Module THPT 4: Phương pháp và kĩ thuật thu thập, xử lí thông tin về môi trường giáo dục trung học phổ thông - Nguyễn Văn Hộ

Nội dung text: Module THPT 4: Phương pháp và kĩ thuật thu thập, xử lí thông tin về môi trường giáo dục trung học phổ thông - Nguyễn Văn Hộ

1. NGUYỄN VĂN HỘ MODULE THpt 4 PH¦¥NG PH¸P Vµ KÜ THUËT THU THËP, Xö LÝ TH¤NG TIN VÒ M¤I TR¦êNG GI¸O DôC trung häc phæ th«ng | 7
2. A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Trong iu kin phát trin mnh m ca nn kinh t, vn hoá cng nh trong bi cnh hoà nhp hin nay trên tt c các lnh vc ca i sng hng ngày, ngi giáo viên, cán b qun lí giáo dc phi thu thp, x lí nhiu dng thông tin có liên quan ti hot ng giáo dc. có th thu thp, x lí khi lng thông tin này kp thi và có tin cy cao, nhm giúp cho nhà trng và các cp có thm quyn có c nhng quy
   t nh giáo dc úng n, cn thit phi cung cp cho i ng giáo viên nhng hiu bit v phng pháp thu thp và x lí thông tin trên các mt hot ng giáo dc ca nhà trng, trong ó có môi trng giáo dc — yu t nh hng n vic thc hin các nhim v giáo dc ca trng hc. B. MỤC TIÊU 1. KIẾN THỨC — Ngi hc bit và hiu các phng pháp và k thut x lí thông tin v môi trng giáo dc. — ánh giá c nh hng ca môi trng giáo dc n hot ng dy hc trong trng THPT. 2. KĨ NĂNG — Ngi hc la chn các thông tin cn tìm hiu v môi trng giáo dc. — X lí c các thông tin do các phng pháp nghiên cu mang li. — ánh giá úng h thng thông tin sau x lí có s iu chnh, b sung và phát trin môi trng giáo dc. 3. THÁI ĐỘ — Có s cn trng, nghiêm túc và sâu sc trong khi xem xét các tác ng ca môi trng i vi s hình thành nhân cách ca hc sinh. — Rèn luyn tính khách quan, toàn din và c th trong quá trình thc thi các nhim v nghiên cu môi trng giáo dc. 8 | MODULE THPT 4
3. C. NỘI DUNG THÔNG TIN CƠ BẢN 1. Khái niệm về thông tin 1.1. Định nghĩa Thông tin là nhng tính cht xác nh ca vt cht mà con ngi (hoc h thng k thut) nhn c t th gii vt cht bên ngoài hoc t nhng quá trình xy ra trong bn thân nó. Vi nh ngha này, mi ngành khoa hc u khám phá ra các cu trúc thông qua vic thu thp, ch bin, x lí thông tin. ây “thông tin” là mt danh t ch không phi là ng t ch mt hành vi tác ng gia hai i tng (ngi, máy) liên lc vi nhau. Theo quan im trit hc, thông tin là mt qung tính ca th gii vt cht (tng t nh nng lng, khi lng). Thông tin không c to ra mà ch c s dng bi h th cm. Thông tin tn ti mt cách khách quan, không ph thuc vào h th cm. Trong ngha khái quát nht, thông tin là s a dng. S a dng ây có th hiu theo nhiu ngha khác nhau: tính ngu nhiên, trình t chc 1.2. Dữ liệu và thông tin D liu là nhng s kin hoc s liu thô. Mi t chc u phi lu tâm n vic x lí các s kin và d liu v hot ng ca mình nhm có c nhng thông tin kp thi, chính xác và tin cy. S liu thô cng ging nh nguyên liu thô cha qua ch bin. Nó ít có ích li nu cha c x lí. Vic x lí s liu thô bao gm: so sánh, phân loi, phân tích, tng hp khin chúng tr thành hu dng và có giá tr i vi ngi s dng chúng. Khi ó chúng ta có thông tin. Thông tin là nhng tri thc hu ích có c t các d liu. Nói cách khác, thông tin là nhng d liu ã c “gia công” thành nhng tri thc có ích và có ý ngha i vi ngi tip nhn. Không ging nh nhng ngun lc vt cht, thông tin t nó không tham gia vào vic xác nh giá tr ca mình. Thông tin không có giá tr ni ti. Giá tr ca thông tin c xác nh bi ngi s dng nó có c PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 9
4. nhng hot ng t ti mt mc ích nào ó. Thông tin khi ó tr thành mt ngun lc. Giá tr ca thông tin bao gm bn yu t cu thành: cht lng, tính phù hp, s lng và tính kp thi. — Cht lng ca thông tin c ánh giá theo tiêu chí: phn ánh hin thc mt cách khách quan, trung thc và chính xác n mc nào. Thông tin càng chính xác, trung thc, cht lng ca nó càng cao. Mc v cht lng ca thông tin s thay i tu thuc vào yêu cu ca ngi s dng thông tin. — Tính phù hp: Tính phù hp ca thông tin ph thuc vào phm vi, mc mà thông tin có th trc tip h tr cho vic trin khai hot ng. Tính phù hp ca thông tin là khác nhau i vi mi ngi, mi t chc nhng thi im khác nhau. — S lng — Lng thông tin: Khía cnh s lng ca thông tin cp n s lng thông tin sn có i vi ngi s dng nó. Quá nhiu thông tin liên quan n nh chun mt hin tng cha chc ã em li hiu qu. Do ó, cn thn trng trong vic tìm kim, chia s thông tin trong hot ng mc cn và , ch có nh vy mi gim thiu s lãng phí thi gian, sc lc và tin ca. — Tính kp thi: Ch th tip nhn thông tin phi tip nhn thông tin h cn n thc hin mt công vic trc khi thông tin ó tr thành vô dng. 1.3. Thu nhận thông tin Thu nhn thông tin là sao li thông tin t tín hiu nhn c. Ch th thu nhn thông tin thc hin vic bin i các tín hiu thu c thành tp tin tng ng. Ch th tip nhn thông tin có nhim v iu ch thông tin nhn c thành tin ã mã hoá, ng thi bin i các tin ã mã hoá thành các tin tng ng ban u (các tin do ngun phát — i tng phn ánh thông tin). Vic thu nhn thông tin thc hin các chc nng c bn: — Ghi gi tin (ví d nh bng ghi âm, máy camera ghi hình ); — Biu th tin: giúp giác quan ca con ngi có th th cm c x lí tin (ví d nh bng âm thanh, ch s, hình nh ); — X lí tin: Bin i tin a nó v dng d s dng. Chc nng này có th thc hin bng con ngi hoc bng máy. 10 | MODULE THPT 4
5. 1.4. Kênh truyền tin Kênh truyn tin là tp hp các phng tin, thit b k thut phc v cho vic truyn tin t ngun phát thông tin n ni nhn tin (ngôn ng, vn bn, video, phim nh ) 1.5. Nhiễu Nhiu là mi yu t ngu nhiên nh hng xu n vic thu tin. Nhng yu t này tác ng xu n tin truyn i t ngun phát n ni thu nhn tin. 2. Khái niệm về môi trường giáo dục Môi trng giáo dc là i tng nghiên cu ca khoa hc giáo dc. Tip cn vn này òi hi phi có tri thc và phng pháp lun ca nhiu ngành khoa hc. Song, dù tip cn di góc nào thì yu t môi trng luôn tn ti trong các hot ng giáo dc, tác ng và nh hng ti cht lng, hiu qu ca quá trình s phm. Hoạt động 1: Tìm hiểu về môi trường giáo dục NHIỆM VỤ Da trên s hiu bit và kinh nghim ca bn v môi trng vn hoá giáo dc, cn c vào các thông tin v môi trng giáo dc trên các kênh thông tin mà bn bit và các thông tin phn hi di ây, hãy trao i, tho lun trong nhóm và tr li các câu hi sau: 1) Môi trng giáo dc bao gm các thành t c bn nào? 2) Môi trng dy hc trong xã hi hin i ngày nay là gì? THÔNG TIN PHẢN HỒI 1. Các thành tố cơ bản của môi trường giáo dục 1.1. Hệ thống các giá trị của giáo dục và hoạt động giáo dục — Các giá tr giáo dc vi t cách là nhân t ca môi trng vn hoá giáo dc mt mt c xác nh khi có quan h gia các ch th vi giáo dc (tu thuc vào mi quan h ca cá nhân vi giáo dc mà giá tr ca giáo PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 11
6. dc có th có s khác bit), mt khác nó phi là nhng giá tr c tha nhn ca cng ng, nhóm xã hi. — Các giá tr ca giáo dc bao gm: Thúc y tin b xã hi v kinh t, vn hoá, pháp ch, chuyn giao xã hi, phát trin cá nhân Hình thành nhng giá tr này s to dng nim tin và xây dng cho các cá nhân và t chc giáo dc nhng kì vng i vi giáo dc. 1.2. Hệ thống các chuẩn mực hoạt động giáo dục Bao gm trong nó tp hp các quy tc, thao tác và k thut ã c xác nh, chi phi và iu tit các hot ng ca các cá nhân và t chc khi thc hin hot ng giáo dc và vn hành giáo dc. Nhng chun mc này to ra sc thái khác nhau gia các cá nhân và các t chc khi thc hin hot ng giáo dc. — Gia h thng giá tr và h thng chun mc ca môi trng vn hoá giáo dc có mi quan h mt thit. Các giá tr chi phi quá trình xây dng quy tc hot ng và quá trình nh chun cho thao tác và k thut hot ng. Ngc li, h thng chun mc khi c m bo s cng c h thng giá tr, gia tng tính nh hng ca các giá tr này. Gia giá tr ca cá nhân vi các chun mc o c xã hi, các quy tc nh chun nu có s phù hp hoc quan h mt thit thì kt qu giáo dc s sm t c mc ích d kin. — H thng giá tr và chun mc c phn ánh trong các yu t vt th và phi vt th khác ca môi trng vn hoá giáo dc. Nói cách khác, tt c các yu t ca môi trng vn hoá giáo dc u th hin giá tr và chun mc ca chính môi trng ó, cho dù hình thc th hin ca các yu t này có s khác bit. — H thng giá tr và chun mc ca môi trng vn hoá giáo dc chi phi tt c các hot ng giáo dc nhng tp trung nht vn là hot ng dy hc, do ó khi nghiên cu v môi trng vn hoá giáo dc, ngi ta thng tp trung phân tích môi trng vn hoá ca dy hc, bao gm: + Các yu t bên ngoài gm có: môi trng vt cht (không gian, cnh quan, ánh sáng, âm thanh ), thit b phc v hot ng dy hc; ngi dy 12 | MODULE THPT 4
7. (hình thc bên ngoài, i sng ni tâm, phng pháp s phm, k thut ngh nghip ). + Các yu t bên trong bao gm: tim nng trí tu, cm xúc, nhng giá tr ca cá nhân, vn sng, phong cách hc tp và giao tip; tính cách. Các yu t bên trong và bên ngoài hp vi nhau to nên cu trúc ca môi trng ca hot ng dy hc. — Môi trng ca h thng hc và dy hc khác nhau ch: môi trng ca h thng hc có ngi dy và các yu t xoay quanh phng pháp hc, các yu t bên trong là ca ngi hc. Môi trng ca hot ng dy có ngi hc và các yu t liên quan ti phng pháp dy, yu t bên trong là ca ngi dy. S vn ng tng h ca phng pháp dy và hc u chu tác ng phù hp ca các yu t bên trong ca ngi dy và ngi hc (giá tr, phong cách, cm xúc ). — Có th k n các môi trng hc tp nh: Gi lên lp (là môi trng mang tính truy n th ng, trong ó có nhóm, t, môi trng thc hành ); Môi trng vui chi, trò chi (mang tính t do, c tin hành nhiu không gian khác nhau: trong lp, ngoài lp, nhà ); Môi trng thc tin (là nhng môi trng din ra các công vic thc s nh lao ng, c s vt cht ), các thit b và phng tin k thut phc v cho vic dy và hc ca c s giáo dc (không gian lp hc, bàn gh, bng, các phng tin dy hc, các thit b thí nghim ). Các thành t nêu trên v môi trng giáo dc c cha ng trong nhng iu kin và hot ng thc tin ca nhà trng, c phân chia theo hai khi ln sau ây: — Khi thông tin v môi trng vt cht: + Din tích t ai, v trí a lí, không gian ni trng óng. + S nhà ca, phòng hc, phòng thí nghim, sân bãi tp luyn, ni ca thy và trò (i vi các trng THPT dân tc ni trú), phòng làm vic ca b phn qun lí, các công trình v sinh công cng — Khi thông tin v các hot ng chính yu ca nhà trng: PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 13
8. + Nn np, k cng theo quy ch ca ngành, ca trng trong các hot ng (các vn bn và tình trng thc hin các vn bn ó). + Các mi quan h gia thy giáo và cán b qun lí nhà trng vi nhau và vi hc sinh, gia tp th hc sinh trong trng vi nhau. + Ý thc, thái ca hc sinh trong hc tp và tu dng. + Tình cm, trách nhim và ý thc vn lên ca thy, cô giáo trong chuyên môn và nghip v. + Truy n th ng ca lp, ca trng, nhng d âm li ca nhng thy, cô giáo, ca hc sinh các th h ã hc tp, làm vic ti trng. + Cht lng và hiu qu hot ng ca các t chc oàn TNCS H Chí Minh, Hi Cha m hc sinh cùng vi nhà trng thc hin các nhim v giáo dc. + Tác dng ca các hot ng ngoi khoá, hot ng xã hi ca thy và trò trong vic nâng cao cht lng hc tp, ý thc tp th, hiu bit xã hi. + Mi quan h gn bó gia nhà trng vi các cp chính quyn, các t chc xã hi và nhân dân a phng (trong ó có gia ình hc sinh). 2. Môi trường dạy học trong xã hội hiện đại Mt trong nhng mc tiêu quan trng ca dy hc là nhm phát trin yu t ni sinh ca con ngi, nh hng sáng to và to ra các iu kin cho ch th hot ng. Vi ý ngha ó, yu t thông tin trong dy hc hin nay tr thành iu kin ch th (hc sinh) nhn thc, la chn, tip nhn, chuyn hoá. S phát trin công ngh thông tin trong thi i hin nay ã tác ng mnh m n vic i mi phng pháp dy hc, làm xut hin mt môi trng mi trong dy hc, ó là môi trng hc tp E—learning (Electronics learning). Môi trng hc tp mi này s to ra phong cách vn hoá mi trong xã hi hin i vi nhng yêu cu rt khoa hc, thc tin và hiu qu. Sc mnh ca E-learning là rt ln, có tác dng nâng cao hiu sut và cht lng giáo dc, ng thi làm thay i cn bn cách thc qun lí giáo dc c cp v mô và vi mô. Môi trng dy hc in t là môi trng mi, trong ó thông tin phi qua khâu x lí s phm — chuyn hoá thông 14 | MODULE THPT 4
9. tin qua lí lun dy hc thì mi tr thành tri thc dy hc, ngi hc phi ch ng tham gia vào quá trình x lí thông tin. Tuy nhiên, thông tin cn có s xác nh v cht và lng, tránh tình trng quá ti, nhiu và làm c iu ó cn có nh hng thông tin ca ngi dy. Hoạt động 2: Tìm hiểu các phương pháp và kĩ thuật thu thập thông tin về môi trường giáo dục NHIỆM VỤ Là giáo viên, cán b qun lí trng THPT, ngoài s n lc ca bn thân, bn cn có s hiu bit v môi trng giáo dc ti c s thích ng. S hiu bit ó bt u bng vic thu nhn các thông tin có liên quan ti môi trng giáo dc nh các phng pháp c th tng ng vi tng yu t ca môi trng giáo dc. Da trên kinh nghim bn thân, qua vic tích lu vn tri thc v giáo dc và c các thông tin phn hi di ây, hãy trao i, tho lun trong nhóm và tr li các câu hi sau: 1) Có nhng phng pháp và k thut nào c vn dng thu thp các thông tin v môi trng giáo dc? 2) Các phng pháp thu thp thông tin nh lng và nh tính c thit k nh th nào? THÔNG TIN PHẢN HỒI 1. Các phương pháp và kĩ thuật thu thập thông tin về môi trường giáo dục 1.1. Phương pháp quan sát thực tế môi trường giáo dục — Khái nim v quan sát s phm: Quan sát s phm là mt phng pháp nghiên cu khoa hc, mt hot ng có mc ích, có k hoch và c tin hành có h thng. Quan sát s phm là mt trong nhng hình thc ch yu ca nhn thc kinh nghim. Kt qu ca quan sát là to ra thông tin ban u (thông tin s cp), nh có nó mà chúng ta có th xây dng lí lun và kim tra lí thuyt bng thc nghim. Quan sát s phm là phng pháp nghiên cu c thù trong nghiên cu khoa hc giáo dc, là phng pháp thu thp thông tin v quá trình giáo PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 15
10. dc da trên c s tri giác trc tip các hot ng s phm. Quan sát s phm s cho ta nhng t liu sng ng v môi trng giáo dc t ó khái quát hoá, rút ra nhng kt lun, nhn xét bn cht nhm ch o, t chc môi trng giáo dc có cht lng và hiu qu hn. — Quan sát s phm thc hin các chc nng ch yu là: + Chc nng thu thp thông tin t thc tin; + Chc nng kim chng các lí thuyt, các gi thuyt ã có; + Chc nng so sánh các kt qu trong nghiên cu và thc nghim, i chiu lí thuyt vi thc t. Trong ba chc nng nêu trên, chc nng th nht là quan trng nht. — c im ca quan sát s phm: + Có ch th s dng phng pháp nhn thc mt i tng nào ó, trong mt không gian, thi gian vi vic s dng nhng phng tin nhm t ti mc ích xác nh. + Có mt i tng c th ( ây là môi trng giáo dc). Ni dung môi trng giáo dc càng phc tp thì quá trình quan sát càng khó khn, càng phi tin hành quan sát công phu. + Do ch th quan sát là con ngi nên kt qu quan sát thng mang tính ch quan, ph thuc vào trình kinh nghim, th gii quan và cm xúc tâm lí ca ngi quan sát. — K thut tin hành phng pháp: có th thu thp c nhng thông tin cn thit, phù hp vi mc ích quan sát, ch th quan sát phi thit lp c mt k hoch và chng trình quan sát bao gm các phn vic sau: + Xác nh i tng quan sát, mc ích, nhim v c th phi t c. + La chn cách thc quan sát. + Chun b tt các tài liu và thit b k thut quan sát. + Tin hành quan sát và thu thp tài liu v môi trng. + Ghi chép kt qu quan sát theo các cách khác nhau (ghi vn tt, ghi theo phiu in sn, ghi nht kí ). 16 | MODULE THPT 4
11. + Kim tra li kt qu quan sát (trò chuyn vi nhng ngi cùng tham gia; so sánh vi nhng tài liu cùng loi ã có; quan sát li; nh ngi có trình cao hn quan sát li ). Quan sát s phm có th c tin hành trong iu kin t nhiên ca môi trng giáo dc ang hin hu và cng có th c thc hin thông qua vic ch ng to ra tình hung theo ý nh ca ch th nghiên cu qua ó i tng t bc l bn cht rõ ràng hn. — u và nhc im ca phng pháp quan sát: u im Nhc im — Cung cp thông tin chi tit. — Có th xut hin nhng sai s. — Cho phép thu thp thông tin v các — S có mt ca ngi quan sát có yu t không c cp trong b th nh hng n tình hung c câu hi. quan sát. — Cho phép kim nh tính thc t ca — Không quan sát c quá kh. các thông tin thu thp bng ni b câu hi. Tóm li: Phng pháp quan sát i tng giúp ta có c nhng thông tin thc tin có giá tr, cn c chun b k lng trc khi x lí khách quan nhng d liu do quan sát mang li. khc phc nhng nhc im ca phng pháp quan sát, cn phi kt hp vi mt s phng pháp khác các thông tin thu thp c có chính xác cao. 1.2. Phương pháp điều tra — Khái nim: iu tra là phng pháp thu thp thông tin trên mt s lng ln i tng nghiên cu mt hay nhiu khu vc vào mt hay nhiu thi im nhm thu thp rng rãi các s liu, hin tng, t ó phát hin các vn cn gii quyt; xác nh tính ph bin, nguyên nhân chun b cho các bc nghiên cu tip theo. — Có hai loi iu tra trong thu thp thông tin: + iu tra c bn: là iu tra nhng vn có tm và quy mô ln ca môi trng giáo dc nh là: yêu cu chun mc v môi trng không gian kin trúc cho các trng THPT; ng lc thúc y nhu cu bi dng v chuyên môn và nghip v ca i ng giáo viên THPT. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 17
12. + Trng cu ý kin: là phng pháp thu nhn thông tin v thái , tâm trng, nhu cu, nguyn vng ca thy giáo, hc sinh, ph huynh hc sinh và các lc lng xã hi khác. iu tra là phng pháp thu thp thông tin bng ngôn ng da trên tác ng v mt tâm lí xã hi trc tip (phng vn) hoc gián tip (ankét) gia ngi nghiên cu và ngi c hi. Do i tng iu tra là con ngi vi nhng sc thái tinh t v biu hin tâm lí nên khi lp k hoch thu thp thông tin, ngi nghiên cu cn lu tâm ti các iu kin có th gây nh hng ti cht lng thông tin, to c các tính n nh ca thông tin thu thp c. — Cn c vào hình thc t chc trng cu ý kin, ngi ta chia thành các cp trng cu ý kin nh sau: + Trng cu ý kin ming (phng vn) và trng cu ý kin vit (ankét); + Trng cu ý kin cá nhân và trng cu ý kin tp th (nhóm); + Trng cu ti ch (có mt) và trng cu vng mt; + Trng cu mt ln và trng cu nhiu ln; + Trng cu có la chn và trng cu toàn b; + Trng cu có chun hoá và trng cu t do. iu quan trng nht ca trng cu ý kin là vn t câu hi. Câu hi là công c trng cu, c sp xp theo mt trình t lôgic thu thp thông tin. Câu hi có dng nhm tìm hiu s kin, kim tra nhn thc, tìm hiu nhu cu, ng c ca các hành vi. Câu hi có th dùng kim tra ý kin ca nhau. Câu hi trng cu di dng vit c gi là ankét. Ankét là bn in b câu hi, thm chí c nhng câu tr li có liên quan theo nhng nguyên tc xác nh. Ankét có hai dng là dng óng và dng m. Ankét óng là loi ankét mà ngi tr li chn mt trong các phng án ã có sn ánh du. Ankét m là loi ankét mà ngi tr li có th t do a ra nhng ý kin theo nhn thc ca bn thân. — K thut thit k bng câu hi: 18 | MODULE THPT 4
13. + Các yu t cân nhc khi thit k mt bng hi: • Mc ích nghiên cu, vn nghiên cu, gi thuyt nghiên cu. • Các bin s, ch s và thông tin cn cung cp. • K hoch phân tích s liu (bng giá, test thng kê, phn mm s dng ). • Ngun lc hin có. • c im qun th nghiên cu (phân b, dân t c, vn hoá, ngôn ng ). + Kt cu ca bng hi: • Tiêu : ◊ Tên/ch nghiên cu; ◊ Tên, a ch ca c quan/t chc nghiên cu; ◊ S th t ca b câu hi, ngày phng vn, ngi phng vn. • Thông tin c bn v ngi c phng vn: Tên, a ch, tui, gii, dân t c, tôn giáo, trình hc vn, trình vn hoá, ngh nghip, hôn nhân (tu tng nghiên cu mà khai thác các thông tin này) • Thông tin v ni dung nghiên cu: ◊ Cn c vào các mc ích nghiên cu; ◊ T nhóm bin s lit kê các bin s c th; ◊ T các bin s c th ã c la chn xây dng câu hi nhm thu nhn c thông tin cho bin s ó. • Phn cui bng hi: ◊ Có th là nhng câu hi v nhân khu xã hi ca ngi tr li. ◊ Nu là b câu hi tr li thì quy nh thi gian thu li bng hi. ◊ Li cm n + Chú ý: • Sp xp trình t các câu hi theo ch /nhóm; • Nhng câu hi có tính nhy cm không nên t trc; • Trong b câu hi t tr li nên có hng dn. + Tiêu chun mt bng hi tt: PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 19
14. • Câu hi rõ ràng, c thù, d hiu, d tr li, d mã hoá (không nên dùng thut ng k thut sâu). • áp ng ni dung, ngn gn. • Không hi hai ý cùng câu. • Không nên gi ý hoc ng h cho mt khái nim tr li nào. • Tránh dùng t quá nhy cm. + Các loi câu hi: • Câu hi óng: ◊ nh ngha: Là loi câu hi cung cp sn nhng phng án ngi c phng vn la chn theo quan im, nhn thc ca mình. ◊ Phân loi: Loi chn mt tình hung và loi chn nhiu tình hung. ◊ Lu ý khi thit k câu hi óng: Cn a ra c ht các kh nng tr li có th. Các kh nng tr li không chng chéo nhau. ◊ u im và nhc im ca câu hi óng: u im Hn ch — D nh hng s liu phù hp — Ít phù hp cho phng vn i tng trình vi ni dung nghiên cu. hc vn thp. — D s dng và trin khai cho — Tr li thng b nh hng bi ý kin ngi nghiên cu. ch quan ca ngi nghiên cu. — Kt qu tr li ng nht, d mã — ôi khi i tng tr li không chính xác. hoá và phân tích. — C ngi phng vn và ngi tr li có — Tit kim mi ngun lc. th mt hng thú sau nhiu câu hi óng. • Câu hi m: ◊ nh ngha: là loi câu hi không a ra trc các kh nng tr li. Thng áp dng cho các câu hi: Nh th nào? Vì sao? Gm nhng cái gì? Vn gì? 20 | MODULE THPT 4
15. ◊ u im và nhc im ca câu hi m: u im Hn ch — Phù hp cho phng vn i tng có — Khó nh hng s liu phù hp vi trình hc vn thp. ni dung nghiên cu. — i tng tr li tng i chính xác. — Tr li không ng nht, khó mã hoá — Có th thu c nhiu thông tin. và phân tích, x lí s liu. — Tn kém ngun lc. — Khó s dng và trin khai cho ngi nghiên cu. • Các câu hi kt hp: ◊ nh ngha: Là loi câu hi a ra các phng án có sn ngi tr li t chn, ngoài ra còn có th a ra ý kin khác vào phng án ng. ◊ u im và nhc im ca câu hi kt hp: u im Hn ch — Có th thu thp thêm nhng thông — Ngi phng vn cn có kinh tin cha c bit n ca vn nghim và k nng nh hng tr nghiên cu. li úng vn . — Ngôn ng thc ca ngi tr li s có — Tn thi gian cho x lí, phân tích s liu. ích cho minh ho trong báo cáo. 1.3. Phương pháp thu thập thông tin bằng phỏng vấn — Khái nim phng vn: Là phng pháp mà ngi iu tra a ra nhng câu hi trc tip ngi c hi là cá nhân hoc nhóm tr li. Có th tin hành phng vn vi nhiu mc linh hot: mc cao (s dng bng hng dn bán nh hng) và mc thp (s dng bng hng dn vi b câu hi c nh trong mt chui câu hi chun). Phng vn mc cao: Là phng vn có nh hng trc mt s câu hi và nhiu câu hi mi s c phát trin nhm thu c thông tin y , nhiu chiu. — Phng vn thu nhn thông tin mang tính sâu sc: Ti sao? Nh th nào? Quan im? PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 21
16. — Linh hot v thi gian, trình t câu hi và ni dung. — Câu hi phng vn thng là câu hi m. — òi hi ngi phng vn am hiu ni dung v vn cn phng vn và có k nng. — Thng bt u vi nhng ngi cung cp thông tin chính. — Thng áp dng trong các iu tra hoc nghiên cu in hình. — Phng vn cá nhân: + i tng là nhng ngi am hiu sâu v lnh vc ó hoc nhng ngi có liên quan trc tip. + Mc ích thu nhn thông tin mang tính cá nhân. + Chn mu thng theo tiêu chí (có ch ích). + Có th phng vn nhiu i tng cùng mt ch có c thông tin sâu sc, tiêu biu. + u, nhc im ca phng pháp phng vn cá nhân: u im Hn ch — Thông tin có tính riêng t và ci m hn. — Có tính i din thp. — Có th s dng cho nghiên cu các ch — S có mt ca ngi phng vn mang tính t nh. có th nh hng ti ngi tr li. — Cho phép làm rõ các câu hi. — Khó x lí thông tin. — Khai thác c nhiu thông tin và phát — Khó xác nh mc tin cy ca hin thông tin mi. câu tr li. — T l áp ng cao hn b câu hi t in. — Phng vn nhóm: + Mc ích: nhn thông tin cp cng ng. + ng dng: Thu khi lng thông tin ln hn, kim tra chéo ti ch, cho phép phát hin mong mun ca cng ng. + Hn ch: Không phù hp vi các ch t nh, áp lc nhóm có th làm mt s ngi thay i ý kin hoc không tham gia. 22 | MODULE THPT 4
17. — Phng vn mc thp: (Phng vn nh hng, phng vn theo bng hi). + Các câu hi c in sn theo mt cu trúc nht nh. + Có hiu qu khi nhà nghiên cu tng i hiu bit v vn cn nghiên cu. + Hu ích khi phân tích thng kê c s liu áp ng yêu cu. u, nhc im phng pháp phng vn nhóm: u im Nhc im — Phù hp vi thu thp thông tin nh — Ít thy c thông tin sâu: vì sao, nh lng, tính i din cao. th nào. — Không phi n hin trng. — Thông tin hn ch trong phm vi câu — Thích hp vi c i tng không tr li. bit ch. — S có mt ca ngi phng vn có th — Cho phép làm rõ các câu hi. nh hng ti ngi tr li. — T l áp ng cao hn. — D x lí s liu. — c im ca mt cuc phng vn tt: + Trc khi phng vn, iu tra, cn xác nh rõ ch phng vn. + Hoàn chnh bng hi bán nh hng, chn i tng, a im phng vn phù hp (iu này có th nh hng ti kt qu nghiên cu). + Trong quá trình phng vn, cn to không khí thân mt, ci m, to ra s vui v, thích thú, c gng kim ch thái . + S dng các câu hi m, tránh câu hi óng (có/không), không gi ý mt cách ch quan, sng sng. + Kt hp quan sát trong quá trình phng vn. + Phân công ngi ghi chép (chú ý ghi chép câu tr li chính xác, nhng iu nghe thy, nhìn thy ch không phi ý kin ch quan ca ngi ghi). + Mi ngi cùng làm vic trong không khí tin tng, tham gia chia s kinh nghim, không có s ch trích hay tra xét các ý kin ca nhau. Tránh khuyên bo, ging gii, lên lp, phê phán hay hoài nghi. + Khi t câu hi: không phán x câu tr li úng — sai, mà c gng gn hi, không b sót. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 23
18. + Thm dò câu tr li: “S ra sao nu nh ”, “Còn gì khác na ”. + Nhng ngi tham gia có th hc hi ln nhau. + iu tra viên cn chú ý thi gian (t 60 — 120 phút) và m bo không lc . + Cui bui cn có kt lun/tóm tt nhng iu ã trao i. * Lu ý: — Nu iu tra viên t câu hi không nhun nhuyn thì có th không thu c thông tin hiu qu. — Ngi c hi là b ng và thng ch câu hi. Vì th nu iu tra viên thuc câu hi, hi mt cách trôi chy thì s thun li hn và có c quan h giao tip tt hn. — Nhng lu ý trong k thut thu thp thông tin: phng vn, tho lun nhóm: + Trc khi tin hành phng vn/tho lun nhóm: ● To c mt cuc i thoi (chào hi, giao tip, cm n i tng, trc và sau khi phng vn). ● Ch hi nhng câu hi liên quan n ch ã c xác nh trong bn hng dn. ● Ghi chép, ghi âm các câu hi thng nht theo bng hng dn. ● Lit kê các ý chính và tóm tt ni dung, làm rõ các thông tin không chính xác. + Trong khi phng vn/tho lun nhóm: ● Gii thiu ngn gn mc ích ca cuc phng vn cho ngi tr li hiu bit v phng thc s dng kt qu. ● Nhng thông tin cá nhân (t nh) liên quan n i tng nên ghi chép khéo, không i tng nhìn thy. ● Duy trì thái nhanh nhy, biu hin s quan tâm n câu tr li, luôn khuyn khích tr li. ● Nói rõ ràng vi tc va phi và sn sàng nhc li câu hi. ● Không hi nhng câu do nt, thách thc hoc quá tò mò. ● Theo dõi các tín hiu ngôn ng và phi ngôn ng. ● iu tra viên và th kí nên ghi chép nhng chi tit nh cn rút kinh nghim cho riêng mình. 24 | MODULE THPT 4
19. 2. Thiết kế các phương pháp thu thập thông tin * Phng pháp thu thp thông tin nh lng — Khái nim: Nghiên cu nh lng là nghiên cu nhm thu thp nhng s liu o lng kích thc, ln, s phân b hay s kt hp ca mt s yu t ca s vt hay hin tng xã hi. Nghiên cu nh lng tr li cho câu hi: Cái gì? âu? Bao nhiêu? Bng nào? Bao nhiêu ln? T l? Ví d: s lng phòng hc, phòng thí nghim, ca trng. — Phm vi áp dng nh lng: ng dng trong các nghiên cu mô t khi cn o s kin, o mc hành ng, ít quan tâm ti tìm hiu lí do, nguyên nhân mô t bn cht s vt hin tng. — Không nêu quan im ca ngi trong cuc o, ch quan sát bên ngoài. * Phng pháp thu thp thông tin nh tính — Khái nim: Nghiên cu nh tính là nghiên cu nhm thu thp thông tin xác nh, thm dò mt s yu t giúp ta hiu sâu v bn cht, nguyên nhân ca vn . Nghiên cu nh tính tr li câu hi: Ai, cái gì? Nh th nào? Ti sao? Làm th nào? Ví d: Mi quan h gia thy và trò trong quá trình dy hc. — Phm vi ng dng nghiên cu nh tính: + Khi cn tìm hiu nim tin, quan nim, nhn thc và hành vi ca cng ng v mt vn . + Khi cn tìm hiu nhng vn mi, nhy cm mà ngi nghiên cu còn hiu bit hn ch. + Khi xây dng tài liu giáo dc, tuyên truyn hay thit k các công c iu tra, mu câu hi. + Nghiên cu nh tính b sung và gii thích cho kt qu nghiên cu nh lng. + Phân bit thit k thu thp thông tin nh lng và thu thp thông tin nh tính. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 25
20. + Phân bit gia thông tin nh lng và thông tin nh tính. c tính nh lng nh tính Vn Hiu trc nhiu Hiu trc ít Mc ích Mô t Gii thích Mu Ln, i din Nh S liu chính Con s Câu, on vn Kt qu Khách quan Ch quan ng dng kt qu Rng Hp — Công c thu thp thông tin trong nghiên cu nh lng và nghiên cu nh tính. nh lng nh tính 1. Bng hi 1. Phng vn — Phng vn trc tip; — Phng vn bán cu trúc (phng vn sâu, — T in. nghiên cu trng hp); — Phng vn cu trúc (t do lit kê, gp nhóm, xp hng). 2. Công c o lng khác 2. Làm vic nhóm — Cân, thc, các máy móc; — Phng vn nhóm; — Bng kim (bng quan sát). — Tho lun nhóm; — V bn 3. Quan sát (có tham gia, không tham gia) — La chn thông tin nh lng hay nh tính cn phi cn c vào: + Mc ích thu thp thông tin; + i tng cha ng thông tin; + S hiu bit v i tng cha ng thông tin; + Ngun lc (thi gian, kinh phí, cán b, trình và kinh nghim). 26 | MODULE THPT 4
21. Thng thì trong mt nghiên cu có phi hp c thông tin nh lng và nh tính, song nu vn tp trung vào mô t thu thp s liu thì ó gi là thông tin nh lng. Các thu thp tp trung vào vic tìm hiu bn cht s vt, hin tng thì ó gi là thu thp thông tin nh tính. — Vic kt hp thu thp thông tin nh tính và thu thp thông tin nh lng din ra khi thu thp thông tin nh tính h tr nghiên cu nh lng bng cách thm dò, xác nh các ch . Hoạt động 3: Tìm hiểu cách xử lí các số liệu thành thông tin thứ cấp NHIỆM VỤ Nh có các phng pháp c th (quan sát, iu tra, tho lun, phng vn), chúng ta s thu c các thông tin c v mt nh lng và nh tính, song ó mi ch c coi là các d liu (thông tin) s cp. có c các thông tin có chun xác cao hn giúp chúng ta có c nhng nhn nh úng v i tng cn nghiên cu, các d liu cn c x lí bin thành các thông tin th cp. Thc hin công vic này, chúng ta cn hiu và nm vng các vn sau: 1) Trình bày c ý ngha và quy trình x lí s liu nh lng. 2) Phân tích c s liu nghiên cu vi các bin s nh tính và bin s nh lng. Bng s hiu bit ca bn thân và c các thông tin phn hi di ây, bn hãy hoàn thành hai câu hi trên. THÔNG TIN PHẢN HỒI 1. Quy trình xử lí số liệu định lượng 1.1. Khái niệm về xử lí số liệu — X lí s liu là quá trình chuyn dng thông tin thu thp c sang dng thích hp cho bo qun và phân tích s liu. — X lí s liu quan trng cho vic bo m cht lng và tính giá tr ca nghiên cu. — Cn có k hoch cht ch và quá trình x lí cn c thc hin trc, trong và sau khi thu thp s liu. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 27
22. 1.2. Quy trình xử lí số liệu định lượng * Hoàn chnh s liu: — Là quá trình kim tra, b sung cho hoàn chnh thông tin thu thp c theo nhng quy nh c t ra trc trong cng. — Kim tra tính y : Thông tin thu thp ã y cha? — Kim tra tính hp lí, lôgic: Thông tin thu thp có lôgic, hp lí không? — Kim tra tính rõ ràng: Thông tin thu thp ã rõ ràng cha? + Kim tra tính y : • m bo rng tt c các câu hi/thông tin phù hp vi i tng nghiên cu u c tr li/áp ng. • Tìm lí do nu có câu hi/thông tin trng: Do ngi phng vn/quan sát; Do ngi c phng vn/quan sát (b câu hi t tr li); Do khách quan (không tr li). + Kim tra tính lôgic: • m bo rng có s hp lí gia các câu tr li ca i tng iu tra. • Tìm lí do nu có on không lôgic: Do ngi phng vn/quan sát; Do ngi c phng vn/quan sát (b câu hi t tr li); Do cu trúc b câu hi. + Kim tra tính rõ ràng: • m bo rng các câu tr li ca i tng nghiên cu c ghi li mt cách rõ ràng (câu hi m, b câu hi t tr li). • Nu câu tr li quá khó c, ôi khi phi hu b c b câu hi nu không có iu kin phng vn. * Các cp kim tra s liu — iu tra viên; — Giám sát viên (ti thc a và ti ni qun lí s liu); 28 | MODULE THPT 4
23. — Ngi hoàn thin s liu; — Xác nh xem mi b câu hi ã sn sàng cho mã hoá cha; — Quyt nh hu b hay thu thp li nhng b câu hi không m bo. * Mt s chú ý khi hoàn chnh s liu: — Ngi hoàn chnh s liu cn nm rõ nhng hng dn v thu thp và mã hoá s liu. — Nhng ghi chú ca ngi hoàn thin s liu trên b câu hi cn c ghi bng bút khác màu mc vi ngi thu thp s liu. — Không thay i tr li ghi trên phiu nu không xác minh. — Nhng phiu b b phi có s thng nht gia ngi hoàn chnh s liu vi ngi thu thp s liu. — Nhng ngi hoàn chnh s liu cn c thông báo v các phn có liên quan chéo trong b câu hi. * Mã hoá s liu: — Mã hoá s liu c thc hin: + Trc khi thu thp s liu: mã hoá các câu tr li cho câu hi úng. + Sau khi thu thp s liu: câu hi m, câu hi m uôi. + Khi phân tích s liu: chuyn dng s liu (nh lng thành nh tính, gp câu tr li ). — Các loi mã: + Mã trng, thông tin thu thp c gi nguyên khi mã hoá: Ví d: S lng phòng hc (phòng); s lng hc sinh (ngi). + Mã khong: Thông tin thu thp c chia ra các khong khi mã hoá. Ví d: Thu nhp: 1. 1.000.000 + Mã lit kê: S dng cho câu hi có nhiu kh nng tr li có th cùng c chn, mi kh nng tr li c lit kê là có xut hin hay không. Ví d: Anh/ch cho bit nhng biu hin nào di ây cn có s quan tâm xây dng môi trng hc tp thân thin? PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 29
24. Mc STT Ni dung Rt Không Quan tâm quan tâm quan tâm 1 Phng pháp dy hc 2 C s vt cht phòng hc 3 Quan h giáo viên và hc sinh 4 Quan h hc sinh và giáo viên 5 Xây dng n np hc tp 6 ánh giá kt qu hc tp 7 Quan h nhóm, lp 8 Các ni dung khác + Mã kt hp/mô hình: S dng cho câu hi có nhiu kh nng tr li có th cùng c chn. Mi mã tng ng vi các kh nng tr li riêng bit hoc kt hp. Ví d: Anh/ch cho bit nhng ngun nc thng c s dng trong n ung ca thy, cô giáo và hc sinh trong trng: • Nc ging khi; • Nc máy; • Các ngun khác. Mã: Ngun nc n ung a. Nc ging b. Nc máy c. Ngun khác d. Nc ging + nc máy e. Nc máy + ngun khác f. Nc ging + ngun khác g. Nc máy + nc ging + ngun khác. 30 | MODULE THPT 4
25. — Mt s nguyên tc mã hoá: + Da vào mc ích ca câu hi nghiên cu. + Da trên k hoch phân tích s liu (d kin kt qu nghiên cu). + Mã hoá càng n gin càng tt. + Các mã phi bao hàm ht các tình hung xy ra và không chng chéo nhau. — Xây dng bng mã hoá s liu: Vì khi phân tích s liu, máy tính ch hin th con s và kí hiu mà ta ã mã hoá cho s liu nên khi nhp s liu vào máy tính cn có bn mã hoá bên cnh xem các con s hin th trên máy tính ng dng vi câu hi nào và con s ó biu th cái gì. Ví d v bng mã hoá: S kí t S câu hi Mã bin Mô t bin Mã hiu ca mã hiu 3 GT Gii tính 1 1 = nam 2 = n 14 TNBQ Thu nhp bình 1 1 = thp quân u ngi/ 2 = trung bình nm ca giáo viên 3 = cao — Nhp s liu: + Các s liu ch nên nhp sau khi ã c hoàn chnh và c mã hoá. + Mi phiu nhp nên có mã phiu (ID number) tin cho vic theo dõi, qun lí, phân tích s liu. + Tu theo mc ích phân tích s liu mà các thông tin có th c nhp vào ht hoc ch nhp nhng thông tin phc v cho phân tích s liu. Chú ý: cho quá trình mã hoá và nhp s liu vào máy tính c thun li, các b câu hi khi thit k nên c cân nhc xem khi mã hoá và vào s liu có gì khó khn không. Loi s liu nào phi phân tích theo cách phân tích nh lng, loi s liu nào phi phân tích theo cách nh tính. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 31
26. 2. Phân tích số liệu với các biến định tính Trong nghiên cu khoa hc giáo dc nói chung và môi trng giáo dc nói riêng, vic s dng toán hc tính toán các tham s liên quan n môi trng giáo dc, tìm ra quy lut vn ng ca tham s ó và cui cùng là x lí các t liu do kt qu ca các phng pháp thu thp thông tin ã c s dng là hoàn toàn cn thit. Do vy, s dng toán hc s làm tng tin cy ca các thông tin do các phng pháp mang li. Sau ây s là mt s vn có liên quan ti vic thu thp và x lí các s liu nh tính. — c im phân tích s liu nh tính. + Thu thp luôn i lin vi phân tích s liu. + Phân tích ngay sau khi thu thp. + Phân tích là chia nh, xp loi theo th t, cu trúc mi, a ra kt lun, tr li cho câu hi nghiên cu/mc tiêu nghiên cu. + Phân tích mt cách có h thng và sáng to, nhng không có quyn bóp méo hay ba t s liu. + Ngi phân tích tt nht là ngi thu thp s liu. + Ph thuc nhiu vào cm giác ch quan ca ngi nghiên cu. + Máy tính ch là ph. — Các bc x lí và phân tích s liu nh tính: + c k s liu. + Mô t mu nghiên cu. + X lí s liu. + Phân tích và rút ra các phát hin. + Trình bày s liu trong các bng s liu. + a ra kt lun và kim nh kt qu chng minh tính giá tr ca s liu: tìm kim các yu t và tính lôgic ca các s kin. + Vit báo cáo. — X lí s liu nh tính: 32 | MODULE THPT 4
27. X lí s liu nh tính cn c tin hành ngay t khi thu thp s liu ti thc a, c th là ngay sau cuc phng vn, tho lun nhóm hoc quan sát. Các bc x lí s liu nh tính bao gm: + Tóm tt ni dung phng vn, tho lun nhóm theo ch hoc câu hi/mc tiêu nghiên cu nhm gim bt s liu, giúp tr li câu hi nghiên cu/mc tiêu nghiên cu. + Ghi các vn ni bt, phát hin nhng im tt/không tt trong bng hng dn phng vn, nhm phát huy hoc b sung i vi s lng khác trong quá trình thu thp s liu nu ít s liu và vn nghiên cu n gin. + Sp xp các vn theo mã hoá bng các kí hiu tóm tt d nh khác nhau nu s tài liu ln to thành mt s không ln các tham s c trng có thông tin cô ng. Ví d: Kt qu iu tra theo phiu (anket) m i vi 10 cán b qun lí v s phù hp ca vic trang b ng phc cho hc sinh THPT theo các tiêu chí c quy ra chun (mã hoá) thành im s ng vi mi chun là 1. S liu thu c phn ánh qua bng (1). Cán b A B C D E G H I K L qun lí im s ng 4 5 6 4 8 9 7 5 7 5 ý vi chun T bng trên, ta cn x lí thu c thông tin khái quát v kt qu ng thun ca 10 cán b qun lí vi chun ca ng phc hc ng. • Lp bng s liu. Bng 1. 2 STT Cán b qun lí im X i im Xi 1 A 4 16 2 B 5 25 PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 33
28. 2 STT Cán b qun lí im X i im Xi 3 C 6 36 4 D 4 16 5 E 8 64 6 G 9 81 7 H 7 49 8 I 5 25 9 K 7 49 10 L 5 25 ∑ x2 = 386 ∑ ( xi ) = 60 ( i ) Bng 2: Tn s xut hin (s ln xut hin ca các im s) im (X i) 4(X 1) 5(X 2) 6(X 3) 7(X 4) 8(X 5) 9(X 6) S cán b 2 3 1 2 1 1 qun lí (x 1) S cán b qun lí (n ) (n ) (n ) (n ) (n ) (n ) tng 1 2 3 4 5 6 ng (x i) Ta có n là tn s ca x 1 (tc là im x 1 có 4 cán b qun lí và tn s n 1 là 2), có 2 cán b qun lí ng ý vi 4 chun ng phc. Tng s: n1 + n2 + + nk = n ây tng s i tng iu tra n = 10 T ó ta suy ra: 34 | MODULE THPT 4
29. Bng 3: S % cán b qun lí ng ý vi các chun tng ng vi s im 4 5 6 7 8 9 20% 30% 10% 20% 10% 10% Bng 4: S % cán b qun lí ng ý vi các chun c xp các loi im (4) t (im 5, 6) Tt (im 7, 8) Rt tt (im 9) 20% 40% 30% 10% • Lp th d quan sát, ta lp th. th là hình nh trc quan v các bng phân phi. 30 30 25 20 20 20 15 10 10 10 10 5 0 20 5 6 7 8 9 th minh ho bng 3 T các bng trên ta thy: a. Tn sut n1 Tn sut fi ca xi là: vi xi là im 4: n2 n1 = 2 cán b qun lí n = 10 cán b qun lí PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 35
30. C th là: n1 2 f1 = = = 20% n 10 n 3 f =2 = = 30% 2 n 10 tip tc phân tích sâu các s liu, ta thu gn li thành mt tham s c trng cho các bng: trung bình cng, phng sai. b. Trung bình cng Trung bình cng là tham s c trng cho s tp trung ca s liu. Vi ví d trên, ta có: Cách 1: 4+5+6+4+8+9+7+5+7+5 60 X= ==6 10 10 n ∑ X i Tng quát: X = i=1 n Cách 2: 4.2 + 5.3 + 6.1+ 7.2 + 8.1 + 9.1 X= =6 10 n ∑ ni X i Tng quát: X = i=1 n Bng 1 cho ta thy: Giá tr trung bình cng (6), tc là im s trung bình ca 10 cán b qun lí là 6, im cao nht là 9, im thp nht là 4 và im 5 có tn sut nhiu nht (3 cán b qun lí ng ý vi 5 tiêu chí v ng phc ca hc sinh THPT). c. Tính phng sai Phng sai (kí hiu là δ) là tham s o mc phân tán ca các s liu quanh giá tr trung bình cng. N 2 ∑ n x - x i() i 26 δ2 =i=1 = n 10 36 | MODULE THPT 4
31. d. Công thc tính lch chun: lch chun (kí hiu là p): N 2 ∑ ni() X i -X p =i=1 = 2,6 = ±1,6 n Nh vy, im có th chp nhn trong kt qu chung ca 10 cán b qun lí là 6 ± 1,6 phân tán quanh X t 4,4 n 7,6. e. Trung v (kí hiu là Me) Giá tr ca du hiu ng vi yu t tp hp nm ti trung im ca chui ã sp xp nu s yu t là l và bng trung bình cng ca giá tr ca 2 yu t th n/2 và n/2 + 1 nu s yu t là chn. Ví d: iu tra 10 trng THPT có s cây xanh che ph nh sau: Xp hng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 (trng) S cây xanh che 300 260 200 180 140 120 100 80 60 20 ph (cây) Trung v (Me) bng trung bình cng ca hai giá tr gia các chui s khi s hng là chn. ây, ng vi th t xp hng th t ca các trng th 5 và th 6 nên 140 + 120 trung v Me = = 130 2 g. H s tng quan: c s dng o mc liên thuc gia các du hiu cht lng mà giá tr c xp hng theo th t gim (hay tng) u ca cht lng ó. H s tng quan Spearman dùng so sánh hai dãy thng kê và có th xp nhng kt qu ca 2 dãy s theo th t tin hay lùi. Nu kí hiu h s tng quan là r thì ta có: i=1 2 δ ∑ d i r = 1− i-1 n() n− 1 Trong ó: di: Xi — xj là hiu gia các cp hng. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 37
32. n: là s hng c so sánh r: có th thay i trong gii hn t +1 khi hai chui c sp xp theo th t, n —1 khi hai chui sp xp theo th t ngc li. Trng hp không xp theo th t thì r = 0. Hoạt động 4: Xử lí và phân tích các số liệu định tính NHIỆM VỤ Các thông tin phn ánh nh tính i tng nghiên cu thng cha bc l ngay bn cht ca i tng, vì th cn có s u t x lí khá công phu, chi tit. Di ây chúng ta s xem xét làm sáng t vic x lí và phân tích s liu nh tính da trên các vn sau: 1) Trình bày phng pháp x lí s liu nh tính. 2) Thc hin x lí c b s liu nh tính do các phng pháp thu thp thông tin mang li. 3) Trình bày c kt qu x lí s liu nh tính do các phng pháp thu thp thông tin mang li. THÔNG TIN PHẢN HỒI 1. So sánh thu thập và xử lí số liệu trong nghiên cứu định lượng và nghiên cứu định tính 1.1. Thu thập số liệu trong nghiên cứu định lượng và định tính nh tính nh lng — Phng vn bán cu trúc/m. — Phng vn cu trúc/óng. — Câu hi c phát trin, sa cho phù — Câu hi chun b sn trc khi thu hp và thích ng khi thu thp s liu. thp s liu, c nh, có các phng án — Thi gian i thc a dài: to mi quan tr li, dn n có th sai s ng cnh: h thân mt, hn ch sai s ng cnh, ngi tr li hiu sai câu hi/không tr hoc sai s ng cnh c phân tích k li vn t nh/không nh, tr li cho trong báo cáo nghiên cu. qua chuyn. — Kt qu phân tích s liu: t ng, — Thi gian thc a ngn. trích dn, s , ma trn. — Kt qu phân tích s liu: con s, bng biu. 38 | MODULE THPT 4
33. * Khi thu thp s liu nh tính — Ngi nghiên cu không ch ghi li nhng gì mi ngi nói, mà phi mô t, ghi li bi cnh và tình trng phng vn, mi liên quan ca nhng ngi c phng vn vi nhng ngi xung quanh, cách h tr li. ây là phn quan trng th hin ng cnh nghiên cu. — Cn kt hp/so sánh iu mi ngi nói và iu h ngh và làm. — Bt u có nhn xét/phát hin/kt lun ca ngi nghiên cu. 1.2. Sơ đồ thu thập và phân tích số liệu trong hai loại thiết kế nghiên cứu Quá trình thu thp và phân tích s liu trong hai thit k nghiên cu có s khác bit nhau. Xem mô hình sau: Nghiên cu nh lng Nghiên cu nh tính Thit k nghiên cu, gi thuyt, Thông tin cn thu thp, công c thu thp s liu câu hi gi ý Thu thp s liu Phát trin câu hi Phân tích s liu Phân tích Thu thp s liu s liu Vit báo cáo Phân tích cui cùng, vit báo cáo — Các bc trong thu thp và phân tích s liu nh lng hoàn toàn c lp tách ri nhau. Còn trong thu thp và phân tích s liu nh tính là mt quá trình din ra ng thi, an xen ln nhau. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 39
34. — Do yu t mm do trong nghiên cu nh tính, trong quá trình thu thp thông tin ti thc a, ngi nghiên cu ng thi phi phát trin câu hi nghiên cu và bc u tng hp, ghi chép, phân tích s liu b sung cho câu hi, h thng hoá thông tin theo vn nghiên cu nhm tr li cho câu hi/mc tiêu nghiên cu. — Phân tích cui cùng và vit báo cáo ng thi cng phi kim tra li các kt lun trong quá trình thu thp thông tin. 1.3. Đặc điểm phân tích số liệu định tính — Thu thp luôn i lin vi phân tích s liu. — Phân tích ngay sau khi thu thp. — Phân tích là chia nh, xp li theo th t, cu trúc mi, a ra kt lun, tr li cho câu hi nghiên cu/mc tiêu nghiên cu. — Phân tích mt cách có h thng và sáng to, nhng không có quyn bóp méo, sáng to hay ba t s liu. — Ngi phân tích tt nht là ngi thu thp s liu. — Ph thuc nhiu vào ch quan ca ngi nghiên cu. — Máy tính ch là ph. 2. Các bước xử lí và phân tích số liệu định tính — c k s liu; — Mô t mu nghiên cu; — X lí s liu; — Phân tích và rút ra các phát hin; — Trình bày s liu trong các bng tng hp; — a ra kt lun và kim nh kt qu chng minh tính giá tr ca s liu: tìm kim các yu t nhiu và tính lôgic ca các s kin; — Vit báo cáo. 2.1. Chuẩn bị số liệu — Ghi câu hi và câu tr li theo th t cuc phng vn/tho lun ã thc hin. Ghi chép li c “thông tin li nói” và “thông tin ng cnh”. 40 | MODULE THPT 4
35. Thông tin li nói là nhng gì ngi tr li nói ra, thông tin ng cnh là thái ca ngi tr li, các yu t tác ng t bên ngoài (nu có). — Làm sch s liu: b bt các t à, — Lu dng TXT files nu x lí s liu bng chng trình máy tính. — t l phi rng. — c k s liu. 2.2. Mô tả mẫu nghiên cứu Mô t mu nghiên cu là nn tng quan trng trc khi phiên gii s liu nh tính, trong ó có vic mô t k i tng cung cp thông tin và bi cnh nghiên cu: h là ai, cái gì khin h có kh nng tr li cht lng, tính i din ca ngi tham gia tho lun nhóm, phng vn sâu, khung cnh quan sát Ví d: Ai là ngi tham gia phng vn sâu, tham gia tho lun nhóm? H i din cho nhng nhóm i tng nào? Nghiên cu ã tin hành phng vn sâu/tho lun nhóm trong hoàn cnh nào? Thái ca h khi tham gia tho lun nhóm và phng vn sâu? S lng các cuc phng vn sâu và tho lun nhóm? Nu c mu khá ln nên a v cách trình bày s liu nh lng: bng, th v tui, gii, ngh nghip ca ngi tham gia phng vn sâu và tho lun nhóm 2.3. Xử lí số liệu X lí s liu nh tính cn c tin hành ngay t khi thu thp s liu ti thc a, c th là ngay sau cuc phng vn, tho lun nhóm hoc quan sát. Các bc x lí s liu nh tính bao gm: — Tóm tt ni dung phng vn, tho lun nhóm theo ch hoc câu hi/ mc tiêu nghiên cu nhm gim bt s liu, giúp tr li cho câu hi nghiên cu/mc tiêu nghiên cu. — Ghi các vn ni bt, phát hin nhng im tt/không tt trong bng hng dn phng vn nhm phát huy hoc hi b sung i vi i tng khác trong quá trình thu thp s liu nu ít s liu và vn nghiên cu n gin. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 41
36. — Sp xp các vn theo mã hoá bng các kí hiu tóm tt d nh khác nhau nu s liu nhiu, vn nghiên cu phc tp. * Mã hoá s liu: Sau khi thu thp s liu ti thc a, hoàn chnh g bng, cn tin hành mã hoá s liu. Mã hoá s liu bng cách gán code theo chng trình máy tính hoc bng tay. Cách mã hoá nh sau: — c k tng câu, tng on s liu. — Tìm ni dung và bn cht ca on s liu. — Gán mt tên code cho mt ni dung/bn cht s liu. — Yêu cu tên code: ngn gn, d hiu, lôgic. — Có th i tên nu thy cn thit. — Lp danh sách code. * Tìm code: Phng pháp th công: ct các code ri nhau và xp các code ging nhau thành mt nhóm. Tuy nhiên, phng pháp th công này ch làm c khi s lng s liu ít và s gp khó khn khi mt on s liu c gán nhiu code. Máy tính có th giúp c vi phn mm OPENCODE. * Lp nhóm code: — T hàng trm code, gp thành 10 — 20 nhóm chính theo h thng các ch nghiên cu. — Nu x lí bng máy tính, trong máy tính ã có danh sách các code. * Tóm tt s liu: c tt c các thông tin thuc tng nhóm code trong tt c các bng phng vn sâu, tho lun nhóm. 2.4. Phân tích và rút ra các phát hiện — c tt c các thông tin ã c tóm tt. — Rút ra các phát hin cô ng cho tng nhóm nh i vi tng code. S dng ngôn ng ca ngi nghiên cu, là tin cho các kt lun. 42 | MODULE THPT 4
37. — Ghi chép li các ý tng, các câu hi cn thm dò k hn hoc kim tra li (mang tính sáng to và có nhng phát hin cn c kim chng). — Trình bày và tho lun v các kt qu phân tích theo nhóm nghiên cu i vi tng code, i vi câu hi nghiên cu hoc mc tiêu nghiên cu, mi tng quan gia các bin s. 2.5. Tóm tắt số liệu trong các bảng tổng hợp Tóm tt s liu trong các bng tng hp là bc khái quát hoá s liu, t ó cho phép các nhà nghiên cu d dàng a ra các kt lun tng hp cho mt vn nghiên cu. — Ma trn: Là mt loi bng cha các t hay câu, thay cho các con s. Là cách hay dùng nht trong phân tích s liu nh tính. Ví d: Trong tho lun nhóm v các yu t to nên môi trng thân thin trong hot ng dy hc trng THPT, các ý kin ca các hc viên nêu ra c sp xp theo các ch mã hoá và s liu c tóm tt theo bng ma trn sau: Các yu t to thành môi trng thân thin Nhóm i tng trong dy hc iu tra Quan h Phng pháp C s Nhn thc ng x dy và hc vt cht Cán b qun lí Thy (cô) giáo Hc sinh Cán b oàn TNCS H Chí Minh — S : Là hình v bao gm các ô hay các hình tròn biu th cho các bin s ni vi nhau nhm ch ra mi liên quan gia các bin s. Ví d: Vi các yu t v môi trng thân thin trong nhà trng, ta có th thit lp s nh sau: PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 43
38. Thy — Trò Nhà trng — Xã hi Hc sinh — Giáo viên — Các mi quan h Tp th hc sinh Tp th giáo viên N np, k cng S quan tâm ch o Môi trng trong hot ng ca các cp qun lí thân thin C s vt cht, cnh quan nhà trng Trong ví d trên, vic trình bày bng s dùng h tr cho vic tìm kim các tác ng c bn to dng môi trng thân thin cho nhà trng. — S din tin: Là mt loi s biu din trình t kt qu ca mt hành ng hay mt quyt nh nào ó. — Bng: Là mt loi s biu din trình t kt qu ca mt hành ng hay mt quyt nh nào ó. — Trích dn, tng thut hoc mô t mt trng hp c th bng ngôn ng ca ngi tr li. Mt phn quan trng trong vic phân tích và trình bày s liu ca nghiên cu nh tính là vic s dng mt on vn bn tng thut li mt vn hoc mt ch di dng mt on vn vit hoc mt cách khác hin nay rt hay c dùng trong phân tích và trình bày s liu nghiên cu nh tính là vit li mt trng hp c th, tóm tt phn minh ho nhng thái hoc hành vi thng gp hoc c bit nào ó ca ngi có liên quan n ch cn minh ho. 44 | MODULE THPT 4
39. 2.6. Rút ra kết luận và kiểm tra kết luận từ số liệu — Rút ra kt lun và kim tra kt lun t s liu càng sm càng tt ngay khi tóm tt s liu trên thc a và trong quá trình phân tích. Nu tin hành nghiên cu, phân theo nhóm nhng ngi nghiên cu, cn tho lun nhóm, kim tra s liu và rút ra kt lun cui cùng. — Các kt lun c rút ra theo mc tiêu hoc câu hi nghiên cu, hoc theo bin s. — Khi rút ra kt lun cn kim tra li các kt qu tìm c chng minh tính giá tr ca chúng. — Cách thc kim tra kt lun: + Kim tra tính i din ca s liu: Kim tra li quá trình chn mu phng vn sâu, tho lun nhóm xem có m bo tính i din không. + Kim tra các yu t nhiu do ng cnh: Kim tra và a ra các yu t ng cnh làm hn ch kt qu và báo cáo nghiên cu. + So sánh, i chiu các s liu t các ngun, công c thu thp s liu khác nhau. + Thu thp các ý kin phn hi (nu gi các kt lun này tr li cng ng). + Làm theo các nghiên cu b sung (nu cha rõ, cha khng nh c kt lun). 2.7. Viết báo cáo — Vit báo cáo theo khung ca báo cáo nghiên cu. — a kt qu phân tích s liu báo cáo. + Tng hp thông tin v mt s vn t: s , ma trn, bng tn sut. + Nhn mnh cho mi ý: trích dn. + Trình bày c các ý kin trái ngc: theo ý kin ca nhóm i tng c phng vn, tho lun nhóm khác nhau. — Dùng trng t ch tn sut tng i: hu ht, khá nhiu, thng xuyên, ôi khi, thnh thong, ít khi, him khi ghi kt qu. — Không nêu tên ngi cung cp thông tin. — Trình bày lng ghép hoc sau phn s liu nh lng. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 45
40. D. PHỤ LỤC I. CÂU HỎI ÔN TẬP VÀ VẬN DỤNG CHO CÁC HOẠT ĐỘNG Hoạt động 1: 1. Môi trng giáo dc bao gm các thành t c bn nào? Thit lp s v mi quan h gia các thành t ó. 2. Trong iu kin phát trin kinh t — xã hi, khoa hc k thut hin nay, ngoài các yu t truyn thng cu thành môi trng giáo dc, theo anh (ch), còn tn ti nhng yu t nào? Tác ng ca chúng ti môi trng ra sao? Hoạt động 2: 1. Trên c s nm vng bn cht ca tng phng pháp thu nhn thông tin (khái nim, chc nng, c im, k thut thc hin), anh (ch) hãy xây dng cng s dng mt phng pháp thu thp thông tin v mt thành t nào ó ca môi trng giáo dc ni anh (ch) ang công tác. 2. Anh (ch) hãy trình bày d kin ca mình khi tin hành thu thp thông tin nh lng (hoc nh tính) v mt vn nào ó ca môi trng giáo dc ti c s ni công tác. Hoạt động 3 và hoạt động 4: Da trên kt qu tin hành quan sát, hoc iu tra vi nhng d liu (thông tin s cp) v mt s vt hoc hin tng nào ó v môi trng giáo dc, anh (ch) hãy thc hin x lí các d liu ó (nh lng hoc nh tính) theo quy trình ã c cp trong bài ging có c nhng thông tin chính din và chun xác. II. VÍ DỤ VỀ SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRA NHẰM THU THẬP, XỬ LÍ, PHÂN TÍCH CÁC THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP 1. Mục tiêu điều tra Thu thp các thông tin phn ánh thc trng môi trng hc tp ca Trng THPT Hoà An — tnh Cao Bng t ó ánh giá thc trng, d báo hng phát trin và xut các bin pháp hoàn thin môi trng hin có ca nhà trng. 2. Đối tượng điều tra 80 giáo viên ca 4 trng THPT tnh Cao Bng. 46 | MODULE THPT 4
41. 3. Nhiệm vụ điều tra — Thu thp các thông tin v thc trng nhn thc ca cán b qun lí, giáo viên và hc sinh trng. — Thu thp các thông tin v nh hng ca phng pháp dy hc ca giáo viên n xây dng môi trng hc tp ca hc sinh. — Thu thp các thông tin v c s vt cht phc v cho vic hc tp ca hc sinh. — Thu thp các thông tin v quan h ng x ca giáo viên và hc sinh trong dy hc. 4. Nội dung và kĩ thuật thu nhận thông tin 4.1. Nội dung thông tin cần thu thập Nhn thc ca giáo viên v xây dng môi trng vn hoá s phm trong nhà trng. thy rõ mc nhn thc ca giáo viên v môi trng hc tp trong vic m bo cht lng dy hc, chúng ta thit lp mc t thp n cao v nh tính c lng hoá nh sau: Không nh hng: 1 im nh hng ít: 2 im nh hng va phi (trung bình): 3 im nh hng nhiu: 4 im nh hng rt nhiu: 5 im Các kt qu thu thp s c phn ánh trên bng sau: Bng 1: Nhn thc ca giáo viên v mc nh hng ca môi trng hc tp n vic bo m cht lng dy hc trng THPT. Mc nh hng S lng phiu tr li % Rt nhiu 24 30,0 Nhiu 46 57,5 Va phi (trung bình) 8 10,0 Ít 2 2,5 Không nh hng 0 0 PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 47
42. T kt qu nh lng thu c qua bng 1, chúng ta tin hành phân tích: a s giáo viên c iu tra u nhn thy nh hng ca môi trng hc tp i vi vic m bo cht lng dy hc (97,5% giáo viên ã ánh giá t mc trung bình tr lên), trong ó có ti 57,5% s giáo viên ã có nhn thc úng n, phù hp vi xu th phát trin hin ti ca nhà trng v nh hng to ln ca môi trng giáo dc n kt qu dy hc. 4.2. Nhận thức của giáo viên về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố cấu thành môi trường học tập đến chất lượng dạy học Các phiu hi c thit lp nh sau: Phiu (1): Theo ý kin ca thy (cô) giáo, nhng yu t nào sau ây nh hng n kt qu hc tp ca hc sinh? Thy (cô) hãy la chn các yu t c th mà bn thân ã xác nh ánh du “X” vào ô tng ng v mc c ghi trong bng di ây (bng 2). Bng 2. Các yu t ca môi trng nh hng n cht lng hc tp ca hc sinh Mc nh nh nh nh Không STT Các yu t hng hng hng hng nh rt nhiu nhiu va ít hng (5 im) (4 im) (3 im) (2 im) (1 im) Mi quan h gia 1 giáo viên và hc sinh Mi quan h gia 2 hc sinh và hc sinh Phng pháp ging dy ca giáo viên 3 c i mi theo hng thân thin, tích cc C s vt cht ca 4 nhà trng m bo và an toàn 48 | MODULE THPT 4
43. Mc nh nh nh nh Không STT Các yu t hng hng hng hng nh rt nhiu nhiu va ít hng (5 im) (4 im) (3 im) (2 im) (1 im) Qun lí lãnh o 5 có nng lc và thân thin vi giáo viên. Quan h gia nhà trng và cng 6 ng thng xuyên, gn bó. Kt qu iu tra trên 80 giáo viên c phn ánh qua bng 3. Bng 3. Mc nh hng ca các yu t trong môi trng hc tp n cht lng dy hc ∑ X giá tr STT Các yu t Th bc (tng im) trung bình Mi quan h gia giáo 1 330 4,12 1 viên và hc sinh Mi quan h gia hc 2 290 3,75 3 sinh và hc sinh Phng pháp ging dy ca giáo viên c 3 310 3,87 2 i mi theo hng thân thin, tích cc C s vt cht ca nhà 4 trng m bo và 260 3,25 5 an toàn PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 49
44. ∑ X giá tr STT Các yu t Th bc (tng im) trung bình Cán b qun lí có 5 nng lc và thân thin 267 3,33 4 vi giáo viên Quan h gia nhà 6 trng và cng ng 210 2,62 6 thng xuyên, gn bó Tng 3,49 Nhìn vào kt qu bng trên, ta thy (phân tích x lí s liu — nh tính): Giáo viên nhn thc v nhng yu t ca môi trng hc tp nh hng n cht lng dy hc mc trung bình X = 3,49 . Tuy nhiên, giáo viên nhn thc mc nh hng ca tng yu t là khác nhau, c th: + Giáo viên nhn thc v mc nh hng ca mi quan h thân thin gia giáo viên là hc sinh n cht lng dy hc là cao nht ( X = 4,12 ). Trong quá trình hc tp, hc sinh phi tip nhn h thng tri thc khoa hc mi m; hình thành nhng k nng vn dng kin thc gii quyt nhng tình hung c th, phát trin nhng phm cht nhân cách. Vì vy, hc sinh không ch cn n s hng dn tn tình ca giáo viên mà quan trng hn, giáo viên phi to ra mi quan h thân thin vi hc sinh, giúp các em t tin trong hc tp và có cm giác vui thích khi n trng. S d giáo viên nhn thc c mc nh hng ln ca mi quan h thân thin gia giáo viên và hc sinh n cht lng dy hc vì ây là mt vn tn ti hu ht trong các nhà trng. Trên thc t, không phi giáo viên nào cng có th to c mi quan h tt p vi hc sinh, nht là vi hc sinh min núi có rt nhiu khó khn trong giao tip và ngôn ng. Vì vy, nhiu giáo viên ã tht bi khi giao tip vi hc sinh trong quá trình dy hc, làm cho hc sinh cm thy giáo viên có khong cách vi mình và tr lên th ng trong hc tp. + Yu t ng v trí th hai nh hng ln n cht lng dy hc là phng pháp ging dy ca giáo viên c i mi theo hng tích cc 50 | MODULE THPT 4
45. ( X = 3,87 ). Mi phng pháp dy hc u mang li nhng nh hng nht nh n kt qu hc tp ca hc sinh và có kh nng hình thành nhng k nng sng và nhng phm cht cn thit cho hc sinh. Nhng mt thc t, rt nhiu giáo viên cha mnh dn s dng và cha bit cách vn dng các phng pháp dy hc mi và cm thy khó khn khi i mi phng pháp dy hc. + Yu t ng v trí tip theo c giáo viên nhn thc là nh hng ln n cht lng dy hc là mi quan h thân thin gia hc sinh và hc sinh ( X = 3,75 ). Mi quan h gia hc sinh và hc sinh trong quá trình dy hc c th hin trong quá trình cùng gii quyt các nhim v hc tp. Mi quan h ó din ra theo hng hp tác, bình ng, cùng chia s và giúp ln nhau là yêu cu ca xây dng môi trng hc tp. + Yu t ng v trí cui cùng là quan h gia nhà trng và cng ng ( X = 2,62 ). S phi hp gia nhà trng vi cng ng là mt yêu cu ca xây dng môi trng hc tp có nh hng n cht lng dy hc nhng c giáo viên nhn thc mc trung bình. Giáo viên ánh giá nh vy là vì trong thc t dy hc, mi quan h gia nhà trng và cng ng thng biu hin không rõ nét trong hot ng dy hc. Có th nói, các yu t ca môi trng hc tp có nh hng ln n cht lng dy hc trng nên cn c quan tâm úng mc. Phiu (2): Trong quá trình dy hc, thy (cô) giáo ã s dng, vn dng phi hp các phng pháp nào sau ây? Nu ng ý vi các mc nào ng vi mi phng pháp ã c lit kê, xin thy (cô) ánh du “X” vào ô tng ng. Bng 4. Mc Rt STT Các phng pháp Thng Rt Cha thng ôi khi xuyên ít khi bao gi xuyên 1 Nêu vn 2 Trc quan a phng tin PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 51
46. Mc Rt STT Các phng pháp Thng Rt Cha thng ôi khi xuyên ít khi bao gi xuyên 3 Trc quan 4 Tho lun nhóm 5 Thuyt trình (ging gii, ging thut) 6 Dy hc tình hung 7 Dy hc d án 8 T chc trò chi 9 óng vai 10 Ôn tp, tp luyn 11 Các phng pháp dy hc khác Mã hoá mc : Rt thng xuyên: 5 im Thng xuyên: 4 im ôi khi: 3 im Cha bao gi: 1 im Quy c: 1 — 1,59 im: Rt th ng 1,6 — 2,49 im: Th ng 2,50 — 3,49 im: Trung bình 3,50 — 4,49 im: Tích cc 4,50 — 5,00 im: Rt tích cc 52 | MODULE THPT 4
47. Bng 5: Biu hin ca giáo viên trong vic vn dng phi hp các phng pháp dy hc STT Mc S lng % 1 Rt th ng 0 0 2 Th ng 8 10 3 Trung bình 50 62,5 4 Tích cc 22 27,5 5 Rt tích cc 0 0 Nhìn vào bng kt qu, ta thy: Giáo viên vn dng phi hp các phng pháp dy hc mc trung bình (62,5% giáo viên vn dng phi hp các phng pháp dy hc mc trung bình). S d giáo viên có nhn thc cao v tm quan trng ca vic i mi phng pháp dy hc nhng thc t s vn dng phi hp các phng pháp ch t mc trung bình là vì: bn thân giáo viên hn ch v nng lc và trình , tâm lí ngi thay i là biu hin chung ca nhiu giáo viên, Do ó, giáo viên cha thc s có biu hin tích cc vn dng phi hp các phng pháp dy hc trong quá trình ging dy nhm to ra mt không khí hc tp sôi ni cho hc sinh. Giáo viên Nông Th Ph. tâm s vi chúng tôi: “Tôi bit là giáo viên cn phi luôn i mi và nâng cao trình . Nhng bn thân tôi cm thy rt ngi nu phi thay i vì chúng tôi ã quen vi các phng pháp c”. ây là ý kin ca nhiu giáo viên khác và cng là hn ch rt ln trong xây dng môi trng hc tp thân thin cho hc sinh THPT. tìm hiu rõ hn v nh hng ca phng pháp dy hc n xây dng môi trng hc tp thân thin, chúng ta hãy xem xét mc vn dng các phng pháp dy hc trong tng phng pháp c th. Phiu (3): Thc trng vn dng các phng pháp dy hc ca giáo viên trng THPT. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 53
48. Bng 6. Thc trng vn dng các phng pháp dy hc ca giáo viên trng THPT huyn Hoà An X Giá tr STT Các phng pháp Σ Th bc trung bình 1 Trc quan 280 3,50 3 2 Tho lun nhóm 305 3,81 2 3 Thuyt trình (ging gii, 350 4,37 1 ging thut) 4 Dy hc tình hung 161 2,01 8 5 Dy hc d án 94 1,17 9 6 T chc trò chi 240 3,00 5 7 óng vai 200 2,50 7 8 Ôn tp, ôn luyn 258 3,10 4 9 Nêu vn 226 2,80 6 Tng 2,91 Nhìn vào kt qu bng 6 ta thy: — Giáo viên s dng các phng pháp dy hc nh hng n môi trng hc tp mc trung bình ( X = 2,91 ). Tuy nhiên mc ó th hin tng phng pháp là khác nhau. — Giáo viên s dng phng pháp thuyt trình là tích cc nht trong các gi lên lp ( X = 4,37 ). iu này là d hiu vì ây là phng pháp dy hc cn thit và c bn nht trong các gi hc tt c các cp hc. Chúng tôi tin hành d gi trong 10 tit và kt qu cho thy, giáo viên u s dng phng pháp thuyt trình mt cách thng xuyên trong các gi hc. Tuy nhiên, các môn hc khác nhau thì mc s dng phng pháp thuyt trình là khác nhau. Phng pháp dy hc này ch thc s phát huy hiu qu khi nó c vn dng phi hp vi các phng pháp khác. 54 | MODULE THPT 4
49. — Phng pháp tip theo c giáo viên s dng tích cc là phng pháp tho lun nhóm ( X = 3,81 ). Mc dù ây là phng pháp dy hc khá mi nhng ã c giáo viên quan tâm s dng tích cc trong các gi hc. Tuy nhiên, nó ch phát huy hiu qu khi nó c hc sinh hng ng tích cc. — ng v trí th ba là phng pháp dy hc trc quan ( X = 3,50 ). ây là phng pháp phù hp vi c im hc sinh min núi, có kh nng kích thích hng thú hc tp ca hc sinh. Trên thc t, giáo viên tích cc vn dng phng pháp dy hc trc quan trong các gi hc nhng nh hng ca nó n môi trng hc tp thân thin cha cao. — Phng pháp dy hc giáo viên s dng th ng nht là phng pháp dy hc d án ( X =1,17 ); phng pháp dy hc tình hung ( X = 2,01 ). S d nh vy vì ây là nhng phng pháp mi c bit n trong các nhà trng nc ta. Giáo viên mt huyn min núi th ng trong vic s dng các phng pháp này là iu d hiu. Nh vy, giáo viên ã bit s dng các phng pháp dy hc to nh hng n môi trng hc tp thân thin nhng cha tích cc vn dng phi hp các phng pháp dy hc khác nhau trong quá trình dy hc. Các phng pháp dy hc có li th trong vic to mi quan h hp tác gia giáo viên và hc sinh, gia hc sinh vi hc sinh và phát huy tính tích cc ch ng ca hc sinh nh phng pháp dy hc d án, dy hc tình hung, dy hc nêu vn ít c giáo viên s dng. Phiu (4): Trong dy hc, thy (cô) giáo ã s dng nhng bin pháp nào c lit kê di ây gi hc tr nên hp dn và sôi ng? Nu ng ý vi bin pháp và mc s dng tng ng vi bin pháp ó, xin thy (cô) giáo ánh du “X” vào ô tng ng. Lp phiu iu tra (bng 7). Bng 7: Phiu iu tra Mc STT Các bin pháp Không Cha Thng xuyên thng xuyên s dng Tng cng t chc 1 hot ng, thu hút hc sinh tham gia. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 55
50. Mc STT Các bin pháp Không Cha Thng xuyên thng xuyên s dng Hng dn hc sinh k nng hp tác, 2 giúp ln nhau trong hc tp. S dng thi ua 3 lành mnh và thách thc gia các t. Ging gii mt cách 4 say mê và nhit tình. To iu kin 5 hc sinh t ánh giá và ánh giá ln nhau. Nhng câu hi u tiên nêu tht n 6 gin to t tin cho hc sinh. Lp bng thu nhn thông tin nh lng theo các bin nh tính (bin pháp). Bng 8. Nhng bin pháp giáo viên s dng trong các gi hc nâng cao nh hng ca phng pháp dy hc n môi trng hc tp thân thin Mc Không Cha Thng STT Các bin pháp thng thc xuyên xuyên hin SL % SL % SL % Hng dn hc sinh k nng hp tác, 1 47 58,7 33 41,3 0 0 giúp ln nhau trong hc tp. 56 | MODULE THPT 4
51. Mc Không Cha Thng STT Các bin pháp thng thc xuyên xuyên hin SL % SL % SL % S dng thi ua lành mnh và thách 2 19 23,7 61 76,3 0 0 thc gia các t. 3 Ging bài mt cách say mê và nhit tình. 58 72,5 22 27,5 0 0 To iu kin hc sinh t ánh giá 4 17 21,3 63 78,7 0 0 và ánh giá ln nhau. Nêu vn tht n gin khi bt u 5 27 33,7 45 56,3 8 10 gi hc to t tin cho hc sinh. Tng cng t chc hot ng, thu 6 24 30,0 50 62,5 6 7,5 hút hc sinh tham gia. Nhìn vào kt qu bng 8, ta thy: — Giáo viên cha thng xuyên s dng các bin pháp to ra môi trng hc tp thân thin. Tuy nhiên giáo viên s dng các bin pháp trên mc khác nhau, c th: + Giáo viên s dng bin pháp ging bài mt cách say mê và nhit tình là thng xuyên nht (72,5%). + Bin pháp tip theo c giáo viên s dng thng xuyên là hng dn hc sinh k nng hp tác, giúp ln nhau trong hc tp (58,7%). ây là bin pháp l ra phi c giáo viên khai thác mt cách trit . — Còn có 10% giáo viên cha thc hin bin pháp t vn n gin khi bt u gi hc to t tin cho hc sinh; 7,5% giáo viên cha thc hin bin pháp tng cng t chc hot ng hc tp thu hút hc sinh tham gia. iu này th hin, nhiu giáo viên cha thc s quan tâm n vic t câu hi và t chc các hot ng ci thin môi trng hc tp cho hc sinh nhm phát huy tính tích cc ca hc sinh. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 57
52. — Bin pháp c giáo viên s dng nhng cha thng xuyên là: to iu kin cho hc sinh t ánh giá và ánh giá ln nhau (78,7%); s dng thi ua lành mnh và thách thc gia các t (76,3%); tng cng t chc hot ng thu hút hc sinh tham gia (62,5%). Phiu (5): Trong quá trình dy hc, thy (cô) giáo ã biu hin nhng thái nào trong quan h vi hc sinh c lit kê bng 9 di ây? Nu ng ý vi mc biu hin nào tng ng vi thái gia giáo viên và hc sinh trong gi hc, xin thy (cô) giáo hãy ánh du “X” vào ô tng ng (bng 9). Bng 9. Nhng thái giáo viên s dng trong quan h vi hc sinh Mc Rt STT Thái Thng Thnh Rt Cha thng xuyên thong ít khi bao gi xuyên Khuyn khích hc sinh bày t nhu 1 cu, nguyn vng hc tp Phê bình nh nhàng và yêu cu hc sinh phi c gng 2 hn khi các em không hc hoc không thuc bài Khuyn khích hc sinh chia s kinh 3 nghim hc tp vi bn Khuyn khích hc sinh giúp các bn 4 khác khi ã làm xong bài tp ca nhóm mình 58 | MODULE THPT 4
53. Mc Rt STT Thái Thng Thnh Rt Cha thng xuyên thong ít khi bao gi xuyên S dng ngôn ng (ánh mt, c ch, 5 ci, gt u ) ng viên hc sinh T ra hài lòng khi 6 hc sinh thành công trong hc tp Nhit tình hng 7 dn và gii áp thc mc ca hc sinh Nhn xét và ánh giá kt qu hc tp 8 c cân nhc k lng m bo cân bng Luôn to s gn 9 gi, thân mt vi hc sinh Thang im: Rt thng xuyên: 5 Thng xuyên : 4 Thnh thong: 3 Rt ít khi: 2 Cha bao gi: 1 Quy c: 1 — 1,59: Rt không thân thin PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 59
54. 1,60 — 2,49: Không thân thin 2,50 — 4,49: Bình thng 4,50 — 5,00: Rt thân thin Bng 10. Mc thân thin ca giáo viên vi hc sinh trong các gi hc STT Mc S lng % 1 Rt không thân thin 1 1,2 2 Không thân thin 1 1,2 3 Trung bình 74 90,3 4 Thân thin 5 6,1 5 Rt thân thin 1 1,2 Nhìn vào kt qu bng 10, ta thy: Thái ng x ca giáo viên i vi hc sinh trong các gi hc trên lp ch t mc trung bình (90,3%). Kt qu này th hin, trong quá trình dy hc trên lp, giáo viên cha to c mi quan h thân thin vi hc sinh. tìm hiu rõ hn v thái ca giáo viên i vi hc sinh trong các gi hc trên lp, chúng tôi xem xét nhng biu hin thái c th ca giáo viên bng sau (bng 11). Bng 11. Thái ca giáo viên i vi hc sinh trong các gi hc trên lp X Giá tr STT Thái Σ Th bc trung bình Khuyn khích hc sinh bày t 1 236 2,95 5 nhu cu, nguyn vng hc tp Phê bình nh nhàng và yêu cu hc sinh phi c gng hn khi 2 243 3,03 4 các em không hc hoc không thuc bài Khuyn khích hc sinh chia s 3 182 2,27 8 kinh nghim hc tp vi bn 60 | MODULE THPT 4
55. X Giá tr STT Thái Σ Th bc trung bình Khuyn khích hc sinh giúp các 4 bn khác khi ã làm xong bài 286 2,23 9 tp ca nhóm mình S dng ngôn ng (ánh mt, c 5 ch, ci, gt u ) ng 262 3,27 3 viên hc sinh T ra hài lòng khi hc sinh 6 285 3,56 2 thành công trong hc tp Nhit tình hng dn và gii 7 262 3,72 1 áp thc mc ca hc sinh Nhn xét và ánh giá kt qu 8 hc tp c cân nhc k lng 223 2,78 6 m bo s công bng Luôn to s gn gi, thân mt 9 196 2,45 7 vi hc sinh Tng 2,92 Nhìn vào bng kt qu 11, ta thy: Thái thân thin ca giáo viên vi hc sinh trong các gi lên lp th hin mc trung bình thp ( X = 2,92% ). Tuy nhiên, mc thân thin ca giáo viên vi hc sinh biu hin khác nhau tng thái khác nhau. — Giáo viên t thái thân thin khi nhit tình hng dn và gii áp thc mc ca hc sinh ( X =3,72 ) và t ra hài lòng khi hc sinh thành công trong hc tp ( X =3,56 ). Giáo viên t ra thân thin vi thái nh vy là vì: vai trò ca ngi giáo viên là t chc, lãnh o, iu khin hot ng hc tp ca hc sinh. Chính vì vy, nhim v ca ngi giáo viên là phi chú trng hng dn và gii áp mi thc mc ca hc sinh trong các gi lên lp và khuyn khích hc sinh t c nhng thành công trong hc tp. Nhng iu ó ã thúc y giáo viên t thái thân thin khi hng dn, gii áp thc mc ca hc sinh và khi hc sinh thành công trong hc tp. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT THU THẬP, XỬ LÍ THÔNG TIN VỀ MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG | 61
56. — Giáo viên có thái bình thng khi s dng ngôn ng, ánh mt, c ch, hành ng ng viên hc sinh ( X =3,27 ). ây là nhng phng tin giao tip có ý ngha quan trng to ra mi quan h thân thin gia giáo viên và hc sinh. Nhng nó ch c giáo viên th hin mc bình thng. — Giáo viên cha to ra c s gn gi, thân thit vi hc sinh trong gi hc ( X =2,45 ); cha tích cc khuyn khích hc sinh giúp các bn khác khi ã làm xong bài tp ca mình ( X =2,23 ) và cha tích cc khuyn khích hc sinh chia s kinh nghim hc tp vi bn ( X = 2,27 ). iu này chng t, giáo viên cha t ra thân thin i vi hc sinh trong các gi hc trên lp. E. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Nguyn Bình (2007), Lí thuyt thông tin, NXB Bu in. 2. Nguyn Vn H (2001), Phng pháp nghiên cu khoa hc giáo dc, Giáo trình ging dy cao hc thc s Qun lí giáo dc, HSP — HTN. 3. V Cao àm (2001), Phng pháp nghiên cu khoa hc giáo dc, NXB Khoa hc và K thut, Hà Ni. 4. Nguyn Vn Hng (2005), Nghiên cu s tác ng ca dy hc tho lun nhóm n s thay i phong cách hc tp ca sinh viên HSP — HTN. 5. Lu Xuân Mi (2005), Phng pháp lun nghiên cu khoa hc, NXB i hc S phm, Hà Ni. 6. Trn c Minh (2005), Xây dng môi trng s phm trong trng Cao ng S phm — Nhn thc và hành ng thc tin, Tp chí Giáo dc s 116. 7. ng Thành Hng (2005), H thng k nng hc tp hin i, Tp chí Giáo dc s 2. 8. Phm Vit Vng (2001), Phng pháp nghiên cu khoa hc giáo dc, NXB Giáo dc, Hà Ni. 9. Trn Thanh Phng (1997), Nhng t phá ca công ngh thông tin (Trong tài liu: Khoa hc và công ngh thông tin trong th gii ng i, Vin Thông tin xã hi.) 62 | MODULE THPT 4