.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể của khoa học lịch sử nói chung, như phương pháp lịch sử và phương pháp lô gíc, đồng đại và lịch đại, phân tích và tổng hợp, quy nạp và diễn dịch, cụ thể hóa và trừu tượng hóa Trong các phương pháp kể trên, hai phương pháp quan trọng nhất là phương pháp lịch sử và phương pháp lô gích bởi phương pháp lịch sử dựa trên việc bám sát các sự kiện lịch sử sẽ thể hiện được tính cụ thể, sinh động, phong phú của lịch sử. Còn phương pháp lôgíc giúp ta tìm thấy tính tất yếu, tính quy luật, xu hướng phát triển trong sự thăng trầm, bộn bề của lịch sử. Như vậy, hai phương pháp này luôn bổ sung, hỗ trợ cho nhau. 3. Mục đích, yêu cầu, chức năng, nhiệm vụ • Xem giáo trình trang 9-16. • Trong phần này, sinh viên cần nắm được các nội dung chính sau đây : 3.1. Mục đích, yêu cầu : 3.1.1. Mục đích: - Hiểu rõ quá trình hình thành, phát triển của tổ chức Đảng và những hoạt động toàn diện của Đảng. - Khẳng định Đảng Cộng sản Việt Nam là nhân tố hàng đầu đảm bảo mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam - Làm rõ những vấn đề có tính quy luật của cách mạng Việt Nam. - Tổng kết những kinh nghiệm của lịch sử giúp định hướng cho giai đoạn xây dựng CNXH hiện nay của đất nước. - Từ những kiến thức cơ bản trên để hình thành lòng tin vào sự lãnh đạo của Đảng và đường lối đổi mới của đất nước. 3.1.2. Yêu cầu khi nghiên cứu: - Nghiên cứu một cách khách quan, toàn diện và có hệ thống, có sự so sánh với những yêu cầu thực tiễn của các sự kiện cơ bản trong từng giai đoạn, từng thời kỳ cách mạng. - Khẳng định được những thắng lợi, những thành tựu, những sai lầm khuyết điểm trong quá trình lãnh đạo của Đảng là tất yếu khách quan trong quá trình nhận thức và lãnh đạo của Đảng. 5
6. - Thông qua những sự kiện, những biến cố lịch sử để tìm ra bản chất, khuynh hướng chung và những quy luật khách quan chi phối sự vận động lịch sử. - Phải biết sử dụng những kiến thức đã biết từ những môn học trước (nhất là các môn lý luận Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh) để hiểu sâu hơn những nội dung của môn học. - Phải căn cứ vào những nguồn sử liệu của Đảng Cộng sản Việt Nam đã được công bố 3.2. Chức năng : Khoa học lịch sử Đảng có hai chức năng cơ bản sau : - Chức năng nhận thức: + LSĐ là một chuyên nghành của khoa học lịch sử nên nó mang lại cho chúng ta những kiến thức khoa học lịch sử. Cụ thể ở đây, Lịch sử Đảng giúp ta nhận thức về quá trình phát triển của Đảng Cộng sản Việt Nam, quá trình thực thi đường lối chính sách của Đảng vào thực tế, quá trình nhận thức lý luận của Đảng.Từ đó, rút ra những vấn đề có tính quy luật của cách mạng Việt Nam (cả tính đúng đắn cũng như cả những lúc vấp váp sai lầm.) + Trên cơ sở những kiến thức và kinh nghiệm lịch sử đó, ta có thể dự kiến những xu hướng phát triển chủ yếu của xã hội. - Chức năng giáo dục tư tưởng chính trị: +Giáo dục những truyền thống tốt đẹp của Đảng ta như: truyền thống đoàn kết, truyền thống đấu tranh bất khuất hy sinh của những người cộng sản + Giáo dục lý tưởng cách mạng, giáo dục lòng trung thành với sự nghiệp của Đảng, giáo dục lối sống lành mạnh, hữu ích cho thế hệ trẻ. Những kiến thức về khoa học Lịch sử Đảng sẽ giúp cho người học xây dựng thế giới quan, phương pháp luận khoa học và quan trọng hơn cả là xây dựng được niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng. 3.3. Nhiệm vụ của lịch sử Đảng: Môn Lịch sử Đảng CSVN giúp cho sinh viên hiểu được : - Điều kiện lịch sử, quá trình ra đời và trưởng thành của Đảng Cộng Sản Việt Nam- bộ tham mưu chiến đấu của giai cấp công nhân và dân tộc Việt Nam. - Quá trình trưởng thành, phát triển của Đảng gắn liền với với hoạt động xây dựng một chính đảng cách mạng theo chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh - Quá trình hoạt động cách mạng của Đảng qua các thời kỳ, các giai đoạn cách mạng trong những bối cảnh lịch sử cụ thể. - Các phong trào cách mạng của quần chúng do Đảng tổ chức và lãnh đạo - Những bài học kinh nghiệm qua từng thời kỳ cách mạng cũng như toàn bộ 75 năm hoạt động và trưởng thành của Đảng 4. Ý nghĩa của việc nghiên cứu Lịch sử Đảng • Xem giáo trình trang 19. • Trong phần này, sinh viên cần nắm được những nội dung chính sau đây: - Thông qua nội dung môn học để xây dựng và củng cố lập trường chính trị, trung thành với lợi ích của Đảng, của dân tộc ; kiên định trước những diễn biến phức tạp của thế giới cũng như trong nước. 6
7. - Tự hào với những truyền thống của dân tộc, của Đảng. - Tiếp tục phát huy những giá trị truyền thống trong giai đoạn mới, ở những vị trí mới, nhằm xây dựng thành công CNXH, bảo vệ vững chắc nước Việt Nam XHCN./. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam- Đề cương bài giảng dùng trong các trường ĐH và CĐ NXB GD . 2001 2. Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam. Tập bài giảng. NXB Đại học quốc gia 2001 3. Giáo trình Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam. NXB Chính tri quốc gia. 2001 4. Hỏi đáp về lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam. NXB trẻ 2000 5. 70 năm Đảng Cộng sản Việt Nam. NXB Chính trị quốc gia. 2000 7
8. CHƯƠNG I SỰ RA ĐỜI CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM ( 1920-1930) GIỚI THIỆU 1. Giới thiệu chung Đảng cộng sản Việt nam ra đời năm 1930 là sản phẩm của những điều kiện khách quan và chủ quan của cuộc đấu tranh dân tộc và giai cấp ở Việt Nam trong thời đại mới; là kết quả của quá trình lựa chọn con đường cứu nước theo khuynh hướng cách mạng vô sản của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc. Ngay từ khi mới ra đời, Đảng đã có cương lĩnh cách mạng căn bản đúng đắn, sáng tạo.Cương lĩnh đó dẫn dắt nhân dân ta tiến lên trong cuộc đấu tranh vì độc lập tự do và thống nhất đất nước, đi lên chủ nghĩa xã hội. Bài giảng này cung cấp cho sinh viên những kiến thức về một sự kiện quan trọng của dân tộc ta- sự ra đời của Đảng CSVN vĩ đại. 2. Mục đích, yêu cầu: 1. Phân tích bối cảnh quốc tế, trong nước cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX để nêu bật sự đòi hỏi phải tìm lối thoát cho sự khủng hoảng về đường lối cứu nước 2. Phân tích sự lựa chọn con đường cứu nước của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc và vai trò của Người trong việc thành lập Đảng 3. Phân tích sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam là tất yếu lịch sử. Ý nghĩa của việc thành lập Đảng. NỘI DUNG I. TÌNH HÌNH THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM CUỐI THẾ KỶ XIX ĐẦU THẾ KỶ XX: 1. Tình hình thế giới : • Xem giáo trình trang 20-23. • Trong phần này, sinh viên phải nắm được các nội dung chính sau đây: - Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX thế giới có những biến chuyển quan trọng: + CNTB phương Tây đã chuyển sang giai đoạn độc quyền hay CNĐQ. + Nền kinh tế hàng hóa phát triển mạnh dẫn đến những yêu cầu bức bách về thị trường. Đây là những nguyên nhân sâu xa dẫn đến những cuộc chiến tranh xâm lược các quốc gia phong kiến phương Đông, biến các quốc gia này thành thị trường của họ và đồng thời là nơi khai thác sức lao động và xuất khẩu tư bản. - Sự xâm lược và khai thác của CNTB đã làm cho các nước thuộc địa có những biến chuyển sau: + Quan hệ xã hội của các nước thuộc địa đã thay đổi căn bản. 8
9. + Mâu thuẫn giữa các nước thuộc địa với các nước Đế quốc ngày càng lên cao. Do đó, chống CNĐQ, giành độc lập cho các dân tộc thuộc địa trở thành nội dung lớn của phong trào cách mạng trên thế giới và là vấn đề có tính chất thời đại. - 7/11/1917 Cách mạng tháng 10 Nga vĩ đại đã giành được thắng lợi, làm biến đổi sâu sắc tình hình thế giới: + Thắng lợi của cách mạng tháng Mười Nga đã biến chủ nghĩa cộng sản từ lý thuyết trở thành hiện thực. + Cuộc cách mạng này đã chặt đứt khâu yếu nhất trong hệ thống Đế quốc chủ nghĩa, mở ra thời đại mới cho nhân loại, mở ra một mô hình cách mạng mới- cách mạng vô sản. + Cách mạng tháng Mười không chỉ ảnh hưởng và tác động sâu sắc đến phong trào cách mạng vô sản diễn ra ở các nước tư bản, mà còn lan toả sâu rộng đến các nước thuộc địa - Sau thắng lợi của cách mạng tháng Mười, các Đảng cộng sản ở nhiều nước tư bản chủ nghĩa và thuộc địa đã ra đời, đánh dấu một bước chuyển lớn trong phong trào đấu tranh của gia cấp vô sản và nhân dân các nước thuộc địa trên toàn thế giới. - Tháng 3-1919, Quốc tế Cộng sản (hay còn gọi là Quốc tế III) được thành lập. Tại đại hội II của Quốc tế Cộng sản (1920), luận cương “Sơ thảo lần thứ nhất về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa” của Lênin được công bố. Luận cương đã chỉ ra phương hướng đấu tranh giải phóng các dân tộc trên thế giới, trong đó có Việt Nam. 2. Sự chuyển biến về kinh tế, xã hội ở Việt Nam: • Xem giáo trình trang 23-31. • Trong phần này, sinh viên cần nắm được các nội dung chính sau đây: 2.1. Thực dân Pháp xâm lược Việt Nam. Việt Nam từ một quốc gia phong kiến độc lập trở thành nước thuộc địa nửa phong kiến 2.2. Một số chính sách cai trị của Thực dân Pháp. - Về kinh tế: Chúng thực hiện chính sách kinh tế phản động như: +Trực tiếp duy trì phương thức sản xuất phong kiến cùng với việc thiết lập một cách hạn chế phương thức sản xuất TBCN. Chính vì vậy, nền kinh tế Việt Nam thời kỳ này vừa mang tính chất phong kiến vừa mang tính chất tư bản thực dân. + Thi hành chính sách độc quyền đối với nhà băng và ngân hàng, xuất và nhập khẩu, khai thác mỏ, giao thông để biến Việt Nam thành thị trường tiêu thụ hàng hóa và là nơi cung cấp nguyên vật liệu cho chính quốc. + Định ra nhiều loại thuế vô lý đánh vào người lao động. Vì vậy, đời sống của người dân vô cùng cực khổ. Do chính sách kinh tế như vậy, nên sau hai cuộc khai thác của thực dân Pháp nền kinh tế Việt Nam đã có những biến đổi nhất định song vẫn chưa có những thay đổi căn bản. Nền kinh tế Việt Nam bị kìm hãm trong vòng lạc hậu và phụ thuộc vào thực dân Pháp. - Về chính trị: + Duy trì chính sách chuyên chế với bộ máy đàn áp nặng nề. Chúng đàn áp đẫm máu các phong trào yêu nước ở Việt Nam.Mọi quyền tự do của nhân dân đều bị cấm. 9
10. + Duy trì chế độ cai trị trực tiếp từ trung ương đến cơ sở, mọi quyền hành đều nằm trong tay người Pháp, biến quan lại phong kiến trở thành bù nhìn tay sai. + Thi hành chính sách “chia để trị”. Nước Việt Nam thống nhất bị chúng chia làm 3 kỳ với 3 chế độ cai trị khác nhau với mục đích chia rẽ sự đoàn kết của dân tộc Việt Nam. Sau đó, chúng sát nhập 3 kỳ đó cùng với Lào và Cămpuchia thành sứ Đông Dương thuộc Pháp với mục đích xoá tên 3 nước Đông Dương trên bản đồ thế giới. - Về văn hoá: + Thi hành triệt để chính sách văn hoá nô dịch lệ thuộc, gây tâm lí tự ti,vong bản. + Khuyến khích mọi tập tục lạc hậu, dùng rượu cồn và thuốc phiện để làm hại giống nòi. + Xuyên tạc lich sử và văn hoá Việt Nam. + Lập nhà tù thay cho trường học. + Bưng bít mọi ảnh hưởng của văn hoá văn minh và tiến bộ vào Việt Nam, thực hiện chính sách ngu dân dễ trị . 2.3 Về cơ cấu xã hội ở Việt Nam : Dưới sự cai trị của thực dân Pháp, xã hội Việt Nam phát triển theo 2 chiều hướng sau đây : 2.3.1. Sự phân hoá của các giai cấp cũ : * Giai cấp địa chủ : - Xét dưới góc độ chính trị thì giai cấp địa chủ phong kiến có sự phân hoá như sau : + Một bộ phận cam tâm bán nước làm tay sai cho thực dân Pháp để duy trì quyền lợi của mình. Đây là lực lượng phản động, là đối tượng của cách mạng. + Một bộ phận khác nêu cao truyền thống yêu nước và tinh thần bất khuất trở thành lãnh tụ của quần chúng nông dân, vừa đấu tranh chống thực dân pháp vừa đấu tranh chống lại triều đình phản động. + Một bộ phận nhỏ chuyển sang kinh doanh theo lối TBCN. - Xét dưới góc độ kinh tế, giai cấp địa chủ có sự phân tầng thành 3 bộ phận là tiểu, trung và đại địa chủ. * Giai cấp nông dân : - Giai cấp nông dân bị bần cùng hoá và phá sản hàng loạt : + Một số bán sức lao động trở thành người làm thuê trong các nhà máy, hầm mỏ, đồn điền + Số còn lại chịu sự bóc lột nặng nề của địa chủ. - Giai cấp nông dân Việt Nam có sự phân tầng : phú nông, trung nông, bần nông và cố nông. Nhìn chung giai cấp nông dân có mâu thuẫn với đế quốc và phong kiến, có yêu cầu độc lập dân tộc và ruộng đất, có truyền thống đấu tranh bất khuất, là lực lượng đông đảo và họ sẽ trở thành động lực to lớn khi được tổ chức lại. 2.3.2. Sự ra đời của những giai cấp, tầng lớp mới :: - Giai cấp Tư sản :Giai cấp Tư sản Việt Nam ra đời cùng với sự phát triển công nghiệp, thương nghiệp và phân hoá làm hai bộ phận: 10
11. + Một là tầng lớp tư sản mại bản. Đó là những nhà tư sản lớn. Lợi ích của họ gắn liền với lợi ích của giới tư sản Pháp.Họ tham gia vào đời sống chính trị, kinh tế của thực dân Pháp. Họ chủ yếu đứng ra bao thầu các bộ phận kinh doanh của Pháp như thầu làm cầu đường, trại lính, xe lửa, nhận cung cấp nguyên vật liệu, lương thực cho Pháp hay làm đại lý phân phối hàng hoá của Pháp ==> Họ là tầng lớp đối lập với dân tộc +Hai là tầng lớp tư sản dân tộc. Đó là những nhà tư sản vừa và nhỏ.Họ hoạt động chủ yếu trong các ngành thương nghiệp, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp. Họ cũng có mâu thuẫn với tư sản Pháp ==> họ có tinh thần chống đế quốc và phong kiến và có thể trở thành lực lượng cách mạng quan trọng. - Giai cấp tiểu tư sản: Đó là những tiểu thương, tiểu chủ, công chức, học sinh, trí thức Họ là tầng lớp có học, có tinh thần dân tộc, yêu nước và rất nhạy cảm về chính trị.Vì vậy, họ là lực lượng lớn của cách mạng. - Giai cấp công nhân: là sản phẩm trực tiếp của chính sách khai thác thuộc địa của thực dân pháp. Sau thế chiến II giai cấp công nhân Việt Nam có hơn 22 vạn người, chiếm 1,2% dân số cả nước. Giai cấp công nhân Việt Nam tuy số lượng ít nhưng đã mang trong mình những đặc điểm và phẩm chất của giai cấp công nhân thế giới. ( xem thêm trong giáo trình môn chủ nghĩa xã hội khoa học-chương sứ mệnh lịch sử của giai cấp vô sản). Bên cạnh những đặc điểm chung đó, giai cấp công nhân Việt Nam còn có những đặc điểm riêng như sau +Giai cấp công nhân Việt Nam chịu 3 tầng áp bức bóc lột là Đế quốc, Phong kiến, Tư sản ==>Tinh thần cách mạng của họ rất cao. Họ vừa đại diện cho quyền lợi của dân tộc, vừa đại diện cho quyền lợi của các giai cấp khác. +Giai cấp công nhân Việt Nam xuất thân chủ yếu từ nông dân. ==> sự liên minh này không chỉ là liên minh giai cấp mà còn là liên minh máu thịt. + Giai cấp công nhân Việt Nam ra đời trước giai cấp tư sản Việt Nam nên nội bộ thuần nhất. + Giai cấp công nhân Việt Nam ra đời ở một nước có truyền thống đấu tranh bất khuất, vì vậy họ sớm tham gia vào phong trào đấu tranh chung của cả dân tộc, sớm tiếp thu tư tưỏng lý luận cách mạng của thời đại là chủ nghĩa Mác- Lênin. Kết luận: Chính sách cai trị của thực dân pháp cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX đã làm cho xã hội Việt Nam có những thay đổi sau: - Từ một xã hội phong kiến độc lập trở thành một xã hội thuộc địa nửa phong kiến - Cơ cấu giai cấp ở Việt Nam cũng có những thay đổi cơ bản.Bên cạnh sự phân hoá của các giai cấp cũ là sự ra đời các giai cấp, tầng lớp mới. Đây là một lực lượng cách mạng mới trong tương lai. - Trong lòng xã hội Việt Nam tồn tại 2 mâu thuẫn cơ bản, gắn liền với nhau. Đó là mâu thuẫn giữa: + Toàn thể dân tộc Việt Nam > < địa chủ phong kiến) Song mâu thuẫn chủ yếu là mâu thuẫn giữa toàn thể dân tộc Việt Nam với thực dân pháp và tay sai. 11
12. II.CÁC PHONG TRÀO YÊU NƯỚC Ở VIỆT NAM CUỐI THẾ KỶ XIX- ĐẦU THẾ KỶ XX 1. Phong trào yêu nước theo khuynh hướng phong kiến và Tư sản: • Xem giáo trình trang 31-36. • Trong phần này, sinh viên cần nắm được những nội dung chính sau đây: Cuối thế kỷ XIX, triều đình phong kiến nhà Nguyễn đã ký các hiệp ước Ácmăng (1883) và Patơnốt (1884) đầu hàng thực dân Pháp.Tuy nhiên, với truyền thống yêu nước nồng nàn và tinh thần chống giặc ngoại xâm hàng ngàn năm của nhân dân Việt Nam, phong trào chống thực dân Pháp xâm lược vẫn diễn ra sôi nổi, mạnh mẽ và rộng khắp theo nhiều khuynh hướng chính trị khác nhau. Nổi bật là phong trào yêu nước theo khuynh hướng phong kiến và tư sản. 1.1. Phong trào yêu nước theo khuynh hướng phong kiến: - Phong trào diễn ra từ cuối thế kỷ XIX, ngay từ khi thực dân Pháp đặt chân lên đất nước ta. Tiêu biểu là phong trào Cần Vương (1885 – 1896) do vua Hàm Nghi và Tôn Thất Thuyết phát động. Sau khi vua Hàm Nghi bị bắt thì phong trào vẫn tiếp tục với các cuộc khởi nghĩa như Ba Đình, Bãi Sậy, Hương khê - Khởi nghĩa nông dân Yên Thế: Do Hoàng Hoa Thám lãnh đạo kéo dài gần 30 năm (1885- 1913) đã nói lên tiềm năng ý chí và sức mạng to lớn của nông dân, nhưng nông dân không trở thành lực lượng lãnh đạo cách mạng khi họ chưa có tư tưởng độc lập và chưa đại diện cho một phương thức sản xuất tiên tiến.Khi Đề Thám bị sát hại (10/2/1913) thì phong trào Yên Thế dần dần tan rã. 1.2. Phong trào yêu nước theo khuynh hướng dân chủ tư sản - Phong trào Đông Du và con đường cứu nước của Phan Bội Châu (1904-1908 ) Đầu năm 1904 Phan Bội Châu chủ trương dựa vào Nhật Bản để đánh Pháp, giành độc lập dân tộc, thành lập nhà nước theo mô hình quân chủ lập hiến như nước Nhật. Ông tổ chức phong trào Đông Du (1906 -1908) nhưng cuối cùng phong trào cũng bị thất bại. - Phong trào Duy Tân của Phan Chu Trinh Phan Chu Trinh chủ trương “ Khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh”, phát triển kinh tế theo hướng Tư bản chủ nghĩa trong khuôn khổ hợp pháp, làm cho dân giàu nước mạnh. Khi đó thực dân Pháp buộc phải trao trả độc lập cho nước Việt Nam. Mặc dù đường lối đấu tranh của Phan Chu Trinh rất ôn hòa nhưng phong trào vẫn bị thực dân Pháp đàn áp và thất bại. - Sau chiến tranh thế giới thứ nhất, hàng loạt các phong trào yêu nước của giai cấp tư sản và tiểu tư sản, trí thức đã diễn ra. Mặc dù các phong trào này đều thất bại nhưng nó đã cổ vũ mạnh mẽ tinh thần yêu nước của nhân dân ta, bồi đắp thêm chủ nghĩa yêu nước ở Việt Nam, đặc biệt góp phần thúc đẩy những nhà yêu nước, nhất là lớp thanh niên trí thức tiên tiến chọn con đường cứu nước mới phù hợp với yêu cầu lịch sử đặt ra. Kết luận: Sự thất bại của các phong trào giải phóng dân tộc trên đã khẳng định một thực tế là: xã hội Việt Nam nửa đầu thế kỷ 20 đang trong cơn khủng hoảng, bế tắc về đường lối cứu nước và giai cấp lãnh đạo cách mạng. Thực tiễn đó đòi hỏi phải tìm kiếm và lựa chọn một hướng đi mới. 12
13. 2. Nguyễn Ái Quốc tìm đường giải phóng dân tộc và phong trào yêu nước theo khuynh hướng vô sản. • Xem giáo trình trang 36-50. • Trong phần này, sinh viên cần nắm được các nội dung chính sau đây: 2.1 Quá trình tìm tòi con đường cứu nước mới của Nguyễn Ái Quốc - Ngày 5-6-1911 từ bến nhà Rồng trên một tầu buôn của Pháp mang tên “Đô đốc Latusơ- trevin” người thanh niên yêu nước Việt Nam với cái tên Nguyễn Văn Ba đã rời tổ quốc ra đi tìm con đường cứu nước. - Trên con đường bôn ba khắp năm châu bốn biển, Nguyễn Ái Quốc đã để tâm nghiên cứu xem xét tình hình, nghiên cứu các cuộc cách mạng tư sản Mỹ 1776 và cách mạng tư sản Pháp 1789. Người rút ra kết luận:“Cách mệnh Pháp cũng như cách mệnh Mỹ, nghĩa là cách mệnh tư bản, cách mệnh không đến nơi, tiếng là cộng hoà dân chủ, kì thực trong thì nó tước lục nông dân, ngoài thì áp bức thuộc địa”1 - Chiến tranh thế giới kết thúc, các nước tư bản thắng trận họp hội nghị ở Vec-xay nhằm chia lại thuộc địa nhưng được ẩn dấu dưới những lời lẽ “ tự do”, “ công bằng”, “ nhân đạo”. Thay mặt “ Hội những người Việt Nam yêu nước” Nguyễn Ái Quốc đã gửi tới hội nghị bản “ Yêu sách của nhân dân Việt Nam” gồm 8 điểm, đòi chính phủ Pháp phải thừa nhận các quyền tự do, bình đẳng của nhân dân Việt Nam. Những yêu cầu khiêm tốn này đã không được chấp nhận, Người đã rút ra kết luận: Những lời tuyên bố tự quyết của bọn đế quốc chỉ là trò bịp bợm, các dân tộc bị áp bức muốn được độc lập tự do thật sự phải trông cậy trước hết vào lực lượng của bản thân mình, phải tự mình giải phóng cho mình. - 3/1919 Quốc tế cộng sản( Quốc tế III) ra đời đã khẳng định con đường cách mạng vô sản thế giới và khẳng định sẽ ủng hộ phong trào giải phóng dân tộc ở các nước Phương Đông. Như vậy, lúc này trong phong trào công nhân cùng tồn tại Quốc tế II và Quốc tế III. Các Đảng Xã hội của giai cấp công nhân các nước đứng trước sự lựa chọn: tin và đi theo quốc tế nào. Đảng Xã hội Pháp- nơi mà Nguyễn Ái Quốc ra nhập từ đầu năm 1919 và bản thân Nguyễn Ái Quốc cũng đứng trước sự lựa chọn đó. - Tháng 7/1920 Nguyễn Ái Quốc được đọc bản “Sơ thảo lần thứ nhất những luận cương về các vấn đề dân tộc và thuộc địa” của V. I Lênin. Bản luận cương đã chỉ cho Người và đồng bào bị đọa đầy đau khổ của Người con đường để tự giải phóng, con đường để giành độc lập cho tổ quốc, tự do cho đồng bào. Đó chính là con đường cách mạng vô sản. Người nói rằng: “Muốn cứu nước và giải phóng dân tộc, không có con đường nào khác ngoài con đường cách mạng vô sản ” 2 Như vậy, trải qua một cuộc hành trình dài đầy gian khổ, qua nhiều đại dương và lục địa, cuộc khảo sát vô cùng phong phú đã đem lại cho Nguyễn Ái Quốc một tình cảm cách mạng sâu sắc, một vốn tri thức phong phú, làm cơ sở cho Người đi đến một sự lựa chọn đúng đắn con đường cứu nước, con đường cách mạng của Lênin. Từ đây, Nguyễn Ái Quốc đã dứt khoát đi theo con đường đó. 1 Hồ Chí Minh : toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội,2000, T2. tr.270 2 Hồ Chí Minh : toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội,2000, T9. tr.314. 13
14. -Tháng 12/1920 tại Đại hội Đảng xã hội Pháp họp ở Tua (Tours) Nguyễn Ái Quốc đã đứng về phía Quốc tế cộng sản, bỏ phiếu tán thành tham gia thành lập Đảng Cộng sản Pháp. Sự kiện đó đã đánh dấu bước ngoặt trong đời hoạt động cách mạng của Nguời- bước ngoặt từ chủ nghĩa yêu nước đến với chủ nghĩa cộng sản; từ một chiến sỹ giải phóng dân tộc chưa có khuynh hướng chính trị rõ ràng trở thành một chiến sỹ giải phóng dân tộc theo chủ nghĩa cộng sản và một chiến sỹ quốc tế vô sản. Sự kiện đó cũng đánh dấu bước ngoặt mở đường cho thắng lợi của sự nghiệp giải phóng dân tộc ở Việt Nam. 2.2 Những hoạt động của Nguyễn Ái Quốc từ 1920 đến 1929: Đây là giai đoạn Nguyễn Ái Quốc xúc tiến mạnh mẽ việc nghiên cứu lý luận giải phóng dân tộc theo học thuyết cách mạng vô sản của chủ nghĩa Mác-Lênin để truyền bá vào nước ta, từng bước chuẩn bị về tư tưởng, chính trị và tổ chức cho việc thành lập Đảng cộng sản ở Việt Nam. -Tháng 10/1921, Nguyễn Ái Quốc cùng một số chiến sỹ cách mạng ở nhiều nước thuộc địa của Pháp thành lập ‘’Hội liên hiệp thuộc địa’’ và xuất bản tờ báo Người cùng khổ ( Le Paria) - Cuối năm 1921, tại Đại hội lần thứ nhất của Đảng cộng sản Pháp họp ở Macxây, Nguyễn Ái Quốc đề nghị thành lập ban nghiên cứu thuộc địa của Đảng và Người trình bày dự thảo nghị quyết về vấn đề “chủ nghĩa cộng sản và thuộc địa”. Năm 1922 ban nghiên cứu thuộc địa của Đảng Cộng sản Pháp được thành lập, Nguyễn Ái Quốc được cử làm trưởng tiểu ban nghiên cứu về Đông Dương. - Trong những năm hoạt động ở Pháp Nguyễn Ái Quốc đã viết tác phẩm nổi tiếng “Bản án chế độ thực dân Pháp” xuất bản năm 1925 tại Pari với những nội dung chủ yếu sau: + Tố cáo những tội ác tày trời của thực dân Pháp đối với các nước thuộc địa. + Nêu rõ những quan điểm cơ bản của Người về chiến lược, sách lược của cách mạng thuộc địa: Thứ nhất: Người nêu rõ mối quan hệ giữa cách mạng vô sản và cách mạng giải phóng dân tộc ở thuộc địa thông qua hình tượng con đỉa hai vòi Îcách mạng giải phóng dân tộc và cách mạng vô sản ở các nước chính quốc phải thực hiện sự hợp tác chặt chẽ, hữu cơ để chống kẻ thù chung và giành thắng lợi cuối cùng. Đây chính là sự kết hợp chặt chẽ đoàn kết dân tộc với đoàn kết quốc tế để đánh đổ chủ nghĩa đế quốc. Thứ hai: Người đề cao tinh thần tự lực, tự cường, tự giải phóng của nhân dân các nước thuộc địa. Thứ ba: Người hướng cách mạng thuộc địa đi theo con đường của cách mạng vô sản. - Tháng 6/1923, Nguyễn Ái Quốc rời Pháp đi Mátxcơva để sau đó bắt đầu cuộc hành trình trở về nước để thức tỉnh, đoàn kết, huấn luyện, đưa nhân dân vào cuộc đấu tranh giành độc lập tự do. Tại Liên Xô, Người có điều kiện để trực tiếp nghiên cứu cách mạng tháng Mười và chủ nghĩa Mác- Lênin. Người đã viết nhiều bài cho báo và các tạp chí của Liên Xô, tham dự đại hội của các tổ chức quốc tế và trong những đại hội này, Người trình bày những quan điểm của mình về phong trào công nhân, phong trào nông dân và kêu gọi Quốc tế cộng sản ủng hộ cách mạng thuộc địa. - Ngày 11-11-1924, Nguyễn Ái Quốc đến Quảng Châu (Trung Quốc). Ở đây, Người đã cùng với các nhà cách mạng ở châu Á thành lập ‘’Hội Liên hiệp các Dân tộc bị áp bức’’ ở Á Đông. 14
15. - Tháng 6-1925, Nguyễn Ái Quốc sáng lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, hạt nhân là Cộng sản đoàn, cơ quan tuyên truyền là báo Thanh niên. Đây là bước chuẩn bị có ý nghĩa quyết định về mặt tổ chức cho sự ra đời Đảng Cộng sản Việt Nam - Từ 1925 đến 1927, Người mở nhiều lớp huấn luyện chính trị tại Quảng châu để đào tạo cán bộ cho cách mạng Việt Nam. Tập hợp các bài giảng của Nguyễn Ái Quốc trong các lớp huấn luyện cán bộ đến năm 1927 được xuất bản với tiêu đề’’ Đường Kách mệnh’’.Nội dung chính của tác phẩm như sau: + Mở đầu tác phẩm Nguyễn Ái Quốc viết về “ Tư cách người cách mạng”. Người dạy cán bộ phải sống và làm việc như thế nào, Người chỉ rõ quan hệ giữa đạo đức và chính trị, Người cho rằng: đạo đức trong sáng, uy tín của người cách mạng sẽ tạo ra sức lôi cuốn của đường lối chính trị. + Người phân tích tính chất của các cuộc cách mạng điển hình như cách mạng Mỹ ( 1776 ), cách mạng Pháp(1789), công xã Pais(1871), cách mạng tháng Mười Nga và cho rằng: Cách mạng Pháp cũng như cách mạng Mỹ là: “ cách mạng không đến nơi”, chỉ có cách mạng Nga là thành công triệt để vì “ dân chúng số nhiều được hưởng cái hạnh phúc, tự do, bình đẳng”. + Người khẳng định:Cách mạng là sự nghiệp chung của cả dân chúng , chứ không phải của một, hai người . Như vây, tư tưởng của Người về vấn đề lực lượng cách mạng hết sức rộng rãi. + Người khẳng định:Cách mạng giải phóng dân tộc là một bộ phận của cách mạng vô sản. Đây chính là nền tảng của đường lối chiến lược tiến hành giải phóng dân tộc theo phương hướng tiến lên chủ nghĩa xã hội của Hồ Chí Minh và của Đảng cộng sản Việt Nam. + Người phân tích mối quan hệ giữa cách mạng Việt Nam và cách mạng thế giới. Cách mạng giải phóng dân tộc ở Việt Nam là một bộ phận của cách mạng thế giới, cần được sự giúp đỡ của quốc tế. Cách mạng giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa và cách mạng vô sản ở chính quốc có quan hệ khăng khít với nhau và ảnh hưởng thúc đẩy nhau trong quan hệ bình đẳng. Nhưng điều đặc biệt quan trọng là Ngưòi chỉ rõ: Cách mạng thuộc địa có thể thành công trước cách mạng ở chính quốc và góp phần thúc đẩy cách mạng ở chính quốc phát triển. Đây chính là quan điểm tư tưởng độc lập, sáng tạo của Nguyễn Ái Quốc. + Người nhấn mạnh vai trò của Đảng cách mạng. Cách mạng muốn thắng lợi trước hết phải có Đảng cách mệnh. Đảng muốn vững phải có chủ nghĩa làm nền tảng, phải có đội ngũ cán bộ mạnh, đảng viên có lý tưởng cách mạng, có lập trường đúng đắn. Chủ nghĩa chân chính nhất là chủ nghĩa Lênin. Tóm lại: hệ thống quan điểm lý luận của Nguyễn Ái Quốc về con đường cách mạng là tư tưởng cách mạng giai cấp- dân tộc theo chủ nghĩa Mác-Lê nin, tư tưởng giải phóng dân tộc theo khuynh hướng cách mạng vô sản. Đây chính là sự chuẩn bị về chính trị- tư tưởng cho việc ra đời của Đảng cộng sản Việt Nam sau này. - Tháng 4-1927, Nguyễn Ái Quốc sang Liên xô.Mùa thu năm 1928, Người về Thái Lan tiếp tục công việc chuẩn bị thành lập Đảng. 2.3. Phong trào yêu nước ở Việt Nam theo khuynh hướng cách mạng vô sản những năm 1928-1929 . - Năm 1928, Hội Việt Nam cách mạng thanh niên đã sáng tạo ra phong trào “Vô sản hóa” nhằm mục đích truyền bá chủ nghĩa Mác Lênin vào phong trào công nhân và phong trào yêu nước 15
16. và tôi luyện những người cách mạng trong thực tiễn để đào tạo cán bộ nòng cốt cho việc thành lập Đảng Cộng sản sau này. - Hội đã xây dựng các tổ chức cơ sở ở nhiều trung tâm kinh tế, chính trị quan trọng. Tổ chức Công hội cũng được xây dựng trong nhiều nhà máy, hầm mỏ. - Cuộc truyền bá lý luận giải phóng dân tộc và tổ chức vận động nhân dân đấu tranh đã làm dấy lên một phong trào dân tộc dân chủ ở Việt nam ngày càng mạnh mẽ, đặc biệt là phong trào công nhân.Từ năm 1926 đến năm 1929, phong trào công nhân ngày càng phát triển mạnh, có sức quy tụ và dẫn đầu phong trào yêu nước nói chung. 3. Các tổ chức cộng sản ở Việt Nam. • Xem giáo trình trang 50-54. • Trong phần này, sinh viên cần nắm được các nội dung chính sau đây: Cuối 1928 đầu năm 1929, phong trào dân tộc và dân chủ ở nước ta, đặc biệt là phong trào của giai cấp công nhân theo con đường của cách mạng vô sản phát triển ngày càng mạnh mẽ và mang tính thống nhất trong toàn quốc. Thực tế đó đã làm cho “Việt Nam thanh niên” không còn thích hợp và đủ khả năng lãnh đạo, dẫn dắt phong trào. Xu thế phải thành lập một chính Đảng ngày một cấp thiết. - Nhận thức được vấn đề đó, tháng 3 năm 1929, tại số nhà 5Đ, phố Hàm long (Hà Nội) một số hội viên tiên tiến ở kỳ bộ Bắc kỳ của ‘’Việt Nam cách mạng thanh niên’’ đã lập ra chi bộ cộng sản đầu tiên ở Việt Nam gồm 7 đồng chí: Ngô Gia Tự, Nguyễn Đức Cảnh, Đỗ Ngọc Du, Trịnh Đình Cửu, Trần Văn Cung, Dương Hạc Đính, Kim Tôn do Trần Văn Cung làm bí thư. Chi bộ tích cực chuẩn bị để đi đến thành lập một Đảng Cộng sản thay thế cho “Hội Việt Nam cách mạng thanh niên”. - Đầu tháng 5 năm 1929, tại đại hội lần thứ nhất “Hội Việt nam cách mạng thanh niên” đã xẩy ra sự bất đồng giữa các đoàn đại biểu xung quanh việc xúc tiến thành lập Đảng cộng sản. Đoàn đại biểu Bắc kỳ đã bỏ hội nghị ra về, và ngày 17-6-1929 tại số nhà 312 Khâm Thiên Hà Nội. Đại hội các tổ chức Đảng ở miền Bắc họp và quyết định thành lập Đông Dương Cộng sản Đảng, thông qua tuyên ngôn, điều lệ và cử ra Ban chấp hành trung ương lâm thời. - Trước nhu cầu của phong trào và ảnh hưởng của Đông dương cộng sản Đảng, một số hội viên tiên tiến còn lại trong “Hội Việt nam cách mạng thanh niên” ở Nam Kỳ và Trung Kỳ cũng đã vạch ra kế hoạch để tổ chức thành lập Đảng. Khoảng tháng 8-1929 An nam Cộng sản Đảng ra đời. - Trước ảnh hưởng mạnh mẽ của hai tổ chức cộng sản ở Việt Nam là Đông Dương Cộng sản Đảng và An nam Cộng sản Đảng, ngày 1-1-1930 những người giác ngộ cộng sản chân chính trong Tân việt cách mạng Đảng tuyên bố chánh thức lập ra Đông Dương Cộng sản Liên đoàn với mục tiêu: Đấu tranh giành độc lập hoàn toàn cho xứ Đông Dương, xoá bỏ nạn người bóc lột người, xây dựng chế độ công nông chuyên chính tiến lên chế độ cộng sản. Kết luận:Như vậy, sự ra đời của 3 tổ chức cộng sản ở Việt Nam đã phản ánh: - Xu thế phát triển tất yếu của phong trào dân tộc ở Việt Nam. - Sự trưởng thành nhanh chóng của giai cấp công nhân, ưu thế của tư tưởng cộng sản trong phong trào giải phóng dân tộc ở Việt Nam. - Sự đòi hỏi tất yếu của phong trào công nhân và kết thúc vai trò của Việt Nam thanh niên. 16
17. Song sự tồn tại ba Đảng hoạt động biệt lập như trên có nguy cơ dẫn đến sự chia rẽ lớnÎ yêu cầu bức thiết của cách mạng Việt Nam lúc này là phải thống nhất 3 Đảng cộng sản làm một để có một Đảng Cộng sản thống nhất lãnh đạo trong cả nước. III. HỘI NGHỊ THÀNH LẬP ĐẢNG VÀ CƯƠNG LĨNH CHÍNH TRỊ ĐẦU TIÊN CỦA ĐẢNG 1. Hội nghị thành lập Đảng: • Xem giáo trình trang 54-56. • Trong phần này, sinh viên cần nắm được những nội dung chính sau đây: - Ngày 27-10-1929, Quốc tế cộng sản gửi thư cho những người cộng sản ở Đông Dương nêu rõ nhiệm vụ quan trọng và cấp bách nhất của những người cộng sản ở đông Dương là thành lập một tổ chức Đảng cộng sản duy nhất. Song tài liệu chưa đến tay những người cộng sản Việt Nam. - Ngày 6-01-1930, tại Cửu long (Hương cảng, Trung Quốc) Nguyễn Ái Quốc với tư cách là phái viên của Quốc tế Cộng sản đã chủ động triệu tập và chủ trì hội nghị hợp nhất Đảng Tham dự hội nghị có Nguyễn Đức Cảnh, Trịnh Đình Cửu (đại biểu của Đông Dương Cộng sản Đảng) và Châu văn Liêm, Nguyễn Thiệu ( đại biểu của An nam Cộng sản Đảng). - Sau những ngày làm việc khẩn trương trong hoàn cảnh bí mật, hội nghị đã nhất trí thống nhất 2 tổ chức Đông Dương Cộng sản Đảng và An nam Cộng sản Đảng để lập ra một đảng duy nhất lấy tên là Đảng Cộng sản Việt Nam. Hội nghị được coi như đại hội thành lập Đảng đã thông qua Chính cương vắn tắt, sách lược vắn tắt, chương trình tóm tắt, điều lệ tóm tắt của Đảng do Nguyễn Ái Quốc soạn thảo. - Sau hội nghị hợp nhất, Ban chỉ huy trung ương lâm thời và các xứ uỷ được thành lập.Ban chấp hành trung ương lâm thời gồm có: Trịnh Đình Cửu, Trần Văn Lan, Nguyễn Văn Hới, Nguyễn Phong Sắc, Hoàng Quốc Việt, Phan Hữu Lầu, Lưu Lập Đạo, do Trịnh Đình Cửu đứng đầu. - Ngày 24-02-1930, Đông Dương Cộng sản Liên đoàn chính thức gia nhập Đảng cộng sản Việt Nam. Việc thống nhất cả 3 tổ chức Cộng sản làm một ở Việt Nam đã hoàn tất. 2. Cương lĩnh chính trị đầu tiên của Đảng: • Xem giáo trình trang 56-59. • Trong phần này, sinh viên cần nắm được những nội dung chính sau đây: Hội nghị thành lập Đảng đã thông qua Chính cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt và Chương trình tóm tắt do Nguyễn Ái Quốc soạn thảo. Các văn kiện đó hợp thành Cương lĩnh chính trị đầu tiên của Đảng ta. Nội dung cơ bản như sau: - Xác định mục tiêu chiến lược của cách mạng Việt Nam: “Đảng chủ trương làm cách mạng tư sản dân quyền và thổ địa cách mạng để đi tới xã hội cộng sản’’ - Xác định những nhiệm vụ cụ thể của cách mạng tư sản dân quyền : + Về chính trị: đánh đổ đế quốc Pháp và bọn phong kiến làm cho nước Việt Nam hoàn toàn độc lập, dựng ra chính phủ công nông binh, tổ chức ra quân đội công nông. 17
18. + Về kinh tế: tịch thu toàn bộ các sản nghiệp lớn của đế quốc giao cho chính phủ công nông binh; tịch thu hết ruộng đất của đế quốc làm của công và chia cho dân cày nghèo; miễn thuế cho dân nghèo; thi hành luật ngày làm 8 tiếng + Về văn hóa xã hội: Dân chúng được tự do tổ chức, nam nữ bình quyền, phổ thông giáo dục theo hướng công nông hoá. Những nhiệm vụ cách mạng trên đây thể hiện đầy đủ yếu tố dân tộc và dân chủ, chống đế quốc và chống phong kiến trên tất cả các mặt kinh tế, chính trị và xã hội. Trong đó, chống đế quốc, giành độc lập dân tộc là nhiệm vụ hàng đầu. - Xác định lực lượng của cách mạng: Lực lượng chủ yếu của cách mạng là công nông; ngoài ra còn phải thu phục tiểu tư sản, trí thức, trung nông đi về với giai cấp vô sản. Đối với bọn phú nông, trung nông và địa chủ nhỏ, nếu chưa ra mặt phản động thì phải lôi kéo họ, làm họ đứng trung lập; bộ phận nào ra mặt phản cách mạng thì phải đánh đổ . - Xác định vai trò lãnh đạo cách mạng: là giai cấp công nhân thông qua Đảng cộng sản. Sự lãnh đạo của Đảng là nhân tố quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Trách nhiệm của Đảng là phải thu phục cho được đại đa số dân cày và giai cấp mình; phải liên minh với các giai cấp và tầng lớp yêu nước khác, đoàn kết tổ chức họ đấu tranh. - Xác đinh mối quan hệ giữa cách mạng Việt Nam v à cách mạng thế giới: Cách mạng Việt Nam là một bộ phận của cách mạng vô sản thế giới. Tóm lại: Chính cương sách lược vắn tắt do Nguyễn Ái Quốc soạn thảo là một cương lĩnh cách mạng giải phóng dân tộc đúng đắn và sáng tạo, phù hợp với xu thế phát triển của thời đại mới, mang đậm tính giai cấp và thấm đượm tinh thần dân tộc vì độc lập tự do. Đường lối chiến lược, sách lược của Đảng thể hiện trong cương lĩnh vắn tắt là mục tiêu lý tưởng của Đảng, phù hợp và đáp ứng đúng nguyện vọng của giai cấp công nhân, các tầng lớp nhân dân lao động và của toàn dân tộc. Cương lĩnh đầu tiên của Đảng đã trở thành ngọn cờ tập hợp, đoàn kết toàn dân. Sau này Hồ Chủ Tịch đã nhấn mạnh: “ Cương lĩnh ấy rất phù hợp với nguyện vọng của tha thiết của đại đa số nhân dân Vì vậy, Đảng đã đoàn kết được những lực lượng cách mạng to lớn xung quanh mình, còn các đảng phái của các giai cấp khác thì hoặc bị phá sản, hoặc bị cô lập. Do đó, quyền lãnh đạo của Đảng ta không ngừng được củng cố và tăng cường”3 3. Ý nghĩa lịch sử của việc thành lập Đảng. •Xem giáo trình trang 59-60. •Trong phần này, sinh viên cần nắm được những nội dung chính sau đây : - Đảng cộng sản Việt Nam ra đời là bước ngoặt lịch sử của cách mạng Việt Nam, là kết quả tất yếu của cuộc đấu tranh dân tộc và giai cấp ở nước ta trong thời đại mới, là sản phẩm của sự kết hợp giữa chủ nghĩa Mác Lê nin với phong trào yêu nước và phong trào công nhân. - Sự ra đời của Đảng chấm dứt thời kỳ khủng hoảng về đường lối cách mạng và giai cấp lãnh đạo, mở ra cho dân tộc ta một thời kỳ mới- thời kỳ nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng tiến hành cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội. 3 Hồ Chí Minh : toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000, T10. tr.9 . 18
19. - Sự ra đời của Đảng chứng tỏ giai cấp vô sản Việt Nam đã trưởng thành nhanh chóng, đánh dấu bước chuyển biến về chất của giai cấp công nhân Việt Nam. - Đảng ra đời làm cho cách mạng Việt Nam trở thành bộ phận khăng khít của cách mạng thế giới - Đảng ra đời là sự chuẩn bị tất yếu cho những thắng lợi và những bước nhảy vọt lớn của cách mạng Việt Nam, được mở đầu bằng cách mạng tháng Tám năm 1945 và sự ra đời của nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. - Đảng ra đời đã tạo điều kiện cho cách mạng 3 nước Đông Dương đi theo con đường cách mạng tháng Mười. Tình đoàn kết gắn bó giữa các dân tộc trên bán đảo Đông Dương ngày càng được khôi phục và được củng cố. - Sự ra đời của Đảng cộng sản Việt Nam gắn liền với tên tuổi của Nguyễn Ái quốc-Hồ Chí Minh- Người sáng lập và lãnh đạo rèn luyện Đảng ta. Vai trò to lớn của Người thể hiện ở 4 điểm sau: + Nguyễn Ái Quốc đã tìm ra cho Đảng mình, cho dân tộc mình một con đường, một hướng đi đúng đắn, phù hợp với xu thế của thời đại: Đó là con đường cách mạng vô sản. + Nguyễn Ái Quốc là người trực tiếp chuẩn bị về chính trị, tư tưởng và tổ chức cho việc thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam + Nguyễn Ái Quốc bằng uy tín, tài năng và đức độ của mình đã thống nhất các Đảng Cộng sản ở Việt Nam + Nguyễn Ái Quốc đã soạn thảo cương lĩnh chính trị đúng đắn đầu tiên của Đảng nhằm dẫn đường cho dân tộc ta tiến lên trong cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội - Sự quy tụ 3 tổ chức Cộng sản làm 1 đã đảm bảo sự thống nhất trong đường lối lãnh đạo, tạo nên truyền thống đoàn kết trong Đảng ta. TÓM TẮT NỘI DUNG CHÍNH CỦA CHƯƠNG : Sau khi học xong chương này sinh viên cần hiểu rõ những nội dung chính sau : 1. Năm 1858, khi thực dân Pháp nổ súng xâm lược nước ta, triều đình nhà Nguyễn từng bước đầu hàng và dâng Việt Nam cho Pháp. Từ đây, Việt Nam từ một nước độc lập đã trở thành nước nửa thuộc địa nửa phong kiến. Sự thay đổi về tính chất xã hội và kết cấu giai cấp đã tạo cơ sở xã hội quan trọng cho sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam sau này. 2. Dưới chính sách cai trị của thực dân Pháp, các phong trào yêu nước diễn ra sôi nổi, rộng khắp dưới nhiều màu sắc chính trị khác nhau. Sự thất bại của các phong trào yêu nước đã đẩy Việt Nam vào một cuộc khủng hoảng về đường lối cứu nước, thực chất là cuộc khủng hoảng về vai trò lãnh đạo của một giai cấp tiên phong đối với xã hội. 3. Trước sự bế tắc của cách mạng Việt Nam, Nguyễn Ái Quốc đã ra đi tìm đường cứu nước. Trong quá trình bôn ba khắp năm châu bốn biển, khảo nghiệm các cuộc cách mạng điển hình trên thế giới, nghiên cứu thực tế các nước tư bản phát triển cũng như các nước thuộc địa, phụ thuộc, Người đã đến với chủ nghĩa Mác-Lênin và tìm ra con đường cứu nước giải phóng dân tộc Việt Nam. Đó là con đường cách mạng vô sản. 19
20. 4. Quá trình truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin vào Việt Nam của Nguyễn Ái Quốc đã thúc đẩy phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân ở Việt Nam phát triển từ tự phát lên tự giác và họ đã tổ chức lên được chính đảng tiên phong của mình. Sự ra đời của 3 tổ chức cộng sản ở 3 miền đã dẫn tới nhu cầu tất yếu phải hợp nhất các tổ chức cộng sản trong một tổ chức duy nhất để lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Nguyễn Ái Quốc đã thực hiện sứ mệnh lịch sử: thống nhất các tổ chức cộng sản làm một. Do đó, Đảng cộng sản Việt Nam ra đời là tất yếu khách quan, sự lựa chọn của lịch sử. Từ đây cách mạng nước ta bước sang một thời kỳ mới-thời kỳ đấu tranh giành độc lập dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng CSVN. 5. Cương lĩnh chính trị đầu tiên của Đảng thông qua tại hội nghị hợp nhất đầu năm 1930 do Nguyễn Ái Quốc soạn thảo đã thể hiện những vấn đề cơ bản nhất về con đường cách mạng Việt Nam. Tư tưởng chủ đạo của văn kiện này là đề cao nhiệm vụ giải phóng dân tộc, đoàn kết đông đảo quần chúng cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng. CÂU HỎI ÔN TẬP VÀ GỢI Ý TRẢ LỜI Câu hỏi ôn tập : 1. Trình bày chính sách cai trị về mặt kinh tế, chính trị, văn hoá của thực dân Pháp ở Việt Nam. 2. Trình bày sự chuyển biến của tình hình xã hội Việt Nam dưới chính sách cai trị phản động của thực dân Pháp. 3. Trình bày sơ lược các phong trào giải phóng dân tộc theo khuynh hướng phong kiến và tư sản. 4. Quá trình chuẩn bị về chính trị- tư tưởng và tổ chức cho việc thành lập Đảng cộng sản Việt Nam của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc. 5. Trình bày nội dung cơ bản của “chính cương vắn tắt, sách lược vắn tắt” của Đảng CSVN được thông qua tại hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản. 6. Ý nghĩa của việc thành lập Đảng CSVN. Gợi ý trả lời Câu 1: Trình bày chính sách cai trị về mặt kinh tế, chính trị, văn hoá của thực dân Pháp ở Việt Nam. Từ khi Việt Nam trở thành thuộc địa của thực dân Pháp, chính phủ thuộc địa đã thi hành chính sách cai trị như sau ở Việt Nam : - Về kinh tế: Chúng thực hiện chính sách kinh tế phản động như: +Trực tiếp duy trì phương thức sản xuất phong kiến cùng với thiết lập một cách hạn chế phương thức sản xuất TBCN. +Thi hành chính sách độc quyền để biến Việt nam thành thị trường và là nơi cung cấp nguyên vật liệu cho chính quốc. +Định ra nhiều loại thuế vô lý đánh vào người lao động. -Về chính trị: +Duy trì chính sách chuyên chế với bộ máy đàn áp nặng nề 20
21. +Duy trì chế độ cai trị trực tiếp từ trung ương đến cơ sở, mọi quyền hành đều nằm trong tay người Pháp, quan lại phong kiến thành bù nhìn tay sai. +Thi hành chính sách “ chia để trị”. - Về văn hoá: +Thi hành triệt để chính sách văn hoá nô dịch lệ thuộc, gây tâm lí tự ti,vong bản. + Khuyến khích mọi tập tục lạc hậu, dùng rượu cồn và thuốc phiện để làm hại giống nòi. +Xuyên tạc lich sử và văn hoá Việt Nam. +Lập nhà tù thay cho trường học. +Bưng bít mọi ảnh hưởng của văn hoá văn minh và tiến bộ vào Việt Nam, thực hiện chính sách ngu dân dễ trị Câu 2.Trình bày sự chuyển biến của tình hình xã hội Việt Nam dưới chính sách cai trị phản động của thực dân Pháp. - Việt Nam từ một quốc gia phong kiến độc lập trở thành nước thuộc địa nửa phong kiến - Cơ cấu xã hội Việt Nam phát triển theo 2 chiều hướng sau : + Sự phân hoá của các giai cấp cũ như địa chủ, nông dân.Trình bày sự phân hoá của 2 giai cấp này. + Sự ra đời của các giai cấp, tầng lớp mới như tư sản, công nhân và tiểu tư sản. Trình bày những đặc điểm cơ bản của các giai cấp này. - Trong lòng xã hội Việt nam tồn tại 2 mâu thuẫn cơ bản : + Mâu thuẫn giữa toàn dân tộc Việt Nam và đế quốc Pháp. + Mâu thuẫn giữa nông dân và địa chủ Câu 3 : Trình bày sơ lược các phong trào giải phóng dân tộc theo khuynh hướng phong kiến và tư sản. * Phong trào yêu nước theo khuynh hướng phong kiến: - Phong trào Cần Vương (1885 – 1896) do Hàm Nghi và Tôn Thất Thuyết phát động. Sau khi Hàm Nghi bị bắt thì phong trào vẫn tiếp tục với các cuộc khởi nghĩa như Ba Đình, Bãi Sậy, Hương khê - Khởi nghĩa nông dân Yên Thế do Hoàng Hoa Thám lãnh đạo kéo dài gần 30 năm (1885- 1913) * Phong trào yêu nước theo khuynh hướng dân chủ tư sản -Phong trào Đông Du và con đường cứu nước của Phan Bội Châu (1904-1908 ). -Phong trào Duy Tân của Phan Chu Trinh với chủ trương “ Khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh’’. Mặc dù các phong trào này đều thất bại nhưng nó đã cổ vũ mạnh mẽ tinh thần yêu nước của nhân dân ta, bồi đắp thêm chủ nghĩa yêu nước ở Việt Nam, đặc biệt góp phần thúc đẩy những nhà yêu nước, nhất là lớp thanh niên trí thức tiên tiến chọn con đường cứu nước mới phù hợp với yêu cầu lịch sử đặt ra. 21
22. Sự thất bại của các phong trào giải phóng dân tộc trên đã khẳng định một thực tế là: xã hội Việt Nam nửa đầu thế kỷ 20 đang trong cơn khủng hoảng, bế tắc về đường lối cứu nước và giai cấp lãnh đạo cách mạng. Thực tiễn đó đòi hỏi phải tìm kiếm và lựa chọn hướng đi mới. Câu 4. : Trình bày quá trình chuẩn bị về chính trị, tư tưởng và tổ chức cho việc thành lập Đảng cộng sản Việt Nam của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc. - Sự chuẩn bị về chính trị-tư tưởng : Để tuyên truyền chủ nghĩa Mác-Lênin vào Việt Nam, chuẩn bị cho sự ra đời của Đảng cộng sản Việt Nam, Nguyẫn Ái Quốc đã viết rất nhiều tài liệu nhưng chủ yếu nhất là hai tác phẩm :’’ Bản án chế độ thực dân Pháp’’ ( Xuất bản tại Pari năm 1925) và tác phẩm ‘’ Đường cách mệnh’’ ( xuất bản năm 1927). Hai tác phẩm trên đã phác thảo toàn bộ đường lối cách mạng của Việt Nam. Phân tích những nội dung cơ bản của hai tác phẩm này. - Sự chuẩn bị về tổ chức : +Từ năm 1920-1923, Tại Pháp Người lập’’Hội liên hiệp thuộc địa’’ nhằm thức tỉnh phong trào cách mạng ở các nước thuộc địa. +Từ tháng 6-1923 đến tháng 12-1924, tại Liên Xô Người hoạt động trong QTCS, tham gia nhiều hội nghị quốc tế quan trọng, nghiên cứu về Đảng kiểu mới của Lênin. +Tháng 12-1924, Nguyễn Ái Quốc về Quảng Châu (Trung Quốc) để trực tiếp chuẩn bị thành lập Đảng. Tại đây, Người thành lập ‘’hội liên hiệp các dân tộc bị áp bức Á Đông’’. Tháng 6-1925, Người thành lập’’ Hội Việt Nam cách mạng Thanh niên’’, ra tờ báo’’ Thanh niên’’, mở các lớp huấn luyện đào tạo các thanh niên ưu tú rồi đưa về nước hoạt động. + Dưới tác động của phong trào ‘’Vô sản hóa’’ (1928) của Hội Việt Nam Thanh niên Cách mạng Thanh niên, phong trào cách mạng trong nước phát triển mạnh mẽ. Điều đó dẫn đến sự ra đời của 3 tổ chức cộng sản ở 3 miền. Lúc này, yêu cầu bức thiết đặt ra là phải thống nhất các tổ chức này thành một Đảng duy nhất. Hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản được tiến hành dưới sự chủ trì của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc. Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời. Câu 5 : Trình bày nội dung cơ bản của “chính cương vắn tắt, sách lược vắn tắt” của Đảng CSVN được thông qua tại hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản. Hội nghị thành lập Đảng đã thông qua Chính cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt và Chương trình tóm tắt do Nguyễn Ái Quốc soạn thảo. Các văn kiện đó hợp thành Cương lĩnh chính trị đầu tiên của Đảng ta. *Nội dung cơ bản như sau: - Xác định mục tiêu chiến lược của cách mạng Việt Nam: “Đảng chủ trương làm cách mạng tư sản dân quyền và thổ địa cách mạng để đi tới xã hội cộng sản’’ - Xác định những nhiệm vụ cụ thể của cách mạng tư sản dân quyền : +Về chính trị: đánh đổ đế quốc Pháp và bọn phong kiến làm cho nước Việt Nam hoàn toàn độc lập, dựng ra chính phủ công nông binh, tổ chức ra quân đội công nông 22
23. +Về kinh tế: tịch thu toàn bộ các sản nghiệp lớn của đế quốc giao cho chính phủ công nông binh; tịch thu hết ruộng đất của đế quốc làm của công và chia cho dân cày nghèo; miễn thuế cho dân nghèo. Thi hành luật ngày làm 8 tiếng. +Về văn hóa xã hội: Dân chúng được tự do tổ chức, nam nữ bình quyền, phổ thông giáo dục theo hướng công nông hoá. - Xác định lực lượng của cách mạng: Lực lượng chủ yếu của cách mạng là công nông; ngoài ra còn phải thu phục tiểu tư sản, trí thức, trung nông đi về với giai cấp vô sản. Đối với bọn phú nông trung nông và địa chủ nhỏ, nếu chưa ra mặt phản động thì phải lôi kéo họ, làm họ đứng trung lập; bộ phận nào ra mặt phản cách mạng thì phải đánh đổ . - Xác định vai trò lãnh đạo cách mạng: là giai cấp công nhân thông qua Đảng Cộng sản. Sự lãnh đạo của Đảng là nhân tố quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam. - Xác định mối quan hệ giữa cách mạng Việt Nam và cách mạng thế giới. Cách mạng Việt Nam là một bộ phận của cách mạng vô sản thế giới * Ý nghĩa lịch sử của chính cương: - Là cương lĩnh cách mạng đầu tiên của Đảng ta. - Là cương lĩnh đúng đắn, sáng tạo với tư tưởng chủ đạo là đề cao nhiệm vụ giải phóng dân tộc. Điều đó phù hợp với hoàn cảnh lịch sử của Việt nam. - Cương lĩnh đã trở thành ngọn cờ tập hợp, đoàn kết toàn dân. Câu 6 : Ý nghĩa của việc thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam Sự ra đời của đảng CSVN có những ý nghĩa lịch sử sau : - Sự ra đời của Đảng cộng sản Việt nam đã chấm dứt tình trạng khủng hoảng về đường lối và giai cấp lãnh đạo. - Đảng CSVN ra đời là sản phẩm là sản phẩm của sự kết hợp giữa chủ nghĩa Mác-Lênin với phong trào công nhân và phong trào yêu nước. - Đảng CSVN ra đời khẳng định giai cấp công nhân và Đảng tiên phong của nó đứng ở vị trí trung tâm và giữ vai trò lãnh đạo cách mạng Việt Nam. - Là sự mở đầu cho những bước nhảy vọt lớn trong lịch sử dân tộc. - Sự ra đời của Đảng CSVN là kết quả của sự chuẩn bị công phu của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc về công tác tư tưởng-chính trị và công tác tổ chức. Vai trò của Người trong sự kiện thành lập Đảng là rất lớn. - Sự quy tụ 3 tổ chức cộng sản làm 1 đã đảm bảo sự thống nhất trong đường lối lãnh đạo, tạo nên truyền thống đoàn kết cho Đảng ta. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Lịch sử Đảng CSVN- Đề cương bài giảng dùng trong các trường ĐH và CĐ NXB GD . 2001 2. Giáo trình LSĐ CSVN. NXB Chính trị quốc gia. 2001 3. Hỏi đáp về lịch sử Đảng CSVN. NXB trẻ 2000 23
24. 4. Góp phần tìm hiểu Lịch sử Đảng CSVN (hỏi và đáp).PGS,TS Nguyễn Trọng Phúc (chủ biên), NXB Chính trị Quốc gia, HN 1998. 5.Hồ Chí Minh toàn tập. T2, NXB Chính trị Quốc gia, HN 2000 6.Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh. 24
25. CHƯƠNG II QUÁ TRÌNH ĐẤU TRANH GIÀNH CHÍNH QUYỀN ( 1930-1945) GIỚI THIỆU 1.Giới thiệu chung : Ngay sau khi ra đời, Đảng Cộng sản Việt nam bắt đầu sự nghiệp lãnh đạo nhân dân đấu tranh giành độc lập dân tộc. Công cuộc đấu tranh gian khổ ấy đã được thực hiện bằng ba cao trào cách mạng lớn. Tháng 8/1945, tận dụng thời cơ thuận lợi, Đảng đã lãnh đạo nhân dân tiến hành tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước. Thắng lợi của cách mạng Tháng Tám đã mở ra một trang sử mới cho dân tộc Việt Nam nói riêng và cho phong trào giải phóng dân tộc trên toàn thế giới nói chung. Chương này sẽ giúp sinh viên hiểu được, làm thế nào mà một Đảng cách mạng non trẻ 15 tuổi có thể làm nên kỳ tích đó. 2.Mục đích, yêu cầu : Khi nghiên cứu chương này, sinh viên cần nắm được những nội dung chính sau đây : - Sự trưởng thành trong nhận thức và lý luận về đường lối cách mạng Việt Nam của Đảng ta trong giai đoạn này. Đặc biệt chú ý: Hội nghị TW lần thứ nhất (tháng 10/1930), hội nghị BCH TW lần thứ 6(11/1939) và hội nghị TW lần thứ 8 (tháng 5/1941). - Vai trò lãnh đạo và tổ chức quần chúng của Đảng trong 3 cao trào cách mạng. Ý nghĩa lịch sử của từng cao trào cách mạng. - Vai trò của Đảng trong việc tận dụng những cơ hội thuận lợi để phát động Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước. Ý nghĩa lịch sử của cách mạng tháng Tám. NỘI DUNG I. PHONG TRÀO CÁCH MẠNG 1930 -1935 1. Hội nghị BCH TW tháng 10/1930. Luận cương chính trị của Đảng : • Xem giáo trình trang 61-66. • Trong phần này, sinh viên phải nắm được những nội dung chính sau đây : 1.1 Hội nghị BCH TW tháng 10/ 1930 1.1.1. Hoàn cảnh chung; - Liên Xô- nước XHCN đầu tiên trên trái đất, phát triển nhanh chóng về kinh tế, xã hội, văn hóa, quốc phòng ==> Tính ưu việt của nó đã lan toả và cổ vũ nhân dân các dân tộc bị áp bức đứng lên đấu tranh giành độc lập. - Cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới 1929-1933 nổ ra trong hệ thống các nước TBCN đã tàn phá nền kinh tế các nước này, đẩy lùi sản xuất về mức cuối thế kỷ XIX.Vì vậy, giai cấp tư sản ở các nước TBCN trút gánh nặng của cuộc khủng hoảng lên vai nhân dân lao động trong nước và các nước thuộc địa Các cặp mâu thuẫn nội tại của xã hội như: Công nhân >< Tư bản 25
26. Nông dân > 31-10-1930 BCH TW đã mở hội nghị lần thứ nhất tại Hương Cảng (Trung Quốc) do Trần Phú chủ trì 1.1.2. Những nội dung cơ bản của hội nghị Trung Ương tháng 10/1930: Hội nghị này đã thông qua những nội dung cơ bản sau: - Phân tích tình hình hiện tại ở Đông Dương và nhiệm vụ cách mạng của Đảng. - Đánh giá lại những nội dung cơ bản của hội nghị hợp nhất tháng 2/1930 - Quyết định bỏ tên Đảng Cộng sản Việt Nam mà lấy tên là Đảng Cộng sản Đông Dương - Quyết định thủ tiêu chính cương sách lược vắn tắt của Đảng. Theo hội nghị chính cương sách lược vắn tắt lúc đó đã phạm sai lầm chính trị rất nguy hiểm vì chỉ lo đến việc phản đế mà quên mất lợi ích giai cấp đấu tranh - Hội nghị đã thông qua bản Luận cương chính trị của Đảng Cộng sản Đông Dưong do đ/c Trần Phú soạn thảo 1.2. Nội dung của bản luận cương chính trị - Về mâu thuẫn xã hội: “Một bên là thợ thuyền dân cày và các phần tử lao khổ, một bên là địa chủ phong kiến, tư bản và chủ nghĩa đế quốc”. - Về tính chất của cách mạng Đông Dương:Lúc đầu là một cuộc cách mạng tư sản dân quyền có tính chất thổ địa và phản đế. “Tư sản dân quyền cách mạng là thời kỳ dự bị để làm xã 26
27. hội cách mạng. Sau khi cách mạng tư sản dân quyền thắng lợi thì sẽ tiếp tục phát triển, bỏ qua thời kỳ tư bản mà đi thẳng lên con đường xã hội chủ nghĩa” - Về nhiệm vụ cách mạng tư sản dân quyền: Đấu tranh để đánh đổ các di tích phong kiến, thực hành cách mạng ruộng đất; đánh đổ đế quốc Pháp, làm cho Đông Dương hoàn toàn độc lập. Hai mặt tranh đấu đó liên lạc mật thiết với nhau nhưng “ vấn đề thổ địa là cái cốt của cách mạng tư sản dân quyền”. -Về lực lượng của cách mạng : +Công nhân và nông dân là hai động lực chính của cách mạng, trong đó giai cấp công nhân là động lực chính và mạnh, là giai cấp lãnh đạo cách mạng; nông dân là một động lực đông đảo và mạnh của cách mạng +Tư Sản thương nghiệp thì đứng về đế quốc chống Cộng sản. Tư sản công nghiệp thì đứng về quốc gia cải lương, khi cách mạng phát triển cao thì họ sẽ đứng về đế quốc. +Trong giai cấp tiểu tư sản: bộ phận thủ công nghiệp thì do dự, thành phần thương gia thì không tán thành cách mạng, trí thức thì có xu hướng quốc gia chỉ hăng hái trong thời kì đầu, chỉ các phần tử lao khổ mới theo cách mạng mà thôi. - Về phương pháp cách mạng: Đảng phải lãnh đạo nhân dân chuẩn bị tiến lên võ trang bạo động để giành chính quyền. - Về mối quan hệ giữa cách mạng Đông Dương và cách mạng thế giới: cách mạng Đông Dương là một bộ phận của cách mạng vô sản thế giới - Về vai trò lãnh đạo của Đảng: Sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản là điều kiện cốt yếu cho sự thắng lợi của cách mạng. Muốn vậy: + Đảng phải có đường lối đúng đắn, gắn bó với giai cấp, lấy chủ nghĩa Mác-Lênin làm nền tảng +Đảng phải là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đại biểu cho chính quyền lợi của giai cấp công nhân, đấu tranh cho mục tiêu chủ nghĩa cộng sản. +Đảng phải liên lạc mật thiết với vô sản các dân tộc thuộc địa, nhất là với vô sản Pháp. Như vậy, hội nghị Trung ương 10/1930 đã có một số quyết định rất quan trọng về đường lối cách mạng Việt Nam. Hội nghị cũng đã bầu ban chấp hành trung ương chính thức do đồng chí Trần Phú là Tổng bí thư. Kết luận về bản Luận cương của Trần Phú: - Luận cương tháng 10/1930 đã bổ sung thêm một số vấn đề cơ bản về chiến lược cách mạng ở nước ta mà chính cương sách lược vắn tắt tuy đã nêu nhưng chưa đi sâu phân tích. - Tuy nhiên,do nhận thức giáo điều và máy móc về mối quan hệ giữa vấn đề giai cấp và dân tộc, do sự hiểu biết không đầy đủ về tình hình, đặc điểm của xã hội, giai cấp và dân tộc ở Đông dương,do ảnh hưởng trực tiếp của khuynh hướng “ tả” của Quốc tế Cộng sản nên bản Luận cương còn có những hạn chế sau: +Luận cương chưa vạch rõ được mâu thuẫn chủ yếu của một xã hội thuộc địa là mâu thuẫn giữa dân tộc Việt Nam với thực dân Pháp xâm lược và bọn tay sai của chúng. +Luận cương không nhấn mạnh nhiệm vụ giải phóng dân tộc mà nặng về đấu tranh giai cấp, về cách mạng ruộng đất. 27
28. +Không đề ra được chiến lược liên minh dân tộc và giai cấp rộng rãi trong cuộc đấu tranh chống đế quốc và tay sai. Luận cương đã phủ nhận vai trò cách mạng của giai cấp tiểu tư sản, phủ nhận mặt tích cực của giai cấp tư sản dân tộc, cường điệu mặt tiêu cực của họ; không thấy được khả năng phân hoá của giai cấp địa chủ và lôi kéo một bộ phận địa chủ vừa và nhỏ đi theo Đảng trong cách mạng giải phóng dân tộc. Chính từ những hạn chế đó mà Hội nghị Ban chấp hành Trung ương tháng 10/1930 do đ/c Trần Phú chủ trì đã phê phán gay gắt quan điểm đúng đắn của hội nghị hợp nhất khi đặt vấn đề dân tộc lên hàng đầu và Hội nghị đi đến quyết định thủ tiêu chính cương sách lược vắn tắt. Đây là một quyết định không đúng. Thực tiễn cách mạng sau này sẽ khẳng định tính đúng đắn của Chính cương và dần dần khắc phục những hạn chế của Luận cương. 2. Phong trào cách mạng ở Việt Nam 1930 -1935 : • Xem giáo trình trang 66-86. • Trong phần này, sinh viên cần nắm được những nội dung chính sau đây: 2.1. Đảng lãnh đạo cao trào 30-31 và phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh * Diễn biến của cao trào: - Phong trào mở đầu bằng những cuộc bãi công của 5.000 công nhân đồn điền Phú Riềng, 4.000 công nhân nhà máy sợi Nam Định và lan rộng trong cả 3 miền đất nước.Hầu hết các cuộc đấu tranh đã giành được thắng lợi, buộc thực dân Pháp phải thả một số người bị bắt, cải thiện điều kiện làm việc cho công nhân, hoãn thuế cho nông dân. - Ngày 1/5/1930, Đảng mở cuộc vận động kỷ niệm ngày quốc tế lao động, đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc, ủng hộ Liên Xô. Từ tháng 9-1930 những cuộc đấu tranh đòi quyền dân sinh, dân chủ đã tiến lên đấu tranh chính trị.Nhiều cuộc biểu tình có lực lượng tự vệ vũ trang bảo vệ, các đảng viên cộng sản đi đầu đã lôi cuốn nhiều trí thức tham gia. Các tổ chức công hội, nông hội, đoàn thanh niên cộng sản, hội phụ nữ giải phóng phát triển. - Cao trào cách mạng công nông đã diễn ra sôi nổi và quyết liệt nhất ở Nghệ An và Hà Tĩnh. Nghệ Tĩnh đã trở thành bước đột phá của cao trào cách mạng 1930-1931. Trong khi đối đầu với những cuộc khủng bố đẫm máu với kẻ thù, quần chúng cách mạng đã giành được quyền làm chủ ở một số nơi, thành lập nên chính quyền cách mạng của nông dân theo hình thức “xô viết nông dân” do giai cấp công nhân lãnh đạo. Trong các “khu đỏ”, chính quyền cách mạng đã thực hiện một số biện pháp cách mạng về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội. Đó thực sự là một chính quyền của dân, do dân, vì dân. Sự ra đời của chính quyền công nông là một xu thế phát triển tất yếu của cách mạng Việt Nam, thể hiện bản chất cách mạng và năng lực sáng tạo của nhân dân ta, chủ yếu là công nông, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. - Hoảng sợ trước sức mạnh to lớn của quần chúng Nghệ Tĩnh, thực dân Pháp điên cuồng khủng bố trắng, dìm các “làng đỏ” trong máu. Trong hoàn cảnh đó, TW Đảng đã phát động nhân dân cả nước đấu tranh ủng hộ “Nghệ Tĩnh đỏ”, phản đối hành động đàn áp của thực dân Pháp với nhân dân Nghệ Tĩnh. Vì vậy, chỉ trong tháng 9 và tháng 10/1930 trên cả nước đã có 362 cuộc đấu tranh. - Ngày 18-11-1930 Thường vụ trung ương đã ra bản chỉ thị về vấn đề lập hội phản đế đồng minh. Đây là một nội dung đã có sẵn trong Chính cương, Sách lược của Đảng. Chính cương coi 28
29. việc đoàn kết toàn dân lại thành một khối đoàn kết vững chắc, trong đó công nhân giữ vai trò lãnh đạo là một điều kiện để cách mạng giải phóng dân tộc giành thắng lợi. Chỉ thị còn phê phán những nhận thức sai lầm trong Đảng là tách rời vấn đề dân tộc và vấn đề giai cấp; những nhận thức không đúng về vai trò đoàn kết dân tộc, về vai trò của Hội phản đế đồng minh trong cách mạng thuộc địa. Chính điều đó đã làm cho tính chất cách mạng vẫn là vấn đề đơn thuần công nông; không hấp thụ được các tầng lớp trí thức, tư sản dân tộc và những người địa chủ có đầu óc oán ghét đế quốc để đưa họ vào hàng ngũ chống đế quốc Pháp. Như vậy, nội dung của bản chỉ thị hoàn toàn phù hợp với tư tưởng đại đoàn kết dân tộc của Nguyễn Ái quốc trong Chính cương, Sách lược vắn tắt. Tuy nhiên, vào thời điểm đó, những tư tưởng đúng đắn trên chưa trở thành tư tưởng chủ đạo của Ban chấp hành Trung ương. - Vì vậy, chưa đầy một tháng sau đó, ngày 9/12/1930, Ban chấp hành Trung ương lại tiếp tục nhấn mạnh chủ trương đấu tranh giai cấp, tiếp tục phê phán những sai lầm của hội nghị hợp nhất là sai lầm chính trị rất lớn và rất nguy hiểm, không đúng với chủ trương của Quốc tế Cộng sản. Do vậy, Ban chấp hành Trung ương lúc này “phải thực hành tất cả công việc như mới bắt đầu tổ chức ra Đảng vậy”. -Hoảng sợ trước sức mạnh của quần chúng và uy tín của Đảng cộng sản, đế quốc Pháp và tay sai tập trung lực lượng đàn áp phong trào của quần chúng, làm cho phần lớn các cơ sở tổ chức của Đảng và quần chúng bị tan vỡ. Nhiều cán bộ lãnh đạo và đảng viên ưu tú của Đảng từ trung ương đến cơ sở bị địch bắt. Lực lượng của Đảng bị tổn thất nặng nề, phong trào quần chúng dần dần bị lắng xuống * Nguyên nhân thất bại của cao trào cách mạng 1930-1931: - Nguyên nhân khách quan: Tương quan lực lượng giữa phong trào cách mạng và đế quốc, phong kiến còn chênh lệch. Địch còn rất mạnh, phong trào đấu tranh hưởng ứng “bảo vệ Nghệ Tĩnh đỏ”chưa đủ mạnh, chưa đều khắp; đế quốc Pháp dồn sức đánh phá các “ làng đỏ”. - Nguyên nhân chủ quan: Những khuyết điểm của bản thân phong trào cách mạng cũng gây cản trở cho cuộc đấu tranh bảo vệ những thành quả đã đạt được và giữ gìn lực lượng. Ví dụ như: +Chủ trương vay thóc, thực chất là trưng thu thóc đã tấn công cả vào tầng lớp phú nông và trung nông. + Đối với giai cấp địa chủ thì đấu tranh đồng loạt, chưa chú ý đúng mức đến các địa chủ đã ủng hộ cách mạng. +Về tổ chức Đảng, xứ uỷ Trung kỳ chủ trương “thanh Đảng”, tỉnh uỷ Nghệ An chủ trương “Đuổi sạch sành sanh ra ngoài hết thảy những bọn trí, phú, địa, hào”. Tất cả những sai lầm trên đã dẫn đến sự co hẹp của lực lượng cách mạng. Tổ chức cách mạng vẫn đơn thuần là lực lượng công nông, việc thu hút các thành phần lớp trên vào khối đoàn kết toàn dân gặp nhiều khó khăn. * Ý nghĩa và thành quả của cao trào cách mạng 1930-1931: Phong trào cách mạng 1930- 1931 với đỉnh cao là phong trào Xôviết- Nghệ Tĩnh chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn nhưng có những ý nghĩa lịch sử sau đây: - Khẳng định vai trò lãnh đạo của giai cấp công nhân mà Đảng cộng sản là đại biểu. - Đem lại cho quần chúng đông đảo lòng tin ở sức lực cách mạng của chính bản thân mình. - Đã hình thành trong thực tế khối công nông liên minh vững chắc. 29
30. - Đội ngũ cán bộ của Đ ảng được rèn luyện, thử thách trong thực tế. -Là cuộc tổng diễn tập đầu tiên của Đảng. - Được đánh giá cao trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế. Quốc tế cộng sản đã khẳng định: “phong trào cách mạng bồng bột trong cả xứ Đông Dương đã góp phần tăng thêm ảnh hưởng cộng sản trong các xứ thuộc địa, nhất là các nước phương Đông”. Trong phiên họp ngày 14/4/1931 hội nghị toàn thể lần thứ 11 của Ban chấp hành Quốc tế Cộng sản đã quyết định công nhận Đảng Cộng sản Đông Dương là một bộ phận độc lập trực thuộc Quốc tế Cộng sản. * Những bài học kinh nghiệm của cao trào cách mạng 1930-1931. - Kinh nghiệm về sự kết hợp đúng đắn hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng: chống đế quốc và chống phong kiến. - Kinh nghiệm về xây dựng khối Công - Nông liên minh - Kinh nghiệm về xây dựng Đảng và đấu tranh chống bệnh giáo điều rập khuôn, tư tưởng tả khuynh trong Đảng. 2.2. Đảng lãnh đạo đấu tranh khôi phục hệ thống tổ chức Đảng và phong trào cách mạng 1932-1935. *Tình hình chung: - Sau cao trào 30-31 thực dân Pháp và tay sai thẳng tay khủng bố hòng dập tắt phong trào cách mạng Việt Nam và tiêu diệt Đảng Cộng sản Đông Dương . Đảng ta bị tổn thất nặng nề. - Cùng với chính sách khủng bố trắng, chúng thi hành một số chính sách ‘’mị dân’’. Ví dụ: năm 1933 chúng đưa vua Bảo Đại về nước với một chương trình cải cách, lập nội các mới, tăng số đại biểu người Việt ở các viện dân biểu ở miền Bắc và miền Trung, ở hội đồng quản hạt Nam Kỳ và các hội đồng thành phố; cải tổ nền giáo dục sơ học; cải tổ tư pháp bản xứ; lôi kéo địa chủ, tư sản, công chức, học sinh. Ngoài ra chúng mở rộng hoạt động tôn giáo, mê tín dị đoan, xuất bản các sách xấu, nhằm truỵ lạc hoá thanh niên. - Thực dân Pháp còn câu kết với bọn đế quốc và các thế lực phản động quốc tế để săn lùng các nhà cách mạng Việt Nam ở Trung Quốc, Thái Lan. *Quá trình phục hồi tổ chức Đảng và lãnh đạo, tổ chức đấu tranh: - Đầu tiên ta phải nói đến phong trào biến nhà tù đế quốc thành trường học cách mạng. Trong hoàn cảnh bị tù đày, các chiến sĩ cộng sản đã thành lập các chi bộ Đảng để lãnh đạo đấu tranh chống chế độ lao tù khắc nghiệt, cải thiện đời sống, tố chức học tập, biến nhà tù thành trường học. Các chi bộ trong nhà tù còn bí mật ra báo viết tay để giáo dục đảng viên và đấu tranh chống những tư tưởng sai lầm của Việt Nam quốc dân Đảng và bọn Trôtskít. - Một số tổ chức Đảng ở các tỉnh như: Cao Bằng, Sơn Tây, Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Nam, Quảng Ngãi và nhiều nơi khác ở Miền Nam đã bám chắc quần chúng để hoạt động. Các đồng chí vượt tù tích cực tham gia phong trào khôi phục các tổ chức Đảng, lãnh đạo quần chúng đấu tranh. - Trước những khó khăn của phong trào cách mạng Đông dương, Quốc Tế Cộng sản đã cử đồng chí Lê Hồng Phong trở về phương Đông để khôi phục lại phong trào. Tháng 4/1932, đồng chí Lê Hồng Phong đã về đến Nam Ninh- Trung Quốc. - Năm 1932, nhận chỉ thị của Quốc tế Cộng sản, đồng chí Lê Hồng Phong và một số đảng viên còn lại ở trong nước, ngoài nước đã tổ chức ban lãnh đạo TW của Đảng. Tháng 6-1932, Ban 30
31. lãnh đạo TW đã thảo ra bản “ Chương trình hành động của Đảng Cộng sản Đông Dương” ( Được Quốc tế Cộng sản công nhận ) với 4 yêu cầu sau: + Đòi các quyền tự do dân chủ, tự do tổ chức, xuất bản, ngôn luận, hội họp, đi lại trong nước và ra nước ngoài. + Bỏ những luật hình đặc biệt đối với người bản xứ, trả lại tự do cho tù chính trị, bỏ ngay các chính sách đàn áp, giải tán hội đồng đề hình. + Bỏ thuế thân, thuế ngụ cư và các thứ thuế vô lý khác. + Bỏ thuế độc quyền về muối, rượu, thuốc phiện. Chương trình hành động của Đảng đã nhấn mạnh sự cấp thiết phải củng cố, phát triển các đoàn thể cách mạng, nhất là công hội và nông hội. Trong thời gian này, Đảng đã tổ chức các hội công khai như: Hội cấy, hội cày, hội đá bóng, hội đọc sách báo để qua đó tập hợp lại quần chúng, nhen nhóm phong trào cách mạng. . - Được sự chỉ đạo của Quốc tế Cộng sản, sự giúp đỡ của Đảng Cộng sản Liên Xô, Pháp và Trung Quốc, tháng 3 năm năm 1934, Ban lãnh đạo hải ngoại của Đảng Cộng sản Đông Dương do đ/c Lê Hồng Phong đứng đầu ( khi đ/c Lê Hồng Phong đi dự đại hội lần thứ VII của Quốc tế Cộng sản, Ban này do đ/c Hà Huy Tập phụ trách ) đã được thành lập. Tổ chức này có nhiệm vụ tập hợp và phục hồi các cơ sở Đảng thành hệ thống, đào tạo và bồi dưỡng cán bộ, chuẩn bị triệu tập Đại hội Đảng lần thứ nhất. Đến đầu năm 1935, hệ thống tổ chức của Đảng được xây dựng và chắp nối lại từ cơ sở đến TW. Trước tình hình đó, Ban lãnh đạo hải ngoại quyết định triệu tập Đại hội lần thứ nhất Đảng Cộng sản Đông Dương. 3.Đại hội đại biểu lần thứ nhất của Đảng ( 3/1935 ): • Xem giáo trình trang 86-89. • Trong phần này, sinh viên cần nắm được những nội dung chính sau đây: - Đại điểm và thời gian diễn ra Đại hội: Tháng 3-1935 tại Ma Cao Trung Quốc, Đại hội Đảng lần thứ nhất đã được triệu tập gồm 13 đại biểu thay mặt cho 600 đảng viên thuộc các đảng bộ trong nước và tổ chức Đảng hoạt động ở nước ngoài do đồng chí Hà Huy Tập chủ trì. - Nội dung Đại hội: + Đại hội đã thừa nhận Luận cương chính trị tháng 10 -1930, chương trình hành động của Đảng tháng 6-1932, và kiểm điểm phong trào cách mạng, công tác tổ chức và lãnh đạo của các cấp bộ Đảng trong thời gian từ 1932-1935. + Đại hội khẳng định cuộc đấu tranh để khôi phục hệ thống tổ chức Đảng và phong trào cách mạng đã giành được thắng lợi. Song lực lượng Đảng phát triển chưa mạnh ở các vùng công nghiệp, công nhân gia nhập Đảng còn ít, hệ thống tổ chức chưa thật thống nhất, sự liên hệ giữa các cấp bộ Đảng chưa được chặt chẽ. + Đại hội đã nêu 3 nhiệm vụ chủ yếu trước mắt: Một là:Củng cố và phát triển Đảng, tăng cường lực lượng Đảng ở các xí ngiệp, nhà máy, đồn điền, hầm mỏ , đồng thời đưa nông dân lao động và những trí thức cách mạng đã qua thử thách vào Đảng. Các Đảng bộ thường xuyên tự phê bình và phê bình, đấu tranh chống “tả khuynh” và “ hữu khuynh”, giữ vững kỷ luật của Đảng. 31
32. Hai là: Đẩy mạnh cuộc vận động thu phục quần chúng, chú ý phụ nữ các dân tộc ít người, củng cố và phát triển các tổ chức quần chúng, mở rộng ảnh hưởng của Đảng trong các tổ chức quần chúng. Ba là: Mở rộng tuyên truyền chống đế quốc, chống chiến tranh, ủng hộ Liên Xô, ủng hộ cách mạng Trung Quốc. + Đại hội đã thông qua nghị quyết chính trị, các nghị quyết vận động quần chúng, về đội tự vệ, về cứu tế đỏ. + Đại hội đã bầu ra Ban chấp hành TW Đảng gồm 13 uỷ viên (9 chính thức, 4 dự khuyết ) trong đó có các đ/c: Lê Hồng Phong, Hà Huy Tập, Phùng Chí Kiên, Hoàng Đình Dong. Đồng chí Lê Hồng Phong được bầu làm tổng bí thư (ngày 21-3-1935 Quốc tế Cộng sản đã phê chuẩn đề nghị của Ban lãnh đạo hải ngoại cử đ/c Lê Hồng Phong làm Tổng bí thư ). - Ý nghĩa của Đại hội: + Đại hội đại biểu lần thứ nhất của Đảng đánh dấu thắng lợi của cuộc đấu tranh khôi phục hệ thống tổ chức của Đảng và các tổ chức quần chúng cách mạng trong cả nước, chuẩn bị điều kiện cho Đảng bước vào thời kỳ đấu tranh mới. + Thể hiện bản lĩnh chính trị của Đảng. Trong điều kiện bị khủng bố ác liệt nhưng Đảng vẫn giữ vững ý chí kiên cường. - Hạn chế của Đại hội: Bên cạnh ý nghĩa lịch sử trên thì Đại hội Đảng I vẫn còn những hạn chế sau: + Đại hội chưa tổng kết được những kinh nghiệm lãnh đạo của Đảng từ khi thành lập. + Đại hội đã không nhạy cảm với thời cuộc.Trước nguy cơ của chủ nghĩa phát xít và chiến tranh đế quốc, Đại hội đã không đề ra được sự chuyển hướng chỉ đạo chiến lược và sách lược thích hợp. Hồ Chủ Tịch đã nhận định: “ Chính sách đại hội Ma Cao vạch ra không sát với phong trào cách mạng thế giới và trong nước lúc bấy giờ”.4 Những thiếu sót này nhanh chóng được khắc phục tại các hội nghị sau của Ban chấp hành Trung ương Đảng. + Đại hội chưa khắc phục được tư tưởng ‘’tả khuynh’’, vẫn đứng trên lập trường của ‘’Luận cương ‘’ để phê phán ‘’chính cương’’. II. PHONG TRÀO DÂN CHỦ(1936-1939) 1. Bối cảnh lịch sử: • Xem giáo trình trang 89-92. • Trong phần này, sinh viên cần nắm được những nội dung chính sau đây: 1.1. Tình hình thế giới: - Từ đầu thập kỷ 30, trên thế giới đã ra đời chủ nghĩa phát xít do tác động của các nguyên nhân sau: + Do ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế thế giới 1929-1933, nền kinh tế ở các nước Tư bản bị suy thoái. Vì vậy, mâu thuẫn trong lòng mỗi nước Tư bản và mâu thuẫn giữa các nước tư 4 Hồ ChíMinh: Toàn tập, Sđd, 2000, t6, tr.155) 32
33. bản với nhau ngày càng trở nên gay gắt Vấn đề thị trường, thuộc địa giữa các nước tư bản lâu đời như Anh, Pháp và các nước tư bản phát triển sau nhưng phát triển nhanh, mạnh như Đức, Nhật , Ý ngày càng trở nên căng thẳng. + Do sự phát triển mạnh mẽ của Liên Xô và của các phong trào cách mạng và giải phóng dân tộc ở nhiều nơi trên thế giới. + Do sự thắng thế của tư tưởng Sô-vanh, hẹp hòi dân tộc ở một số nước. Vì vậy, giai cấp tư sản thống trị ở nhiều nước không thể và không muốn tiếp tục cai trị bằng chế độ đại nghị và nền dân chủ tư sản nên chúng chuyển sang nền chuyên chính phát xít. Đó là một nền chuyên chính độc tài, tàn bạo. Về đối nội, chúng xoá bỏ mọi quyền tự do dân chủ sơ đẳng, thực hiện khủng bố trắng với bất kỳ lực lượng nào chống lại nó, tăng cường bóc lột nhân dân lao động để chuẩn bị cho chiến tranh. Về đối ngoại, chúng điên cuồng chuẩn bị chiến tranh để phân chia lại thị trường và hòng tiêu diệt Liên Xô. - Các thế lực phát xít thế giới liên kết lại với nhau thành một khối.Trục phát xít Béc-Lin Tôkyo—Rôm đã hình thành . Chúng tuyên bố chống Quốc tế Cộng sản, tiêu diệt Liên xô, đẩy lùi phong trào cách mạng vô sản ở các nước tư bản. Hoạ phát xít và chiến tranh thế giới đe doạ cả loài người. - Trước tình hình đó, đại hội lần thứ VII Quốc tế Cộng sản được triệu tập (25/7/1935- 20/8/1935 ) tại Matxcơva do đ/c Đimitơrốp chủ trì với sự tham gia của 65 đoàn đại biểu của các Đảng cộng sản trên thế giới.( Đoàn đại biểu của Đảng cộng sản Đông Dương gồm có các đ/c Lê Hồng Phong, Nguyễn Thị Minh Khai, Hoàng Văn Nọn do đ/c Lê Hồng Phong làm trưởng đoàn. Đ/c Nguyễn Ái Quốc lúc này đang học tập và nghiên cứu tại trường Quốc tế Lênin cũng được mời dự.) Đại hội đã nhấn mạnh các vấn đề sau: 1. Kẻ thù chủ yếu và nguy hiểm trước mắt của nhân dân thế giới lúc này không phải là chủ nghĩa tư bản hay chủ nghĩa đế quốc nói chung mà là chủ nghĩa phát xít. 2. Nhiệm vụ trước mắt của giai cấp công nhân chưa phải là đấu tranh đánh đổ toàn bộ CNTB, thiết lập chuyên chính vô sản, xây dựng CNXH mà là đấu tranh chống chủ nghĩa phát xít, giành dân chủ và bảo vệ hoà bình, bảo vệ Liên Xô. 3. Về tổ chức: Chủ trương thành lập mặt trận nhân dân rộng rãi chống phát xít, chống chiến tranh. 4. Đối với các nước thuộc địa và nửa thuộc địa, vấn đề mặt trận dân tộc thống nhất chống đế quốc có tầm quan trọng đặc biệt. Đây là một nhận thức mới của QTCS về vai trò của nhiệm vụ chống đế quốc và mặt trận đoàn kết dân tộc ở các nước thuộc địa. Đại hội đã bầu ra Ban chấp hành Quốc tế Cộng sản do đ/c G.Đimitrốp làm Tổng bí thư, đ/c Lê Hồng Phong được bầu làm uỷ viên Ban Chấp hành Quốc tế Cộng sản. - Sau đại hội lần thứ VII Quốc tế Cộng sản, phong trào đấu tranh của nhân dân toàn thế giới ngày càng nâng cao, các Đảng cộng sản ra sức phấn đấu thành lập mặt trận nhân dân rộng rãi chống chủ nghĩa phát xít. Đặc biệt, tại Pháp vào tháng 5 năm 1935 mặt trận bình dân Pháp được thành lập (bao gồm ĐCS, Đảng Xã hội và Đảng cấp tiến). Tháng 6/1936 Mặt trận bình dân Pháp giành thắng lợi trong cuộc tổng tuyển cử và đứng ra thành lập nội các mới do lãnh tụ Đảng xã hội Lêông Bơlum làm thủ tướng. Chính phủ này đã thông qua một số chính sách tiến bộ đối với các nước thuộc địa như: thả tù chính trị phạm, nới rộng một số quyền dân sinh, dân chủ, thành lập ủy ban điều tra tình hình thuộc địa ở Bắc Phi và Đông Dương. 33
34. Những sự kiện chính trị trên ở Pháp có tác động trực tiếp đến tình hình Đông Dương. 1.2. Tình hình trong nước: - Hậu quả cuộc khủng hoảng kinh tế 1929-1933 tác động đến đời sống của tất cả các tầng lớp, các giai cấp trong nước. - Các cơ sở Đảng đã được khôi phục và được củng cố một bước. - Bọn cầm quyền phản động ở Đông Dương ra sức vơ vét, bóc lột và khủng bố phong trào của quần chúng. - Đời sống của giai cấp công nhân và nông dân vô cùng cực khổ, thất nghiệp ngày càng tăng, mâu thuẫn cơ bản trong xã hội ngày càng phát triển gay gắt, nguyện vọng chung của các giai cấp và tầng lớp trong nhân dân lúc này là làm sao đời sống được cải thiện, dân chủ được thực hiện. 2. Chủ trương mới của Đảng • Xem giáo trình trang 92-100. • Trong phần này, sinh viên cần nắm được những nội dung chính sau đây: 2.1 Hội nghị BCH TW tháng 7/1936 - Căn cứ vào tình hình quốc tế và trong nước, vận dụng sự chỉ đạo của QTCS vào tình hình thực tiễn Việt Nam, tại hội nghị TW lần thứ 2( tháng 7/1936) do đ/c Lê Hồng Phong chủ trì tại Thượng Hải (Trung Quốc), Đảng ta đã kịp thời chuyển hướng chỉ đạo chiến lược, định ra đường lối, phương pháp tổ chức và đấu tranh trong thời kỳ mới. - Nội dung sự chuyển hướng như sau: + Về nhiệm vụ trước mắt của cách mạng Đông dương: Chiến lược của cách mạng Đông Dương (chống đế quốc và phong kiến, giành chính quyền để đi tới cách mạng xã hội chủ nghĩa) vẫn không hề thay đổi xong trước mắt chưa phải là mục tiêu trực tiếp.Nhiệm vụ trước mắt lúc này là đấu tranh chống bọn phản động thuộc địa tay sai của Chủ nghĩa phát xít, đòi tự do, dân chủ, cơm áo, hòa bình. + Khẩu hiệu đấu tranh: tạm thời chưa nêu “Đánh đổ đế quốc Pháp” và “tịch thu ruộng đất của địa chủ chia cho dân cày” mà nêu “ tự do, dân chủ, cơm áo, hoà bình”. +Về tổ chức: Tiến hành lập mặt trận nhân dân phản đế Đông dương (sau đó đổi tên thành mặt trận dân chủ Đông dương) rộng rãi bao gồm các dân tộc, các đảng phái, các đoàn thể chính trị, tôn giáo khác nhau để đòi các quyền lợi đơn sơ hàng ngày; làm dự bị cho cuộc vận động giải phóng dân tộc phát triển. + Về phương pháp đấu tranh cách mạng: Chuyển hình thức đấu tranh bí mật và bất hợp pháp sang các hình thức công khai, nửa công khai, hợp pháp và nửa hợp pháp; giữ vững mối quan hệ giữa bí mật và công khai, hợp pháp với không hợp pháp; bảo đảm sự lãnh đạo của tổ chức Đảng bí mật. + Về vai trò của Đảng: Đảng cộng sản Đông Dương là Đảng duy nhất lãnh đạo toàn dân ta đấu tranh giành độc lập tự do - Vấn đề nhân sự: Đ/c Hà Huy Tập được cử làm tổng bí thư của Đảng. - Ý nghĩa của hội nghị TW lần thứ 2: 34
35. + Hội nghị tháng 7/1936 đã giải quyết đúng đắn các mối quan hệ giữa mục tiêu chiến lược và mục tiêu cụ thể trước mắt của cách mạng, mối quan hệ giữa liên minh công nông và mặt trận đoàn kết dân tộc rộng rãi, mối quan hệ giữa dân tộc và giai cấp, mối quan hệ giữa phong trào cách mạng Đông Dương với phong trào cách mạng ở Pháp và trên thế giới. + Hội nghị đã đề ra được các hình thức tổ chức và đấu tranh linh hoạt, thích hợp nhằm hướng dẫn nhân dân đấu tranh giành quyền lợi hàng ngày, chuẩn bị cho những cao trào cách mạng sâu rộng hơn vì độc lập tự do. +Nghị quyết của hội nghị đánh dấu một bước trưởng thành của Đảng về chính trị và tư tưởng, thể hiện bản lĩnh, tinh thần độc lập, sáng tạo của Đảng, mở ra một cao trào cách mạng mới trong cả nước. 2.2. Một số các hội nghị và các hoạt động quan trọng của Đảng sau hội nghị TW tháng 7/1936: - Tháng 3/1937, Trung ương Đảng họp hội nghị mở rộng, tiếp theo là các hội nghị trung ương tháng 8-1937 và tháng 3-1938 kiểm điểm tình hình, bàn chủ trương, biện pháp cụ thể, nhất là về công tác tổ chức, công tác mặt trận và công tác đấu tranh hợp pháp để đẩy mạnh phong trào. - Cuối năm 1938, đồng chí Nguyễn Ái Quốc từ Liên Xô về Trung Quốc. Tuy không ở trong nước nhưng Người vẫn theo dõi rất sát phong trào cách mạng trong nước, có nhiều ý kiến chỉ đạo đúng đắn với Đảng ta và cách mạng Đông Dương, đặc biệt là xác định đúng mục tiêu của cách mạng, giác ngộ và tập hợp rộng rãi lực lượng quần chúng. - Tháng 3-1939, Đảng ta ra tuyên ngôn của Đảng Cộng sản Đông Dương đối với thời cuộc, nêu rõ hiểm họa phát xít đang đến gần; tuyên ngôn kêu gọi các tầng lớp nhân dân thống nhất hành động hơn nữa trong cuộc đấu tranh đòi các quyền tự do dân chủ, chống nguy cơ chiến tranh đế quốc. - Tháng 7-1939, Tổng bí thư Nguyễn Văn Cừ cho xuất bản tác phẩm Tự chỉ trích phân tích những vấn đề cơ bản về xây dựng Đảng, tổng kết kinh nghiệm cuộc vận động dân chủ, về đường lối xây dựng Mặt trận Dân chủ Đông Dương. 3. Đảng lãnh đạo phong trào dân sinh dân chủ (1936-1939) • Xem giáo trình trang 92-100. • Trong phần này, sinh viên cần nắm được những nội dung cơ bản sau đây: 3.1. Các phong trào đấu tranh tiêu biểu Chủ trương của Đảng đấu tranh đòi tự do, cơm áo hoà bình đã đáp ứng yêu cầu bức thiết của CM và phù hợp nguyện vọng của nhân dân lúc bấy giờ. Vì vậy một cao trào cách mạng đã dâng lên mạnh mẽ trong cả nước dưới các hình thức khác nhau *Phong trào đấu tranh đòi triệu tập Đông Dương đại hội: - Được tin quốc hội Pháp cử đoàn sang điều tra tình hình Đông Dương, Đảng Cộng sản chủ trương phát động và tổ chức các tầng lớp nhân dân thu thập nguyện vọng tự do, dân chủ trong cả nước gửi tới phái đoàn. - Dưới sự hướng dẫn của Đảng, phong trào nhân dân hưởng ứng Đông Dương đại hội lan nhanh từ Nam ra Bắc. 35
36. - Trước sự phát triển của phong trào quần chúng, giới cầm quyền Pháp phải nhượng bộ, đặc biệt chính phủ Pháp đã phải ra sắc lệnh ân xá chính trị phạm ở Đông Dương. Cuối năm 1936 hàng nghìn chính trị phạm được ra khỏi nhà tù. Pháp phải ra nghị định ngày làm việc 8 giờ (từ 1- 1-1938 ), được nghỉ 10 ngày phép trong một năm. Bằng những hình thức tổ chức linh hoạt và thích hợp với tình hình và trình độ của mỗi giai cấp, mỗi tầng lớp, Đảng đã đoàn kết được hàng triệu quần chúng trong cuộc đấu tranh. Đường lối của Đảng đã được quán triệt sâu rộng trong nhân dân, uy tín và ảnh hưởng của Đảng ngày càng lan nhanh. Nhân dân tin tưởng vào sức mạnh đoàn kết của chính bản thân mình. * Phong trào sử dụng báo chí công khai: - Đảng đã triệt để sử dụng báo chí công khai làm vũ khí đấu tranh cách mạng. Đó là tờ báo: Dân chúng, Lao động, Bạn dân, Thời thế, Tiếng vọng Mục tiêu đấu tranh của báo chí công khai là vạch trần sự thối nát, phản động của chế độ thuộc địa nửa phong kiến, tuyên truyền chủ trương chính sách của Đảng, kêu gọi quần chúng đấu tranh. - Đảng còn xuất bản sách giới thiệu về CNXH, CNCS , về Liên Xô. Các tác phẩm “ Vấn đề dân cày” của Trường Chinh, “ Chủ nghĩa Mác” của Hải Triều, thơ của Tố Hữu có giá trị thức tỉnh nhân dân VN. Ở một nước thuộc địa nửa phong kiến, không có tự do ngôn luận mà phát động được một phong trào báo chí công khai, hợp pháp mạnh mẽ là một thành công lớn và là kết quả của sự chỉ đạo khôn khéo của Đảng. Như V.I. Lênin đã nói “ báo chí không những là người tuyên truyền tập thể, người cổ động tập thể mà còn là người tổ chức tập thể” * Cuộc đấu tranh trên nghị trường: Đảng quyết định tham gia cuộc tuyển cử vào viện dân biểu, hội đồng quản hạt, hội đồng thành phố. Đảng ta xác định không hy vọng giành chính quyền bằng con đường nghị viện song ta phải tận dụng vì: - Cần phải lợi dụng các thời kỳ tranh cử mà tuyên truyền cho các khẩu hiệu của ta. - Phải lợi dụng việc tham gia đó để bênh vực quyền lợi của nhân dân lao động. - Để phát huy thanh thế của Đảng. *Phong trào truyền bá chữ Quốc ngữ: Từ cuối năm 1937 phong trào truyền bá quốc ngữ phát triển mạnh, lôi cuốn đông đảo quần chúng tham gia , giúp cho quần chúng lao động có thể đọc sách báo, nâng cao dân trí, nâng cao tinh thần dân tộc. 3.2 Ý nghĩa lịch sử và bài học kinh nghiệm của cao trào cách mạng 1936-1939: 3.2.1. Ý nghĩa lịch sử: - Phong trào 1936-1939 thực sự là cuộc đấu tranh cách mạng sôi nổi, có tính quần chúng rộng rãi nhằm thực hiện mục tiêu chống phản động thuộc địa và tay sai, đòi tự do dân chủ, cơm áo hòa bình. - Cao trào diễn ra trên tất cả các mặt trận: chính trị, kinh tế, văn hóa, tư tưởng với các hình thức đấu tranh phong phú và linh hoạt - Qua phong trào,uy tín ảnh hưởng của Đảng được mở rộng và nâng cao trong quần chúng. Chủ nghĩa Mác-Lênin được công khai tuyên truyền phổ cập trong tất cả các giai cấp và tầng lớp nhân dân trong cả nước. Đảng đã xây dựng được đội ngũ cán bộ đông đảo, dày dặn trong đấu tranh, trưởng thành về tư tưởng, chính trị và tổ chức.( Đến tháng 4/1938 toàn Đảng có 1.797 đảng viên). 36
37. - Đây là cuộc chuẩn bị lực lượng cho giai đoạn cách mạng 1939-1945, là cuộc tổng diễn tập thứ 2 của Cách mạng Tháng Tám. - Phong trào dân chủ 1936-1939 là một bộ phận của phong trào vô sản thế giới đấu tranh cho hoà bình, chống chiến tranh. 3.2.2.Các bài học kinh nghiệm: - Nắm vững hoàn cảnh cụ thể, xác định đúng kẻ thù và nhiệm vụ chính trị trước mắt, khai thác những điểm yếu của kẻ thù để tập trung lực lượng trong hoàn cảnh có thể, chuẩn bị điều kiện tiến lên giành những thắng lợi lớn hơn về sau. - Đoàn kết các lực lượng, các đảng phái chính trị trong một mặt trận dân chủ rộng rãi phù hợp với yêu cầu của nhiệm vụ chính trị, phân hóa và cô lập cao độ kẻ thù. - Sử dụng khéo léo các hình thức tổ chức và đấu tranh, kết hợp công khai với bí mật, hợp pháp và bất hợp pháp để tạo nên sức mạnh tổng hợp; giành thắng lợi trong từng cuộc đấu tranh, từng mặt, tiến lên giành thắng lợi lớn nhất cho cách mạng. III. PHONG TRÀO GIẢI PHÓNG DÂN TỘC, KHỞI NGHĨA GIÀNH CHÍNH QUYỀN (1939-1945) 1. Bối cảnh lịch sử: (từ trang 111 đến 112 trong giáo trình) • Xem giáo trình trang 111-112. • Trong phần này, sinh viên cần nắm được những nội dung cơ bản sau đây: - Ngày 1-9-1939 chiến tranh thế giới lần thứ 2 bùng nổ bằng sự kiện Phát xít Đức tấn công Ba Lan. 72 nước đã bị lôi cuốn vào cuộc chiến tranh trong đó có đế quốc Pháp. Sự bùng nổ của chiến tranh thế giới lần hai là kết quả tất yếu của quá trình tiếp tục phát triển những mâu thuẫn ngày càng gay gắt và không thể điều hoà của chủ nghĩa đế quốc kể từ sau chiến tranh thế giới lần thứ nhất đến nay. - Ở bên Pháp, mặt trận bình dân Pháp tan vỡ, Đảng cộng sản Pháp bị đặt ra ngoài vòng pháp luật. Chính phủ phản động Đalađie lên thay. Chính phủ mới đàn áp các lực lượng dân chủ trong nước và phong trào cách mạng ở thuộc địa. Những chính sách của mặt trận bình dân Pháp ban bố trước đó bị phế bỏ. Đời sống của nhân dân các nước thuộc địa bị kìm kẹp. - Sự tham chiến của Pháp đã làm cho tình hình Đông Dương có những biến đổi sâu sắc. Thực dân Pháp thi hành chính sách ‘’thống trị thời chiến’’ cực kỳ tàn bạo.Cụ thể: + Về chính trị: Tăng cường đàn áp, ban bố lệnh thiết quân luật, tiến hành phát xít hoá bộ máy nhà nước, đặt Đảng Cộng sản Đông Dương ra ngoài vòng pháp luật,giải tán các hội ái hữu, nghiệp đoàn và tịch thu tài sản của các tổ chức đó + Về kinh tế: Tăng cường bóc lột để phục vụ cho chiến tranh. + Về quân sự: Tăng cường bắt lính. (7 vạn người Việt Nam bị đưa sang Pháp để phục vụ cho cuộc chiến tranh). Tất cả những điều đó đã làm cho mâu thuẫn chủ yếu vốn có của xã hội Đông Dương là mâu thuẫn giữa đế quốc Pháp và các dân tộc bị áp bức càng thêm gay gắt. Lòng phẫn uất sôi sục của quần chúng sẽ “đẩy nhanh quá trình hoá cách mạng’’. Đó chính là cơ sở để Đảng ta phát động một cao trào giải phóng dân tộc. 37
38. - Tháng 6-1940, nước Pháp đầu hàng phát xít Đức. Nhân cơ hội Pháp bị mất nước, Nhật nhảy vào Đông Dương. Thực dân Pháp đã đầu hàng Nhật. Từ đó, Nhật- Pháp cùng thống trị Đông Dương, nhân dân ta phải chịu cảnh “một cổ hai tròng”. Chính sách phản động của thực dân Pháp và đế quốc Nhật đã đẩy nhân dân ta vào cảnh sống ngột ngạt về chính trị, bần hàn về kinh tế. Mâu thuẫn giữa dân tộc ta với đế quốc Nhật, Pháp càng gay gắt. Nguyện vọng dân tộc được giải phóng đã trở thành yêu cầu trực tiếp của nhân dân cả nước. 2. Chủ trương chiến lược mới của Đảng • Xem giáo trình trang 112-120. • Trong phần này sinh viên cần nắm được những nội dung chính sau đây: Trước những biến động lớn của lịch sử, Đảng ta đã kịp thời rút vào hoạt động bí mật và kịp thời chuyển hướng chiến lược cách mạng khi xác định:’’ “Hoàn cảnh Đông Dương sẽ tiến bước đến vấn đề dân tộc giải phóng”5. Sự chuyển hướng chiến lược của Đảng trong giai đoạn này thể hiện qua nội dung của hội nghị Trung ương lần thứ 6, lần thứ 7 và lần thứ 8. Hội nghị TW 6 (tháng 11/1939) đã mở đầu việc chuyển hướng chiến lược. Sau đó, hội nghị TW 7 (tháng 11/1940) và hội nghị TW 8 (tháng 5/1941) tiếp tục hoàn thiện đường lối giải phóng dân tộc của Đảng. Cụ thể như sau: 2.1. Hội nghị trung ương lần thứ 6 tháng 11- 1939: Hội nghị trung ương lần thứ 6 của Đảng ta đã diễn ra từ ngày 6-9/11/1939 tại Bà Điểm- Hócmôn-Gia định dưới sự chủ trì của Tổng bí thư Nguyễn Văn Cừ. Tham dự hội nghị còn có các đồng chí Lê Duẩn, Phan Đăng Lưu, Võ Văn Tần Hội nghị đã bàn về những nội dung chính sau đây: *Hội nghị đã phân tích nguyên nhân và chiều hướng phát triển của chiến tranh thế giới lần 2.Hội nghị nhận định: “cuộc khủng hoảng kinh tế-chính trị gây nên bởi đế quốc’’. Chiến tranh sẽ gây ra nhiều tai hoạ cho nhân loại nhưng cuối cùng chủ nghĩa phát xít sẽ thất bại. Nhận định đúng đắn này của Đảng ta có tác động rất lớn đến việc hoạch định đường lối cách mạng Đông Dương. *Hội nghị nhận định về tình hình Đông Dương: Đông Dương sẽ bị cuốn vào guồng máy chiến tranh. Nhật sẽ xâm lược Đông Dương và Pháp sẽ đầu hàng Nhật. Chế độ cai trị ở Đông Dương sẽ trở thành chế độ phát xít tàn bạo. Vì vậy, ‘’lúc này quyền lợi của tất cả các giai cấp đều bị cướp giật, vận mệnh dân tộc nguy vong không lúc nào bằng. Chính vì thế nên tinh thần chống đế quốc, giải phóng dân tộc càng phát triển mạnh. Chiến tranh lần này sẽ nung nấu cách mạng Đông Dương bùng nổ và tiền đề cách mạng giải phóng Đông Dương nhất định sẽ quang minh rực rỡ”. 6 *Hội nghị xác định mâu thuẫn cơ bản của xã hội Đông Dương: Chiến tranh đã thúc đẩy các mâu thuẫn vốn có của xã hội thuộc địa nửa phong kiến lên đỉnh tột cùng, đòi hỏi phải được giải quyết. Mâu thuẫn cơ bản và gay gắt nhất lúc này là : Mâu thuẫn giữa đế quốc và các dân tộc Đông Dương.Kẻ thù cụ thể, nguy hiểm nhất của cách mạng Đông Dương lúc này là Đế quốc Pháp và bọn tay sai phản bội dân tộc. 5 Đảng Cộng sản Việt Nam : Văn kiện Đảng Toàn tập, sđd, 2000, t6, tr. 756 6 Đảng Cộng sản Việt Nam : Văn kiện Đảng Toàn tập, sđd, 2000, t6, tr. 535 38
39. * Hội nghị xác định nhiệm vụ của cách mạng Đông Dương: Mục tiêu trước mắt của cách mạng Đông Dương: đánh đổ đế quốc Pháp và tay sai, giải phóng Đông Dương, làm cho Đông Dương hoàn toàn độc lập. Trong điều kiện lịch sử mới, giải phóng dân tộc là nhiệm vụ hàng đầu và cấp bách nhất. Tất cả mọi vấn đề của cuộc cách mạng, kể cả vấn đề ruộng đất cũng phải nhằm vào vấn đề dân tộc giải phóng mà giải quyết. * Hội nghị quyết định: - Nhanh chóng chuyển trọng tâm công tác về nông thôn, chú trọng xây dựng cơ sở ở đô thị. - Thay đổi một số khẩu hiệu đấu tranh cho phù hợp với sự chuyển hướng chiến lược. + Tạm gác khẩu hiệu tịch thu ruộng đất của giai cấp địa chủ, chỉ chủ trương tịch thu ruộng đất của đế quốc và tay sai. + Không nêu khẩu hiệu lập chính phủ xô viết công nông binh mà đề ra khẩu hiệu thành lập chính phủ Liên bang Cộng hoà Dân chủ Đông Dương. Mục đích của việc thay đổi 2 khẩu hiệu trên là tạo nên khối đại đoàn kết dân tộc, tạo nên sự đồng thuận giữa các giai tầng để phục vụ cho nhiệm vụ hàng đầu lúc này là chống đế quốc, giành độc lập dân tộc. - Quyết định thành lập Mặt trận dân tộc thống nhất phản đế Đông Dương, thay cho Mặt trận dân chủ Đông Dương. - Hội nghị nhấn mạnh nhiệm vụ chính trị của công tác quần chúng lúc này là lập công hội, nông hội, thanh niên phản đế, phụ nữ phản đế hoạt động bí mật, bất hợp pháp nhằm tạo điều kiện tiến tới làm bạo động để giải phóng dân tộc. * Về công tác xây dựng Đảng: - Hội nghị nhấn mạnh sự cần thiết phải chống khuynh hướng rụt rè, không dám đấu tranh, chống manh động, cô lập, hẹp hòi, thắt chặt hơn nữa mối liên hệ với đông đảo quần chúng . - Hội nghị nêu nhiệm vụ phải tăng cường xây dựng Đảng về mọi mặt để đủ sức gánh vác nhiệm vụ nặng nề trước tình hình mới.Hội nghị khẳng định:’’ Trong giờ phút nghiêm trọng này, khi phong trào cách mạng bước vào thời kỳ quyết liệt thì toàn Đảng phải thống nhất thành một ý chí duy nhất’’ Những nội dung trên đánh dấu bước chuyển biến mới về nhận thức và chỉ đạo chiến lược của Đảng ta, mở ra thời kỳ mới, trực tiếp xúc tiến chuẩn bị lực lượng giành chính quyền. Sau hội nghị các đồng chí lãnh đạo chủ chốt của Đảng bị bắt nhưng nghị quyết vẫn được phổ biến rộng rãi. 2.2. Hội nghị trung ương lần thứ 7 tháng 11 -1940 Trước sự kiện Pháp đầu hàng Nhật, dâng Đông Dương cho Nhật, nhân dân ta kiên cường đấu tranh chống Pháp-Nhật. Nhiều nơi quần chúng nhân dân có khuynh hướng muốn khởi nghĩa vũ trang.Ngày 22/9/1940 đã diễn ra khởi nghĩa Bắc Sơn. Ở Nam Kỳ, một kế hoạch khởi nghĩa vũ trang được gấp rút chuẩn bị. Trước tình hình đó, ngày 6-11-1940, tại Đình Bảng (Bắc Ninh) đã diễn ra Hội nghị lần thứ 7 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng do đồng chí Trường Chinh chủ trì. Tham dự hội nghị có các đồng chí Hoàng Quốc Việt, Hoàng Văn Thụ, Trần Đăng Ninh, Phan Đăng Lưu Sau khi phân tích tình hình, hội nghị đi đến những kết luận sau đây: 39
40. - Khẳng định chủ trương chuyển hướng chỉ đạo chiến lược của hội nghị trung ương 6 là hoàn toàn đúng. - Chỉ rõ kẻ thù hiện nay là phát xít Pháp - Nhật. - Khẳng định nhiệm vụ trước mắt của Đảng là chuẩn bị lãnh đạo cuộc võ trang bạo động giành chính quyền tự do độc lập. - Quyết định duy trì lực lượng võ trang ở Bắc Sơn, đình chỉ cuộc khởi nghĩa ở Nam kỳ (23- 11-40) để bảo toàn lực lượng. Tuy nhiên, tin tức đến muộn nên cuộc khởi nghĩa vẫn nổ ra và bị đàn áp đẫm máu. 2.3. Hội nghị trung ương lần thứ 8 tháng 5-1941. Ngày 28-1-1941 Bác Hồ trở về tổ quốc và trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam sau 30 năm hoạt động ở nước ngoài. Từ ngày 10 đến 19 - 5-1941, Người chủ trì hội nghị trung ương lần thứ 8 tại Cao Bằng. Dự hội nghị gồm có các đồng chí: Trường Chinh, Hoàng Văn Thụ, Hoàng Quốc Việt, Phùng Chí Kiên và một số đại biểu của xứ uỷ Bắc kỳ, Trung kỳ. Nội dung của Hội nghị như sau: - Nhận định về tình hình thế giới: Chiến tranh đế quốc đang lan rộng. Phát xít Đức đang chuẩn bị tấn công Liên Xô, chiến tranh ở khu vực Thái bình dương sẽ bùng nổ . Chiến tranh sẽ làm cho các nước suy yếu, nếu Đức tấn công Liên Xô thì Liên Xô nhất định thắng, phong trào cách mạng thế giới sẽ phát triển nhanh chóng, cách mạng nhiều nước sẽ thành công và một loạt nước XHCN sẽ ra đời. - Nhận định về tình hình Đông Dương: Từ khi chiến tranh bùng nổ, quyền lợi của các tầng lớp nhân dân đều bị cướp giật. Vì vậy, nhiệm vụ đánh Pháp, đuổi Nhật không phải là nhiệm vụ của riêng giai cấp công nông mà là nhiệm vụ chung của toàn thể nhân dân Đông Dương. (Có thể nói đây là sự dự đoán cụ thể, chính xác tình hình thế giới và tình hình Đông Dương trên cơ sở phân tích chính xác các tương quan lực lượng lúc đó. Với cách mạng Việt Nam, Bác nhận định cách mạng Việt Nam sẽ dành được độc lập trong vòng 4 năm rưỡi nữa). - Trên cơ sở bổ sung và phát triển những quyết định của hội nghị TW 6 và hội nghị TW 7, hội nghị TW 8 đã có những chủ trương mới để phù hợp với tình hình hiện tại như sau: + Một là: giải quyết hoàn chỉnh mối quan hệ giữa dân tộc và giai cấp, giữa dân tộc và dân chủ. Hội nghị xác định: chống đế quốc, giải phóng dân tộc là nhiệm vụ duy nhất của cách mạng Việt Nam lúc này. Vì vậy, tính chất của cách mạng Đông Dương lúc này là cách mạng dân tộc giải phóng. ‘’ Trong giai đoạn hiện tại, nếu không đánh đuổi được Pháp -Nhật thì chẳng những toàn thể dân tộc ta còn phải chịu mãi kiếp ngựa trâu muôn đời mà quyền lợi của bộ phận, giai cấp đến vạn năm cũng không sao giải quyết được’’. + Hai là về vấn đề mặt trận. Căn cứ vào hoàn cảnh mới của thế giới và Đông Dương, theo đề nghị của Nguyễn Ái Quốc, hội nghị quyết định thành lập ở mỗi nước một mặt trận riêng: Việt Nam độc lập đồng minh (Việt minh), Ai Lao độc lập đồng minh; Cao Miên độc lập đồng minh. Trên cơ sở 3 mặt trận đó sẽ tiến tới thành lập mặt trận chung của 3 nước là Đông Dương độc lập đồng minh. Ngày 19-5-1941 mặt trận Việt minh chính thức được thành lập. Các đoàn thể quần chúng đều lấy tên là Hội Cứu Quốc thay cho Hội phản đế trước đây. + Ba là về vấn đề thể chế chính trị trong tương lai: Hội nghị nhấn mạnh: các dân tộc Đông Dương phải đoàn kết thống nhất lực lượng đánh đuổi kẻ thù chung song Đảng hết sức tôn trọng 40