Kinh tế số và phát triển nền kinh tế số - Kinh nghiệm của Phần Lan

Nội dung text: Kinh tế số và phát triển nền kinh tế số - Kinh nghiệm của Phần Lan

1. Kinh tế số và phát triển nền kinh tế số- kinh nghiệm của Phần Lan1 Phạm Thuỳ Giang Học viện Ngân hàng Ngày nhận: 22/03/2021 Ngày nhận bản sửa: 07/04/2021 Ngày duyệt đăng: 22/04/2021 Tóm tắt: Kinh tế số (digital economy) là các quá trình kinh tế, sản xuất, trao đổi, tiêu dùng dựa trên các nền tảng công nghệ kỹ thuật số (digital), qua đó giúp cho quá trình kinh tế được nhanh chóng, hiệu quả hơn. Phát triển nền kinh tế số là ứng dụng thành quả của công nghệ kỹ thuật số để thay đổi phương thức và hoạt động kinh tế số. Phần Lan là một quốc gia dẫn đầu về nền kinh tế số trên thế giới và dựa trên số liệu từ các báo cáo chính thức của OECD, DESI, IMF và Chính phủ Phần Lan, bài viết đề cập tới bài học kinh nghiệm của Phần Lan trong quá trình phát triển nền kinh tế số; đo lường nền kinh tế số; đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số như phát triển nền kinh tế dựa trên tri thức, AI cho tất cả, sáng kiến nghiên cứu kỹ thuật số sẽ là một góc nhìn nhằm góp phần đẩy nhanh nền kinh tế số ở Việt Nam. Từ khoá: Kinh tế số, phát triển nền kinh tế số, kinh nghiệm của Phần Lan. Digital economy and digital economy development- case study in Finland Abstract: The digital economy is the process of the economy, production, exchange, and consumption based on digital technology, thereby helping the economic process to be faster and more efficient. Digital economy development is the application of digital technologies to change the ways and activities of the digital economy. Finland is one of the leading countries in the digital economy in the world and based on information from the official reports of OECD, DESI, IMF, and the Government of Finland, so this article discusses a case-study from Finland in the process of the digital economy development; measure the digital economy; meeting the requirements of digital transformation such as developing a knowledge-based economy, AI for all, digital research initiatives will be a perspective to contribute the way to the digital economy development in Vietnam. Keywords: Digital economy, digital economy development, case study in Finland. Giang Thuy Pham Email: giangpt@hvnh.edu.vn Banking Academy of Vietnam 1 Bài viết này được công bố trong khuôn khổ Đề tài Khoa học và Công nghệ cấp Nhà nước, mã số KX01.51/16-20 do PGS.TS. Phạm Quốc Khánh là chủ nhiệm Đề tài. © Học viện Ngân hàng Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng ISSN 1859 - 011X 41 Số 227- Tháng 4. 2021
2. Kinh tế số và phát triển nền kinh tế số- kinh nghiệm của Phần Lan 1. Quá trình phát triển nền kinh tế số - Phần Lan là một trong những quốc của Phần Lan gia hàng đầu về chuyển đổi kỹ thuật số: Chuyển đổi kỹ thuật số của các ngành công Phần Lan là một quốc gia thuộc khu vực nghiệp và xã hội là một yếu tố quan trọng Bắc Âu, và là một ví dụ điển hình về hiệu cho phép đẩy nhanh sự phát triển đổi mới quả kinh tế, khả năng cạnh tranh và thành sáng tạo, đây không chỉ là các thách thức công đổi mới. Tuy nhiên, Phần Lan vẫn kinh tế và xã hội địa phương, mà còn đạt gặp khó khăn để phục hồi sau cuộc khủng được các mục tiêu phát triển bền vững. hoảng tài chính toàn cầu và Eurozone. Năm Phần Lan đã được xếp hạng là một trong 2019, tăng trưởng của nền kinh tế Phần Lan những quốc gia hàng đầu với thế mạnh về ở mức 1% GDP (năm 2018 là 1,6%) với kỹ năng số và dịch vụ công cộng kỹ thuật mức suy giảm tiêu dùng cá nhân, đầu tư số (DESI, 2017). Theo Báo cáo cạnh tranh kinh doanh và nhà ở (IMF, 2020). Do sự toàn cầu (Global Competitiveness Report, bùng nổ của COVID-19, tăng trưởng GDP 2019), Phần Lan sẵn có đội ngũ các nhà của Phần Lan giảm xuống -6% vào năm khoa học và kỹ sư trên thế giới với định 2020 và dự kiến tăng lên 3,1% vào năm hướng kỹ thuật số tiên tiến nhất. Hệ thống 2021 (IMF, 2020). giáo dục Phần Lan là một trong những nơi GDP bình quân đầu người của Phần Lan đào tạo chuyên gia CNTT tốt nhất trên toàn thuộc hàng cao nhất thế giới, cho phép cầu và với tỷ lệ lực lượng lao động trong nước này đưa ra mức sống cao. Sự phân lĩnh vực này chiếm 6,7%. Hệ thống đổi mới phối của cải tương đối cân bằng, mặc dù dựa trên sự hợp tác chuyên sâu giữa các sự bất bình đẳng xã hội đã tăng lên trong trường đại học và ngành công nghiệp (xếp những năm gần đây. Tỷ lệ thất nghiệp giảm thứ 2 trên thế giới). Các ngành công nghiệp còn 6,7% vào năm 2019 (từ mức 7,4% năm Phần Lan là định hướng xuất khẩu cao, bị 2018). Tuy nhiên, ​​tỷ lệ thất nghiệp bị ảnh chi phối bởi các giải pháp công nghệ cao hưởng nặng nề bởi tác động kinh tế tiêu cực và các dịch vụ kỹ thuật số, thường dựa trên của đại dịch COVID-19, tăng lên 8,3% vào việc sử dụng rộng rãi dữ liệu mở và các mô năm 2020 và ước tính lên tới 8,4% vào năm hình kinh doanh thế hệ tiếp theo. 2021 (IMF, 2020). Với nền tảng kỹ thuật số Phần Lan bao gồm Bảng 1. Các chỉ số kinh tế của Phần Lan Nguồn: IMF, 2020 42 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 227- Tháng 4. 2021
3. PHẠM THUỲ GIANG Hình 1. Nền tảng kỹ thuật số của Phần Lan Nguồn: Business Finland, 2020 kết hợp các quan điểm như: - Mô hình của các ngành công nghiệp kỹ 1) Những đổi mới kỹ thuật số khai thác lợi thuật số Phần Lan: Số hóa thay đổi ranh ích của nền kinh tế nền tảng và sự chuyển giới của các lĩnh vực công nghiệp với các đổi của các ngành công nghiệp mũi nhọn; mô hình kinh doanh kỹ thuật số mới phụ 2) Hỗ trợ liền mạch cho chuyển đổi kỹ thuộc ngày càng nhiều vào các giải pháp thuật số bền vững; nền tảng. Các nền tảng cho phép mở rộng 3) Phản hồi các xu hướng toàn cầu và bền quy mô kinh doanh hiệu quả và thay đổi vững. chuỗi giá trị của các ngành theo hướng hệ - Nền kinh tế nền tảng (Platform economy) sinh thái kinh doanh nối mạng (networked Xem hình 1 business ecosystems). Quản lý sự thay đổi Số 227- Tháng 4. 2021- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 43
4. Kinh tế số và phát triển nền kinh tế số- kinh nghiệm của Phần Lan theo hướng kinh tế nền tảng là một trong số hiện tại và mô hình của các thị trường những yếu tố thành công quan trọng trong tập trung. Việc chuyển đổi đều có lộ trình chuyển đổi kỹ thuật số. khác nhau. Trong đó, hợp tác quốc tế là rất Để tận dụng tối đa các hệ sinh thái đòi hỏi quan trọng, vì bản chất số hóa và các nền các nền tảng kỹ thuật số tiên tiến, hiệu quả tảng liên quan là toàn cầu hoá. và được sử dụng rộng rãi. Các nền tảng cho - Xu hướng kinh doanh kinh tế số toàn cầu phép mọi phần dữ liệu, phần mềm và dịch + Đổi mới công nghiệp - nguồn phúc lợi vụ rộng khắp và được hưởng lợi từ các thị và tăng trưởng kinh tế: Ngành công nghiệp trường toàn cầu. Phần Lan có vị thế vững chắc trong một Nền tảng kỹ thuật số là một phương tiện số lĩnh vực: xuất khẩu máy móc hạng nặng nổi bật để triển khai và phát triển hơn nữa (động cơ, thang máy và thang cuốn, thiết các công nghệ và ứng dụng truy cập mới, bị xử lý hàng hóa, linh kiện/ hệ thống nhà bao gồm cả những công nghệ dựa trên trí máy, máy khai thác, tàu, máy gặt, máy tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), kéo ), thiết kế và xây dựng các nhà máy 5G và an ninh mạng. trên toàn thế giới (bột giấy và giấy, năng Các nền tảng chủ yếu nên được phát triển lượng, hóa học). Trong các lĩnh vực hẹp là ngành mũi nhọn, các doanh nghiệp ngày này, các nhà cung cấp Phần Lan là những nay là đa quốc gia hoặc toàn cầu nên các nhà lãnh đạo thị trường toàn cầu đang thúc nền tảng phải mở rộng và được chấp nhận đẩy chuyển đổi kỹ thuật số, do đó giá trị của trên toàn cầu. các dịch vụ kỹ thuật số và kinh doanh hậu - Hỗ trợ cho chuyển đổi kỹ thuật số bền mãi chiếm tới 50% doanh thu. Phần Lan, vững: Nền tảng Kỹ thuật số Phần Lan chú với khả năng đổi mới cao và lực lượng lao trọng việc kết hợp các cơ hội trong tương động lành nghề, sẵn sàng trở thành người lai dựa trên các xu hướng toàn cầu và các đi đầu trong kinh doanh dịch vụ và sản xuất ngành mũi nhọn của Phần Lan, như các thế hệ mới. ngành công nghiệp có tiềm năng chuyển + Khí hậu - giải pháp năng lượng và vận đổi kỹ thuật số tốt nhất. chuyển sạch cho tương lai: Phần Lan là Con đường chuyển đổi kỹ thuật số trong một trong những hệ thống phân phối năng mỗi ngành phụ thuộc vào khả năng kỹ thuật lượng hiện đại nhất thế giới với các thị Hình 2. Xu hướng chuyển đổi kỹ thuật số của Phần Lan Nguồn: Business Finland, 2020 44 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 227- Tháng 4. 2021
5. PHẠM THUỲ GIANG trường năng lượng mở. Bằng cách tận dụng Finland, 2020) với ngân sách tài trợ dành các khả năng kỹ thuật số, Phần Lan có một riêng cho việc tạo lập và tạo thuận lợi cho vị trí mạnh mẽ dẫn đầu toàn cầu trong việc hệ sinh thái và chương trình tài trợ cụ thể sử dụng và cung cấp năng lượng thông cho AI và nền kinh tế nền tảng. minh và sạch cho tất cả mọi người. Ngoài + Đảm bảo các công nghệ mới, như AI, ra, Phần Lan có cơ sở lớn trong các quy có thể là ngành công nghiệp được chấp trình công nghiệp trung lập khí hậu và các nhận nhanh chóng và dễ dàng hơn. Các dịch vụ và công nghệ di động thông minh, trung tâm nghiên cứu, phát triển và đổi cho phép giảm thiểu biến đổi khí hậu. mới (R&D&I) hiện đại được liên kết thành + Công nghệ mới nâng cao chất lượng các trung tâm năng lực giàu mạnh, có khả cuộc sống: Với nguồn dữ liệu chăm sóc sức năng hợp tác quốc tế hiệu quả (Trung tâm khỏe độc đáo, hệ thống chăm sóc sức khỏe đổi mới kỹ thuật số hoặc mạng DIH). Các của Phần Lan đang được đổi mới đáng kể trung tâm như là một phần của hệ sinh thái, và là nơi duy nhất phát triển và thử nghiệm việc tạo ra các khu thử nghiệm và địa điểm công nghệ mới, khái niệm dịch vụ và mô thí điểm đẳng cấp thế giới được hỗ trợ và hình kinh doanh vì lợi ích của người dân thu hút đầu tư, tăng tính di động, khả năng trong xã hội kỹ thuật số. sử dụng và chất lượng của tài nguyên dữ + Nguồn lực đầy đủ từ tài nguyên trí tuệ: liệu ngày càng tăng và được tạo điều kiện Phần Lan nhận thấy sự cần thiết cho các bởi quy định linh hoạt. giải pháp bền vững, hiệu quả tài nguyên + Đảm bảo các kỹ năng kỹ thuật số (digital và nền kinh tế tuần hoàn. Phần Lan có bí skills) định hướng trong tương lai: Giáo quyết và công nghệ hàng đầu để chiết xuất dục đại học và chuyên nghiệp kỹ thuật số kim loại và khoáng chất từ chất thải khoáng được thúc đẩy không chỉ trong các lĩnh vực sản. Kết hợp các thành phần vật chất và quy kỹ thuật mà còn trong các ngành nghề ứng trình với các khả năng kỹ thuật số (AI, nền dụng. Sử dụng các khóa học trực tuyến mở kinh tế nền tảng, thiết kế kỹ thuật số) là tài (MooC) và phương pháp đào tạo đào tạo nguyên cho các ngành công nghiệp bền kỹ năng số được áp dụng trong giáo dục và vững của Phần Lan và các hệ sinh thái mới trong các doanh nghiệp. đang nổi lên. + Đảm bảo có sẵn tài trợ công và đầu + An toàn và bảo mật: Phần Lan đang đi tư cho chuyển đổi kỹ thuật số: Hội đồng đầu trong việc phát triển các hệ thống tự Nghiên cứu và Đổi mới Phần Lan do Thủ vận hành cho tàu và ô tô. Phần Lan đầu tư tướng chủ trì, cam kết cho một tầm nhìn vào việc phát triển các công nghệ và thuật mới mà Phần Lan là môi trường hấp dẫn và toán giám sát, kiểm soát, phòng chống, có thẩm quyền nhất để thử nghiệm và đổi cũng như các chính sách và quy trình an mới vào năm 2030. Trong lộ trình này, mục toàn. Họ cũng có các công ty hoạt động tiêu đầu tư vào nghiên cứu của khu vực trên toàn cầu trong lĩnh vực an ninh mạng. công và tư nhân và đổi mới đạt 4% GDP. - Chiến lược thực hiện của Phần Lan: Ở góc độ quốc gia, tầm quan trọng chính là Các hành động chính sách cụ thể được xác trong Business Finland (tổ chức tài trợ đổi định bởi hai chương trình mũi nhọn của mới sáng tạo quốc gia) và các chương trình Chính phủ Phần Lan: đổi mới tập trung như Năng lượng thông + Tạo điều kiện cho các nền tảng và hệ minh, Di động thông minh, Chăm sóc sức sinh thái công nghiệp kỹ thuật số mới qua khỏe thông minh và Kinh tế nền tảng và AI. Tổ chức tài trợ đổi mới quốc gia (Business + Đảm bảo sự hợp tác quốc tế trong tất cả Số 227- Tháng 4. 2021- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 45
6. Kinh tế số và phát triển nền kinh tế số- kinh nghiệm của Phần Lan các khía cạnh của đổi mới kỹ thuật số: Các dụng kỹ thuật số cơ bản và nâng cao (basic chương trình giảng dạy đại học phải bao and advanced digital skills); gồm trao đổi quốc tế cũng như các nghiên [3]. Use of Internet Services - Sử dụng cứu trước và sau tiến sĩ. Các hoạt động và dịch vụ internet: Nội dung sử dụng, giao điều kiện để thu hút và tuyển dụng nhân tài tiếp và các giao dịch trực tuyến (Citizens’ quốc tế vào Phần Lan được hỗ trợ cao. use of content, communication and online - Mục đích đưa EU trở thành nhà lãnh transactions); đạo toàn cầu về nền kinh tế kỹ thuật số: [4]. Integration of Digital Technology - Trong chính sách, Phần Lan tạo một môi Sự tích hợp công nghệ số: Mức độ số hoá trường pháp lý chủ động hơn để hỗ trợ trong hoạt động kinh doanh (Business tăng trưởng, tạo việc làm và khả năng cạnh digitisation) và thương mại điện tử tranh. Mục tiêu của Phần Lan là đưa EU trở (e-commerce); thành nhà lãnh đạo toàn cầu của nền kinh [5]. Digital Public Services- Dịch vụ tế kỹ thuật số, thông qua việc thúc đẩy các công được số hoá: Chính phủ điện tử lĩnh vực như thị trường dịch vụ duy nhất, (eGovernment) và dịch vụ chăm sóc sức đầu tư vào nghiên cứu và đổi mới, tính khả khoẻ điện tử (eHealth). dụng và khả năng tương tác của dữ liệu Theo báo cáo DESI (2020), Phần Lan là (Owain Richards, 2019). nền kinh tế kỹ thuật số đứng thứ 1 trong Về thuế kỹ thuật số, sự hỗ trợ của Phần Lan số 28 quốc gia thành viên EU với số điểm đối với OECD để ngăn chặn cạnh tranh 72,3. Dựa trên dữ liệu trước đại dịch thuế có hại và trốn thuế thay vì truy thu Covid-19, Phần Lan dẫn đầu dịch vụ công thuế dịch vụ kỹ thuật số của EU. Về công cộng kỹ thuật số và tích hợp các công nghệ nghệ vận tải, Phần Lan sẽ tập trung vào kỹ thuật số, được kích hoạt bởi sự hợp tác phát triển di động như một dịch vụ (MaaS - tích cực giữa khu vực công và tư nhân và Mobility as a Service). bối cảnh khởi nghiệp tích cực. Vốn nhân lực của Phần Lan là một trong những lợi 2. Tiêu chí đo lường sự phát triển nền thế cạnh tranh mạnh nhất, nơi 76% dân số kinh tế số của Phần Lan Phần Lan có các kỹ năng kỹ thuật số cơ bản hoặc cao hơn, cao hơn đáng kể so với mức Là một thành viên của Ủy ban Châu Âu trung bình của EU (58%). (EU), Phần Lan tham gia theo dõi tiến trình Phần Lan vượt trội nhờ tư duy đổi mới gắn nền kinh tế kỹ thuật số thông qua các báo liền với trách nhiệm xã hội. Hỗ trợ của Chính cáo Bộ chỉ số kinh tế và xã hội kỹ thuật phủ là tầm nhìn xa, thiết lập các cơ chế pháp số (DESI) từ năm 2014. Các báo cáo của lý khuyến khích và tài trợ cho nghiên cứu DESI kết hợp bằng chứng định lượng từ cơ bản. Phần Lan đã phát triển một xã hội các chỉ số DESI trên 5 khía cạnh của chỉ số thông tin công bằng và toàn diện. Số hóa với những hiểu biết chính sách cụ thể theo và sự phát triển của xã hội thông tin ở tất quốc gia và thực tiễn tốt nhất: cả các cấp và trong tất cả các lĩnh vực, sử [1]. Connectivity - Kết nối: Năng lực dụng hiệu quả công nghệ thông tin và truyền đường truyền và giá dịch vụ internet (Fixed thông (CNTT-TT) trong các lĩnh vực khác broadband) và di động (mobile broadband) nhau của xã hội dẫn đến tăng năng suất. tốc độ cao; [2]. Human Capital - Nhân lực: Khả năng 3. Những nhân tố ảnh hưởng đến phát sử dụng internet (Internet use), kỹ năng sử triển nền kinh tế số của Phần Lan 46 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 227- Tháng 4. 2021
7. PHẠM THUỲ GIANG 3.1. Hạ tầng kỹ thuật số hướng toàn cầu như vai trò ngày càng tăng của trí tuệ nhân tạo, kinh tế dữ liệu, tự động Năm 2019, Phần Lan ban hành Chiến hóa, robot hóa, internet của vạn vật (IoT) lược cơ sở hạ tầng số đến năm 2025 và thực tế ảo trong các ứng dụng và dịch nhằm mục tiêu biến Phần Lan trở thành vụ trong tương lai. Ngoài ra, sự phát triển quốc gia hàng đầu thế giới về mạng lưới của hệ thống giao thông tự trị trên đất liền, truyền thông (Ministry of Transport and trên biển và trên không đặt ra những yêu Communications, 2019). cầu cao đối với các kết nối truyền thông và Cơ sở hạ tầng kỹ thuật số thúc đẩy khả năng dữ liệu số. cạnh tranh và phúc lợi xã hội với mạng kết Phần Lan nhằm mục đích phát triển các kết nối cho phép các dịch vụ kỹ thuật số và mô nối truyền thông theo các mục tiêu của EU hình kinh doanh mới, tạo điều kiện cho việc ở mức tối thiểu. Đến năm 2025, tất cả các sử dụng đầy đủ các ứng dụng công nghệ và hộ gia đình sẽ có quyền truy cập vào ít nhất hiện tượng trong tương lai, như nền kinh tế 100 kết nối Mbit/s; có thể tăng tốc độ kết dữ liệu, trí tuệ nhân tạo và IoT cũng như tự nối lên một gigabyte mỗi giây. động hóa, robot hóa cho lợi ích của người Một yếu tố quan trọng trong việc thúc đẩy tiêu dùng trong các dịch vụ công cộng và sự lan rộng của băng thông rộng tốc độ cao tư nhân. là sử dụng phổ tần vô tuyến thích hợp. Ở Mục tiêu của Phần Lan là trở thành quốc châu Âu, là phổ tần 3,5 GHz (3400-3800 gia hàng đầu trong các mạng truyền thông. MHz) và 26 GHz (24,25-27,5 GHz) đã Cơ sở hạ tầng kỹ thuật số phải đáp ứng tốt được công nhận là phổ thiết yếu cho việc để người dân có thể sống, làm việc và kinh xây dựng mạng 5G. doanh trên khắp Phần Lan. Mạng truyền thông tốc độ cao tạo thành nền tảng của 3.2. Chính phủ và các chính sách xã hội hiện đại và là điều kiện tiên quyết để số hóa. Chiến lược này đáp ứng các xu - Chính phủ Phần Lan: Chính phủ có một Hình 3. Chỉ số Xã hội và Kinh tế Kỹ thuật số của Phần Lan (2018 - 2020) Nguồn: DESI, 2020 Số 227- Tháng 4. 2021- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 47
8. Kinh tế số và phát triển nền kinh tế số- kinh nghiệm của Phần Lan vai trò quan trọng trong việc duy trì phát Chính sách và quy định là cần thiết để đảm triển cơ sở hạ tầng và cải thiện khả năng bảo rằng các doanh nghiệp và người tiêu sẵn sàng số hoá. Thông qua các chính sách dùng được bảo vệ trong các khoản đầu tư CNTT quốc gia, chính phủ Phần Lan cung của họ vào nền kinh tế và cho hiệu quả cấp tầm nhìn quốc gia về phát triển cơ sở hạ kinh tế tổng thể cao. Chính phủ dự kiến​​ tầng nhằm mục đích tăng cường các dịch vụ sẽ cho phép xây dựng thị trường dịch vụ kỹ thuật số. Chính phủ Phần Lan là những viễn thông và internet cạnh tranh. Một môi người đầu tiên áp dụng các thực hành kỹ trường pháp lý đặc biệt quan trọng khi hợp thuật số cung cấp sự lãnh đạo mà các tổ pháp hóa các giao dịch trực tuyến hoặc thừa chức và cá nhân khác có thể mô phỏng. Họ nhận chữ ký số tại tòa án. Các nhà hoạch tiếp tục tạo ra nhu cầu về công nghệ và các định chính sách tạo ra một môi trường dịch vụ kích hoạt kỹ thuật số: trong đó các kết nối kỹ thuật số có thể phát • Đầu tư vào một số dự án liên quan đến triển và để người dân và doanh nghiệp thấy CNTT trong khu vực công để cải thiện thuận tiện, hiệu quả và có lợi nhuận khi sử quản trị dịch vụ công. dụng các kênh kỹ thuật số cho các giao dịch • Phát triển các ưu đãi để thu hút đầu tư vào của họ. lĩnh vực CNTT-TT. - Truy cập và kết nối (Access and • Duy trì chính sách miễn thuế đối với phần connectivity): Phần Lan có lập trường chủ cứng máy tính để tăng mức sử dụng. động đối với phát triển băng thông rộng • Tham gia vào một dự án cải cách ngành với việc triển khai mạng cáp quang được viễn thông để giới thiệu cạnh tranh và hỗ trợ bởi các quỹ công cho các khu vực và khuyến khích đầu tư. các thành phố địa phương Next Generation - Chính sách và quy định: Chính sách CNTT Access. Chương trình viện trợ nhà nước hoặc viễn thông là nền tảng trong nền kinh tập trung vào đường trục và mạng truy cập tế kỹ thuật số. Một môi trường kinh doanh không quá 100 mét từ tất cả các khu dân cư thuận lợi là cần thiết để các công ty phát và văn phòng cố định, mục tiêu là bao phủ triển mạnh và hưởng lợi từ CNTT. Điều 99% dân số Phần Lan. này đòi hỏi một khuôn khổ kinh doanh - Chiến lược và chính sách băng rộng quốc minh bạch, cởi mở và cạnh tranh; quy định gia: Chính phủ Phần Lan ủng hộ việc triển pháp luật rõ ràng, độc lập được áp dụng khai mạng cáp quang do cạnh tranh, với cho tất cả các công ty; cơ chế dễ dàng thiết trọng tâm đặc biệt và hỗ trợ cho các khu lập và giải thể doanh nghiệp; minh bạch, vực chưa lắp đặt mạng (thông qua các quỹ đơn giản và dễ tiếp cận quy định của công công) (Ministry of Finland, 2018). Đặc biệt, ty; và đối xử bình đẳng và ổn định đối với chính quyền Phần Lan tư vấn cho các thành các giao dịch quốc gia và xuyên biên giới phố địa phương về cách thiết lập các thực (OECD, 2004). Để các doanh nghiệp vừa thể dành riêng cho việc triển khai vùng phủ và nhỏ vượt qua các rào cản tin cậy trực sóng băng rộng nhanh (NGA), như liên kết tuyến và có thể tiến hành kinh doanh điện của nhiều thành phố hoặc hợp tác với các tử ở bất kỳ quy mô nào, hỗ trợ cơ sở hạ nhà khai thác tư nhân. tầng chính sách và quy định là rất cần thiết. Phần Lan ban hành Kế hoạch triển khai Việc bãi bỏ quy định của ngành viễn thông băng thông rộng IoT vào tháng 6/2016. Và có thể là công cụ giúp tăng tốc độ hấp thụ, chiến lược cơ sở hạ tầng kỹ thuật số đã được vì chi phí chắc chắn sẽ giảm xuống đủ để ban hành vào tháng 10/2018 với sự tham ngay cả người nghèo đều có thể truy cập. gia sâu rộng của các bộ, ban ngành như: 48 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 227- Tháng 4. 2021
9. PHẠM THUỲ GIANG Bộ Giao thông vận tải, Bộ Nông nghiệp và vùng phủ sóng băng rộng nhanh (NGA) của Lâm nghiệp, Cơ quan về Thực phẩm Phần Phần Lan chỉ đạt 75%, thấp hơn nhiều so Lan, Các hội đồng khu vực, Trung tâm Phát với mức trung bình của EU (86%). Độ phủ triển Kinh tế, Giao thông và Môi trường và sóng mạng cố định rất cao đã tăng đáng kể đô thị cũng tham gia vào việc thực hiện các ở mức 58% vào năm 2019 so với 31% vào dự án băng rộng. năm 2018. Độ cố định băng thông rộng cố - Ban hành Quỹ băng thông rộng: Quỹ viện định ở mức 57%, thấp hơn đáng kể so với trợ nhà nước có sẵn trong dự án Băng thông mức trung bình 78% của EU. Chỉ 23% hộ rộng tốc độ cao (Fast Broadband Project) gia đình chọn đăng ký băng thông rộng cố để tài trợ cho các mạng băng rộng tốc độ định ít nhất 100 Mbps trở lên, thấp hơn một cao. Viện trợ nhà nước chi trả 58%, 44% chút so với mức trung bình 26% của EU. hoặc 33% chi phí đủ điều kiện. Dự án Băng Một trong những lý do Phần Lan có tỷ lệ thông rộng tốc độ cao kéo dài đến cuối năm sử dụng kết nối băng rộng cố định tương 2019. Đến cuối năm 2017, khoảng 49,2 đối thấp có thể do hiệu suất sử dụng băng triệu EUR viện trợ đã được cấp. Việc xây thông rộng di động cao. Theo đó, vùng phủ dựng khoảng 20.000 km mạng cáp quang sóng 4G gần đáp ứng 99% hộ gia đình năm đã được tài trợ và đã cho phép khoảng 2019 nhờ chỉ số sẵn sàng 5G (67%) cao 83.000 hộ gia đình có thêm quyền truy cập hơn nhiều với trung bình của EU (21%). vào băng thông rộng tốc độ cao. Phần Lan đứng thứ hai về số lượng băng - Dữ liệu về phát triển băng thông rộng và thông rộng di động (154 thuê bao trên 100 công nghệ ở Phần Lan người), vượt xa mức trung bình của EU Bảng 2 cho thấy Phần Lan đứng thứ 9 trong (chỉ có 100). Cuối cùng, chỉ số giá băng EU về kết nối với 59,2 điểm. Năm 2019, thông rộng của Phần Lan đứng ở mức 79 so Bảng 2. Dữ liệu về phát triển băng thông rộng và công nghệ ở Phần Lan Nguồn: DESI, 2020 Số 227- Tháng 4. 2021- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 49
10. Kinh tế số và phát triển nền kinh tế số- kinh nghiệm của Phần Lan Hình 4. Kỹ năng số, giáo dục và đào tạo đại học Phần Lan Nguồn: OECD, 2017 với 64 đối với EU. Hình 4 so sánh các chỉ số được lựa chọn về Ở Phần Lan, 50% phổ tần ở cấp EU cho kỹ năng số, giáo dục đại học và đào tạo của băng thông rộng không dây đã được tiến Phần Lan so với OECD. Trong khi tỷ lệ tốt hành. Trong khi băng tần 700 MHz và băng nghiệp và nhu cầu về các chuyên gia CNTT tần 3,4-3,8 GHz đã được áp dụng. Dịch vụ phù hợp với mức trung bình của OECD, 5G thương mại đã phủ sẵn ở trung tâm của tỷ lệ cá nhân có kỹ năng CNTT cao và các các thành phố lớn (từ cả ba nhà khai thác công ty cung cấp đào tạo về CNTT-TT cao mạng di động Phần Lan). Tùy thuộc vào hơn đáng kể ở Phần Lan. Điều này cho thấy nhà cung cấp, tốc độ là 1 Gbit/s, 600 hoặc Phần Lan đã đầu tư và tiếp tục đầu tư vào 300 Mbit/s, sử dụng 3,6 GHz. các kỹ năng cần thiết để thúc đẩy năng suất Mặc dù Phần Lan có băng thông rộng cố và tăng trưởng trong nền kinh tế kỹ thuật số. định và phủ sóng 4G nói chung, vùng phủ Theo DESI (2020), Phần Lan đứng thứ 1 sóng ở khu vực nông thôn có thể được cải trong số 28 quốc gia EU về vốn nhân lực. thiện hơn nữa. Vấn đề chính là thiếu động Phần Lan đã đạt được tiến bộ đáng kể trong lực cho thị trường đầu tư vào các khu vực việc tăng tỷ lệ người có kỹ năng kỹ thuật dân cư thưa thớt. Phần Lan đã áp dụng các số cơ bản trên 50% trong 2019 và giành vị biện pháp viện trợ của Nhà nước và tiếp tục trí đứng đầu tại EU. Các chuyên gia CNTT điều chỉnh chúng để giải quyết vấn đề này, cũng đại diện cho tỷ lệ tăng của lực lượng dẫn đến việc thực hiện nhiều dự án hơn lao động so với mức trung bình của EU (OECD, 2017). (7,2% so với 3,9% ở EU), khẳng định vị trí dẫn đầu của Phần Lan. Sinh viên tốt nghiệp 3.3. Dân số và kỹ năng số (digital skills) CNTT tại Phần Lan chiếm 6,3% tổng số sinh viên tốt nghiệp, trên mức trung bình 50 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 227- Tháng 4. 2021
11. PHẠM THUỲ GIANG của EU (3,6%). Các chuyên gia về CNTT- kỹ năng cần thiết để phát triển thông qua TT nữ dẫn đầu EU chiếm 3% tổng số việc việc hợp tác xuyên suốt giữa các ngành làm nữ. và tổ chức khác nhau trong xã hội. Đó là Phần Lan có tỷ lệ chuyên gia CNTT cao những nỗ lực đi đầu để đưa AI đến gần hơn nhất trong lực lượng lao động tại EU, tuy với công chúng bằng cách cải thiện sự hiểu nhiên 66,2% công ty tuyển dụng hoặc cố biết của họ về công nghệ và giải quyết nhu gắng tuyển dụng một chuyên gia về CNTT- cầu về các kỹ năng đi kèm với nó. Phần TT đã gặp khó khăn khi tuyển dụng. Lan cũng đang đẩy mạnh hành động để Để giải quyết nhu cầu, Phần Lan đang cải tăng cường giáo viên Kỹ năng giảng dạy cách các chương trình dạy nghề và đào tạo, khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học tập trung vào các kỹ năng kỹ thuật số và để kích thích học sinh chọn các lĩnh vực chất lượng học tập. Các kỹ năng kỹ thuật nghiên cứu này. số được quy định như là một thành phần bắt Trong năm 2020, phương pháp Học khoa buộc của chương trình giảng dạy ở trường. học, công nghệ, kỹ thuật và toán học Đây là một định hướng dài hạn nhằm đáp (STEM) và nâng cao kỹ năng của giáo viên ứng nhu cầu ngày càng tăng đối với lao trong các lĩnh vực này đã được triển khai động có trình độ liên quan đến CNTT. rộng khắp tại Phần Lan. Tỷ lệ giáo viên Phần Lan được chuẩn bị tốt hoặc rất tốt để sử dụng CNTT cho giảng 4. Kinh nghiệm đáp ứng yêu cầu chuyển dạy là thấp thứ hai ở EU (21,5%, trung bình đổi số, phát triển nền kinh tế số 39,4% của EU) trong khi 19% cho biết họ cần phát triển chuyên môn trong lĩnh vực - Nền kinh tế dựa trên tri thức: Hệ thống này (trung bình 16,1% ở EU). Tuy nhiên, giáo dục Phần Lan nổi tiếng toàn cầu. Trong báo cáo lại cho rằng giáo dục chính thức hơn một thập kỷ, Phần Lan là một trong đáp ứng đầy đủ (55,6%, EU trung bình những nước có thành tích cao nhất trong 52,9%) (DESI, 2020). Chương trình Đánh giá Sinh viên Quốc tế Phần Lan là nước đi đầu về sự phát triển (PISA). Người Phần Lan không chỉ vượt kỹ năng cần thiết cho Trí tuệ nhân tạo (AI). trội so với những người khác trong lớp học Khóa học AI trực tuyến miễn phí của Phần mà họ cũng là những người dẫn đầu khi nói Lan ngày càng dễ tiếp cận hơn. Khóa học đến việc thay đổi quản lý, thực hiện các nhắm đến bất cứ ai quan tâm đến việc học biện pháp dựa trên bằng chứng và giáo dục về AI mà không cần các kỹ năng toán học về trí tuệ nhân tạo (AI). Những yếu tố này hoặc lập trình trước đó. Sáng kiến ​​này của góp phần tạo nên hình ảnh Phần Lan như Chính phủ Phần Lan nhằm thu hút 1% dân một quốc gia đổi mới và đầy tham vọng số tham gia và tìm hiểu thêm về những điều được trang bị sẵn sàng để đáp ứng những cơ bản của AI như học máy và mạng lưới thách thức phát triển nền kinh tế số phía thần kinh. trước. Phần Lan cũng đã và đang phát triển Phần Lan đang nỗ lực để thành lập Liên một môi trường khởi nghiệp hàng đầu dựa minh việc làm và kỹ năng số quốc gia trong trên các nguồn nhân lực chất lượng cao sẵn năm 2020. Phần Lan tập trung vào khả năng có (World Economic Forum, 2019). của người dân, doanh nghiệp, cộng đồng và - Ứng dụng các sáng kiến ​​nghiên cứu cấp hành chính công trong việc sản xuất, bảo tiến: Phần Lan coi trọng và gây ấn tượng vệ, hiểu và sử dụng thông tin và công nghệ. trong cách tiếp cận thành công việc tích Phần Lan ứng dụng tiên tiến số hóa, và các hợp nghiên cứu và đổi mới vào các lĩnh Số 227- Tháng 4. 2021- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 51
12. Kinh tế số và phát triển nền kinh tế số- kinh nghiệm của Phần Lan Bảng 3. Dữ liệu về kỹ năng số và ICT của Phần Lan Nguồn: DESI, 2020 vực, trong đó nổi trội là hệ thống chăm sóc AI cơ bản. Năm 2018, Đại học Helsinki và sức khỏe quốc gia. cơ quan tư vấn Reaktor đã đưa ra một khóa Người Phần Lan đang tập trung vào tương học trực tuyến miễn phí về AI dành cho lai của các dịch vụ chăm sóc sức khỏe. tất cả mọi người (Helsinki Smart Region, Trong vài năm qua, sự phát triển của công 2020). Phần Lan đặt mục tiêu có 1% dân số nghệ chăm sóc sức khỏe đã tăng tốc trên cả nước tham gia khóa học. Mục tiêu đã đạt toàn cầu. Do đó, ngày càng có nhiều dữ được sớm hơn nhiều so với dự kiến, và bây liệu được sử dụng để cải thiện thực hành giờ một số quốc gia đã được truyền cảm lâm sàng và kết quả của bệnh nhân. Sự phát hứng để làm điều tương tự. Thụy Điển và triển này đòi hỏi các chuyên gia y tế có kỹ Hà Lan đã tạo ra các phiên bản của riêng năng tốt, và được đào tạo phù hợp như kiến họ và đã đặt mục tiêu 1% giống Phần Lan. thức về Tin học lâm sàng để hỗ trợ trong Sáng kiến ​​này là một phần trong kế hoạch việc chẩn đoán bệnh. Hiệp hội Tin học Y của Phần Lan để trở thành một nhà lãnh tế Quốc tế (IMIA) đã tạo ra một hệ thống đạo thế giới trong các ứng dụng thực tế của kiểm định cho các trường đại học giảng dạy AI. Phần Lan định hướng rằng AI sẽ phát tin học lâm sàng, và thông tin trường đại triển rộng rãi như điện hoặc internet hiện học được công nhận đầu tiên được đặt tại nay, và do đó toàn bộ dân số phải được Phần Lan. đào tạo về AI cơ bản. Phần Lan sẽ không - AI cho tất cả (AI for all): Phần Lan là bao giờ có đủ nguồn lực để cạnh tranh với quốc gia đầu tiên ở EU phát triển chiến lược các nước đang dẫn đầu cuộc đua phát triển chính thức về AI vào năm 2017 (Ministry công nghệ AI như Trung Quốc và Hoa Kỳ. of Finland, 2018). Người Phần Lan đang Nhưng Phần Lan vẫn có thể trở thành một tập trung vào việc xây dựng năng lực tập nhà lãnh đạo trong các ứng dụng thực tế thể trong AI, có nghĩa là họ muốn toàn bộ của AI (World Economic Forum, 2019). dân chúng nói chung trở nên thông thạo về 52 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 227- Tháng 4. 2021
13. PHẠM THUỲ GIANG 5. Kết luận biến trên thế giới ■ Phần Lan định hướng là một quốc gia sáng tạo, hiệu quả kinh tế, khả năng cạnh tranh và thành công đổi mới. Xã hội Phần Lan dựa trên niềm tin, chu đáo và an toàn, nơi tất cả người dân đều có thể cảm thấy mình quan trọng. Với sự quan tâm tập trung của Chính phủ Phần Lan tới các chiến lược phát triển hạ tầng số, các chính sách CNTT hoặc viễn thông đang mang lại nền tảng lớn mạnh trong nền kinh tế kỹ thuật số Phần Lan. Bên cạnh việc chủ động đối với phát triển băng thông rộng, Phần Lan đẩy mạnh việc đào tạo kỹ năng số, giáo dục đại học, thúc đẩy người dân phát triển kỹ năng cần thiết cho Trí tuệ nhân tạo (AI), trở thành nền kinh tế dựa trên tri thức. Chính vì vậy, để phát triển nền kinh tế số như Phần Lan, Việt Nam cần một cơ chế quản lý tập trung, chính sách hỗ trợ mạnh mẽ, định hướng phát triển mũi nhọn, cũng như cân nhắc việc sử dụng các hạ tầng kỹ thuật và công nghệ phù hợp với quy mô thị trường, năng lực cung cấp hiện tại, tránh chạy theo các xu hướng công nghệ phổ Tài liệu tham khảo Business Finland (2020): DESI (2017), DESI (2019), DESI (2020), Global Competitiveness Report (2019), growth Helsinki Smart Region (2020), IMF (2020), World Economic Outlook Database, 4/2020: Issues/2020/04/14/weo-april-2020 Ministry of Transport and Communications (2019), LVM_7_19_Digital_Infrastructure_WEB.pdf?sequence=1&isAllowed=y Ministry of Finland (2018), suomessa-eu-n-parhaat-julkiset-digitaaliset-palvelut OECD (2004), Economic Surveys - Finland 2004, OECD, Paris OECD (2017), e=guest&checksum=E6FD5A064CD547C5C32F6A31C605B04D Owain Richards (2019), over-the-next-six-months World Economic Forum (2019), vibrant-knowledge-based-economy/ Số 227- Tháng 4. 2021- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 53