Giáo trình nội bộ Sáo trúc 3 - Trường Cao đẳng Lào Cai

Nội dung text: Giáo trình nội bộ Sáo trúc 3 - Trường Cao đẳng Lào Cai

1. UBND TỈNH LÀO CAI TRƯỜNG CAO ĐẲNG LÀO CAI GIÁO TRÌNH NỘI BỘ MÔN HỌC: SÁO TRÚC 3 NGÀNH/NGHỀ: BIỂU DIỄN NHẠC CỤ TRUYỀN THỐNG Lào cai, năm 2019 1
2. TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo. Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dung với mục đích kinh doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm. 2
3. LỜI GIỚI THIỆU Giáo trình này được biên soạn dựa trên cơ sở giáo trình Sáo trúc của Học viện âm nhạc Quốc gia Việt Nam. Trong quá trình biên soạn, tác gải đã chắt lọc, lựa chọn sắp xếp cho phù hợp với học sinh đồng thời phù hợp với bản sắc văn hóa Lào Cai. Giáo trình đảm bảo các yếu tố cơ bản vè tính học thuật đồng thời bổ sung các yếu tố văn hóa vùng cao Tây bắc đáp ứng yêu cầu xã hội và bảo tồn văn hóa truyền thống vùng cao. Giáo trình có cấu trúc gồm 3 phần cơ bản: + Phần I Bài tập kỹ thuật: bao gồm các kỹ thuật cơ bản như kỹ thuật đánh lưỡi kép, Láy ngón, Rung hơi, kỹ thuật lấy hơi, kỹ thuật láy rền, kỹ thuật miết ngón, kỹ thuật láy ngón, Trên cơ cơ đó là hệt thống các bài tập để học sinh rèn luyện các kỹ thuật cơ bản trên + Phần II Nhạc phong cách Chèo: Gồm các bài nhạc Chèo hơi Xuân, hơi ai. Khi học các bài này học sinh sẽ phải vận dụng các kỹ thuật cơ bản của bài nhạc Chèo để xử lý tác phẩm, đồng thời học sinh sẽ hiểu thêm về tính chất Nhạc phong cách Chèo và hơi Xuân, hơi ai khác nhau. + Phần III Tác phẩm: đây là hệ thống các bài có tính tổng hợp các kỹ thuật cơ bản đồng thời nhiều tác phẩm dựa trên chất liệu nhạc Chèo, âm nhạc truyền thống Việt Nam Với việc sắp xếp, chắt lọc như vậy, hy vọng cuốn Giáo trình sẽ là tài liệu để giảng dạy, học tập quan trọng đối với chương trình giảng dạy môn sáo trúc. Lào cai, năm 2019 Người biên soạn: Nguyễn Đình Chí 3
4. THUẬT NGỮ VỀ CHUYÊN NGÀNH Kết Quay lại đoạn nhạc Lên, xuống quãng 8 Dấu luyến, nối To dần Nhỏ dần Vuốt ngón Láy ngón Chậm dần lại Láy rền Chậm lại dần Dấu quay đi Dấu quay lại Rung hơi Vỗ ngón Tự do Quay lại ô nhịp trước Quay lại 2 ô nhịp trước mp Nhẹ vừa mf Mạnh vừa f Mạnh p Nhẹ X Láy rền 2 ngón crese To 4
5. Phụ lục Contents Bài 1: KỸ THUẬT ĐÁNH LƯỠI KÉP 7 1. Lý thuyết 7 2. Thực hành 7 2.1. Bài tập đánh lưỡi kép 7 2.2. Âm hình đánh lưỡi kép 7 2.3. Bài tập áp dụng 8 3. Hướng dẫn ôn luyện, tự học 8 Bài 2: KỸ THUẬT VUỐT NGÓN 9 1. Lý thuyết 9 2. Thực hành 9 2.1. Bài tập vuốt ngón 9 2.3. Bài tập áp dụng 9 3. Hướng dẫn ôn luyện, tự học 10 Bài 3: KỸ THUẬT RUNG HƠI CHÈO 11 1. Lý thuyết 11 2. Thực hành 11 2.1. Bài tập rung hơi 11 2.2. Bài Chèo áp dụng 12 3. Hướng dẫn ôn luyện, tự học 12 BÀI 4: TÁC PHẨM 13 1. Lý thuyết 13 2. Thực hành: Bài tác phẩm 13 3. Bài tác phẩm áp dụng 13 4. Hướng dẫn ôn luyện, tự học 13 PHẦN I: BÀI TẬP KỸ THUẬT ĐÁNH LƯỠI KÉP 14 Bài tập số 1(Đánh lưỡi kép) 14 Bài tập số 2(Đánh lưỡi kép) 15 Bài tập số 3(Đánh lưỡi kép) 15 Bài tập số 4(Tổng hợp) 16 Bài tập số 5(Tổng hợp) 17 5
6. PHẦN II. NHẠC PHONG CÁCH CHÈO 19 Bài 1: Cách cú 19 Bài 2: Hề mồi 19 Bài 3: Lới lơ 21 Bài 4: Nhịp đuổi 22 Bài 5: Xẩm xoan 24 Bài 6: Con gà rừng 25 Bài 7: Sắp qua cầu 27 Bài 8: Đào liễu một cành 29 Bài 9: Dương xuân 31 Bài 10: Sử bằng 33 Bài 11: Chinh phụ 34 Bài 12: Chức cẩm hồi văn 36 Bài 13: Làn thảm 37 PHẦN IV. TÁC PHẨM 39 Bài 1: Tiếng sáo người lính trẻ 39 Bài 2: Trèo lên quán dốc 43 Bài 3: Đường làng em 44 Bài 4: Em làm trực nhật 46 Bài 5: Xuân về bản mèo 47 6
7. Bài 1: KỸ THUẬT ĐÁNH LƯỠI KÉP Mục tiêu Sau khi học xong bài này, người học có khả năng: - Kiến thức: Trình bày được các yêu cầu về thực hiện kỹ thuật đánh lưỡi kép - Kỹ năng: Thực hiện được kỹ thuật đánh lưỡi kép - Năng lực tự chủ và trách nhiệm: tự luyện tập ngoài giờ, bảo quản nhạc cụ. Nội dung chính 1. Lý thuyết - Luyện tâp với tốc độ từ chậm đến nhanh dần, các nốt vang , đều, nét, chia chính xác trường độ các nốt móc đơn và nốt móc kép + Đánh lưỡi kép, kép trước như khi phát âm(đa ga đa) + Đánh lưỡi kép, kép sau như khi phát âm(đa đa ga) + Đánh lưỡi kép chùm 4 như khi phát âm(đa ga đa ga) - Vị trí: Bài học bắt buộc - Yêu cầu: + Đánh lưỡi từng âm hình tiết tấu, từ nốt thấp đến nốt cao + Đánh lưỡi từ chậm cho đến nhanh dần + Vừa đánh lưỡi vừa gõ nhịp + Cần chú ý các âm thanh đánh lưỡi phải đều nhau 2. Thực hành 2.1. Bài tập đánh lưỡi kép Bước 1: Chuẩn bị nhạc cụ, bản nhạc Bước 2: Thực hiện đánh lưỡi kép từng âm hình tiết tấu Bước 3. Thực hiện nhanh dần Mô hình đánh lưỡi kép 2.2. Âm hình đánh lưỡi kép - Đánh lưỡi kép, kép trước - Đánh lưỡi kép, kép sau 7
8. - Đánh lưỡi kép chùm 4 2.3. Bài tập áp dụng Bài tập số 1,2,3(tại phụ lục 14,15) 3. Hướng dẫn ôn luyện, tự học - Học sinh ôn luyện thường xuyên - Phải thực hiện căn bản 8
9. Bài 2: KỸ THUẬT VUỐT NGÓN Mục tiêu Sau khi học xong bài này, người học có khả năng: - Kiến thức: Trình bày được các yêu cầu về thực hiện kỹ thuật vuốt ngón - Kỹ năng: Thực hiện được kỹ thuật đánh vuốt ngón - Năng lực tự chủ và trách nhiệm: tự luyện tập ngoài giờ, bảo quản nhạc cụ. Nội dung chính 1. Lý thuyết - Luyện tâp với tốc độ từ chậm đến nhanh dần ở các quảng khác nhau như hình lượn sóng - Vị trí: Bài học bắt buộc - Yêu cầu: + Vuốt từng quãng tám + Vuốt từ chậm đến nhanh dần + Vừa vuốt vừa gõ nhịp + Cần chú ý vuốt không được mất nốt 2. Thực hành 2.1. Bài tập vuốt ngón Bước 1: Chuẩn bị nhạc cụ, bản nhạc Bước 2: Thực hiện vuốt ngón theo từng quãng Bước 3. Thực hiện nhanh dần Mô hình vuốt ngón 2.3. Bài tập áp dụng Bài tập số 4,5 (tại phụ lục 15,17 ) 9
10. 3. Hướng dẫn ôn luyện, tự học - Học sinh ôn luyện thường xuyên - Phải thực hiện căn bản 10
11. Bài 3: KỸ THUẬT RUNG HƠI CHÈO Mục tiêu Sau khi học xong bài này, người học có khả năng: - Kiến thức: Thể loại âm nhạc dân gian phát triển mạnh ở vùng đồng bằng bắc bộ, xuất phát từ âm hưởng dân ca dần dần hình thành các yếu tố, chất nhạc vui, buồn, dí dỏm trong từng hoàn cảnh cụ thể, nghệ thuật Chèo được chia làm 2 tính chất âm nhạc phổ biến là: Hơi vui(xuân), hơi buồn(ai) - Trình bày được tính chất âm nhạc của nhạc phong cách Chèo, rung hơi theo ngũ cung, Hơi vui(xuân) rung hơi bậc II và bậc VI. Hơi buồn (ai) rung hơi bậc IV và bậc I - Kỹ năng: Thực hiện được kỹ thuật rung hơi và thị tấu được một số bài nhạc Chèo - Năng lực tự chủ và trách nhiệm: tự luyện tập ngoài giờ, bảo quản nhạc cụ. Nội dung chính 1. Lý thuyết - Rung hơi là thay đổi luôn phiên về hơi thở một cách đầu đặn về tần số, như khi ta phát ra âm “hự hự hự hự” không đánh lưỡi(Rung nhanh hay rung chậm tùy thuộc vào từng tính chất của từng tác phẩm) - Vị trí: Bài học bắt buộc - Yêu cầu: + Rung hơi nông nhanh + Rung hơi nông chậm + Vừa rung vừa gõ nhịp + Cần chú ý khi rung hơi, tần số rung phải đều nhau, không được thay đổi về cao độ. 2. Thực hành 2.1. Bài tập rung hơi Bước 1: Thực hiện tập đẩy hơi Bước 2: Thực hiện từng nốt rung hơi nhanh, nông, chậm, kéo dài Bước 3. Thực hiện rung hơi nhanh, nông, chậm, có sắc thái từ nhỏ đến to Bước 4: Thực hiện rung hơi nhanh, nông, chậm, từ nhỏ đến to và đến nhỏ Mô hình rung hơi + Bước 1: Tập đẩy hơi(như khi ta phát ra tiếng “Hự hự hự hự”) không đánh lưỡi 11
12. + Bước 2: Rung hơi đều các âm kéo dài + Bước 3: Rung hơi theo sắc thái từ nhỏ đến to dần (đẩy hơi từ nhẹ đến to dần, vừa đẩy vừa rung hơi) + Bước 4: Rung hơi từ nhỏ đến to và đến nhỏ (đẩy hơi từ nhẹ đến to dần và nhẹ dần, vừa đẩy vừa rung) 2.2. Bài Chèo áp dụng Bài Chèo số 1 đến 13(tại phụ lục 19 đến 37) 3. Hướng dẫn ôn luyện, tự học - Học sinh ôn luyện thường xuyên - Phải thực hiện căn bản 12
13. BÀI 4: TÁC PHẨM Mục tiêu Sau khi học xong bài này, người học có khả năng: - Kiến thức: Trình bày được các tính chất, tác giả của từng tác phẩm, ở mức độ đơn giản về đánh lưỡi kép - Kỹ năng: Thực hiện được các tác phẩm của từng tác giả - Năng lực tự chủ và trách nhiệm: tự luyện tập ngoài giờ, bảo quản nhạc cụ. Nội dung chính 1. Lý thuyết - Mỗi tác giả đều sáng tác tác phẩm trong hoàn cảnh khác nhau, nên mỗi bài đều có những tính chất âm nhạc khác nhau - Vị trí: Bài học bắt buộc - Yêu cầu: + Tình bày được tác phẩm là sáng tác của tác giả nào 2. Thực hành: Bài tác phẩm Bước 1: Chuẩn bị nhạc cụ, bản nhạc Bước 2: Thực hiện từng tác phẩm Bước 3. Thực hiện hoàn chỉnh tác phẩm Mô hình 3. Bài tác phẩm áp dụng Bài tác phẩm số:1 đến 5( tại phụ lục 39 đến 47) 4. Hướng dẫn ôn luyện, tự học - Học sinh ôn luyện thường xuyên - Phải thực hiện căn bản 13
14. PHẦN I: BÀI TẬP KỸ THUẬT ĐÁNH LƯỠI KÉP Bài tập số 1(Đánh lưỡi kép) 14
15. Bài tập số 2(Đánh lưỡi kép) Bài tập số 3(Đánh lưỡi kép) 15
16. Bài tập số 4(Tổng hợp) 16
17. Bài tập số 5(Tổng hợp) 17
18. PHẦN II. NHẠC PHONG CÁCH CHÈO Bài 1: Cách cú Chèo Bài 2: Hề mồi Chèo 19
19. Bài 3: Lới lơ Chèo 21
20. Bài 4: Nhịp đuổi Chèo 22
21. Bài 5: Xẩm xoan Chèo 24
22. Bài 6: Con gà rừng Chèo 25
23. Bài 7: Sắp qua cầu Chèo 27
24. Bài 8: Đào liễu một cành Chèo 29
25. Bài 9: Dương xuân Chèo 31
26. Bài 10: Sử bằng Chèo 33
27. Bài 11: Chinh phụ Chèo 34
28. Bài 12: Chức cẩm hồi văn Chèo 36
29. Bài 13: Làn thảm Chèo 37
30. PHẦN IV. TÁC PHẨM Bài 1: Tiếng sáo người lính trẻ Đức Tùy 39
31. Bài 2: Trèo lên quán dốc Dân ca: Quan họ bắc ninh Phát triển: Hồng Thái 43
32. Bài 3: Đường làng em Phong Nhã 44
33. Bài 4: Em làm trực nhật Phạm Tuyên 46
34. Bài 5: Xuân về bản mèo Tiến Vượng 47