Kinh nghiệm Hàn Quốc và Trung Quốc trong phát triển kinh tế số - Một số bài học cho Việt Nam

Nội dung text: Kinh nghiệm Hàn Quốc và Trung Quốc trong phát triển kinh tế số - Một số bài học cho Việt Nam

1. Kinh nghiệm Hàn Quốc 11 Kinh nghiệ m Hà n Quố c và Trung Quố c trong phá t triể n kinh tế số - Một số bài học cho Việ t Nam Phạm Thị Tường Vân(*) Tóm tắt: Phát triển kinh tế số là sử dụng công nghệ số và dữ liệu để tạo ra những mô hình kinh doanh mới, sản phẩm, dịch vụ số hoặc hỗ trợ cung cấp dịch vụ số cho doanh nghiệp, với sự hội tụ loạt công nghệ mới trong bối cảnh Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0). Trong nền kinh tế số, các doanh nghiệp sẽ đổi mới quy trình sản xuất, kinh doanh sang mô hình theo hệ sinh thái, liên kết từ khâu sản xuất, thương mại đến tiêu dùng và góp phần tăng năng suất lao động. Đây là con đường nhiều quốc gia trong khu vực đã thực hiện khá thành công mà Việt Nam có thể học hỏi. Bài viết bàn về kinh nghiệm phát triển kinh tế số của Hàn Quốc và Trung Quốc, từ đó rút ra một số bài học cho Việt Nam trong phát triển lĩnh vực này. Từ khóa: Kinh tế số, Chính phủ điện tử, Kinh nghiệm quốc tế, Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư, Hàn Quốc, Trung Quốc Abstract: Digital economy has given rise to a number of new business models providing digital products and services or service support for businesses, thanks to a range of new technologies in the context of the Fourth Industrial Revolution (Industry 4.0). In particular, businesses renovate production and business processes into ecosystem models in which production, trade and consumption are linked together, which also leads to labor productivity growth. The success of international models can be a lesson for Vietnam. The paper discusses the digital economy of South Korea and China, from which off ers some recommendations for Vietnam. Keyword: Digital Economy, E-government, International Experiences, the Fourth Industrial Revolution, South Korea, China Đặt vấn đề 1 sản xuất. Còn ở Việt Nam, có thể hiể u đơn Kinh tế s ố có lẽ không còn xa lạ ở Việ t giản, phát triển kinh tế số là sử dụng công Nam, tuy nhiên khá i niệm này vẫ n cò n gây nghệ số và dữ liệu để tạo ra những mô hình nhiều tranh cãi. Theo ADB (2018), kinh tế kinh doanh mới (Trần Lưu, 2020). số là các hoạt động kinh tế sử dụng thông Sở d ĩ kinh tế s ố trở thà nh chủ đề đượ c tin và kiến thức số hóa làm yếu tố chính của quan tâm lớ n củ a xã hội là vì kế t quả độ t phá mà nó mang lạ i nế u mộ t quốc gia thự c hiệ n quá trì nh chuyể n đổ i số thà nh công. (*) TS., Viện Chiến lược và Chính sách tài chính, Bộ Tài chính; Email: phamthituongvan@mof.gov.vn Như vậy, kinh tế s ố là cơ sở n ề n tả ng giú p
2. 12 Thông tin Khoa học xã hội, số 7.2020 chúng ta triể n khai, ứ ng dụ ng thà nh tự u họ c công nghệ đến đẩ y mạ nh cá c hoạ t độ ng khoa học công nghệ m ớ i, cả i thiệ n hiệ u đổ i mớ i sá ng tạ o, trong đó bao gồ m cả xây quả và hiệ u năng làm việ c, tạo ra cơ hộ i dựng hành lang pháp lý và nâng cao kỹ kinh doanh mớ i, từ đó tạ o ra bướ c nhả y năng ngườ i dù ng. vọt trong mọ i hoạ t động kinh tế - xã hộ i. Trước hết, để xây dự ng cơ sở h ạ t ầ ng Theo nghiên cứ u củ a Google và Temasek thông tin quố c gia, Chí nh phủ Hà n Quố c đã (Singapore) (2019), kinh tế số của Việt triể n khai dự á n đầu tiên “Hệ thống thông Nam đạt khoảng 3 tỷ USD năm 2015, tăng tin cơ bản quốc gia” (1987-1996) với mục lên 9 tỷ USD năm 2018 và dự báo đạt 30 tiêu tăng cườ ng và thúc đẩy sử dụng rộng tỷ USD vào năm 2025 (Theo: Davis, Sain rãi hơn các mạng máy tính. Dự á n “Cơ sở et al., 2019). Trong khi đó, một nghiên cứu hạ t ầ ng thông tin Hà n Quố c” được triển khác của Tổ chức Data 61 (Úc) cho thấy, khai năm 1995 vớ i mộ t số m ục tiêu như tạ o GDP Việt Nam có thể tăng thêm khoảng ra đườ ng trụ c quố c gia tố c độ cao, khuyế n 162 tỷ USD trong 20 năm nếu chuyển đổi khí ch hoạ t động nghiên cứ u, phá t triể n, phá t số thành công (Cameron A, Pham T H, et. minh, sá ng kiế n, giả i phá p về công nghệ al, 2019). Có thể nói, xây dự ng nề n kinh tế thông tin, trong đó thú c đẩ y quan hệ đố i số có tiề m năng sẽ mang lạ i cho Việt Nam tá c công tư và có nhữ ng chí nh sá ch khuyế n nhiề u lợ i í ch to lớ n về phá t triể n kinh tế . khí ch doanh nghiệ p tăng cườ ng sử d ụ ng Tuy nhiên, ở m ộ t chiề u hướng khác, có thể công nghệ thông tin và thự c hiệ n khoản đầ u thấy Việt Nam còn một khoảng cách khá tư kế t nố i hệ thố ng. Tiếp đó, Chính phủ đẩ y lớn so với các quốc gia phát triển có sẵn mạ nh việ c ứ ng dụ ng tin họ c và o cá c hoạ t tiềm lực khoa học công nghệ mạnh. Chính độ ng của nề n kinh tế như triể n khai “Kế vì vậ y, chuyể n đổ i số trở thà nh thá ch thứ c hoạch khung quốc gia về xúc tiến tin học” và mộ t nhiệ m vụ c ầ n phả i hoà n thà nh sớ m (năm 1996) với các kế hoạch hằng năm củ a kinh tế Việ t Nam. Do đó, việc họ c hỏ i, cho Chính phủ điện tử và giáo dục. Đồng tham khả o kinh nghiệ m củ a cá c quố c gia thời, Chính phủ ban hành Đạ o luậ t xú c tiế n đã đạt được những thành tự u đá ng kể trong tin họ c để t ạ o dự ng hà nh lang phá p lý cho phá t triể n nề n kinh tế s ố s ẽ mang lạ i những việ c triển khai thự c hiệ n cá c kế hoạ ch đề ra bà i họ c giá trị cho quá trì nh triể n khai thự c (Huibo Zhong, Jiasu Lei, 2017). hiệ n chuyển đổi số củ a Việ t Nam, trong đó Năm 2002, Chí nh phủ Hàn Quốc đề Trung Quố c và Hà n Quố c là hai ví dụ điể n ra chương trì nh xú c tiế n tin họ c tổ ng thể hì nh trong khu vự c. tầm nhìn 2006 vớ i nhiề u nhiệ m vụ đượ c đặ t 1. Kinh nghiệm của Hàn Quốc ra, đó là: (i) nâng cao khả năng sử dụng a) Sự quyết tâm cao, nhấ t quá n về m ặ t công nghệ thông tin của mọi công dân để chủ trương, chính sách cùng vớ i sự kiên trì, chủ động tham gia vào xã hội thông tin; tí nh kỷ luật trong thự c hiệ n cá c kế hoạ ch (ii) tăng cường khả năng cạnh tranh toàn phá t triể n dà i hạ n và tuầ n tự cầu của nền kinh tế bằng cách thúc đẩy tin Hàn Quốc đạ t được thành công trong học hóa trong tấ t cả các ngành công nghiệ p; phá t triể n kinh tế s ố như hiệ n nay là nhờ (iii) hiện thực hóa cấu trúc chính phủ thông vào sự nỗ l ự c của Chính phủ trong việc minh với tính minh bạch cao và năng suất thự c hiệ n quyế t liệ t và bề n bỉ , từ thiế t lậ p thông qua những nỗ lực điệ n tử hó a; (iv) nề n tả ng hạ t ầng, nâng cao trình độ khoa trở thành một nhà lãnh đạo trong xã hội
3. Kinh nghiệm Hàn Quốc 13 thông tin toàn cầu bằng cách đóng vai trò Kết quả khảo sát của OECD (2017) quan trọng trong hợp tác quốc tế (Ministry cũng cho thấy, từ giữ a năm 2013 có tới of Information and Communication, 2002). 62,8% kế t nố i băng thông rộng có dây củ a Sau khi đạt đượ c kế t quả nhấ t đị nh Hà n Quố c đượ c thự c hiệ n bằ ng cá ch sử trong việc xây dự ng nề n kinh tế s ố , Hà n dụ ng cá p quang. Hơn nữ a, mứ c độ phổ biế n Quố c tập trung đẩy mạnh nghiên cứu phá t và cậ p nhật công nghệ m ớ i củ a Hà n Quố c triể n và ứng dụng cá c công nghệ tiên tiế n cũng rấ t đá ng quan tâm. Theo bá o cá o củ a hiệ n đạ i bậ c nhấ t vớ i “Kế hoạch tổng thể WEF (2014) tạ i thờ i điể m quý IV/2013, thông tin quốc gia” (2008-2015). Kế hoạch Hà n Quố c là nướ c có tỷ l ệ k ế t nố i di độ ng nà y đã đị nh hướ ng cho việ c triể n khai mộ t đượ c thự c hiệ n bằng giao thức công nghệ loạ t kế hoạ ch chi tiế t về phá t triể n công di động thế hệ thứ tư (LTE) lớ n nhấ t trên nghệ thông tin như: (i) Chiến lược quốc gia thế giới, lên tớ i 51% (tiếp theo là Nhậ t Bả n về công nghệ thông tin xanh; (ii) Kế hoạch và Mỹ v ớ i khoả ng 20%) (Theo: Jong-Seo toàn diện để tạo thuận lợi cho điện toán Kim, 2014). Điề u đặ c biệ t ở chỗ, Hàn Quố c đám mây; (iii) Chiế n lượ c sứ c mạ nh củ a mớ i chỉ giớ i thiệu LTE vào năm 2011, chậ m phầ n mề m với tuyên bố thiết kế phần mềm hơn nhiề u nướ c như Na Uy, Thụ y Điể n, là chìa khóa nâng cao năng lực cạnh tranh Mỹ , Nhậ t Bản , điều này cho thấ y tố c độ quốc gia và công nghiệp; (iv) Kế hoạch phá t triể n, đổ i mớ i sá ng tạ o về công nghệ tổng thể thiết lập cơ sở hạ tầng IP-USN củ a Hà n Quốc luôn thuộc nhóm nướ c đứ ng (World Bank, 2016). đầ u thế giớ i. Năm 2013, nhà khai thác SK b) Không ngừ ng đầ u tư cho chấ t lượ ng Telecom củ a Hà n Quố c đã triể n khai mạ ng hạ tầ ng Internet LTE cả i tiến (LTE-Advanced) cho phép Theo Akamai (2013), trong giai đoạ n nhân đôi băng thông (lên tớ i 150 Mbps) so 2007-2013 Hàn Quố c là quố c gia đứ ng vớ i LTE (Talar, Joanna, 2014). Hệ thống đầ u về t ố c độ k ế t nố i Internet trung bì nh, mạng này cũng không ngừ ng được cả i tiế n theo sau là Nhậ t Bản, Hà Lan, Hong Kong, và đặt ra mục tiêu lớ n hơn trong phát triể n Thụ y Sĩ , Cộ ng hò a Sé c, Thụ y Điể n, Latvia công nghệ . và Mỹ . Đặ c biệ t, Hà n Quố c có sự nâng cấ p Tham vọ ng gầ n đây nhấ t củ a Chí nh nhanh chó ng trong giai đoạ n nà y so vớ i cá c phủ Hàn Quốc là chiế n lượ c di độ ng 5G, quố c gia cò n lạ i khi tố c độ k ế t nố i trung mộ t kế hoạ ch chi tiế t tà i trợ cho hoạ t độ ng bì nh tại quý IV/2007 chỉ là 10,1 megabit nghiên cứ u và phá t triể n (R&D), tạ o ra cơ mỗi giây (Mbps) thì đế n quý IV/2013 đã sở hạ t ầ ng thương mạ i cho thế h ệ thứ n ăm đạt 21,9 Mbps, cao hơn nhiề u so vớ i nướ c củ a Internet di độ ng (5G) trướ c năm 2020. xế p thứ hai là Nhậ t Bả n (tương ứng là 7,3 Đây là dự á n thể hiệ n sự n ỗ l ực chung tay Mbps và 12,8 Mbps). Ngoà i ra, tỷ l ệ k ế t nố i củ a cả Chí nh phủ và khố i doanh nghiệ p tư băng thông rộng (>10 Mbps) trong tổ ng số nhân, trong đó Chí nh phủ d ự kiế n sẽ đầ u tư kế t nố i đạ t tỷ l ệ cao (chiếm 71% trong quý khoả ng 1,5 tỷ USD (Je Myung Ryu, Kay IV/2013), và chỉ s ố này ở n ướ c xế p thứ hai Kim, 2020). là Nhậ t Bả n chỉ và o khoả ng 47%. Có thể c) Quan tâm tớ i nâng cao năng lự c sử nói, Hàn Quốc đạ t đượ c kế t quả này là nhờ dụ ng công nghệ thông tin củ a ngườ i dân và o việ c tí ch cự c sử d ụ ng công nghệ tiên Chí nh phủ Hà n Quố c đã chú trọng đầ u tiế n trong truy cậ p Internet. tư cho hoạ t độ ng giá o dụ c nhằm nâng cao
4. 14 Thông tin Khoa học xã hội, số 7.2020 nhận thức và kỹ năng sử d ụ ng Internet nó i Chí nh phủ điệ n tử . Cho đến nay, Hàn Quố c chung cho người dân. Chẳng hạn như dự đã bướ c đầu thành công trong việ c ứ ng dụ ng á n giá o dụ c Internet cho 10 triệ u ngườ i công nghệ thông tin trong hoạ t độ ng hà nh dân thông qua việc cung cấ p cơ sở h ạ t ầ ng chính và tạo ra nề n tả ng tí ch hợp cung cấp Internet cho cá c trườ ng họ c giai đoạ n 1996- dị ch vụ ở t ấ t cả cá c cấ p chí nh quyề n. Bên 2000 để t ạo ra hệ thống phát thanh giáo dụ c cạ nh đó , Chí nh phủ đã xây dự ng hệ thống nhằ m cung cấ p chương trì nh phá t thanh dữ liệ u lớ n để cung cấ p cho công chú ng giá o dục trên nề n tảng Internet. Bên cạ nh những thông tin về việ c là m và cá c chương đó , Chí nh phủ cung cấp nhiề u chương trình trì nh phú c lợ i xã hộ i. Ngoà i ra, Chí nh phủ họ c bổ ng và liên kế t họ c tậ p ở cá c nướ c cò n sử d ụ ng các kênh điệ n thoạ i, mạ ng xã tiên tiế n, đặ c biệt là Mỹ , nhằm khuyế n hộ i để t ăng cường thông tin và tương tác khí ch nhiều người tham gia họ c tậ p về lĩnh vớ i ngườ i dân về cung cấ p dị ch vụ công vực này ở nướ c ngoà i. Kết quả là, sau khi (Lee, 2016). được đào tạo trở về, những người này đã 2. Kinh nghiệm của Trung Quốc có đó ng gó p và ả nh hưở ng nhấ t đị nh đế n Trung Quố c là quố c gia hà ng đầ u về sự phá t triể n củ a Hà n Quố c, như mở ra thương mạ i điệ n tử và thanh toán kỹ thuậ t chuyên ngà nh mớ i, giớ i thiệ u ngà nh công số . Năm 2017, giá trị giao dị ch thương mạ i nghiệ p mớ i và dẫ n dắt các dự á n phá t triể n điệ n tử c ủ a Trung Quố c đã chiế m hơn 40% quan trọ ng. Thêm và o đó , Chính phủ cò n tổ ng giá trị giao dị ch toà n cầ u và ướ c tí nh có nhiề u hoạ t độ ng, chương trì nh nhằ m lớ n hơn Phá p, Đứ c, Nhậ t Bả n, Anh và Mỹ nâng cao năng lự c, kỹ n ăng sử d ụ ng công gộ p lạ i, trong khi tỷ l ệ này ở thập kỷ trước nghệ thông tin trong giá o dụ c như: Hỗ trợ chỉ h ơn 1%. Điều này cho thấ y khả n ăng và phá t triển sách giáo khoa kỹ thuậ t số ; hấ p thụ công nghệ c ủa Trung Quố c là rấ t Giá o dục an ninh mạng và chứ ng nhậ n chữ lớn. Tỷ l ệ ngườ i thự c hiệ n thanh toá n di ký điệ n tử ; Tăng cườ ng hợ p tá c toà n cầ u độ ng trên tổng số nhữ ng ngườ i sử d ụ ng để s ử d ụng công nghệ thông tin trong giáo Internet tạ i Trung Quố c đã tăng nhanh dụ c; Hoạt động của Trung tâm quản lý chất chó ng, từ 25% năm 2013 lên 68% năm lượng học tập điện tử quốc gia Ngoà i ra, 2016. Tổ ng thanh toá n di độ ng tí nh riêng Chí nh phủ có chí nh sá ch miễ n phí giá o dụ c cho tiêu dù ng cá nhân tại Trung Quốc năm công nghệ thông tin cho nhữ ng ngườ i ít 2016 là khoảng 790 tỷ USD, cao gấp 11 lầ n có cơ hội tiếp xúc với công nghệ thông tin Mỹ (Mckinsey Global Institue, 2017). (ngườ i nộ i trợ, binh lính, người cao tuổi, So vớ i cá c nướ c khá c trên thế giớ i, ngườ i khuyế t tậ t và thậ m chí là tù nhân) Trung Quố c có lợ i thế l ớ n ở quy mô thị (Talar, Joanna, 2014). trườ ng. Nếu xé t trên khí a cạ nh thay đổ i, tạ o d) Tích cự c hưởng ứng đẩ y mạ nh số lập thói quen tiêu dùng trên diệ n rộ ng thì hó a nền kinh tế trong việc xây dự ng Chí nh đây lạ i là mộ t thá ch thứ c lớ n đối với nhiều phủ điệ n tử nước, nhưng Trung Quố c đã thành công. Chí nh phủ Hà n Quố c đã nhậ n thấ y Kết quả này phụ thuộc vào nhiều yếu tố, đượ c tầm quan trọ ng của tin họ c hó a hà nh nhưng trên hết là do Chính phủ Trung Quốc chí nh từ rất sớm. Trải qua nhiề u giai đoạ n đã tạo được môi trường thuận lợi hỗ trợ nhà xây dự ng cơ sở hạ t ầ ng hệ thống thông tin, cung cấp dịch vụ số; Chính phủ đóng vai đến năm 2001, Chí nh phủ đã ban hà nh Luậ t trò tích cực trong xây dựng hệ thống cơ sở
5. Kinh nghiệm Hàn Quốc 15 hạ tầng tiên tiến hiện đại bậc nhất để hỗ trợ b) Hỗ trợ quá trình số hóa nền kinh tế quá trình số hóa nền kinh tế với nhiều vai với nhiều vai trò khác nhau trò khác nhau như nhà phát triển, nhà đầu Chính phủ Trung Quốc không chỉ tư và khách hàng. dừng lại ở vai trò người quản lý mà còn a) Tạ o điề u kiệ n thuậ n lợ i cho doanh tham gia vào quá trình thúc đẩy số hóa nền nghiệ p trong xây dự ng hà nh lang phá p lý kinh tế với nhiều vai trò khác nhau. Trước Chính phủ Trung Quốc khuyến khích hết, để khuyế n khí ch số hó a nề n kinh tế , các nhà sáng chế, nhà kinh doanh đầu tư Chí nh phủ đã tiên phong trong việc tích vào lĩnh vực công nghệ số bằng cách dành cự c ứ ng dụ ng, vậ n dụ ng những công nghệ một khoảng thời gian nhất định giúp doanh tiên tiế n nhất trên thế giớ i và o cá c hoạ t nghiệp thử nghiệm và hoàn thiện dịch vụ độ ng quả n lý , vậ n hà nh, cung cấ p dị ch trước khi Chính phủ áp dụng quy định pháp vụ công củ a Nhà nướ c. Cụ thể , năm 2015 luật điều chỉnh cụ thể. Chẳng hạn, Chính Chí nh phủ đã ban hành kế hoạ ch chi tiế t phủ chỉ đưa ra quy định mức trần về giới để tích hợp Internet, điện toán đám mây, hạn chuyển khoản sau 11 năm Alipay giới dữ liệu lớn và Internet vạn vật với các thiệu chuyển tiền trực tuyến (năm 2005); ngành công nghiệp sản xuất và tiêu dùng năm 2010, Chính phủ đưa ra yêu cầu về truyền thống. Theo đó , cá c cơ quan củ a giấy phép kinh doanh dịch vụ thanh toán Chí nh phủ là nhữ ng ngườ i hưở ng ứ ng đi của bên thứ ba sau 7 năm Taobao - trang đầ u. Thá ng 6/2017, thành phố Thượng Hải wed mua sắm trực tuyến lớn nhất của Trung đã khai trương cổng thông tin điện tử đầu Quốc, thực hiện giao dịch thanh toán online tiên, trong đó tích hợp các công ty thương đầu tiên (năm 2003); năm 2016, Chính phủ mại điện tử cung cấp hậu cần, phân tích ban hành các quy định tiêu chuẩn cho dịch dữ liệu, dịch vụ tài chính và pháp lý liên vụ thanh toán dựa vào mã vạch sau 5 năm quan ; tỉnh Chiết Giang tiến hành chạy Alipay triển khai loại hình này (năm 2011) các chương trình thí điểm để triể n khai (Mckinsey Global Institue, 2017). tiệ n í ch trự c tuyế n củ a thẻ an sinh xã hộ i Mặt khác, Chính phủ Trung Quốc dần cho phép công dân thanh toán bảo hiểm hoàn thiện hành lang pháp lý nhằm bảo vệ y tế qua Internet và điện thoại di động quyền lợi của nhà cung cấp dịch vụ số qua (Inderjeet Singh Sodhi, 2016). việc thắt chặt chế tài trong vấn đề quyền sở Tiếp theo, với vai trò là nhà đầ u tư, hữu trí tuệ. Một cuộc khảo sát năm 2010 Chính phủ Trung Quốc hỗ trợ tà i chí nh cho thấy, vấn đề vi phạm bản quyền đã dẫn cho cá c dự á n phá t triể n công nghệ s ố hay đến khoản lỗ khoảng 15 tỷ USD trong lĩnh ứ ng dụ ng cá c công nghệ s ố hiệ n đạ i tiên vực phần mềm ở Trung Quố c (Dẫn theo: tiế n. Từ năm 2016, Ủy ban Cải cách và Mckinsey Global Institue, 2017). Tuy Phát triển Quốc gia Trung Quốc, cơ quan nhiên, Trung Quốc đã nỗ lực đẩy mạnh việc hoạch định chiến lược phát triển kinh tế mở tòa án chuyên về sở hữu trí tuệ ở Bắc của Chính phủ đã công bố kế hoạch hành Kinh, Quảng Châu và Thượng Hải, điều động ba năm của Trí tuệ nhân tạo Internet này đã dần giúp định hình thị trường kỹ Plus, cho phé p các cơ quan thuộc Chí nh thuật số lành mạnh hơn và việc tuân thủ các phủ có thể c ấp kinh phí cho các dự á n liên quy tắc về sở hữu trí tuệ đã được cải thiện quan tớ i kế hoạ ch từ ngân sách do chính đáng kể. quyền trung ương và địa phương kiểm
6. 16 Thông tin Khoa học xã hội, số 7.2020 soát. Kế hoạ ch hướ ng đến xây dự ng hệ vụ thông minh, trung tâm khởi nghiệp, đổi sinh thá i trí tuệ nhân tạ o, bao gồ m thiế t bị mới sáng tạo thuộc nhóm dẫn đầu khu vực gia dụ ng thông minh, ô tô thông minh và châu Á; có năng suất lao động cao, có đủ thiế t bị đầ u cuối thông minh Ngoài ra, năng lực làm chủ và áp dụng công nghệ Chí nh phủ c ũng đị nh hướ ng khuyế n khí ch hiện đại trong tất cả các lĩnh vực kinh tế các cá nhân, doanh nghiệ p khở i nghiệ p và - xã hội, môi trường, quốc phòng, an ninh. đổ i mớ i sá ng tạo qua các hình thức ưu đã i Để đạt được điều này, Việt Nam cần thay khấ u trừ thuế , tiế p cậ n cá c quỹ khở i nghiệ p đổi nhận thức về kinh tế số, cùng với quyết củ a Nhà nướ c. Nhiề u chí nh quyề n thà nh tâm cao, chủ trương, chính sách nhất quán phố c ũ ng hưởng ứng bằng việc đẩ y mạ nh theo hướng tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, thà nh lậ p cá c vườ n ươm và cung cấ p khoả n tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng, nâng cao tà i trợ tà i chí nh lớn cho doanh nghiệ p khởi năng lực sử dụng công nghệ và thúc đẩy nghiệp. Tháng 8/2016, Chính phủ đã phê mạnh mẽ Chính phủ điện tử. Với lượng duyệt việc thành lập một quỹ đầu tư mạo người dùng Internet và điện thoại thông hiểm trị giá 30 tỷ USD thuộc sở hữu nhà minh đông đảo, độ bao phủ của hạ tầng nước ở Thâm Quyến, nơi có nhiều công Internet và viễn thông tương đối rộng khắp, ty khởi nghiệp sáng tạo trong lĩnh vực kỹ mặc dù Việt Nam có nhiều tiềm năng phát thuật số. Trung Quố c cò n tham vọ ng xây triển nền kinh tế số nhưng cũng phải đối dự ng mạ ng di động 5G lớ n nhấ t thế giớ i mặt với không ít thách thức như vấn đề về với kế hoạ ch trị giá 180 tỷ USD được thự c hành lang pháp lý, hạ tầng công nghệ và hiệ n bở i cá c công ty viễ n thông nhà nướ c nguồn nhân lực phát triển kinh tế số. Trên là China Mobile, China Unicom và China cơ sở những phân tích, thực tiễn của Hàn Telecom (CBN, 2019). Quốc và Trung Quốc nêu trên, chúng tôi Cuối cùng, với vai trò là ngườ i sá ng đưa ra một số hàm ý chính sách nhằm thúc tạ o, Chí nh phủ đi đầ u trong nghiên cứ u đẩy phát triển kinh tế số ở Việt Nam trong công nghệ m ớ i hỗ trợ quá trì nh số hó a nề n bối cảnh CMCN 4.0 như sau: kinh tế. Trung Quố c đã phó ng thà nh công Một là ban hành chiế n lượ c tổ ng thể Micius, vệ tinh lượ ng tử b ả o mậ t cao đầ u về chuyể n đổ i số . Kinh nghiệ m Hà n Quố c tiên trên thế giớ i. Nếu công nghệ này có cho thấ y số hó a nền kinh tế là mộ t nhiệ m thể đượ c triể n khai thương mại hóa, Trung vụ vô cùng phứ c tạ p, do đó để triể n khai Quốc có khả năng cung cấp Internet nhanh việc này một cách khả thi và hiệ u quả đò i nhất và an toàn nhất thế giới, gó p phầ n hỏi nhiề u yế u tố n ề n tả ng như hệ thố ng quan trọ ng tạ o nề n tảng cho phát triể n cá c cơ sở h ạ t ầ ng thông tin, khả n ăng hấ p thụ dị ch vụ số (BBC News, 2016). khoa học công nghệ , hoạ t độ ng đổ i mớ i 3. Bài học cho Việt Nam sá ng tạo, hành lang pháp lý cũ ng như khả Theo tinh thần Nghị quyết số 52-NQ/ năng tiế p cậ n và sử d ụng công nghệ thông TW ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị về tin củ a ngườ i dù ng. Chí nh vì vậ y, trướ c một số chủ trương, chính sách chủ động hết Việt Nam cần nhanh chóng hoàn thiệ n tham gia CMCN 4.0, Việt Nam đã đặt ra và ban hà nh kế hoạ ch quốc gia về chuyể n nhiều mục tiêu cho giai đoạn 2025-2045. đổ i số nhằm xây dựng lộ trì nh thự c hiệ n Theo đó, đến năm 2045 Việt Nam trở thành cũ ng như mục tiêu cụ thể , hợp lý cho từ ng một trong những trung tâm sản xuất và dịch giai đoạ n.
7. Kinh nghiệm Hàn Quốc 17 Hai là đầ u tư nâng cao chấ t lượ ng cơ thông tin cho tất cả các đối tượng người sở hạ t ầ ng Internet. Nâng cao chấ t lượ ng dân. Điều này không chỉ giú p người dân có hạ t ầ ng Internet là cơ sở n ề n tả ng quan thể tiế p cậ n và hưở ng thụ thà nh quả tiế n trọng không chỉ nâng cao trả i nghiệ m củ a bộ c ủ a nề n kinh tế s ố mang lạ i, ở m ộ t khí a ngườ i dù ng mà nó cò n quyế t đị nh khả cạ nh khá c, đây còn là độ ng lự c cho sự phát năng đá p ứng cho việ c triển khai nhiề u triể n củ a cá c nhà sá ng tạ o, cung cấ p dị ch hơn các tiệ n í ch, ứ ng dụ ng số hay áp dụ ng vụ. Theo kinh nghiệ m củ a Hà n Quố c, việ c các công nghệ tiên tiế n hiệ n đạ i củ a thế nà y cầ n thự c hiệ n sớ m và một trong những giới trong các hoạ t độ ng củ a nền kinh tế . cá ch hiệ u quả nhấ t là đẩ y mạ nh ứ ng dụ ng Vì vậ y, trong thờ i gian tớ i cơ quan quả n công nghệ thông tin trong hoạ t độ ng giá o lý nhà nướ c cầ n tiế p tụ c đẩ y mạ nh phố i dụ c, hỗ trợ v ề c ơ sở h ạ t ầng Internet tạ i cá c hợ p chặ t chẽ và hỗ trợ tài chính cho các trườ ng họ c, tăng cườ ng hợ p tá c quố c tế nhà cung cấ p dị ch vụ Internet triể n khai để nâng cao năng lực công nghệ thông tin nâng cấ p đồ ng bộ và hiệ u quả h ạ t ầ ng trong giá o dụ c Internet, tạ o điề u kiệ n thuậ n lợ i cho quá Năm là Chí nh phủ , cơ quan quả n lý trì nh chuyể n đổ i số c ủ a nền kinh tế . nhà nướ c cầ n là ngườ i đi đầu trong việ c Ba là xây dựng hành lang pháp lý ứ ng dụ ng công nghệ thông tin. Vớ i vai trò linh hoạ t vừ a tạ o điề u kiệ n thuậ n lợ i cho triể n khai thự c hiệ n cá c chiế n lượ c chuyể n các nhà cung cấ p dị ch vụ s ố , vừ a bả o vệ đổ i số n ền kinh tế , Chí nh phủ c ầ n thể hiệ n quyề n lợ i củ a họ tránh vi phạ m bả n quyề n . sự gương mẫ u đi đầu trong cuộ c cá ch mạ ng Việc tạo hà nh lang phá p lý để kiể m soá t số nà y. Vì thế, trong thời gian tớ i cầ n đẩ y cá c dị ch vụ s ố là cầ n thiế t để đả m bả o sự mạ nh việ c triể n khai thự c hiệ n xây dự ng quả n lý củ a nhà nước tránh hành vi phạ m Chí nh phủ điệ n tử m ộ t cá ch quyế t liệ t và phá p, trụ c lợ i. Tuy nhiên, việ c xây dự ng và hiệ u quả h ơn với sự đồng tâm hiệ p lự c, sự ban hành quy đị nh cầ n có sự linh hoạ t, dựa phố i hợ p củ a cá c bộ ngà nh trong hệ thố ng trên tinh thầ n khuyế n khí ch, tạ o điề u kiệ n quả n lý nhà nướ c. thuậ n lợ i cho doanh nghiệ p triể n khai cá c Sáu là thú c đẩ y hoạ t độ ng đổ i mớ i dị ch vụ s ố m ớ i. Bên cạ nh đó , cầ n thắ t chặ t sá ng tạ o. Chính phủ c ầ n có chí nh sá ch để quy đị nh, cơ chế kiể m soá t, giá m sá t việ c khuyến khích các cá nhân và doanh nghiệ p tuân thủ quyề n sở h ữ u trí tuệ để đả m bả o khở i nghiệ p và đổ i mớ i sá ng tạo trong lĩ nh quyề n lợ i cũ ng như khích lệ doanh nghiệ p vực công nghệ cao, công nghệ thông tin. tí ch cự c đẩ y mạ nh đổ i mớ i sá ng tạ o trong Tạ o điề u kiện cho doanh nghiệp công nghệ sả n xuất kinh doanh. tiế p cậ n cá c quỹ khở i nghiệ p sá ng tạ o củ a Bốn là nâng cao kỹ n ăng sử d ụ ng công Nhà nướ c, hỗ trợ tà i chí nh, ưu đã i khấ u trừ nghệ thông tin củ a ngườ i dù ng. Chuyể n đổ i thuế cho doanh nghiệ p đầ u tư á p dụ ng công kinh tế s ố là sự chuyể n đổ i trên toà n bộ n ề n nghệ thông tin tiên tiến trong hoạ t độ ng sả n kinh tế quốc gia, do đó bên cạ nh việ c thự c xuất kinh doanh là những chính sách có hiệ n phá t triể n cơ sở h ạ t ầng, nâng cao trình thể xem xét thực hiện. độ khoa họ c công nghệ , cầ n đồng thời thự c Bảy là thay đổ i nhậ n thứ c về kinh tế hiện nâng cao kỹ n ăng sử d ụng công nghệ số . Để hoạ t độ ng chuyể n đổ i số đi vào cuộ c thông tin củ a người dân. Chính phủ c ầ n có số ng và tiế n trì nh chuyể n đổ i diễn ra nhanh chương trình để h ỗ trợ giá o dục công nghệ chó ng và thuậ n lợ i cầ n đẩy mạnh tuyên
8. 18 Thông tin Khoa học xã hội, số 7.2020 truyề n, phổ biế n để t ăng cườ ng nhậ n thứ c Nam - Hướng tới năm 2030 và 2045, củ a ngườ i dân và doanh nghiệ p, cơ quan, tổ CSIRO, Brisbane. chứ c về kinh tế s ố c ả l ợ i í ch cũ ng như thá ch 4. CBN (2019), China puts fi nishing touches thứ c đi kè m. on digital economy policy framework, Kết luận 5G expected to drive 15.2T Yuan in Bước vào thời kỳ đầu của cuộc CMCN growth, 4.0, Việt Nam cần phải có các quyết định .com/2019/06/05/china-puts-fi nishing- quan trọng về chiến lược phát triển kinh tế touches-on-digital-economy-policy- và nền kinh tế số. Từ kinh nghiệm của các framework-5g-expected-to-drive-15-2t- quốc gia đi đầu và mạnh về kinh tế số, công yuan-in-growth/, truy cập ngày 19/3/2020. nghệ số như Hàn Quốc, Trung Quốc, Việt 5. Davis, Stephanie and Sain, Samuele et Nam có thể rút ra những bài học và sự cần al. (2019), E-conomy SEA 2019, Swipe thiết để xây dựng được một chiến lược tổng up and to the right: Southeast Asia’s thể và cho từng giai đoạn; cũng như xây $100 billion internet economy, Google, dựng được một nền tảng cơ sở hạ tầng về Temasek, Bain Co. kỹ thuật số và khung pháp lý hoàn chỉnh để 6. Huibo Zhong, Jiasu Lei (2017), hỗ trợ cho doanh nghiệp và người dân. Bên Independence innovation in China: cạnh đó, vai trò và tính tiên phong trong Theory and case, World Scientifi c tiếp cận và vận dụng công nghệ số vào hoạt Publishing Co. Pte. Ltd. động điều hành của Chính phủ, cũng như 7. Inderjeet Singh Sodhi (2016), sự ủng hộ của Chính phủ để phát triển kinh E-Government in China: Status, tế số sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho Việt challenges, and progress, DOI: Nam có thể làm chủ được nền kinh tế số, 10.4018/978-1-4666-9536-8.ch002 từ đó tạo cơ hội cho nền kinh tế duy trì tăng 8. Je Myung Ryu, KayKim (2002), 5G trưởng nhanh và bền vững trong giai đoạn in Korea: lessons for the developing phát triển tiếp theo  world, eastasiapacifi c/5g-korea-lessons-devel- Tài liệu tham khảo oping-world, truy cập ngày 16/3/2020. 1. Akamai (2013), State of the internet, 9. Jong-Seo Kim (2014), Case study LTE in Korea - Mobile world champion, media/documents/secure/akamai-state- Iskander Business Partner. of-the-internet-report-q4-2013.pdf?WT. 10. Lee, Jooho (2016), Digital Government mc_id=soti_a4_Q413, truy cập ngày impacts in the Republic of Korea: Lessons ngày 18/3/2020. and recommendations for developing 2. BBC News (2016), China launches countries, ISBN: 978-1-4648-0881 quantum-enabled satellite Micius, -4, -0881-4, truy cập ngày 18/3/2020. china-37091833, truy cập ngày 15/3/2020. 11. Mckinsey Global Institue (2017), 3. Cameron A., Pham T H, Atherton J., China’s Digital Economy a leading Nguyen D H, Nguyen T P, Tran S T, global force, Nguyen T N, Trinh H Y & Hajkowicz com/~/media/mckinsey/featured%20 S. (2019), Tương lai nền kinh tế số Việt insights/China/Chinas%20digital%20
9. Kinh nghiệm Hàn Quốc 19 economy%20A%20leading%20glob- số, quyết tâm và trở ngại”, Sài Gòn giải al%20force/MGI-Chinas-digital-econ- phóng online, omy-A-leading-global-force.ashx, truy phat-trien-kinh-te-so-quyet-tam-va- cập ngày 10/3/2020. tro-ngai-643677.html, truy cập ngày 12. Ministry of Information and Commu- 18/3/2020. nication (2002), Republic of Korea, 15. Talar, Sylwia & Joanna, Kos-Łabędo- 2002, e-KOREA VISION 2006: The wicz (2014), South Korea model of Third Master Plan for Informatization development of Internet economy infra- Promotion (2002~2006), structure, Research Papers of Wrocław unapcict.org/sites/default/fi les/2019-01/ University of Economics, ISSN 1899- e-Korea%20Vision%202006%20-%20 3192, The%20Third%20Master%20Plan%20 publication/282353893_South_Korea for%20Informatization%20Promo- _model_of_development_of_Internet_ tion%20-2002-2006.pdf, truy cập ngày economy_infrastructure, truy cập ngày 10/3/2020 16/3/2020. 13. OECD (2017), Key ICT Indicators, 16. World Bank (2016), Bringing Gov- ernment into the 21st Century, http:// oecdkeyictindicators.htm, truy cập documents.worldbank.org/curated/en/ ngày 05/12/2019. 934391468011726182/pdf/106581- 14. Trần Lưu (2020), “Phát triển kinh tế REVISED.pdf, truy cập ngày 16/3/2020. (tiếp theo trang 31) (2016), New Skills at work: Managing skills challenges in ASEAN-5, 17. Ronan, Dominick (2018), A Vision of library.smu.edu.sg/soe_research/1891/, Innovation: Achieving Thailand 4.0 truy cập ngày 20/5/2020. Through Automation, 20. UNDP (2018), Framing Policies for the lionresearch.com/blog/a-vision-of-inno- Digital Economy, vation-achieving-thailand-4-0-through- org/content/undp/en/home/librarypage automation, truy cập ngày 12/3/2020. /capacity-building/global-centre-for- 18. Souche, Audray, Rueangkul, Kraisorn, public-service-excellence/Digital Sachdev, Kunal & Moore, Kayla (2015), Economy.html, truy cập ngày 22/12/2019. Thailand’s Implementation of a Digital 21. VEPR (2019), Hội thảo Công bố Báo Economy, cáo Thường niên Kinh tế Việt Nam content/uploads/2015/09/T-AB_Magazine 2019 “Trước ngưỡng cửa nền kinh tế _Issue_4_2015__DFDL__Article_Thai- số”, lands_Implementation_of_a_Digital_ bo-bao-cao-thuong-nien-kinh-te-viet- Economy.pdf, truy cập ngày 18/4/2020. nam-2019-truoc-nguong-cua-nen-kinh- 19. Tan, Kim Song & Tang, James T.H. te-so-.html, truy cập ngày 08/5/2020.