Kinh nghiệm quốc tế về phát triển nông nghiệp công nghệ cao và bài học cho Việt Nam

Nội dung text: Kinh nghiệm quốc tế về phát triển nông nghiệp công nghệ cao và bài học cho Việt Nam

1. 44 Thông tin Khoa học xã hội, số 4.2020 Kinh nghiệm quốc tế về phát triển nông nghiệp công nghệ cao và bài học cho Việt Nam Nguyễn Huy Cảnh(*) Tóm tắt: Việt Nam đã thực hiện ứng dụng công nghệ cao vào phát triển nền nông nghiệp trong nhiều năm qua nhưng việc này vẫn chưa mang lại hiệu quả như mong đợi, khâu thực hiện vẫn còn nhiều lúng túng và hạn chế. Nhằm góp phần nâng cao chất lượng nông nghiệp Việt Nam trong điều kiện ứng dụng thành tựu khoa học-công nghệ rộng khắp như hiện nay, bài viết tổng hợp kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới về phát triển nông nghiệp công nghệ cao, từ đó rút ra một số bài học đối với phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở Việt Nam. Từ khóa: Nông nghiệp, Phát triển nông nghiệp, Nông nghiệp công nghệ cao, Việt Nam Summary: For years, the application of high technology to agricultural development in Vietnam has not proved to be as eff ective as expected, while remain diffi culties and restrictions in the implementation process. To contribute to an enhanced quality of Vietnamese agriculture by broadly applying scientifi c and technological achievements, the paper summarizes international experiences in developing high-tech agriculture, through which drawing some lessons for Vietnam. Keywords: Agriculture, Agricultural Development, High-tech Agriculture, Vietnam 1. Mở đầu(*) 1 trở thành hướng đi tất yếu, tạo ra động Hiện nay, hầu hết các quốc gia trên lực phát triển mới cho nền nông nghiệp thế giới đều đang hướng tới việc phát triển trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và nông nghiệp theo hướng ứng dụng công tác động của biến đổi khí hậu, nhưng trên nghệ cao. “Nông nghiệp công nghệ cao” thực tế, việc ứng dụng công nghệ tiên tiến không còn là một khái niệm mới mẻ với vào nông nghiệp nước ta còn nhiều rào nhiều nước trên thế giới như Mỹ, Israel, cản, khó khăn. Một mặt, nền nông nghiệp Trung Quốc , tuy nhiên đối với Việt truyền thống vốn vẫn phụ thuộc nhiều vào Nam, việc phát triển nền nông nghiệp theo điều kiện tự nhiên và lao động, chưa thoát hướng này vẫn đang ở những bước đầu. khỏi tình trạng sản xuất manh mún, nhỏ lẻ. Mặc dù phát triển nông nghiệp công nghệ Mặt khác, sự hạn chế trong khả năng tích cao ở Việt Nam những năm gần đây dần tụ đất đai gây trở ngại cho ứng dụng công nghệ và đầu tư dài hạn, đầu tư cho khoa (*) TS., Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội; học và công nghệ trong nông nghiệp từ Email: nguyenhuycanhhl@gmail.com các doanh nghiệp lớn chưa nhiều; đầu ra
2. Kinh nghiệm quốc tế 45 cho sản phẩm nông nghiệp chưa bảo đảm, nghệ chìa khóa trong phát triển nông năng lực công nghệ, hạ tầng thiết lập hệ nghiệp công nghệ cao của Israel. Theo các thống tự động hóa còn thấp, nhân lực có nhà khoa học nông nghiệp nước này, nhà tay nghề, trình độ còn khiêm tốn; việc hợp kính nông nghiệp công nghệ cao (Hi-tech tác với nông dân còn nhiều rủi ro vì tính greenhouses) là loại hình nhà kính ứng tuân thủ hợp đồng yếu, khó tiếp cận các dụng các công nghệ cao, hiện đại để tạo nguồn vốn và chính sách ưu đãi của Nhà môi trường sinh thái thuận lợi nhất có thể nước (Dẫn theo: H. Phúc, 2019). Vì thế, cho cây trồng sinh trưởng, phát triển; thực xây dựng nền nông nghiệp hiện đại trên hiện các công nghệ cao trong thâm canh; tối cơ sở ứng dụng thành tựu khoa học - công thiểu hóa, thậm chí có thể loại trừ các yếu nghệ vào sản xuất là phương pháp hiệu tố ngoại cảnh bất lợi cho sản xuất; sản xuất quả giúp nâng cao chất lượng nông sản ra loại nông sản, thực phẩm mà thiên nhiên cả tiêu thụ trong nước và xuất khẩu. Phát không ưu đãi (trái vụ), thậm chí không sản triển nông nghiệp theo hướng công nghệ xuất được ngoài môi trường tự nhiên; tối cao là một vấn đề cần thiết đối với nền đa hóa năng suất, chất lượng sản phẩm và nông nghiệp Việt Nam nói riêng và cả nền hiệu quả sản xuất; tối thiểu hóa các khoản kinh tế nói chung. Do đó, việc nghiên cứu chi phí sản xuất và đặc biệt là để tiết kiệm kinh nghiệm của các quốc gia đi trước để nước. Nhờ canh tác nhà kính, năng suất cà rút ra bài học kinh nghiệm cho phát triển chua ở Israel đã đạt mốc 500 tấn/vụ/ha, hoa nông nghiệp công nghệ cao ở Việt Nam là hồng đạt 3 triệu bông/ha; hay biến sa mạc hết sức cần thiết. Negev toàn cát đá (chiếm 65% diện tích 2. Kinh nghiệm phát triển nông nghiệp đất nước) trở thành một “cánh đồng xanh công nghệ cao của một số quốc gia trên công nghệ cao” có năng suất cây trồng cao thế giới nhất thế giới (Nguyễn Hồng Phong, 2015). a) Kinh nghiệm của Israel Trong mấy thập kỷ qua, nhà kính ở Israel Israel nằm ở khu vực Trung Đông với chủ yếu sử dụng cho canh tác hoa, rau, các hơn 8 triệu dân và diện tích trên 20.000 loại cây màu thực phẩm đòi hỏi chất lượng km2, 95% diện tích của đất nước này bị sản phẩm cao như ớt, hành, tỏi, dưa Hiện xếp vào nhóm bán khô hạn, khô hạn hoặc tại, Israel đang phát triển loại hình nhà kính rất khô hạn. Israel được biết đến như một để sản xuất một số loại cây cảnh, cây ăn đất nước có nền nông nghiệp tiên tiến bởi quả lưu niên vì mục tiêu thương mại và những thành tựu nổi bật trong lĩnh vực nông xuất khẩu như nho, táo, đào, lê, nghiệp và công nghệ nước. Chỉ với 2,5% - Hệ thống tưới tiêu tự động, nhỏ giọt: dân số (khoảng 200 ngàn người) làm nông Với công nghệ mới phù hợp với điều kiện nghiệp nhưng mỗi năm Israel là một trong đất đai khô cằn, các nhà khoa học đã phát những nước xuất khẩu nông sản đạt 3 tỷ triển các công nghệ khử mặn nước biển USD với nhiều sản phẩm hàng đầu thế giới thành nước ngọt để tưới nhỏ giọt và tái sử (Nguyễn Quang Hồng, 2015). Qua nghiên dụng nước để tiết kiệm tối đa lượng nước sử cứu, quốc gia này đã áp dụng công nghệ dụng cho sản xuất. Có thể nói, với địa hình cao vào nông nghiệp ở các lĩnh vực sau: hầu hết là sa mạc và bán sa mạc, nước là thứ - Công nghệ nhà kính: Canh tác nhà tài nguyên mà Israel luôn thiếu và được coi kính được xem như một giải pháp công là tài nguyên quốc gia. Chính vì vậy, các nhà
3. 46 Thông tin Khoa học xã hội, số 4.2020 khoa học Israel đã nghiên cứu và cho ra đời sản lượng nông nghiệp của Israel liên tục hệ thống tưới tiêu hiện đại, tiết kiệm tối đa tăng trưởng nhờ vào hoạt động R&D. Các nguồn nước như: tưới nhỏ giọt, sử dụng các ứng dụng R&D có định hướng trong nông van tự động, lọc nhiều tầng, dùng vòi phun nghiệp đã được tiến hành tại Israel từ đầu áp lực thấp và phun mưa loại nhỏ. Nhờ tưới thế kỷ XX, nguồn kinh phí dành cho R&D nhỏ giọt, nông dân tiết kiệm được 60% chủ yếu thông qua các quỹ đầu tư mạo lượng nước (Nguyễn Quang Hồng, 2015). hiểm; từ nguồn vốn đầu tư trực tiếp và gián Các cánh đồng của Israel được trang bị tiếp nước ngoài. Chìa khóa của thành công mạng lưới đường ống dẫn nước, có các ống này là nhờ các thông tin hai chiều giữa nhà nhỏ như mao mạch dẫn tới từng gốc cây. khoa học và nhà nông. Thông qua mạng Hệ thống này được điều khiển bằng máy lưới dịch vụ mở rộng nông nghiệp, các vấn tính, tự động đóng mở van tưới khi độ ẩm đề trong nông nghiệp được chuyển trực của rễ cây đạt tới mức nhất định. Hệ thống tiếp tới các nhà nghiên cứu để kiếm tìm tưới nhỏ giọt này còn kiêm luôn nhiệm vụ giải pháp. Từ đó, các kết quả nghiên cứu bón phân. Người sử dụng pha phân bón vào khoa học cũng nhanh chóng được chuyển bể chứa nước và phân bón sẽ theo mạng tới đồng ruộng để thử nghiệm, thích nghi lưới tới từng bộ rễ cây. Với những loại cây và điều chỉnh. cần tưới cả trên mặt lá, người ta dùng thêm b) Kinh nghiệm của Hoa Kỳ hệ thống phun sương. Hoa Kỳ là quốc gia có ngành nông - Hệ thống ứng dụng công nghệ thông nghiệp hiện đại nhất thế giới, mặc dù lao tin: Hiện nay, hầu như toàn bộ các khâu từ động nông nghiệp chỉ chiếm khoảng 1% canh tác đến thu hoạch, bảo quản, tiêu thụ trong tổng dân số trên 320 triệu người. Nếu nông sản ở Israel đều được áp dụng công tính dưới góc độ lực lượng lao động, lao nghệ thông tin. Người nông dân có thể tự động ngành nông nghiệp của Hoa Kỳ chỉ quản lý toàn bộ các khâu sản xuất với diện chiếm 0,7% tổng số lực lượng lao động, tích canh tác 5-6 nghìn ha mà không cần tính đến thời điểm năm 2016 (trên 155 phải làm việc ngoài đồng ruộng (Nguyễn triệu người). Với diện tích 9.161.923 km2, Hồng Phong, 2015). Theo đó, chỉ cần một trong đó diện tích đất có thể canh tác được chiếc máy tính bảng hay điện thoại thông chiếm 18,1% (theo thống kê của Bộ Nông minh có kết nối mạng, các thiết bị cảm ứng nghiệp Hoa Kỳ, tháng 02/2014), Hoa Kỳ có và phần mềm điều khiển tự động từ xa là 2.109.363 nông trại, trung bình mỗi nông người nông dân có thể biết vườn cây nào trại có diện tích 174 ha. Năm 2016, tổng cần bón phân gì, số lượng bao nhiêu, diện giá trị sản phẩm nông nghiệp nước này đạt tích nào cần tưới nước, tưới bao nhiêu là 394,6 tỷ USD, tăng 33% so với năm 2012, vừa. Căn cứ vào các dữ liệu đó, máy tính trong đó giá trị các sản phẩm trồng trọt là sẽ cho người nông dân biết cần phải điều 219,6 tỷ USD, giá trị sản phẩm chăn nuôi đạt chỉnh các chỉ tiêu nào và mọi hoạt động 171,7 tỷ USD ( đều được điều khiển thông qua các thiết bị trien-nong-nghiep-cong-nghe-cao-cua-Hoa- thông minh. Ky-9795.html). - Nghiên cứu và phát triển (R&D): Ở Hoa Kỳ, tuy nông dân chiếm tỷ lệ rất Bất chấp các điều kiện khắc nghiệt về nhỏ so với tổng lực lượng lao động nhưng thời tiết, hạn chế về diện tích đất canh tác, lại có một nền nông nghiệp lớn mạnh, điều
4. Kinh nghiệm quốc tế 47 đó là do nước này đã ứng dụng nông nghiệp gia, tạo được một loạt cơ sở kỹ thuật cho công nghệ cao thông qua áp dụng phương phát triển ngành công nghiệp công nghệ tiện và kỹ thuật hiện đại trong sản xuất cao cho nông nghiệp ( nông nghiệp, đặc biệt là việc cơ giới hóa vn/phat-trien-nong-nghiep-cong-nghe-cao- các phương tiện canh tác, sử dụng máy móc cua-trung-quoc-a17184.html). Với việc lựa thay thế cho sức người và sức súc vật. Chi chọn và trồng thành công một loạt giống tốt phí máy móc chiếm một tỷ lệ lớn trong tổng mới, sự đột phá của các công nghệ chủ chốt chi phí đầu tư vào sản xuất nông nghiệp. như: công nghệ sản xuất cây trồng hiệu Việc cơ giới hóa máy móc không chỉ đơn quả, an toàn, công nghệ nhân giống động thuần là tăng số lượng máy móc trên cánh vật khỏe mạnh, công nghệ bảo tồn nước đồng mà còn chú ý đến thực hiện kết hợp trong nông nghiệp, công nghệ thông tin các tính năng để tạo ra các máy liên hoàn, trong nông nghiệp và nông nghiệp kỹ thuật kết hợp máy kéo với máy cày, máy gieo số, công nghệ sử dụng nguồn lực hiệu quả, trồng với máy gặt; hay các sáng kiến về công nghệ phòng chống và kiểm soát thiên các loại máy móc có thể canh tác được ở tai nông nghiệp, công nghệ giám sát môi những vùng đất cứng mà sức người khó có trường và công nghệ xử lý sinh học, công thể làm được. Hầu như mọi hoạt động trong nghệ thiết bị cơ giới hóa nông nghiệp, công sản xuất nông nghiệp đều được thực hiện nghệ chế biến nông sản, công nghệ chuyển bằng máy móc, từ làm đất, gieo trồng, bón đổi năng lượng sinh học và các sản phẩm phân, tưới tiêu đến thu hoạch. Thậm chí, khoa học kỹ thuật được tạo ra như vắc xin nông dân còn dùng máy bay để phun thuốc công nghệ gen chọn lọc, phân bón sinh trừ sâu, dùng máy điện toán để theo dõi kết học, Một số thành tựu trong ứng dụng quả thu hoạch. công nghệ cao trong nông nghiệp như: (1) c) Kinh nghiệm của Trung Quốc Các nghiên cứu về gen luôn đi trước và liên Là nước sản xuất nông nghiệp lớn nhất tục cung cấp số lượng lớn nguồn gen cho trên thế giới, Trung Quốc có 300 triệu nông việc cải tiến di truyền và tạo ra các giống dân với các loại hoa màu chủ yếu là lúa, động vật, thực vật mới; (2) Hệ thống công khoai tây, kê, ngũ cốc, chè, thuốc lá 1/5 nghệ nhân giống phân tử đã được thiết lập sản lượng ngô và 1/4 sản lượng khoai tây và một nhóm giống cây trồng cấp cao mới trên toàn thế giới có xuất xứ từ Trung Quốc. đã được trồng. Công nghệ cao đã thúc đẩy Hằng năm, Trung Quốc sản xuất gần 30 triệu việc nâng cấp và cập nhật kỹ thuật chăn tấn trứng, chiếm 1/2 sản lượng trứng thế nuôi gia súc, gia cầm và nuôi trồng thủy giới. Đáng chú ý, chỉ 10% diện tích đất của sản, và có những đóng góp lớn từ nguồn Trung Quốc được dành cho nông nghiệp và thu ngoại tệ thông qua xuất khẩu và gia diện tích này ngày càng co hẹp do quá trình tăng thu nhập cho nông dân; (3) Nghiên công nghiệp hóa, đô thị hóa và hình thành sa cứu về nông nghiệp kỹ thuật số và công mạc. Kể từ khi Chương trình Nghiên cứu và nghệ thông tin nông nghiệp đã có tiến bộ Phát triển công nghệ cao quốc gia (Chương lớn, cung cấp các phương tiện kỹ thuật tiên trình “863”) được thiết lập, công nghệ cao tiến cho sản xuất và quản lý nông nghiệp; trong nông nghiệp ở Trung Quốc đã phát (4) Nghiên cứu về vắc xin công nghệ gen triển nhảy vọt, thúc đẩy sự phát triển của chọn lọc đã có bước đột phá, xây dựng giải khoa học và công nghệ nông nghiệp quốc pháp sàng lọc để phòng ngừa và kiểm soát
5. 48 Thông tin Khoa học xã hội, số 4.2020 bệnh trên gia súc và gia cầm ở Trung Quốc, cập cho toàn quốc. Ngoài ra, các tỉnh, huyện lò phản ứng kiểu mới cho động vật, thực cũng xây dựng 6.000 khu nông nghiệp công vật và sinh vật sống đã đạt những thành tựu nghệ cao nhằm phát triển các sản phẩm chủ xuất sắc, và một phần các sản phẩm này đã lực của từng vùng ( được công nghiệp hóa; (5) Công nghệ chế phat-trien-nong-nghiep-cong-nghe-cao- biến nông sản đã có nhiều thành tựu sáng cua-trung-quoc-a17184.html). tạo, cung cấp công nghệ mới và các kênh 3. Bài học cho Việt Nam an toàn chất lượng nông sản giúp tăng thu Ở Việt Nam, trong thời gian vừa qua, nhập cho nông dân. Sáng chế về y sinh học nhiều địa phương ở một số tỉnh/thành nông nghiệp đã có nhiều thành tựu sáng cũng đã dần ứng dụng công nghệ cao vào tạo, đặt nền móng cho sự phát triển công sản xuất nông nghiệp, từ sản xuất đến tiêu nghiệp hóa. Công nghệ sử dụng sinh khối thụ, mang lại hiệu quả kinh tế cao đối với toàn diện đã đạt được những tiến bộ nhất nhiều sản phẩm. Các mô hình nhà kính, nhà định, cung cấp hỗ trợ kỹ thuật cho việc phát màng, nhà lưới, trồng rau công nghệ cao triển nông nghiệp khép kín và xây dựng với quy mô lớn đã được áp dụng tại nhiều nông thôn mới. địa phương ở một số tỉnh/thành. Chẳng hạn, Chính phủ Trung Quốc đã ban hành ở Hà Nội, quy trình sản xuất an toàn theo một loạt chính sách và biện pháp nhằm thúc tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP được đẩy phát triển nông nghiệp, mang lại nhiều tập trung triển khai đã góp phần tăng hiệu lợi ích cho nông dân, làm giàu cho nông quả sản xuất từ 15-20%; hay ở Lâm Đồng, dân như xóa bỏ thuế nông nghiệp và “4 trợ mô hình sản xuất rau cao cấp đạt doanh thu cấp”. Bằng cách này, một hệ thống để hỗ 500 triệu đồng/ha/năm, rau thủy canh đạt từ trợ và bảo vệ nông nghiệp về cơ bản được 8-9 tỷ đồng/ha/năm, hoa đạt 1,2 tỷ đồng/ha/ thiết lập, vì thế tổ hợp các mô hình về sản năm, cao gấp từ 20-30 lần so với trước , xuất nông nghiệp, các thiết bị kỹ thuật và góp phần đưa giá trị sản xuất bình quân của phương thức quản lý tổ chức nông nghiệp tỉnh đạt 150 triệu đồng/ha/năm (H. Phúc, cũng thay đổi rất nhiều. Nông nghiệp 2019). Bên cạnh đó, nhiều công nghệ mới truyền thống dần được hiện đại hóa với như công nghệ vi sinh, phương pháp thụ các quan hệ rộng mở và kết hợp giữa công tinh nhân tạo đã được nông dân ứng dụng, nghiệp hóa và hiện đại hóa, cũng như đô thị nhân giống, bảo đảm chăn nuôi an toàn hóa. Khu nông nghiệp công nghệ cao là nơi dịch bệnh, không ô nhiễm môi trường; trình diễn sản xuất nông nghiệp hiện đại và các mô hình cho ăn tự động, kiểm tra môi chuyển hóa thành tựu khoa học - công nghệ trường, nhiệt độ được tích hợp trên thiết vào sản xuất. Dựa vào mục tiêu của “Đại bị thông minh, giúp nông dân thuận tiện hội khoa học nông nghiệp toàn quốc” và hơn trong việc giám sát và điều khiển từ “Cương lĩnh phát triển khoa học và công xa Nhờ ứng dụng công nghệ cao vào sản nghệ toàn quốc”, Bộ Khoa học và Công xuất nông nghiệp, giá trị nông sản ở các địa nghệ Trung Quốc chủ trì phối hợp với sáu phương đã được nâng cao, đạt được những bộ/ngành (nông nghiệp, thủy lợi ) đã lần kết quả tích cực. lượt xây dựng 71 khu nông nghiệp công Những năm gần đây, các chính sách nghệ cao cấp quốc gia để trình diễn các ưu đãi, hỗ trợ phát triển nông nghiệp công công nghệ cao và mới điển hình nhằm phổ nghệ cao của Chính phủ đã thu hút nhiều
6. Kinh nghiệm quốc tế 49 tập đoàn, doanh nghiệp lớn đầu tư vào này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến nông nghiệp công nghệ cao như Vingroup, các vùng canh tác cây ăn trái và nước sinh NutiFood, Dalat Hasfarm, Đã có 44 hoạt của người dân, Bộ Nông nghiệp và doanh nghiệp được công nhận là doanh Phát triển Nông thôn dự báo có khoảng nghiệp nông nghiệp ứng dụng công nghệ 80.000 ha cây ăn trái bị ảnh hưởng do hạn cao trong lĩnh vực chăn nuôi, trồng trọt, mặn trong mùa khô năm 2019-2020 (Tiểu thủy sản. Tuy nhiên, bên cạnh những kết Thúy, 2020). quả đã đạt được vẫn còn nhiều hạn chế về Từ thực tiễn phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp, công nghệ cao ở Việt Nam thời gian qua và đó là việc ứng dụng mới chủ yếu tập trung những khó khăn, thách thức mà nền nông tại một số vùng, một số sản phẩm có thế nghiệp đang phải đối mặt, cũng như từ mạnh, một số doanh nghiệp lớn. Năng suất kinh nghiệm của một số nước có nền nông lao động còn thấp, hiệu quả sản xuất và thu nghiệp phát triển bậc nhất thế giới, chúng nhập của nông dân chưa đạt so với mục tiêu tôi rút ra một số bài học đối với phát triển tái cơ cấu ngành đã đề ra (Nguyễn Xuân nông nghiệp công nghệ cao của Việt Nam Cường, 2019). như sau: Ngoài ra, khí hậu khắc nghiệt ở một số Thứ nhất, cần nhanh chóng xây dựng vùng cũng ảnh hưởng đến việc phát triển và ban hành quy hoạch vùng nông nghiệp nông nghiệp. Ví dụ, vùng Tây Nguyên vào công nghệ cao mùa khô năm 2019 lượng mưa ở mức thấp Công tác quy hoạch phát triển nông hơn so với trung bình nhiều năm khoảng nghiệp công nghệ cao cần phải được đồng 50%. Dự báo từ tháng 2 đến tháng 4/2020, bộ, có tầm nhìn xa, gắn sản xuất với thị Tây Nguyên cũng phải đương đầu với hạn trường. Việc hoàn thiện quy hoạch tổng hán cục bộ do lượng mưa ít, nhiệt độ cao, thể phù hợp với quy hoạch phát triển kinh nhiều ngày nắng nóng kéo dài. Tình trạng tế - xã hội chung tại địa phương sẽ giúp này có thể khiến sông suối khô cạn, đất đai sản xuất nông nghiệp phát triển bền vững. nứt nẻ, hàng chục nghìn ha cây trồng mất Đồng thời phải thành lập khu nông nghiệp mùa, chết khô, nông dân vật lộn tìm nguồn công nghệ cao nhằm tạo tác động lan tỏa nước tưới và sinh hoạt. Theo thống kê của của việc áp dụng công nghệ cao đến toàn ngành nông nghiệp các tỉnh Tây Nguyên, bộ quá trình sản xuất nông nghiệp của địa mùa khô năm 2019 toàn vùng có khoảng phương, kinh nghiệm thành công của Trung 20.000 ha cây trồng bị ảnh hưởng (Nguyễn Quốc đã cho thấy điều này. Văn Thành, 2020). Hay, vùng đồng bằng Thứ hai, cần phát triển sản xuất có sông Cửu Long đang phải gánh chịu tình chọn lọc, nâng cao chất lượng nông sản trạng ngập do nước biển dâng cao và nước Để sản xuất đạt hiệu quả, kinh nghiệm lũ lên nhanh; xâm nhập mặn gia tăng; lũ từ các quốc gia ở trên là tìm giải pháp phát cực đoan; môi trường nước mặt ô nhiễm; triển sản xuất có lựa chọn, nâng cao chất cấu trúc mùa vụ và năng suất thay đổi, dịch lượng nông sản trên cơ sở đáp ứng nhu cầu bệnh gia tăng do biến đổi khí hậu, người của thị trường, lấy đó để chuyển dịch cơ dân nơi đây vẫn đang phải từng ngày, từng cấu kinh tế nông nghiệp một cách bền vững. giờ “vật lộn” với tình trạng thiếu nước Đối với Việt Nam, phải có định hướng ngọt trên diện rộng. Đợt xâm nhập mặn trong việc chọn lọc sản xuất và nâng cao
7. 50 Thông tin Khoa học xã hội, số 4.2020 chất lượng nông sản xuất phát từ điều kiện Các chính sách này là công cụ đắc lực để thị trường và tiềm năng sẵn có về nguồn lực tổ chức thực hiện có hiệu quả và phù hợp của địa phương. Mặt khác, không nên áp với điều kiện cụ thể của địa phương vào dụng một cách máy móc các mô hình nông sản xuất nông nghiệp. Bài học của Trung nghiệp giá trị gia tăng cao của các quốc gia Quốc về xóa bỏ thuế trợ cấp nông nghiệp khác mà phải có sự điều chỉnh cho phù hợp và “4 trợ cấp”, chính sách của Hà Nội về với điều kiện của Việt Nam, trong đó cần đầu tư, hỗ trợ vốn cho nông nghiệp công tập trung ứng dụng công nghệ cao trong các nghệ cao cho thấy, khi hệ thống hỗ trợ và khâu của chuỗi sản phẩm để đạt được hiệu bảo vệ nông nghiệp về cơ bản được thiết quả cao nhất. lập, tổ hợp các mô hình về sản xuất nông Thứ ba, tăng cường ứng dụng công nghiệp công nghệ cao ra đời, các thiết bị kỹ nghệ, kỹ thuật tiên tiến trong sản xuất thuật và phương thức quản lý tổ chức nông nông nghiệp nghiệp cũng thay đổi nhiều. Theo kinh nghiệm của Israel và Hoa Thứ năm, đa dạng hóa hình thức tổ Kỳ, việc tăng hàm lượng khoa học, công chức sản xuất nông nghiệp nghệ trong giá trị nông sản, từng bước thực Tại Israel, hiện có khoảng 80% khu vực hiện cơ giới hóa và ứng dụng công nghệ sản xuất nông nghiệp được sở hữu và điều cao trong nông nghiệp là khâu quyết định hành bởi các cộng đồng hợp tác Kibbutz và làm thay đổi về chất của quá trình sản xuất các Moshav mà điều lệ hoạt động được quy nông nghiệp. Trung Quốc kết hợp việc định cụ thể trong Đăng ký Hợp tác Quốc gia. đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng ở các cơ Tại Trung Quốc, hình thức nông trại quy mô sở khoa học, phòng thí nghiệm của Trung lớn và doanh nghiệp nhà nước phát triển với ương, đồng thời phổ biến, nhân rộng ra công nghệ canh tác hiện đại. Bài học rút ra nhiều địa phương thông qua mô hình “đốm là, lựa chọn hình thức sản xuất thích hợp lửa nhỏ” để lan tỏa ở khắp các tỉnh. Israel có tầm quan trọng trong việc phát huy các mở rộng hoạt động R&D bằng sự phối hợp, nguồn lực, lựa chọn đối tượng, công nghệ liên kết giữa Nhà nước, nhà khoa học, nông và quy mô sản xuất để thực hiện mô hình dân và các doanh nghiệp; nhờ vậy khoa phát triển nông nghiệp công nghệ cao. học - công nghệ trong nông nghiệp phát Thứ sáu, thúc đẩy sự phối hợp liên triển, quyết định chất lượng phát triển nông kết giữa các chủ thể trong phát triển nông nghiệp công nghệ cao. nghiệp công nghệ cao Thứ tư, tăng cường các chính sách Các hình thức liên kết giữa các chủ hỗ trợ cho phát triển nông nghiệp công thể là nhà nước, nhà khoa học, nông dân nghệ cao và các doanh nghiệp trong nghiên cứu, ứng Các chủ trương, chính sách của các dụng khoa học - công nghệ, phát triển thị cơ quan quản lý nhà nước là hết sức quan trường đã thúc đẩy phát triển nông nghiệp. trọng cho phát triển nông nghiệp công nghệ Bài học liên kết năm nhà (nhà nước, nhà cao và bền vững. Chính phủ cần phải cụ khoa học, nhà doanh nghiệp, nhà tư vấn và thể hóa và ban hành các chính sách phát nhà nông) của Israel đã mang lại hiệu quả triển nông nghiệp, chủ yếu là chính sách cao. Liên kết này tạo ra chuỗi phối hợp từ đất đai, chính sách tín dụng, vay vốn, chính quá trình nghiên cứu, sản xuất tới thương sách hỗ trợ, khuyến khích, thu hút đầu tư mại, tiêu dùng đạt hiệu quả cao. Đồng thời
8. Kinh nghiệm quốc tế 51 phải thay đổi cách thức tổ chức sản xuất và cần tập trung đào tạo cả cán bộ quản lý và quản lý theo hướng hiện đại, phải kêu gọi, các chủ thể sản xuất trực tiếp. thu hút những doanh nghiệp có đủ khả năng 4. Kết luận kết nối, đóng vai trò chủ đạo trong chuỗi Phát triển nông nghiệp công nghệ cao là giá trị. Việc kết hợp chặt chẽ giữa các nhà nhân tố quyết định đến chất lượng chuyển trong sản xuất nông nghiệp một cách nhuần dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, tạo ra lượng nhuyễn sẽ hướng tới bước đi toàn diện hơn sản phẩm lớn thân thiện với môi trường; cho quá trình phát triển nông nghiệp công ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất nông nghệ cao. nghiệp sẽ giúp giảm giá thành sản phẩm, Thứ bảy, xây dựng các khu nông nghiệp đa dạng hóa thương hiệu, quy mô sản xuất công nghệ cao để dần hình thành vùng nông ngày càng được mở rộng, giảm lao động tay nghiệp công nghệ cao của địa phương chân, bớt phụ thuộc vào thời tiết; đồng thời Việc phát triển nông nghiệp công nghệ sẽ làm tăng sức cạnh tranh của nông sản trên cao sẽ dẫn đến hình thành các khu nông thị trường quốc tế. Để nông nghiệp công nghiệp công nghệ cao, tùy thuộc vào mỗi nghệ cao ở Việt Nam phát triển bền vững nước mà các khu nông nghiệp công nghệ và thực sự là một ngành có thế mạnh của cao này có những công năng và mục tiêu cả nước, có đủ sức cạnh tranh ở thị trường khác nhau. Ở Trung Quốc, khu nông nghiệp trong và ngoài nước, cần phải thực hiện các công nghệ cao có mục tiêu sản xuất, xây giải pháp đồng bộ, đẩy mạnh sản xuất nông dựng và trình diễn mô hình, chuyển giao nghiệp công nghệ cao gắn với bền vững về kỹ thuật và công nghệ là chính. Đây chính kinh tế - xã hội và môi trường  là mô hình Việt Nam cần học tập và nhanh chóng triển khai, bởi thông qua các khu Tài liệu tham khảo nông nghiệp công nghệ cao sẽ tạo cực tăng 1. Nguyễn Xuân Cường (2019), Phát triển trưởng và có hiệu ứng lan tỏa giúp hình nông nghiệp công nghệ cao bền vững, thành, phát triển vùng nông nghiệp công nghệ cao của địa phương. nong-nghiep-cong-nghe-cao-ben-vung- Thứ tám, tăng cường đầu tư nghiên cứu 122963 ứng dụng khoa học công nghệ và đào tạo 2. Nguyễn Quang Hồng (2015), “Phát nhân lực cho nông nghiệp công nghệ cao triển nông nghiệp công nghệ cao và bền Để phát triển nông nghiệp công nghệ vững: kinh nghiệm quốc tế và bài học cao, về lâu dài Việt Nam cần chủ động cho Việt Nam”, trong: Kỷ yếu Hội thảo trong việc nghiên cứu, ứng dụng, chuyển Tái cơ cấu dưới góc nhìn thể chế, Học giao khoa học công nghệ cho các chủ thể viện Chính trị khu vực I. sản xuất trên địa bàn địa phương thông qua 3. Nguyễn Hồng Phong (2015), “Áp dụng việc đầu tư nghiên cứu ứng dụng cho lĩnh công nghệ cao trong sản xuất nông vực này; cần liên kết với các viện nghiên nghiệp và giải pháp cho Việt Nam, Nông cứu, các trường đại học để chủ động trong nghiệp công nghệ cao”, trong: Kỷ yếu công tác huy động, thu hút chất xám nhằm Hội thảo Tái cơ cấu dưới góc nhìn thể nghiên cứu ứng dụng công nghệ cao kết chế, Học viện Chính trị khu vực I. hợp với hệ thống tri thức bản địa phù hợp với điều kiện của địa phương. Đồng thời, (xem tiếp trang 43)