Khảo sát thành phần hóa học cao chloroform của thân cây xáo tam phân - Paramignya Trimera (Oliver) Burkill - họ Rutaceae - Bùi Thị Thùy Linh

Nội dung text: Khảo sát thành phần hóa học cao chloroform của thân cây xáo tam phân - Paramignya Trimera (Oliver) Burkill - họ Rutaceae - Bùi Thị Thùy Linh

1. Tạp chí phân tích Hóa, Lý và Sinh học – Tập 20, số 4/2015 KHẢO SÁT THÀNH PHẦN HÓA HỌC CAO CHLOROFORM CỦA THÂN CÂY XÁO TAM PHÂN - PARAMIGNYA TRIMERA (OLIVER) BURKILL - HỌ RUTACEAE Đến Tòa soạn 16 - 6 - 2015 Bùi Thị Thùy Linh, Đặng Hoàng Phú, Nguyễn Trung Nhân Khoa Hóa, trường Đại học Khoa Học Tự Nhiên, ĐHQG - Tp. Hồ Chí Minh SUMMARY INVESTIGATION ON CHEMICAL CONSTITUENTS OF THE CHLOROFORM EXTRACT OF THE STEM OF PARAMIGNYA TRIMERA (OLIVER) BURKILL (RUTACEAE) From the chloroform extract of Paramignya trimera was collected in Ninh Hoa district, Khanh Hoa province, seven phenolic derivatives - methyl 4-hydroxybenzoate (1), methyl p- (E)-coumarate (2), methyl syringate (3), vanillin (4), (E)-methyl 3-(4’-hydroxy-3’,5’- dimethoxyphenyl) acrylate (5), methyl ferulate (6), and methyl 4-hydroxy-3-methoxybenzoate (7) were isolated. The structure of these compounds were determined by 1D NMR spectra and comparison with published data. 1. MỞ ĐẦU cm, rộng 1 - 3 cm. Lá mọc ở gần gốc có Cây Xáo tam phân (Paramignya trimera phiến kích thước lớn hơn so với lá ở đoạn (Oliver) Burkill), họ Rutaceae trước đây trên thân và cành, đầu lá tù hoặc hơi lõm. được tìm thấy ở núi Lấp Vò, Bình Dương Phiến lá có mặt trên xanh đậm, mặt dưới [1]. Tuy nhiên, từ đầu năm 2012, cây Xáo nhạt hơn, bên trong có nhiều điểm dầu. tam phân được tìm thấy và khai thác mạnh Cuống lá ngắn 4 - 6 mm. Gỗ hơi cứng có ở rừng Hòn Hèo (xã Ninh Vân, thị xã Ninh màu vàng, đối với phần rễ có màu vàng Hòa, tỉnh Khánh Hòa) đậm hơn. Các bộ phận của cây có tinh dầu, Đây là một loài cây gỗ nhỏ, dạng dây trườn, nhiều nhất là ở rễ, mùi thơm dịu rất đặc vỏ màu nâu vàng, thân dài trên 4 m, đường trưng [1]. kính khoảng 10 cm. Thân và cành có nhiều Cây Xáo tam phân được xem như là một gai nhọn, dài đến 7 - 8 cm. Lá đơn, mọc cây thuốc ở Việt Nam và Thái Lan. Một số cách hay chụm ba, phiến dày, mép cong nghiên cứu gần đây cho thấy dịch trích xuống dưới, có hình thuôn hẹp, dài 8 - 12 methanol của cây có tác dụng bảo vệ gan và 297
2. thể hiện độc tính đối với một số dòng tế bào (EtOAc 0-100%) thu được 13 phân đoạn ung thư, đặc biệt phân đoạn n-hexane và (C1 - C13). một hợp chất có hàm lượng rất lớn trong Sắc ký cột phân đoạn C1 (1.3 g) với hệ thân và rễ cây, ostruthin, thể hiện hoạt tính dung môi EtOAc-PE (0-70% EtOAc) thu tương đối mạnh với hai dòng tế bào ung thư được 5 phân đoạn (C1.1-C1.5). Phân đoạn HeLa và Hep-G2 [2]. C1.3 (100 mg) được tiến hành sắc kí cột với Trong nghiên cứu này, chúng tôi trình bày hệ dung môi EtOAc-hexane (0-30% việc phân lập và xác định cấu trúc của một EtOAc) thu được hợp chất (1) (4 mg). số hợp chất từ dịch chiết cao chloroform Sắc ký cột phân đoạn C2 (1.5 g) với hệ của thân cây Xáo tam phân thu hái tại tỉnh dung môi CHCl3-hexane (0-100% CHCl3) Khánh Hòa. thu được 5 phân đoạn (C2.1-C2.5). Phân 2. THỰC NGHIỆM đoạn C2.2 (250 mg) được sắc kí cột với hệ 2.1. Thiết bị và hóa chất dung môi CHCl3-hexane (0-70% CHCl3) Phổ NMR ghi trên máy NMR Bruker thu được 2 phân đoạn (C2.2.1 và C2.2.2). Avance 500 [500 MHz (1H) và 125 MHz Tiếp tục sắc ký cột phân đoạn C2.2.1 với hệ (13C)]. Sắc ký cột được thực hiện trên silica dung môi EtOAc-hexane (30% EtOAc) thu gel (230-400 mesh, India) hoặc RP-18 (40- được hợp chất (2) (4 mg). Sắc ký cột phân 63 µm, Merck). Sắc ký lớp mỏng được thực đoạn C2.4 (100 mg) với hệ dung môi hiện trên bản silica gel 60 F245 (Merck). CHCl3-hexane (0-80% CHCl3) và sau đó 2.2. Nguyên liệu tiến hành sắc ký điều chế trên bản mỏng Thân cây Xáo tam phân được thu hái tại pha thường nhiều lần với một số hệ dung rừng Hòn Hèo, xã Ninh Vân, thị xã Ninh môi giải ly khác nhau thu được hợp chất (6) Hòa, tỉnh Khánh Hòa, vào tháng 2 năm (3 mg) và (7) (3 mg). Sắc ký cột phân đoạn 2013 và được định danh bởi hội Y học cổ C2.5 (100 mg) với hệ giải ly acetone-PE (0- truyền tỉnh Khánh Hòa. 10% acetone), và sắc ký cột trên RP-18 với 2.3. Chiết tách và phân lập chất hệ dung môi H2O-MeOH (0-40% H2O) thu Mẫu cây sau khi lấy về được phơi khô rồi được hợp chất (3) (4 mg) và (4) (3 mg). đem xay nhỏ. Trích nóng 8 kg mẫu khô với Sắc ký cột phân đoạn C3 (0.9 g) với hệ MeOH, cô quay thu hồi dung môi thu được dung môi CHCl3-hexane (0-100% CHCl3) 560 g cao methanol thô. Hòa cao methanol thu được 3 phân đoạn (C3.1-C3.3). Tiến thô vào nước rồi chiết lỏng-lỏng lần lượt hành sắc ký cột phân đoạn C3.2 (200 mg) với các dung môi có độ phân cực tăng dần: với hệ dung môi CHCl3-hexane (0-70% petroleum ether (PE), CHCl3, EtOAc. Sau CHCl3) thu được hợp chất (5) (6 mg). khi thu hồi dung môi được các cao tương Hợp chất (1) (4 mg): Dạng tinh thể hình ứng (cao petroleum ether: 70 g, cao kim, màu trắng, tan tốt trong dung môi 1 chloroform: 64 g, cao ethyl acetate: 55 g và CHCl3. H-NMR (500 MHz, DMSO-d6): δH cao methanol-nước: 270 g). Tiến hành sắc (ppm/Hz) 10,37 (1H, br s, 4-OH); 7,80 ký cột hấp phụ cao chloroform (64 g) trên (2H; d; J=8,8; H-2, H-6); 6,84 (2H; d; silica gel bằng hệ dung ly EtOAc-PE J=8,8; H-3, H-5); 3,77 (3H, s, 7-OMe). 13C- 298
3. NMR (125 MHz, DMSO-d6): δC (ppm) (1H; d; J=15,9; H-2); 6,77 (2H, s, H-2’, H- 120,4 (C-1); 131,5 (C-2, C-6); 115,4 (C-3, 6’); 5,77 (1H, br s, 4’-OH); 3,80 (3H, s, 1- C-5); 162,0 (C-4); 166,2 (C-7); 51,7 (7- OMe); 3,92 (6H, s, 3’-OMe và 5’-OMe). 13 OMe). C-NMR (125 MHz, CDCl3): δC (ppm) Hợp chất (2) (4 mg): Dạng tinh thể hình 167,7 (C-1); 105,2 (C-2); 145,3 (C-3); kim, màu vàng nhạt, tan tốt trong dung môi 126,0 (C-1’); 115,7 (C-2’ và C-6’); 147,4 1 CHCl3. H-NMR (500 MHz, CDCl3): δH (C-3’ và C-5’); 137,3 (C-4’); 51,8 (1- (ppm/Hz) 7,64 (1H; d; J=16,0; H-3); 7,43 OMe); 56,5 (3’-OMe, 5’-OMe). (2H; d; J=8,6; H-2’, H-6’); 6,84 (2H; d; Hợp chất (6) (3 mg): Dạng bôt vô định J=8.6; H-3’, H-5’); 6,30 (1H; d; J=16,0; H- hình, màu vàng nhạt, tan tốt trong dung môi 1 2); 5,25 (1H, br s, 4’-OH); 3,80 (3H, s, 1- CHCl3. H-NMR (500 MHz, CDCl3): δH 13 OMe). C-NMR (125 MHz, CDCl3): δC (ppm/Hz) 7,62 (1H; d; J=15,9; H-3); 6,29 (ppm) 168,0 (C-1); 115,5 (C-2); 144,7 (C- (1H; d; J=15,9; H-2); 7,07 (1H; dd; J=8,2; 3); 127,5 (C-1’); 130,1 (C-2’, C-6’); 116,0 1,9; H-6’); 7,03 (1H; d; J=1,9; H-2’); 6,92 (C-3’, C-5’); 157,7 (C-4’); 51,8 (1-OMe). (1H; d; J=8,2; H-5’); 5,86 (1H, br s, 4’- Hợp chất (3) (4 mg): Dạng tinh thể hình OH); 3,80 (3H, s, 1-OMe); 3,93 (3H, s, 3’- 13 kim, màu trắng, tan tốt trong dung môi OMe)]. C-NMR (125 MHz, CDCl3): δC 1 CHCl3. H-NMR (500 MHz, CDCl3): δH (ppm) 167,9 (C-1); 114,9 (C-2); 145,1 (C- (ppm/Hz) 7,33 (2H, s, H-2, H-6); 5,89 (1H, 3); 127,2 (C-1’); 109,6 (C-2’); 146,9 (C- br s, 4-OH); 3,90 (3H, s, 7-OMe); 3,94 3’); 148,2 (C-4’); 115,4 (C-5’); 123,2 (C- (6H, s, 3-OMe, 5-OMe). 13C-NMR (125 6’); 51,7 (1-OMe); 56,1 (3’-OMe). MHz, CDCl3): δC (ppm) 121,3 (C-1); 106,8 Hợp chất (7) (3 mg): Dạng bột vô định (C-2, C-6); 146,8 (C-3, C-5); 139,4 (C-4); hình, màu nâu nhạt, tan tốt trong dung môi 1 167,0 (C-7); 52,2 (7-OMe); 56,6 (3-OMe, CHCl3. H-NMR (500 MHz, CDCl3): δH 5-OMe). (ppm/Hz) 7,64 (1H; dd; J=8,3; 1,9; H-6); Hợp chất (4) (3 mg): Dạng dầu, màu nâu 7,55 (1H; d; J=1,9; H-2); 6,94 (1H; d; nhạt, có mùi thơm dịu, tan tốt trong dung J=8,3; H-5); 5,99 (1H, br s, 4-OH); 3,95 1 13 môi CHCl3. H-NMR (500 MHz, CDCl3): (3H, s, 3-OMe); 3,89 (3H, s, 7-OMe). C- δH (ppm/Hz) 9,83 (1H, s, H-7); 7,44-7,41 NMR (125 MHz, CDCl3): δC (ppm) 122,5 (2H, m, H-2, H-6); 7,04 (1H; d; J=8.5; H- (C-1); 111,9 (C-2); 146,3 (C-3); 150,2 (C- 5); 6,19 (1H, br s, 4-OH); 3,97 (3H, s, 3- 4); 114,2 (C-5); 124,4 (C-6); 166,8 (C-7); 13 OMe). C-NMR (125 MHz, CDCl3): δC 56,3 (3-OMe); 52,1 (7-OMe). (ppm) 130,1 (C-1); 108,9 (C-2); 147,3 (C- 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 1 3); 151,8 (C-4); 114,5 (C-5); 127,7 (C-6); Phổ H-NMR (500 MHz, DMSO-d6) của 191,0 (C-7); 56,3 (3-OMe). hợp chất (1) cho các tín hiệu cộng hưởng Hợp chất (5) (6 mg): Dạng tinh thể hình ứng với một vòng benzene thế ở vị trí 1, 4 kim, màu trắng, tan tốt trong dung môi [δH 7,80 (2H; d; J=8,8; H-2, H-6) và 6,84 1 CHCl3. H-NMR (500 MHz, CDCl3): δH (2H; d; J=8.8; H-3, H-5)], một nhóm (ppm/Hz) 7,60 (1H; d; J=15,9, H-3); 6,30 hydroxyl [δH 10,37 (1H, br s, 4-OH)] và 299
4. một nhóm methoxyl [δH 3,77 (3H, s, 7- [δH 9,83 (1H, s, H-7)], một vòng benzene 13 OMe)]. Phổ C-NMR (125 MHz, DMSO- thế ở vị trí 1, 3, 4 [δH 7,44 – 7,41 (2H, m, d6) cho tín hiệu cộng hưởng ứng với 8 H-2 và H-6), 7,04 (1H; d; J=8.5; H-5)], một carbon gồm một carbon carbonyl ester (δC nhóm hydroxyl [δH 6,19 (1H, br s, 4-OH)] 166,2, C-7), một nhóm methoxyl (δC 51,7), và một nhóm methoxyl [δH 3,97 (3H, s, 3- 13 và bốn tín hiệu của sáu carbon vòng OMe)]. Phổ C-NMR (125 MHz, CDCl3) benzene (δC 162,0; 120,4; 131,5; 115,4). cho tín hiệu cộng hưởng ứng với 8 carbon Phân tích các dữ kiện trên kết hợp so sánh gồm một carbon carbonyl aldehyde (δC dữ liệu phổ với tài liệu tham khảo [3,4] kết 191,0; C-7), một nhóm methoxyl [δC 56,3 luận hợp chất (1) là methyl 4- (3-OMe)] và sáu carbon của vòng benzene hydroxybenzoate. nằm trong vùng 108-152 ppm. Hợp chất (4) Phổ 1H và 13C-NMR của hợp chất (2) cho được kết luận là vanillin do kết hợp so sánh các tín hiệu tương tự như phổ 1H và 13C - các dữ liệu với tài liệu tham khảo [9]. NMR của hợp chất (1). Ngoài ra, phổ 1H và Phổ 1H và 13C-NMR của hợp chất (5) cho 13C-NMR của hợp chất (2) còn có thêm tín các tín hiệu tương tự như phổ 1H và 13C - hiệu của một nối đôi có cấu hình trans [δ NMR của hợp chất (3). Tuy nhiên, phổ 1H- 7,64 (1H; d; J=16,0); 144,7 và 6,30 (1H; d; NMR của hợp chất (5) có thêm tín hiệu của J=16,0); 115,5]. Kết hợp so sánh dữ liệu hai proton olefin ghép trans [δH 7,60 (1H; phổ với tài liệu tham khảo [5,6] kết luận d; J=15,9; H-3) và 6,30 (1H; d; J=15,9; H- hợp chất (2) là methyl p-(E)-coumarate. 2)]. Phổ 13C-NMR của hợp chất (5) có thêm 1 Phổ H-NMR (500 MHz, CDCl3) của hợp 2 tín hiệu carbon olefin [δC 145,3 (C-3) và chất (3) cho các tín hiệu cộng hưởng ứng 105,2 (C-2)]. Kết hợp so sánh dữ liệu phổ với một vòng benzene thế ở vị trí 1, 3, 4, 5 với tài liệu tham khảo [10], hợp chất (5) [δH 7,33 (2H, s, H-2 và H-6)], một nhóm được kết luận là (E)-methyl 3-(4’-hydroxy- hydroxyl [δH 5,89 (1H, br s, 4-OH)] và ba 3’,5’-dimethoxyphenyl) acrylate. 1 13 nhóm methoxyl [δH 3,90 (3H, s, 7-OMe); Phổ H và C-NMR của hợp chất (6) cho 3,94 (6H, s, 3-OMe và 5-OMe)]. Phổ 13C- các tín hiệu tương tự như phổ 1H và 13C - 1 NMR (125 MHz, CDCl3) cho tín hiệu cộng NMR của hợp chất (4). Tuy nhiên, phổ H- hưởng ứng với 10 carbon gồm một carbon NMR của hợp chất (6) có thêm một nhóm carbonyl ester (δC 167.0, C-7), ba nhóm methoxyl [δH 3,80 (3H, s, 1-OMe)], hai methoxyl [δC 52,2 (7-OMe), 56,6 (3-OMe proton olefin ghép trans [δH 7,62 (1H; d; và 5-OMe)] và sáu carbon vòng benzene J=15,9; H-3) và 6,29 (1H; d; J=15,9; H-2)], nằm trong vùng 106-147 ppm. Phân tích đồng thời thiếu đi tín hiệu của nhóm các dữ kiện trên kết hợp đối chiếu với tài aldehyde. Phổ 13C-NMR (125 MHz, liệu tham khảo [7,8] kết luận hợp chất (3) là CDCl3) có thêm hai carbon olefin (δC methyl syringate. 145,1; C-3 và 114,9; C-2) và một nhóm 1 Phổ H-NMR (500 MHz, CDCl3) của hợp methoxyl [δC 51,7 (1-OMe)]. Dựa vào tài chất (4) cho các tín hiệu cộng hưởng ứng liệu tham khảo [5,11,12] và các kết quả có với sự hiện diện của một nhóm aldehyde 300
5. 13 được, kết luận hợp chất (6) là methyl C-NMR (125 MHz, CDCl3) cho tín hiệu ferulate. cộng hưởng của hai nhóm methoxyl [δC Phổ 1H và 13C-NMR của hợp chất (7) cho 56,3 (3-OMe), 52,1 (7-OMe)] và một nhóm 1 13 các tín hiệu tương tự như phổ H và C - carbonyl ester [δC 166,8 (C-7)]. Kết hợp và NMR của hợp chất (4). Tuy nhiên, phổ 1H- so sánh các dữ kiện trên với dữ liệu phổ NMR của hợp chất (7) có thêm một nhóm trong tài liệu tham khảo [4,13,14] kết luận methoxyl [δH 3,89 (3H, s, 7-OMe)] và hợp chất (7) là methyl 4-hydroxy-3- không có tín hiệu của nhóm aldehyde. Phổ methoxybenzoate. Hình 1: Cấu trúc hóa học của các hợp chất 1-7 4. KẾT LUẬN được tìm thấy lần đầu tiên trong chi Bằng phương pháp sắc ký cột trên silica gel Paramignya. pha thường, RP-18 kết hợp sắc ký điều chế Lời cám ơn: Nghiên cứu được tài trợ bởi với nhiều hệ dung ly khác nhau, 7 hợp chất Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh phenolic đã được phân lập từ cao chloroform (ĐHQG-HCM) trong khuôn khổ Đề tài mã của thân cây Xáo tam phân (Paramignya số A2015-18-02. trimera (Oliver) Burkill), họ Rutaceae thu hái tại tỉnh Khánh Hòa. Sử dụng phương TÀI LIỆU THAM KHẢO pháp phổ cộng hưởng từ hạt nhân một chiều (1H-NMR, 13C-NMR) kết hợp so sánh với 1. Phạm Hoàng Hộ, (1999) Cây cỏ Việt các tài liệu tham khảo, cấu trúc của 7 hợp Nam, Tập II, 435-437, NXB Trẻ. chất trên được xác định là methyl 4- 2. V. T. Nguyen, M. C. Bowyer, Q. V. hydroxybenzoate (1), methyl p-(E)- Vuong, I. A.V. Altena, C. J. (2015) Scarlett, coumarate (2), methyl syringate (3), vanillin Phytochemicals and antioxidant capacity of (4), (E)-methyl 3-(4’-hydroxy-3’,5’- Xao tam phan (Paramignya trimera) root as dimethoxyphenyl) acrylate (5), methyl affected by various solvents and extraction ferulate (6), và methyl 4-hydroxy-3- methods, Industrial Crops and Products, 67, methoxybenzoate (7). Các hợp chất trên đều 192-200. 301
6. 3. Z. Chen, R. Wang and J. R. Falck, (2012) 10. M. Fadaeinasab, A. Hamid A. Hadi , Y. Mild and Rapid Hydroxylation of Kia, A. Basiri and V. Murugaiyah, (2013) Aryl/Heteroaryl Boronic Acids and Cholinesterase Enzymes Inhibitors from the Boronate Esters with N-Oxides, Organic Leaves of Rauvolfia Reflexa and Their Letters, 14(13), 3494-3497. Molecular Docking Study, Molecules, 18, 4. V. Nair, V. Varghese, R. R. Paul, A. Jose, 3779-3788. C.R. Sinu, R.S. Menon, (2010) NHC 11. Z. Zhang, J. Liu, F. Wu, L. Zhao, (2013) catalyzed transformation of aromatic Inhibitory Effects of Substituted Cinnamic aldehydes to acids by carbon dioxide: an Acid Esters on Mushroom, Letters in Drug unexpected reaction, Organic Letters, Design and Discovery, 10, 529-534. 12(11), 2653-2655. 12. S. Maki, Y. Harada, R. Matsui, M. 5. S. Begum, S. N. Ali, S. Tauseef, S. T. Okawa, T. Hirano, H. Niwa, M. Koizumi, Y. Ali, S. I. Hassan, B. S. Siddiqui and A. Nishiki, T. Furuta, H. Inouec, C. Iwakurac, Ahmad, (2014) Chemical Constituents and (2001) Effect of solvent and hydrogen Antioxidant Activity of Fresh Leaves of during selective hydrogenation, Tetrahedron Psidium guaJava Cultivated in Pakistan, Letters, 42, 8323-8327. Journal of the Chemical Society of Pakistan, 13. X. Wang, T. Ju, X. Li, X Cao, (2010) 36(1), 119-122. Regioselective Alkylation of Catechols Such 6. A. R. Mohite, R. G. Bhat, (2013) A as 3,4-Dihydroxybenzaldehyde via practical and convenient protocol for the Mitsunobu Reactions, Synlett, 19; 2947- synthesis of (E)-α,β-unsaturated acids, 2949. Organic Letters, 15(17), 4564-4567. 14. X. J. Yin , G. H. Xu, X. Sun, Y. Peng, X. 7. E. Schievano, E. Morelato, C. Facchin, S. Ji, K. Jiang, F. Li, (2010) Synthesis of Mammi, (2013) Characterization of Bosutinib from 3-Methoxy-4-hydroxybenzoic Markers of Botanical Origin and Other Acid, Molecules, 15, 4261-4266. Compounds Extracted from Unifloral Honeys, Journal of Agricultural and Food Chemistry, 61, 1747-1755. 8. Y. L. Hu, X. Y. Ma, Q. Ge, M. Lu, PEG1000-DAIL / (2010) Toluene Temperature- dependent Biphasic System that Regulate Homogeneously Catalyzed Oxidation of Primary Alcohols to Carboxylic Acids, Acta Chimica Slovenica, 57(4), 927-930. 9. W. B. Huang, C. Y. Du, J. A. Jiang, Y. F. Ji, (2013) Concurrent synthesis of vanillin and isovanillin, Research on Chemical Intermediates, 39(6), 2849-2856. 302