Module tiểu học 35: Giáo viên chủ nhiệm trong các hoạt động ở trường tiểu học - Hà Nhật Thăng

Nội dung text: Module tiểu học 35: Giáo viên chủ nhiệm trong các hoạt động ở trường tiểu học - Hà Nhật Thăng

1. H NHT THNG Module TH 35 GI¸O VI£N CHñ NHIÖM TRONG C¸C HO¹T §éNG ë TR¦êNG TIÓU HäC GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC | 53
2. A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Mi hot ng trng tiu hc (bán trú) ca GVCN rt a dng, phong phú. Hc xong module này, ngoài nhng hiu bit chung v nhim v ca GVCN, hc viên hiu sâu sc hn nhng c trng và yêu cu ca GVCN tiu hc loi trng bán trú ngày. Phân tích c nhng hot ng qun lí ca GVCN trong và ngoài nhà trng nhm thc hin giáo dc toàn din i vi HS tiu hc. B. MỤC TIÊU 1. MỤC TIÊU CHUNG – Hc, nghiên cu xong module, GV nói chung và GVCN nói riêng hiu c nhng nhim v chung ca công tác ch nhim lp trong và ngoài nhà trng tiu hc và nhng hot ng c th mi ngày trng. trng bán trú, GVCN có trách nhim qun lí, theo dõi tt c mi hot ng ca HS trng . GVCN cn có kh nng lng trc nhng tình hung có th xy ra i vi HS trng bán trú. — Hiu trng bán trú là mt c hi GVCN có iu kin thc hin các nhim v, các chc nng ca GVCN tiu hc. 2. MỤC TIÊU CỤ THỂ 1. Về kiến thức — Hiu c nhng công vic GVCN tiu hc bao gm nhng hot ng chính nh: ging dy, qun lí vic giáo dc toàn din (nuôi, dy, phát hin, bi dng o c, nng khiu, chm sóc sc kho, nhng bin i v tâm sinh lí ca HS); hng dn HS rèn luyn phát trin, xúc cm, thói quen. GVCN cn bit phi hp vi ng nghip, cha m HS và oàn th xã hi thc hin mc tiêu, ni dung giáo dc tiu hc. — T lí gii s cn thit phi thc hin nhng ni dung hot ng ó. 2. Về kĩ năng — Có k nng dy hc, giáo dc, giao tip, phi hp, qun lí, t chc hot ng giáo dc thc hin nhim v, chc nng ca ngi GVCN. — Có k nng t hoàn thin nhân cách, nht là k nng tip cn vi nhng thông tin mi v giáo dc tiu hc. — Có k nng làm vic có k hoch. 54 | MODULE TH 35
3. 3. Về thái độ — Có nhn thc úng v vai trò, v trí ca GVCN; có trách nhim cao, không ngi khó khn, làm vic sáng to, am mê vi ngh. — Thng yêu HS, thân ái vi ng nghip và ph huynh HS. Khiêm tn hc hi, t hoàn thin. C. NỘI DUNG 1. Nội dung của module 1. Nhn thc y tm quan trng ca GVCN tiu hc và nhng hot ng ch yu ca GVCN trng. 2. Phân tích nhng nhim v c trng ca GVCN trong giai on hin nay. 3. Phân tích nhng yêu cu i vi GVCN tiu hc. 4. Có k nng thit k mt s hot ng giáo dc trong và ngoài nhà trng. 2. Yêu cầu học tập hc tp tt module, òi hi hc viên cn thc hin mt s yêu cu sau ây: — V thái hc tp: Phi c gng n lc, khiêm tn cu th, tránh t tng ch quan, ch ng suy ngh, mnh dn trau di, chia s vi ng nghip. — V phng pháp hc tp: + Ly t hc, t nghiên cu là chính. + Tham kho thêm tài liu. + Liên h vi thc t, nhng mâu thun, nhng vn cp thit và tìm ra cách thc gii quyt. + Su tm nhng t liu phc v cho các hot ng giáo dc. — V ni dung hc tp: + Hiu và phân tích c tm quan trng, vai trò ca GV tiu hc loi hình trng bán trú ngày tiu hc. + Xác nh c nhng ni dung hot ng giáo dc trong và ngoài nhà trng ca mt GVCN. Thy rõ nhng im mi ca GVCN trng bán trú trong giai on hin nay. + Có k nng thit k các hot ng. GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC | 55
4. Hoạt động 1. Tìm hiểu ý nghĩa, tầm quan trọng của giáo viên chủ nhiệm ở tiểu học và những hoạt động của giáo viên chủ nhiệm ở tiểu học 1. MỤC TIÊU HOẠT ĐỘNG 1 Hc xong, hc viên hiu tm quan trng ca GVCN trong giai on hin nay, lí gii c ti sao quan trng, c bit i vi giáo dc tiu hc, loi trng bán trú ngày. 2. THÔNG TIN CƠ BẢN Công tác ch nhim lp trng tiu hc trong giai on hin nay rt quan trng, vì các lí do sau ây: Mt là xut phát t v trí ca GVCN trng ph thông. — Công tác ch nhim lp ra i cách ây my trm nm, sau khi xut hin h thng t chc nhà trng theo lí lun ca Cômenxki và tn ti cho n ngày nay. Vì trng ông HS, cn chia nh thành lp; qun lí HS mi lp là GVCN. Trc ây, chc nng c bn nht ca GVCN là i din ca Hiu trng qun lí hot ng hc tp, sinh hot ca mt lp hc trong nhà trng. Vì vy, GVCN c coi nh “ mt Hiu trng nh” ,"Hiu trng không có du ”. Nhim v ch yu ca GVCN là qun lí s s HS, qun lí gi hc trên lp, truyn t nhng mnh lnh ca Hiu trng và yêu cu HS thc hin. GVCN có trách nhim ánh giá kt qu hc tp và hnh kim ca HS cn c vào kt qu thc hin nhng yêu cu, ni quy ca trng. — Hin nay, do nhng yêu cu mi ca giáo dc mà vai trò, v trí ca GVCN có nhng thay i rt ln và rt quan trng. + GVCN ngày nay là ngi qun lí HS c ngày hc và hot ng trng; + GVCN phi là ngi c vn, nh hng cho các bc cha m thc hin mc tiêu giáo dc toàn din; + GVCN phi là ngi t chc phi hp vi các lc lng xã hi ngoài nhà trng, xây dng môi trng thân thin, lành mnh nhm phát huy ti a tim nng ca xã hi, tn dng ti a mt tích cc và hn ch ti a nh hng tiêu cc n vi HS; + GVCN phi là ngi phát hin, t chc bi dng nng khiu cho tr em. Xut phát t chin lc nâng cao dân trí, ào to, bi dng nhân tài cho các lnh vc sn xut và hot ng xã hi Vic phát hin nng khiu 56 | MODULE TH 35
5. tr em là mt òi hi va mi va khá phc tp i vi GVCN tiu hc nói riêng và ph thông nói chung. Phát hin úng nng khiu, s thích ca HS s góp phn rt ln vào chin lc ào to nhân tài, hng nghip, s góp phn không nh vào vic nâng cao hiu qu cht lng khai thác tài nguyên con ngi; + GVCN phi là ngi có trách nhim ánh giá toàn din cht lng giáo dc HS. Trc i mi giáo dc, ánh giá giáo dc ph thông ch yu cn c vào kt qu hc vn hoá và s chuyên cn trong hc tp. Ngày nay phi cn c vào mc tiêu giáo dc các cp hc, GVCN cn có nhn nh, ánh giá tng HS trên các lnh vc hot ng nhn thc, xúc cm, tình cm, thái ca các em i vi hin tng t nhiên và xã hi, ánh giá HS v các k nng, hành vi, s phát trin nng lc sáng to, thích ng, giao tip ng x Th hai, do mc tiêu giáo dc thi công nghip hoá, hin i hoá có nhng thay i, giáo dc con ngi phát trin toàn din tr thành yêu cu khách quan, là òi hi ca s phát trin kinh t — xã hi ca nn vn minh hu công nghip. + Mc tiêu chung: Yêu cu ca xã hi cn ào to nhng th h lao ng thông minh, nng ng, sáng to, bit kt hp gia lao ng chân tay và lao ng trí óc, gia lí lun vi thc tin; có kin thc sâu rng và có nng lc gii quyt nhng thách thc ca thi i; có xúc cm, tình cm, nim tin sâu sc; có li sng lành mnh, phát trin toàn din tim nng v mi mt; có bn lnh chính tr vng vàng trong mi tình hung; có sc khe th cht và sc khe tinh thn. + Vì sao phi phát trin con ngi toàn din? thc hin mc tiêu giáo dc tng quát ó, t cui th k XX, các nhà nghiên cu khoa hc và qun lí ã nhn thc sâu sc nhng thách thc, nhng mâu thun khôn lng: ó là s gia tng dân s, môi trng b tàn phá làm Trái t nóng lên, thiên tai, bão, ng t, sóng thn xy ra thng xuyên; tài nguyên thiên nhiên b cn kit; nhng vn xã hi (s phát trin kinh t - xã hi không bn vng, bnh tt, t nn xã hi, mâu thun giàu nghèo, sc tc, h t tng ). Trc nhng thách thc ca thi i, mt vn , mt câu hi c t ra là gii quyt nhng mâu thun, nhng thách thc trên bng cách nào? Kt qu nghiên cu v giáo dc và khoa hc nghiên cu v con ngi ã GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC | 57
6. khng nh: “Con ngi là tài nguyên vô tn” nhng cha c khai thác hp lí trong khi các ngun tài nguyên khác ã cn kit. Ch n nhng thp niên 80 ca th k XX, nhân loi mi nhn thc tht y ý ngha, vai trò ca con ngi và ca giáo dc nh mt phng thc quan trng nht khai thác tài nguyên con ngi. Chính vì vy, dù din t có khác nhau nhng u thng nht mt im là coi: “Con ngi va là mc tiêu, va là ng lc ca s phát trin bn vng”; “Giáo dc là quc sách hàng u”, c u tiên s mt. Thc t na sau th k XX ã chng minh rng nc nào, dân tc nào tp trung úng hng cho s phát trin giáo dc, có mt chin lc phát trin theo úng quy lut phát trin thì nc ó, dân tc ó ã có nhng bc nhy vt ch sau 10 - 15 nm. Lí lun và thc tin cho thy giáo dc con ngi phát trin toàn din là mt òi hi khách quan, là mt quy lut tt yu. Ch có phát trin con ngi toàn din mi có th gii quyt c s phát trin kinh t bn vng nn vn minh hu công nghip. — Giáo dc o c, t tng chính tr, li sng, lí tng sng là mt trong nhng trng tâm ca mc tiêu giáo dc con ngi toàn din. Bt kì cp hc nào, trng nào cng phi c gng giáo dc, hình thành HS trên 40 phm cht, c chia thành 5 nhóm giá tr th hin 5 quan h: 1/ Nhóm nhng giá tr quan h vi bn thân, bao gm: Bit t trng, t tu, t lp, gin d, tit kim, trung thc, siêng nng, hng thin, bit kim ch, bit hi hn, bit h thn, bit t ánh giá hoàn thin 2/ Nhóm nhng giá tr th hin quan h vi ngi khác gm: Nhân ngha, bit n, kính trng, yêu thng, khoan dung, khiêm tn, bit hp tác, cm thông, chia s, oàn kt, bình ng, l , tôn trng mi ngi 3/ Nhóm nhng giá tr th hin trách nhim ca công dân i vi công vic, gm: Yêu ngh, am mê công vic, trách nhim cao, lng tâm, tôn trng tri thc, tôn trng pháp lut và nhng quy nh ca xã hi, có k lut, t giác, nng ng, sáng to, tích cc, thích ng, tôn trng l phi, dng cm, liêm khit 58 | MODULE TH 35
7. 4/ Nhóm nhng giá tr liên quan n môi sinh gm: Xây dng gia ình hnh phúc, bo v môi trng t nhiên, môi trng vn hoá xã hi, bo v giá tr truyn thng, bo v hoà bình, chng chin tranh và các t nn xã hi, chng ói nghèo, bnh tt 5/ Nhóm nhng giá tr th hin li sng, lí tng ca dân tc: Vì dân giàu, nc mnh, xây dng xã hi công bng, dân ch vn minh — GVCN phi là ngi góp phn phát trin nng lc ca con ngi Vit Nam trong thi kì công nghip hoá — hin i hoá Trong lch s giáo dc nc nhà, cha bao gi òi hi i ng thy cô giáo nói chung và GVCN các lp ph thông phi góp phn t chc giáo dc phát trin các nng lc HS nh hin nay. Kt qu nghiên cu ca các chng trình khoa hc công ngh cp Nhà nc v con ngi cui th k XX ã xác nh nhng nng lc c bn ca con ngi Vit Nam bc vào th k XX. Vic phát trin các nng lc y không phi nhim v riêng ca ai, song trc ht thuc v trách nhim ca giáo dc nhà trng, trong ó có i ng các cán b qun lí trng và GVCN các cp. Giáo dc tiu hc có mt v trí c bit trong vic t nn móng phát trin các nng lc ca con ngi Vit Nam thi kì công nghip hoá, hin i hoá. Nhng cn nhn thc tht y : giáo dc bc ph thông ch là giai on góp phn T NN MÓNG u tiên cho các nng lc, còn phát trin hoàn thin các nng lc là sut i, bao gm các nng lc: + Nng lc t duy sáng to + Nng lc t hoàn thin + Nng lc giao tip ng x + Nng lc thích ng + Nng lc hp tác và cnh tranh + Nng lc t chc và qun lí + Nng lc hot ng chính tr + Nng lc nghiên cu khoa hc + Nng lc lao ng ngh nghip chuyên bit. — phát trin mi nng lc, HS phi c rèn luyn mt h thng k nng t n gin n phc tp dn và phát trin qua mt quá trình; rèn luyn mt cách h thng theo ng tâm xoáy trôn c. GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC | 59
8. — Các nng lc trên li có quan h tng h, thúc y nhau; vì vy, phát trin các nng lc là mt quá trình không n gin. Thc hin mc tiêu giáo dc trên là trách nhim ca tt c mi ngi, ca toàn xã hi, c bit là trách nhim ca giáo dc nhà trng, trong ó có GV các cp hc, c bit là trng trách ca GVCN lp. Th ba, môi trng xã hi phong phú, phc tp, òi hi phi i mi phng thc t chc tác ng giáo dc nói chung, công tác GVCN nói riêng. Chúng ta ã bit “bn cht ca con ngi là tng hoà các quan h xã hi”. Ngày nay, di tác ng ca các phng tin thông tin i chúng, ca vic hi nhp m ca giao lu toàn cu ã dn ti s giao thoa gia các môi trng vi mô và v mô. Chính iu ó òi hi phi thng nht các nh hng, các tác ng ca các loi môi trng n HS. Song, giáo dc nhà trng mà trc tip là i ng cán b qun lí nhà trng và GVCN là lc lng chu trách nhim ch yu. b1 Chú thích: —: Mi cá nhân (HS, sinh viên ). b 2 — a , a , a : Là môi trng vi mô nh gia a 1 2 3 1 ình, cng ng ni lp hc; tp th a2 giáo dc a3 — b 1, b 2 .: Là môi trng xã hi v mô t a a phng, quc gia n quc t. n — Tính thng nht các lc lng trong hot ng giáo dc. Thc t hôm nay cho thy mc tiêu, cht lng giáo dc ào to ngày càng òi hi cao, môi trng sng ngày càng phong phú, phc tp. Ch có th gii quyt mâu thun trên bng mt h thng gii pháp to ra s thng nht các tác ng giáo dc, mt phn không nh t trên vai i ng GVCN lp các trng. GVCN ngày nay phi là mt nhà t chc qun lí thng nht các mi quan h, các lc lng trong và ngoài nhà trng nhm tác ng ti tng em và tp th HS lp ch nhim. Th t, mt thc t không th b qua ó là HS ngày càng có nhng c im rt áng quan tâm, rt cn có GVCN. 60 | MODULE TH 35
9. HS ngày nay có nhng c im tâm sinh lí mà th h ông cha trc ây không có. Do nh hng ca nhiu yu t nh i sng vt cht có nhng thay i rt ln, phân hoá giàu nghèo quyt lit, nh hng ca vn hoá phm, ca các tác ng xã hi tích cc và tiêu cc trong và ngoài nc, các em c sng trong xã hi dân ch, bình ng, ci m hn, có c hi, có iu kin tham gia nhiu lnh vc ca cuc sng, ca các hot ng vui chi, gii trí th h tr ngày nay có nhng ch s phát trin hn các th h trc: khe hn, tui dy thì sm hn, các ch s IQ cng cao hn, nhu cu hot ng, hng th cng phong phú hn Sng trong thc t y, HS có s phân hoá, phân cc khá rõ rt. Mt b phn không nhiu có nhn thc, có ý chí, bn lnh bit tn dng thi c, iu kin hc tp rèn luyn tr thành nhng ngi tiên tin Còn mt b phn ln cha có kinh nghim sng, nhng phm cht tâm lí, o c cha bn vng rt khó khn trong s la chn, xác nh phng hng hc tp, rèn luyn. Vì vy, vai trò ca các nhà s phm (trong ó có GVCN) là rt quan trng. — Th nm, trong nhiu nm, vic giáo dc o c, ý thc công dân cha c coi trng úng mc, công tác GVCN lp b coi nh. Mt trong nhng nguyên nhân phi coi trng công tác GVCN là do nhiu nm qua nhà trng không coi trng úng mc ti công tác giáo dc o c. Trong HS có nhng biu hin suy thoái v o c. Vì không coi trng giáo dc nên: + Mc tiêu, ni dung, phng pháp giáo dc chm i mi. + Coi nh giáo dc o c, li sng, ch yu dy vn hoá, dy ngh, k thut (nht là các trng THPT và các loi trng sau ph thông nh trung hc chuyên nghip, cao ng, i hc ). + Cha có nh hng qun lí, xây dng c mt c ch qun lí, ánh giá thng nht v giáo dc o c toàn xã hi, gia các a phng, h thng các trng. + Cha x lí nghiêm minh, kp thi các hin tng tiêu cc trong và ngoài nhà trng. + Cha có ch chính sách, ch ãi ng, khen thng kp thi cá nhân, tp th; cha to ra c mt d lun mnh m i vi các hin tng xã hi. + Coi nh các iu kin, c s vt cht, kinh phí cho các hot ng vn hoá, hot ng chính tr, vui chi gii trí lành mnh. GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC | 61
10. + Mt trong nhng thiu sót nh hng n qun lí giáo dc HS ph thông là công tác GVCN không c coi trng. iu ó th hin trc ht là trong các trng s phm coi nh vic trang b lí lun và k nng làm công tác ch nhim, kin thc bt cp vi thc t ph thông. Hu nh sinh viên s phm ra trng không có k nng làm công tác ch nhim. Ch yu trong các trng s phm dy kin thc khoa hc và trang b phng pháp dy hc môn hc. + Các cp qun lí và các trng ph thông cha coi trng úng mc công tác ch nhim . Cha coi trng tuyn chn nhng GV tiêu chun làm ch nhim, cha qun lí, cha bi dng, cha quan tâm, to c hi, iu kin cho i ng GVCN thc hin tt công tác ch nhim. + Ch , chính sách i vi GVCN cha hp lí . T nm 2000, theo tinh thn mi giáo dc, chng trình “Hot ng giáo dc ngoài gi lên lp” giao trng trách cho GVCN, nhng t ó n nay cha có mt c ch rõ ràng, cha có mt ch ãi ng tng xng vi trách nhim, nhim v và ni dung GVCN phi m nhn, ã gây ra nh hng không lành mnh trong các trng ph thông. Nhng thy cô giáo ch nhim trin khai tt chng trình hot ng ngoài gi lên lp không c ghi nhn làm cho h chán nn. + Mt b phn GVCN ph thông làm vic cha hiu qu . Nhiu ngi vì ý thc trách nhim cha cao, vì thiu nng lc, vì i sng khó khn, vì nhng hin tng HS h làm cho mt b phn GVCN làm vic thiu nhit tình, kém hiu qu + v.v Tóm li : Trong i mi giáo dc ang tin hành, qun lí giáo dc o c, li sng cha có s thng nht toàn xã hi t nhn thc n hành ng. Xut phát t nhng yêu cu mi, t hoàn cnh c th ca xã hi, ca giáo dc nhà trng, ca gia ình trong thi i hin nay, v trí ca GVCN và công tác GVCN trng hc (không ch các trng tiu hc, trng ph thông mà k c các trng dy ngh, trung hc chuyên nghip, cao ng, i hc ) có mt ý ngha c bit. Vn t ra là òi hi GVCN thc hin công tác ch nhim nh th nào và cn xác nh mt c ch hot ng v quyn hn, trách nhim cho phù hp vi thc t. 62 | MODULE TH 35
11. 3. NHIỆM VỤ HOẠT ĐỘNG 1 1. Phân tích nhng phm cht và nng lc ni tri ca GVCN nói chung, GVCN tiu hc nói riêng trong giai on hin nay. 2. Phân tích ý ngha ca giáo dc tiu hc trong s phát trin nhân cách HS ph thông và vai trò ca GVCN trong vic thc hin mc tiêu giáo dc tiu hc nói riêng, giáo dc ph thông nói chung. 3. Liên h vi bn thân và thc t trng, a phng, phân tích nhng khó khn GVCN hin nay. GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC | 63
12. 4. Có hai quan im: Làm ch nhim “mt” nhiu hn “c” và làm ch nhim “c” nhiu hn “mt”. Thy, cô ng ý vi quan im nào? Và lí gii “c”, “mt” nhng gì? Hoạt động 2. Những hoạt động chủ yếu của người giáo viên chủ nhiệm ở tiểu học hiện nay 1. MỤC TIÊU HOẠT ĐỘNG 2 Ngi hc hiu nhng nhim v, nhng công vic ca GVCN nói chung và GVCN tiu hc nói riêng cn phi thc hin. Nhng nhim v ca GVCN trng tiu hc bán trú so vi trc ây rt a dng, phong phú và toàn din, ó là yêu cu khách quan. Vì vy buc GVCN phi t hoàn thin. 2. THÔNG TIN CƠ BẢN Nhim v ca ngi giáo viên ch nhim trng tiu hc hin nay Nhim v là nhng công vic mà ngi GVCN cn phi làm thc hin trách nhim ca GVCN trng tiu hc nói riêng, GVCN nói chung trng ph thông. Nhim v ca GVCN lp trc và sau nm 2000: Trong giai on hin nay, do yêu cu ca i mi giáo dc, i ng thy cô giáo trong ó có ngi GVCN, phi có nng lc ca mt nhà s phm, 64 | MODULE TH 35
13. mt nhà qun lí, mt c vn cho các t chc xã hi và gia ình, là t vn cho tt c HS trong hc tp, rèn luyn và hot ng xã hi, GVCN còn phi là mt nhà hot ng chính tr vn hoá xã hi. Nhng nhim v ch yu GVCN hin nay so vi trc ch: — Trc ây: + i tng qun lí: Qun lí HS mt lp hc + Ni dung qun lí: Hot ng hc tp + Không gian thi gian: lp trng + Phng pháp qun lí: Trc tip + Chu trách nhim vi Hiu trng. — Hin nay: + Ngoài nhng yêu cu nh trc ây, GVCN là ngi thit k, t chc quan h, phi hp các lc lng trong và ngoài nhà trng nhm thc hin mc tiêu giáo dc toàn din, phát trin tim nng ca xã hi và nhà trng vào xây dng môi trng giáo dc, thc hin mc tiêu giáo dc; phát huy tt nht, ti a kh nng ca HS, h tr thành ch th ca s phát trin nhân cách. Ta có th thy rõ hn qua bng so sánh sau ây: TT Hin nay cn làm Trc ây Ch nhim, qun lí mt lp 1 Ch nhim qun lí HS mt cp hc HS C vn cho HS t chc mi hot ng (hot ng giáo dc ngoài gi lên lp là Qun lí hot ng dy hc 2 trng tâm) nhm giáo dc o c, li trên lp sng và phát trin các nng lc, giáo dc hng nghip Phi hp vi các lc lng xã hi to Ch qun lí HS lp trng iu kin không gian, thi gian cho HS 3 (phi hp ch yu vi gia hc tp, rèn luyn (khép kín không gian, ình) thi gian hot ng ca HS) — Giúp HS và tp th lp t ánh giá quá Trc tip nhn xét ánh giá trình rèn luyn theo mc tiêu giáo dc 4 kt qu hc tp hnh kim — Phi hp, tip thu nhn xét, ánh giá ca HS ca giáo dc và các t chc giáo dc GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC | 65
14. TT Hin nay cn làm Trc ây khác ánh giá khách quan quá trình rèn luyn ca HS Thông báo kt qu qua cng ng ni Thông báo kt qu trc tip 5 t dân ph, dòng h, c quan cha m cho gia ình công tác, t chc i và oàn T chc trang b trình s phm, ph bin mc tiêu, k hoch giáo dc cho Không yêu cu GVCN phi 6 các bc cha m và các lc lng xã hi làm có liên quan Phát hin nng khiu và s thích, bi 7 dng các loi HS (gii, yu, có nng Không yêu cu khiu các loi) Có k hoch t chc bi dng, rèn luyn các loi k nng cho tt c HS 8 thông qua b trí i ng cán b t qun Không yêu cu và các hot ng ca lp, t chc các câu lc b Xây dng Hi cha m HS thành lc 9 lng tham gia trc tip vào các hot Không yêu cu ng ca lp ch nhim K hoch hoá vic s dng mi tim nng ca giáo dc và xã hi vào phc v 10 Không yêu cu các hot ng giáo dc ca lp ch nhim và ca trng Phn ánh nhng nguyn vng chính áng ca HS vi nhng ngi có trách 11 Không yêu cu nhim gii quyt (Hiu trng, GV môn hc, gia ình, các t chc xã hi) — T vn cho HS la chn ngh nghip (giáo dc hng nghip) — Phi hp vi các lc lng trong và 12 Không yêu cu ngoài nhà trng nh hng phân ban và giáo dc hng nghip (i vi HS bc THPT) 66 | MODULE TH 35
15. Gii thích thêm nhng ni dung mi ca công tác ch nhim hin nay 1- Ngày nay ch nhim nên qun lí c cp hc Xut phát t mc tiêu giáo dc toàn din, vì vy có ch nhim c cp hc (Tiu hc t lp 1 n lp 5) mi có iu kin theo dõi s phát trin nhân cách tng HS và mi có bin pháp giáo dc phù hp. 2- Nhim v c vn cho HS t chc các hot ng – Tuy nhim v này không mi so vi trc, nhng ni dung có nhiu im mi hn trc. Cn hiu không ch là c vn cho i ng t qun t chc các hot ng tp th mà phi t chc luân phiên i ng t qun có iu kin rèn luyn các k nng, phát trin thái lành mnh tt c HS ca lp . Cn tránh quan im ch chn nhng em có nng lc làm cán b lp c cp hc (Tiu hc là 5 nm, THCS là 4 nm, THPT là 3 nm). Nên luân phiên hng nm t mt phn ba n mt na s cán b lp. Vic luân phiên cán b t qun phi c c lp nhn thc và quán trit mi thành viên ca lp hiu vic không c bu tip không phi vì mt uy tín mà là ã hoàn thành nhim v, dành c hi cho bn khác c rèn luyn. — Mt yêu cu i vi GVCN là: Ni dung hot ng giáo dc rt a dng, phong phú, bao gm hot ng t hc, hc nhóm, hot ng th dc th thao, vn ngh, vui chi gii trí nhng gi gii lao, hot ng chính tr xã hi, hng nghip t chc trong và ngoài nhà trng Ly chng trình hot ng giáo dc ngoài gi lên lp làm trng tâm vì chng trình ó c thit k nhm thc hin mc tiêu giáo dc toàn din mi cp hc. 3- Nhim v phi hp vi các lc lng xã hi Trc khi i mi, s phi hp vi các lc lng gia ình và xã hi ch yu ch khi có HS h, ch khi cn khc phc mt khó khn nào ca nhà trng. Còn hin nay, phi hp các lc lng xã hi và gia ình vi mc tiêu quan trng nht là phát huy sc mnh tng hp, to s ng thun ca toàn b xã hi xây dng môi trng xã hi lành mnh nhm thc hin mc tiêu giáo dc, thc hin ni dung giáo dc toàn din. Chính xut phát t mc tiêu ca s phi hp gia nhà trng, gia GVCN vi các lc lng xã hi mà òi hi ni dung, bin pháp, quy trình ca s phi hp gia GVCN vi gia ình, xã hi phi có nhng thay i rt cn bn, phi c thc hin mt cách khoa hc, yêu cu GVCN phi có mt h thng các k nng. GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC | 67
16. 4- Vn ánh giá HS cng òi hi có nhiu im mi — Trc ây ánh giá hnh kim HS ch yu qua thái hc tp và qua kt qu hc tp ca HS. ánh giá xp loi qua mt quá trình hc tp, rèn luyn. Ngày nay không ch ánh giá nh trên, mà mc tiêu là nhn xét, ánh giá toàn din s phát trin nhân cách HS, vì vy GVCN phi nhn xét, ánh giá s n lc s phát trin hành vi, k nng, h thng thái , c nhng biu hin ca tâm lí, sc kho, nng khiu mi em Mc tiêu nhn xét ánh giá ca GVCN là giúp các em có bin pháp rèn luyn, phn u phát huy nhng u im, rèn luyn nhng mt còn yu so vi mc tiêu giáo dc ca thi kì công nghip hoá — hin i hoá. — Xut phát t mc tiêu nhn xét, ánh giá HS có nhng im mi mà phng thc thu thp thông tin, thông báo kt qu nhn xét, ánh giá cng phi thay i. Phi có nhng bin pháp thu thp thông tin chính xác, trung thc, thng xuyên, khách quan nht quá trình rèn luyn ca HS mi lúc, mi ni. 5- Thông báo kt qu rèn luyn ca HS cng cn công khai, dân ch — Trc ây, GVCN thng thông báo trc tip kt qu hc tp, rèn luyn cho gia ình qua hp nh kì, s liên lc, qua in thoi, qua gp trc tip cha m HS trng và nhà HS. — Ngày nay, GVCN không ch thông báo liên lc qua nhng hình thc trên, còn qua cng ng ni ca gia ình HS . Vic thông báo kt qu hc tp, rèn luyn qua cng ng gia ình HS là s dng “ phng pháp giáo dc tác ng song song”. S dng d lun, gây d lun xã hi, huy ng các lc lng xã hi phát huy mt tích cc, hn ch mt tiêu cc xây dng môi trng giáo dc xã hi . 6- Cn t chc bi dng trang b trình s phm cho các bc cha m và các t chc xã hi ây là mt ni dung mi ca công tác GVCN và qun lí giáo dc ca các trng. Ti sao phi bi dng nâng cao nng lc s phm cho các lc lng xã hi? Bi dng nhng vn gì? — Theo kt qu iu tra nghiên cu ca các nhà khoa hc, trên 80% tr em h u có nguyên nhân t phía giáo dc gia ình vì các bc cha m thiu 68 | MODULE TH 35
17. hiu bit v phng pháp giáo dc hoc môi trng giáo dc gia ình không lành mnh. Hiu qu ca giáo dc gia ình ch yu ph thuc vào vic t chc n np gia phong ca gia ình và s gng mu thc s ca ông bà, cha m hng ngày. Phng pháp hiu qu giáo dc bng tm gng ca cha m, Khng T gi là “thân giáo” là c trng ca giáo dc gia ình. Nu có trình s phm, các bc cha m s tránh c nhng thiu sót trong giáo dc con cái. Mt khác, bit phi hp vi nhà trng và các t chc xã hi trong vic giáo dc con em, em li hiu qu giáo dc tt nht. T chc bi dng nghip v s phm cho cha m HS và các t chc xã hi là mt yêu cu cp thit hin nay vì nhiu ngi cha hiu c nhng phng hng i mi giáo dc ang tin hành. — Mc tiêu và ni dung bi dng nghip v s phm cho bc cha m là rt phong phú. Trc ht cn bi dng v trách nhim, trang b nhng hiu bit ti thiu v mc tiêu giáo dc, v ni dung, k hoch hot ng giáo dc và dy hc tng lp, trng; bi dng phng pháp giáo dc, phng pháp liên kt và trao i kinh nghim giáo dc cho phù hp vi các tình hung giáo dc, phù hp vi c im tâm sinh lí HS 7- GVCN phi góp phn phát hin nng khiu, xut phng hng t chc bi dng nng khiu cho HS ây là mt yêu cu mi i vi GVCN và rt quan trng vì s góp phn vào s nghip phát hin, bi dng, ào to nhân tài cho t nc, góp phn nâng cao hiu qu giáo dc VN thi kì công nghip hoá — hin i hoá. Mun phát hin nng khiu tr em, òi hi GVCN phi hiu bit các tiêu chí biu hin các loi nng khiu nh âm nhc, hi ho, vn hc, toán hc, nng khiu qun lí, hot ng chính tr xã hi GVCN phi có nhng hiu bit v tâm lí hc la tui, tâm lí hc chn oán, có kin thc và k nng xây dng nhng trc nghim phát hin nng khiu. Có th khng nh nhim v phát hin nng khiu, s thích, thiên hng tr là mt òi hi không d dàng vi GVCN. Cn phi xây dng chuyên bi dng cho GVCN và a vào trng i hc s phm, cao ng s phm nh ni dung nghip v s phm i vi sinh viên s phm trong giai on hin nay. 8- K hoch hoá vic t chc rèn luyn k nng cho tt c HS thc hin mc tiêu giáo dc phát trin các nng lc HS theo yêu cu ca giáo dc thi kì công nghip hoá, hin i hoá, GVCN cn có k nng kho sát thc trng trình ca HS, phân loi HS theo trình và GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC | 69
18. nguyên nhân ca hin tng HS Trên c s phân loi HS, GVCN phi thit k c k hoch và t chc trin khai k hoch bi dng phù hp vi tng loi và tng HS tt c các em u c tham gia, rèn luyn phát trin nhân cách toàn din. Trong iu kin hin nay, GVCN nói riêng và GV nói chung cha c trang b k nng thc hin nhim v trên, vì vy cn có mt chng trình bi dng và t bi dng. 9- Xây dng Hi cha m HS thành mt lc lng giáo dc tham gia thc hin mc tiêu, ni dung giáo dc ca lp hc Hi cha m HS c thành lp, trên thc t là mt t chc ca ph huynh HS nhm giúp nhà trng khi gp khó khn v c s vt cht, t chc các ngày l (ví d: ngày 20/11, khai ging, ) cho các thy cô giáo, hoc khi có HS h cn bàn bc vi Hi cha m HS gii quyt. Ngày nay, Hiu trng, các GVCN cn ý thc phi xây dng Hi cha m HS thành mt lc lng giáo dc, góp phn thc hin mc tiêu giáo dc toàn din cho HS, xây dng mt môi trng giáo dc lành mnh giúp HS rèn luyn, hc tp không ch trng mà còn nhà và mi lúc, mi ni. Hi cha m HS phi là ngi tr th cho Hiu trng, cho GVCN trin khai tt c mi hot ng giáo dc, nht là chng trình hot ng giáo dc ngoài gi lên lp các lp. Xut phát t v trí vai trò ca Hi cha m HS, ca giáo dc gia ình, GVCN phi trang b cho các bc ph huynh hiu sâu sc mc tiêu, ni dung hot ng giáo dc ca lp ch nhim; cùng vi i din Hi cha m HS t chc, phân công các thành viên ca Hi tham gia các hot ng ca HS mt cách hp lí nht, có hiu qu nht. Thc t hot ng ca GVCN mt s trng cho thy, nu các bc cha m c phân công cùng GVCN tham gia qun lí, hot ng cùng vi HS lp ch nhim thì hiu qu, tác dng giáo dc không nh. 10- K hoch hoá vic s dng mi tim nng ca gia ình và xã hi vào các hot ng giáo dc ca lp ch nhim Trc ây không yêu cu GVCN phi k hoch hoá vic s dng mi tim nng ca gia ình và xã hi, mà tu trách nhim và nhit tình ca GVCN. Ngày nay, nâng cao hiu qu giáo dc toàn din trong hoàn cnh xã hi an xen nhiu yu t phc tp, òi hi GVCN phi có k hoch s dng hp lí phát huy các yu t tích cc ca xã hi và gia ình. GVCN 70 | MODULE TH 35
19. phi c trang b k nng iu tra xã hi hc và qun lí giáo dc s dng có hiu qu tim nng ca gia ình và xã hi. — GVCN nht thit phi có k nng kho sát tim nng ca xã hi và gia ình v mi mt tn dng phát huy nhng tim nng ó trong hot ng giáo dc. — Có k nng lp k hoch s dng hp lí tim nng phc v cho các hot ng giáo dc toàn din. — GVCN cn có kh nng thuyt phc, vn ng, t chc s dng mi tim nng theo k hoch. 11- GVCN phi là ngi phn ánh nguyn vng ca HS lp ch nhim Quan nim thông thng GVCN là mt nhà qun lí nh “mt Hiu trng không có du son”, mt nhà s phm nhng cha thy GVCN còn là “ cái cu ni” gia Hiu trng vi mt tp th HS. Nói cách khác, GVCN “có v trí giao thoa” gia tp th s phm và tp th c giáo dc. GVCN là ngi “óng hai vai": va là v trí là mt nhà s phm khi tác ng ti tp th HS, nhng li phi là ngi i din cho quyn li, nguyn vng ca tp th HS. Tp th Tp th GVCN GV HS Vi t cách i din cho quyn li tp th HS, GVCN phi lng nghe, thu hiu nhng nguyn vng, quyn li ca HS, phân tích phn ánh vi các t chc cá nhân trong và ngoài nhà trng gii quyt có tình có lí nhng mong mun, nguyn vng chính áng ca HS. Nhng mt khác, GVCN li phi thuyt phc, gii thích nhng iu không hp lí i vi HS. ó là u th ca GVCN. 12- T vn cho HS v mi lnh vc mi cp hc, vai trò t vn ca GVCN có khác nhau. tiu hc, GVCN t vn cho HS mi iu khúc mc trong cuc sng, giao lu, giao tip, quan h xã hi; t vn cho các em tìm cách gii quyt nhng khó khn trong hc tp, trong sinh hot hng ngày, k c vic gi v sinh, bo v sc kho trong n, mc GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC | 71
20. Chc nng t vn là mt òi hi không d dàng vi GVCN. Nu GVCN có quan h thân thin, tin cy i vi HS, các em sn sàng chia s, GVCN kp thi a ra nhng li khuyên, nhng nh hng hp lí thì s tránh c nhng hu qu áng tic HS. Riêng vi GVCN tiu hc (hu ht hin nay là trng bán trú) còn có nhng công vic phi thc hin cùng vi cán b công nhân viên và ng nghip trng, gm các vic sau: — Qun lí, theo dõi c ngày mi sinh hot ca HS (n, ng, chi, hc tp, giao tip ng x ca HS). — c bit theo dõi, gi gìn bo v sc kho cho HS trong vui chi, n ung, thay i thi tit, kim tra sc kho th cht, gi gìn, phát trin sc kho tinh thn — Thng xuyên rèn luyn thói quen n np trong hc tp, sinh hot và hành vi ng x cho HS. — Thng xuyên liên h vi Ban giám hiu và ng nghip tip thu, cp nht vi nhng yêu cu mi hng tun, hng ngày. — Hng ngày, GVCN cn phi dy hc theo thi khoá biu các lp c phân công và vn phi tham gia các sinh hot ca GV toàn trng. 3. NHIỆM VỤ HOẠT ĐỘNG 2 Nghiên cu xong Hot ng 2, hc viên nên t trình bày hoc trao i vi ng nghip, hoc vit ra tóm tt my yêu cu sau: 1. Nhng nhim v (12 nhim v) ca GVCN, liên h vi GVCN tiu hc thy tính c thù. 72 | MODULE TH 35
21. 2. T lí gii ti sao cn thc hin nhng nhim v trên bng mt bng gii thích. TT Các nhim v Lí gii vì sao 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC | 73
22. Hoạt động 3. Phân tích thực trạng công tác chủ nhiệm hiện nay và đề xuất phương hướng tự hoàn thiện 1. MỤC TIÊU HOẠT ĐỘNG 3 Giúp GVCN có t duy tng th xác nh trách nhim, thy rõ nhng khó khn, nhng vng mc, bt cp i vi ngi GVCN có suy ngh, sáng to khc phc nhng khó khn, có k hoch t hoàn thin và kiên trì hoàn thành k hoch hc tp, rèn luyn sut i. 2. THÔNG TIN CƠ BẢN Thc trng công tác ch nhim và nhng vn cn i mi trong công tác ch nhim trng tiu hc Thi gian qua, vic bi dng, ào to các trng s phm cha quan tâm úng mc ti vic rèn luyn nghip v s phm, trong ó có công tác ch nhim lp. Cn xây dng mt giáo trình GVCN phù hp vi vic ào to GV cho giáo dc các cp vì mi cp hc, ngành hc có nhng yêu cu riêng, tuy có nhng òi hi chung. Mi GV u cn bit công tác ch nhim không ch làm GVCN lp mà còn bit mà phi hp trong công tác giáo dc HS. Trc mt cn i mi nhng quy nh v công tác GVCN các trng ph thông và sau ph thông. B ã có nhng quy nh v công tác ch nhim nhng nhng vn bn y cha th hin c ht v trí, chc nng, nhim v, ni dung, quyn hn, quyn li, phng pháp làm vic ca GVCN trong giai on hin nay, cn c rà soát, chnh sa cho phù hp vi thc tin. Trong chng trình giáo dc các trng ph thông ã có mt chng trình hot ng giáo dc ngoài gi lên lp giao cho GVCN trin khai các lp nhng cha có c ch rõ ràng ràng buc các cp qun lí có tính pháp quy nên nhiu cán b qun lí trng và ngoài xã hi buông lng vic thc hin chng trình hot ng giáo dc ngoài gi lên lp, thiu quan tâm ti giáo dc o c, giáo dc li sng. Cn phi xây dng mt giáo trình “Công tác ch nhim” cho khi các trng, các khoa s phm. Bi dng cho i ng GV, ging viên các trng cao ng, i hc v nghip v s phm nói chung, công tác ch nhim nói riêng. 74 | MODULE TH 35
23. 3. NHIỆM VỤ HOẠT ĐỘNG 3 Hc viên t kim tra, liên h vi thc t ca bn thân, ca trng, ca ng nghip so vi yêu cu ca GVCN trong giai on mi rút ra u, nhc im ca công tác ch nhim hin nay và xut cách gii quyt nhng khó khn y. Hoạt động 4. Quản lí hoạt động ăn và ngủ trưa của học sinh 1. MỤC TIÊU HOẠT ĐỘNG 4 Hc viên thy c ý ngha và ni dung cn qun lí hot ng n tra và ng tra ca HS tiu hc trng bán trú. Trng tiu hc chuyn t hc 1 bui sang hc bán trú ngày là áp ng yêu cu ca phát trin giáo dc tiu hc. Song, ó cng t ra nhng yêu cu, ni dung khá phc tp i vi qun lí nhà trng và các GVCN. Nu dy hc mt bui, thy cô ch qun lí và thc hin hot ng dy hc trên lp là ch yu. GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC | 75
24. Trng tiu hc hin nay hu ht là bán trú, ngha là HS trng c ngày. GVCN phi qun lí thêm mi hot ng ca HS trong ba tra n và ngh (ng) ti trng. Vì vy, vic qun lí ba n tra và ng tra ca HS tr thành mt công vic không h n gin i vi GVCN các trng bán trú. Hot ng này nhm giúp GVCN có mt s k nng thc hin mt s vic mi ca loi trng bán trú. 2. THÔNG TIN CƠ BẢN Vic t chc n tra cho HS các trng bán trú tiu hc và THCS hin nay thng có 3 hình thc n tra ca HS. Vi mi hình thc, GVCN cng cn quan tâm mt s yêu cu sau ây: — Sp xp ch ngi cho tr ngn np (nên c nh tin theo dõi và hình thành cho HS n np ngn np trong sinh hot; Nhc nh ra tay trc khi n . — n úng gi to cho tr “gi nào vic y”. — Khi n hn ch gây n ào , nói chuyn riêng, ngi n ngay thng, không làm vng vãi cm và thc n, n ung t tn, không quá vi vã nhng không quá chm, nên tp trung vào n ung — GVCN cn quan sát và un nn kp thi nhng em có hành vi không p trong khi n ung. c bit cn quan sát nhng em có biu hin bt thng nh u oi, b ba, n không ht khu phn Phi tìm hiu nguyên nhân ca hin tng ó: do sc kho, m au, mt mi hay thc n không hp khu v và phi tìm cách gii quyt. Trao i vi cha m HS khi ón con bui chiu, nu vì m au thì phi liên h ngay vi thy thuc ca trng có cách gii quyt kp thi. Sau khi n ít phút, cho tr ng tra cng phi úng gi, GVCN phi quan sát, theo dõi tr ng tra, cng cn un nn hành vi trong khi ng. Mùa ông cn p chn cho các em khi ng. — Khi nhc nh các em cn nh nhàng t nh, kín áo, tránh làm tn thng n lòng t trng ca tr vì tr em tiu hc sng rt vô t, thích trêu chc nhau. Các em thng tìm nhng bit danh ch hành vi ca bn s làm cho nhng em có hành vi y thiu t tin. GVCN cn iu chnh d lun ca các em theo nh hng giáo dc . Nu GVCN phát hin thy nhng gì cn giáo dc, cn iu chnh thì 76 | MODULE TH 35
25. nh trao i vi cha m HS hng ngày kp thi phi hp tác ng giáo dc, un nn tng em. GVCN cn nhn thc tht sâu sc thi gian n và ng tra ca HS tiu hc là thi c, là iu kin tr c t do bc l cá tính, hành vi và ó cng là iu kin GVCN có c hi “thc nghim t nhiên” hiu tr và tác ng có hiu qu nht. Vì vy, qun lí n tra, ng tra ca HS tiu hc trng bán trú tr thành mt yêu cu, mt nhim v i vi GVCN. Hin nay mt s trng bán trú, vic qun lí HS bui tra thng giao cho mt vài thy cô ph trách và vic qun lí ch là gi n np sinh hot ca HS bán trú, cha ý thc c ht vic giáo dc hành vi thái ca HS trong thi gian n, ngh tra nhng trng có s phân công qun lí nh vy, GVCN nên quan tâm trao i vi GV trông tra và GVCN cng nên quan sát, theo dõi mt vài bui mi tun. Vic t chc n tra và quan tâm c bit ti ba n tra m bo an toàn sc kho cho tr cng là mt vn c bit phi lu ý . Hin nay, n tra ca HS bán trú thng có 3 hình thc ch yu sau ây: — Gia ình chun b ba tra cho tr em ti trng. — Nhà trng t nu ly ba tra cho thy và trò. — Nhà trng kí hp ng, hoc GVCN kí hp ng vi các cá nhân hoc c s nu n cho HS. Hai hình thc u (gia ình nu n, hoc trng t chc có mt b phn nu n tra cho toàn trng) thì GVCN không phi quan tâm nhiu lm. Riêng hình thc nhà trng hay GVCN kí hp ng nu n tra cho HS, thì Hiu trng hoc GVCN phi ht sc cn thn nhng nguyên tc m bo an toàn thc phm cho HS. Phi có hp ng tht rõ ràng, c kí kt hng ngày vi nhng ni dung sau: + Giá tr ba n theo giá tr kinh t th hin qua món n hng ngày, phi ghi tht rõ cm và các món n, cht lng cm và các món n (không phi không có ngi vì hám li ã dùng nhng thc phm không an toàn). + V sinh an toàn thc n phi ghi tht rõ. + S lng xut n (nht thit phi có mt xut “d phòng an toàn” và c bo qun ni an toàn nht sau khi HS n t 3 n 4 gi mi c hu phòng khi có ng c thc n thì giao cho các c quan nghiên cu iu tra xem xét; xut n y phi ly ngu nhiên, không c la chn). GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC | 77
26. + Phi ghi rõ h tên ngi giao và ngi nhn xut n. + Ghi rõ ngày gi bàn giao. + Sau khi nhn bàn giao, GVCN phân phi cho HS và quan sát tr n tra. + Nu có hin tng ng c thc n thì GVCN phi có bin pháp x lí kp thi ngay: báo cáo Ban giám hiu, gi cp cu, niêm phong xut n d phòng an toàn giao cho ngi có trách nhim iu tra. Theo dõi, qun lí HS tiu hc các trng ni trú rt quan trng vì ó là môi trng din ra tt c hành vi ca tr qua hc tp, n ung, ngh ngi, vui chi, gii trí, giao tip vi nhiu i tng xã hi khác nh thy, bn, cha m, cán b công nhân viên, khách ca trng GVCN cn tn dng môi trng hot ng ca tr c ngày vì có th giáo dc, rèn luyn HS rt nhiu iu theo mc tiêu giáo dc tiu hc. GVCN cn nm vng các phng pháp, hình thc giáo dc, kt hp các phng pháp giáo dc hp lí trong các tình hung khác nhau. Cn quan tâm c bit ti phng pháp giáo dc “làm gng”, “nêu gng”, “tác ng song song”, “thuyt phc”, “giao vic”, “gi n np” Cn kiên trì, bình tnh, ti vui, nghiêm túc, tránh nóng ny, quát mng các em. — Cn bàn giao hot ng gia các cô giáo ph trách Thông thng nhng lp hc bán trú tiu hc hin nay có 2 cô giáo ph trách. Nu có vn gì c bit xy ra HS thì phi bàn giao, trao i tht chu áo, nht là nhng trng hp có biu hin m au, mt mi Mt s lu ý: — Có trách nhim và thc hin nghiêm túc (không c ch quan) khi kí các vn bn nu n cho HS. — GVCN nên ghi nht kí hng ngày nhng hin tng xy ra ba n, ng tra ca HS nu thy nhng hin tng c bit. — GVCN có th ghi nht kí tht c th s kin, hin tng, ghi rõ ngày tháng nm theo dõi s biu hin HS và phng pháp tác ng giáo dc i vi mt s HS. Coi ó là mt tài nghiên cu Tâm lí hc, Giáo dc hc sau này làm t liu nghiên cu khoa hc. 3. NHIỆM VỤ HOẠT ĐỘNG 4 Vì sao phi t chc, qun lí, theo dõi tr n, ng tra? Nhng yêu cu qun lí nh th nào? Vic n tra có my hình thc? Mi hình thc cn lu ý iu gì? 78 | MODULE TH 35
27. Hoạt động 5. Giới thiệu tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài nhà trường 1. MỤC TIÊU HOẠT ĐỘNG 5 Hot ng giáo dc ngoài nhà trng ph thông (c tiu hc, THCS, THPT) nhm khai thác trit nhng iu kin t nhiên, c s vt cht, phát huy tim nng ca toàn xã hi (nhng yu t chính tr, vn hoá, xã hi, tinh thn ) thc hin mc tiêu giáo dc ca thi kì công nghip hoá, hin i hoá t nc. Nhà trng dù c trang b c s vt cht y và hin i n my i na thì vn không giáo dc con ngi phát trin toàn din, nht là phát trin tâm hn, nâng cao nhn thc, lòng yêu quê hng t nc Vì vy khai thác, tn dng mi iu kin ca t nhiên, xã hi là mt yêu cu khách quan. GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC | 79
28. GVCN cn nhn thc sâu sc ý ngha, vai trò ca vic t chc cho HS c tip xúc vi môi trng t nhiên xã hi. GVCN và các trng nên có k hoch hng tháng và c nm t chc cho HS c tham gia hot ng ngoài nhà trng. 2. THÔNG TIN CƠ BẢN 1. Hot ng giáo dc ngoài nhà trng Hot ng giáo dc ngoài nhà trng ( tiu hc, THCS, THPT) là nhng hot ng ngoài gi hc vn hoá trên lp, do trng, GVCN t chc a HS ra khi khuôn viên nhà trng, HS c tip cn vi thiên nhiên, c tip xúc vi các hot ng ca xã hi, giao tip, giao lu vi các cá nhân, t chc xã hi phong phú, phc tp, a dng, to c hi cho HS c hc hi kinh nghim ca xã hi, c rèn luyn, phát trin xúc cm, tình cm, phát trin li sng lành mnh, các k nng giao tip ng x theo mc tiêu giáo dc ca các cp hc. Phân loi hot ng giáo dc ngoài nhà trng, da trên c s không gian (môi trng) giáo dc, có các phm trù: giáo dc trong nhà trng, giáo dc ngoài nhà trng, giáo dc gia ình, giáo dc cng ng ni . Hot ng giáo dc ngoài nhà trng là ch không gian (môi trng, a im) din ra các loi hình, ni dung hot ng t chc giáo dc. Hot ng giáo dc ngoài nhà trng là mt b phn, là mt phn ca hot ng giáo dc ngoài gi lên lp. Hot ng giáo dc ngoài gi lên lp là ch tt c các hot ng ngoài gi hc vn hoá, din ra trong và ngoài nhà trng. Thc t cho thy chng trình hot ng giáo dc ngoài gi lên lp cha c thc hin mt cách có hiu qu vì các thy cô ch t chc trong khuôn viên ca trng, không a HS ra khi khuôn viên nhà trng. ó là mt thc t ã hn ch hiu qu thc hin mc tiêu giáo dc ph thông nói chung, nht là thc hin mc tiêu giáo dc tiu hc và THCS. Vic thy cô giáo ch thc hin các hot ng giáo dc trong khuôn viên nhà trng do khá nhiu nguyên nhân. — Trc ht cha có c ch qun lí và ch ãi ng tng xng vi GVCN, vi nhng ngi có cng hin, n lc trong công tác giáo dc; cha to nhng iu kin thun li cho nhng hot ng giáo dc trng ph thông. Ví d: iu kin kinh phí còn khó khn, c ch qun lí ràng buc 80 | MODULE TH 35
29. trách nhim các cá nhân và t chc xã hi phi tham gia thc hin cha c quy nh rõ ràng. — i ng cán b qun lí trng hc, GVCN và gia ình cha thu hiu ý ngha, li ích ca vic t chc các hot ng giáo dc ngoài nhà trng, vì vy s mt thi gian, ny sinh t tng ngi khó. — Cán b qun lí nhà trng, GVCN không bit la chn ni dung hot ng, thiu k nng t chc các hot ng giáo dc ngoài nhà trng. — Và thiu nhng iu kin thc hin. Không th ph nhn, mi mt hot ng giáo dc ngoài nhà trng òi hi có nhng iu kin phng tin ti thiu nh kinh phí, trang thit b, xe c i li, n Ngân sách dành cho nhng hot ng ó li không có, yêu cu các gia ình HS óng góp thì rt thn trng, thy cô giáo i sng còn nghèo, huy ng các ngun tài tr ca cá nhân và tp th không phi d dàng Chính vì tt c nhng lí do trên mà vic t chc giáo dc HS ch yu vn ch c t chc trong nhà trng, ít c t chc ngoài nhà trng. 2. Ý ngha và ni dung các hot ng giáo dc ngoài nhà trng 2.1. Ý ngha ca vic t chc các hot ng giáo dc ngoài nhà trng Trc ây, mc tiêu giáo dc là cung cp kin thc nên hot ng dy hc là trng tâm (nhiu ni quan nim là duy nht) và vì vy ly lp hc làm phng tin, môi trng hot ng ch yu ca thy và trò; phng pháp dy hc thuyt trình c coi là tt c. HS tip nhn, hc thuc nhng iu trong sách v do thy truyn t c coi là t cht lng ca giáo dc ph thông. Ngày nay, xut phát t yêu cu phát trin ngun nhân lc phc v cho s phát trin kinh t xã hi và t nhiên bn vng òi hi giáo dc phi có nhng i mi rt c bn. Giáo dc phi khai thác tt c tim nng con ngi, bao gm trí lc, tâm lc, th lc và phát trin tt c các nng lc con ngi t khi còn nh tui. c bit cn phát trin các nng lc t duy, nng lc hot ng, thích ng giao tip ng x, ; phát trin các xúc cm, tình cm, nim tin, phát trin các giá tr sng; mi ngi phi thc s là mt ch th tích cc t giác tham gia vào phát trin kinh t — xã hi, gi gìn môi trng GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC | 81
30. Vi yêu cu giáo dc phát trin con ngi nh vy, giáo dc không ch thông qua mt con ng dy hc mà phi tn dng phát huy tt c nhng yu t nhng iu kin ca xã hi, ca t nhiên vào vic giáo dc. Cn khng nh và nhn thc sâu sc rng ch có th thông qua hot ng mi có th thc hin c mc tiêu giáo dc thi kì công nghip hoá, hin i hoá; ch thông qua hot ng mi có th phát trin h thng thái , nhn thc trong sáng và phát trin c nhng k nng hình thành nhng nng lc cn thit th h tr. 2.2. Ni dung các hot ng giáo dc ngoài nhà trng Cn c vào mc tiêu giáo dc tiu hc, mc tiêu giáo dc mi nm, cn c vào yêu cu ni dung hot ng tng tháng, cn c vào iu kin và thi tit hng tun, GVCN có th t chc cho HS tham gia các hot ng sau ây: (1) T chc cho HS thm quan, t chc vui chi gii trí nhng ni danh lam thng cnh nhm giáo dc cho các em tình yêu thiên nhiên, gi gìn bo v môi trng và ngh ngi th giãn (2) Thm quan tìm hiu nhng a danh, di tích vn hoá, lch s, n chùa, nht là nhng di tích lch s cách mng nhm giáo dc truyn thng lch s vn hoá, giáo dc o c (3) Thm các c s vn hoá giáo dc, khoa hc k thut nh các trng i hc, vin bo tàng, các c s nghiên cu khoa hc v a lí, thiên vn, tin hc, công ngh, các phòng thí nghim nhm giáo dc, phát trin các em nhng hoài bão trong hc tp, sáng to trong t duy (4) Thm quan các làng ngh truyn thng nhm giáo dc HS bit trân trng nhng giá tr truyn thng và góp phn giáo dc hng nghip. (5) i thm quan nhng c s sn xut, công trình công, nông nghip theo hng hin i hoá nh các nhà máy, xí nghip, các trang tri chn nuôi, trng trt (6) T chc cho HS tham gia các hot ng vn hoá ngh thut, tham gia các hot ng chính tr xã hi, th dc th thao, l hi do a phng t chc Lu ý : Khi t chc các hot ng cn tích hp hiu qu giáo dc. Vic phân loi ni dung hot ng trên ây ch là thy tính “tri” v giáo dc ca mi loi hot ng. 82 | MODULE TH 35
31. — Khi t chc các hot ng ngoài nhà trng cn liên h trc, phi hp tht cht ch vi Hi cha m và các t chc xã hi a phng. — Ch có th giáo dc các giá tr nhân cách, phát trin tâm lc và các nng lc HS, phát trin xúc cm, tình cm nim tin, phát trin các giá tr sng và hot ng xã hi khi t chc tt các hot ng giáo dc ngoài hot ng dy hc vn hoá trên lp, c bit nhng hot ng ngoài nhà trng. K nng t chc hot ng giáo dc là mt h thng cách thc t chc qun lí, ch o, t chc hot ng ca ngi GV giúp cá nhân và các tp th HS s dng hp lí các iu kin thc hin các hot ng giáo dc nhm phát trin toàn din nhân cách theo mc tiêu giáo dc nói chung, tng cp hc, lp hc nói riêng. 3. H thng các k nng ca GVCN trong hot ng giáo dc ngoài nhà trng thc hin tt nhim v ca GVCN và t chc hot ng giáo dc ngoài nhà trng, GVCN cn có các k nng: 3.1. K nng phân tích h thng mc tiêu giáo dc ph thông Mun thc hin công tác giáo dc o c, phát trin nhân cách HS, ngi GV phi phân tích c tính h thng ca mi quan h gia mc tiêu bài hc, môn hc, lp hc vi cp hc và mc tiêu giáo dc con ngi Vit Nam. Có nh vy mi hiu s phi t chc giáo dc bng các phng pháp nào. 3.2. Phân tích c h thng mc tiêu t vi mô n v mô Phi thy h thng mc tiêu tng bài hc, tng môn hc, tng lp, tng cp hc chính là nhm thc hin ào to, giáo dc con ngi Vit Nam thi kì công nghip hoá, hin i hoá t nc. Mc tiêu giáo dc phm cht giá tr o c, t tng chính tr, li sng th hin rõ nht trong môn o c tiu hc, Giáo dc công dân, hot ng giáo dc ngoài gi lên lp THCS và THPT. 3.3. Nhng k nng phân tích c im HS V tâm sinh lí, thy cô giáo phi phân tích c trình , nguyn vng, kh nng ca HS v mi mt. iu quan trng là phân tích c nguyên nhân, nhng yu t khách quan và ch quan ã nh hng ti HS nh th nào. GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC | 83
32. 3.4. Nhng k nng phân tích s dng các ngun lc xã hi có liên quan n t chc giáo dc Ngi GVCN mun thc hin các mc tiêu giáo dc o c cho HS phi có k nng kho sát thc t, s dng các ngun lc trong và ngoài trng mt cách hp lí. 3.5. Kho sát, ánh giá c ngun nhân lc thc hin mc tiêu giáo dc toàn din òi hi có s tham gia ca toàn b xã hi, t gia ình, cng ng dân c, các t chc kinh t, các t chc xã hi, oàn th qun chúng, các nhà qun lí, hot ng chính tr xã hi, vn hoá ngh thut, th dc th thao, kinh doanh, sn xut kinh t trong và ngoài quc doanh Thy cô giáo, nht là GVCN lp phi bit lp danh sách, xây dng k hoch huy ng hp lí, có hiu qu ngun nhân lc vào các hot ng giáo dc ca lp ch nhim. ó là mt yêu cu ca thc hin xã hi hoá giáo dc. 3.6. Kho sát, ánh giá c c s vt cht, trang thit b thc hin mc tiêu và ni dung ca chng trình hot ng giáo dc ngoài gi lên lp trng ph thông ã ban hành, òi hi các trang thit b, kinh phí không nh. GVCN li là ngi chu trách nhim chính i vi mi lp nên cn kho sát tt c nhng iu kin, phng tin ca nhà trng, nht là ca a phng (xã, huyn, tnh). Ni dung kho sát, thng kê k hoch hoá vic s dng c s vt cht cho hot ng giáo dc bao gm kh nng óng góp ca gia ình và tài tr ca các t chc xã hi, các c s sn xut, nghiên cu khoa hc; các danh lam thng cnh, di tích lch s; các trang thit b ca a phng (im vui chi, hi trng, loa ài, nhc c, thit b, dng c th dc th thao ). Ngi GVCN lp hay qun lí trng hc phi k hoch hoá s dng tt c tim nng ó, bit huy ng, phi hp khi cn thit. 3.7. Kho sát, ánh giá c nhng giá tr vt th, phi vt th, giá tr truyn thng, nhng kinh nghim vn hoá, giáo dc ca nhân dân Bit nghiên cu, k tha, phát huy nhng giá tr o c vn hoá và nhng kinh nghim t chc giáo dc nhng giá tr ó trong bi cnh hin nay là mt yêu cu i vi GVCN lp cng nh tt c GV. 84 | MODULE TH 35
33. Mun làm tt công tác giáo dc HS, GVCN lp không th không có nhn thc, có k nng phân tích ni dung các chun mc o c truyn thng (nh yêu nc, cn cù, sáng to, hiu tho, tôn s trng o, hiu hc, cn, kim, liêm chính, chí công vô t, ) kt hp vi các giá tr ca thi i. ng thi GVCN phi bit hc hi và có k nng vn dng kinh nghim ca các th h ông cha, bit tip thu kinh nghim t chc giáo dc HS ca các nhà s phm ngoài nc. 3.8. K nng “tác ng tay ôi” là nhà s phm (thy cô giáo, cha m, nhà qun lí, ) tác ng trc tip ti i tng giáo dc (HS, con cháu, nhân viên) nhm thuyt phc, khut phc i tng thc hin nhng yêu cu ca nhà s phm t ra. “Tác ng tay ôi” còn gi là “tác ng trc tip” tc là nhà s phm bng quyn uy, bng uy tín, bng ngôn ng, c ch vi trí tu, tình cm, ngh thut s phm gp g trc tip i tng giáo dc. 3.9. K nng s dng phng pháp “tác ng song song" Tác ng song song là mt phng pháp giáo dc o c do A.S. Makarenkô sáng lp. Tác ng song song là nhà s phm không tác ng trc tip vào i tng mà tác ng thông qua tp th c s i tng HS ang sinh hot, hc tp. ó là hình thc tác ng gián tip, dùng d lun ca tp th lành mnh iu chnh suy ngh, nhn thc, hành vi ca i tng giáo dc. Tác ng song song là mt ngh thut tác ng to dng c d lun, t i tng trong tp th, dùng tp th tác ng ln nhau, to ra mt môi trng vi mô iu chnh mi thành viên theo yêu cu ca giáo dc xã hi. Ví d, trong gi kim tra Toán, có HS Nguyn Vn A quay cóp (cha n mc k lut). Sau khi thu bài, thy giáo tp trung c lp và tuyên b: “Lp ta có hin tng quay cóp”. Thy yêu cu t nay chm dt hin tng ó. Thy không tác ng trc tip vào HS Nguyn Vn A. Kiu tác ng ó làm cho HS Nguyn Vn A và nhng em có ý nh quay cóp phi “git mình” và t iu chnh. ng thi nhng em khác cng s phi nhc nh các bn không quay cóp trong kim tra thi c Th là mt ng tác ca thy có nh hng n nhiu HS và chính vì hiu qu ca phng pháp tác ng song song mà thng c ví nh mt mi tên (mt tác ng) trúng hai ích (c i tng nh tác ng và tp th HS). 3.10. K nng phán oán mc ca tình hung Kh nng s phm ca mt GV, nht là GVCN lp, chính là phân tích, chn oán úng bn cht và mc ca các hin tng, tình hung giáo GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC | 85
34. dc có bin pháp tác ng phù hp. Cùng mt hin tng “ b hc tit th 5 hng ngày ca mt HS” có th do nhiu nguyên nhân: có th vì li, chán hc, có th do sc kho, có th phi i cha bnh theo ch nh ca bác s, có th do phi vào vin chm sóc b m, ngi thân, cng có th do b bn xu bt phi làm mt vic gì GVCN không bao gi c phép kt lun, ánh giá hin tng theo ch quan mà cn tìm hiu nguyên, bn cht ca nó có bin pháp tng ng phù hp. 3.11. K nng la chn hình thc tác ng GVCN ch la chn c phng pháp, hình thc tác ng phù hp, có hiu qu khi tìm hiu úng nguyên nhân, ánh giá úng bn cht ca tình hung giáo dc. Tuy nhiên, thy cô giáo còn cn hiu sâu sc hn v nhc im ca các phng pháp và hình thc tác ng ti i tng HS, hiu hoàn cnh sng và hot ng ca HS. Chng hn “ mt HS có hin tng hút ma tuý”, thy cô phi tìm hiu: ang mc nào? (mi bt u, hay ã nghin) do nhng nguyên nhân nào, nguyên nhân nào là ch yu ? (do tò mò, do bn bè r rê, do b khng ch ca bn xu, do b mua chuc, do hoàn cnh gia ình, do ham tin, thích li sng ua òi ?) cn phi phi hp vi các lc lng nào? (gia ình, cng ng, công an, các thy cô, thy thuc, bn bè ca HS ó ) bng cách nào, hình thc nào? (trc tip hay gián tip, tay ôi hay phi hp bàn thng xuyên nh th nào) vch k hoch và phi hp qun lí tác ng khép kín không gian, thi gian. 3.12. K nng la chn thi c tác ng La chn thi c tác ng va là mt k nng, va là mt ngh thut s phm i vi các nhà s phm nói chung, GVCN lp nói riêng. Nó tr thành ngh thut s phm bi nó òi hi GV phi phân tích, tng hp các yu t, phi thit lp c quan h vi i tng giáo dc, phán oán c tâm lí, tính toán hình thc tác ng, cng ca s tác ng chn thi c tác ng có li nht, có hiu qu nht. 3.13. K nng kim tra, theo dõi hiu qu sau tác ng Kim tra, ánh giá va là mt khâu, va là mt phng pháp dy hc, giáo dc. Kim tra, ánh giá phi c thc hin thng xuyên trong sut quá trình t chc hot ng dy hc và giáo dc. Kim tra, ánh giá iu chnh kp thi mc tiêu ni dung, phng pháp, hình thc tác ng giáo dc. 86 | MODULE TH 35
35. K nng kim tra, ánh giá là thành tho ca vic xây dng tiêu chí, hình thc kim tra (xây dng công c kim tra), là th hin kh nng phân tích kt qu kim tra vi mc tiêu t ra ca quá trình dy hc, giáo dc (mc tiêu ca tng công on và sn phm cui cùng). K nng kim tra, ánh giá còn th hin k thut phân tích a nhn nh và xác nh phng hng iu chnh bin pháp, hình thc tác ng. 3.14. K nng s dng ngôn ng, c ch có hiu qu giáo dc S dng ngôn ng kt hp vi c ch là mt ngh thut tác ng giáo dc. Nhà s phm cn phi bit khi nào cn nói và khi nào im lng. Ngôn ng phi trong sáng, rõ ràng, mch lc, lúc nói to lúc nói nh, C ch iu b ca thy cô vi ngôn ng là phn nh c tâm hn, trí tu, nguyn vng ca thy cô. ôi khi ch mt c ch nh gây nhng hiu qu giáo dc ln không lng c. Mt li khuyên, hi thm, mt ngh, mt li mong mun, mt c ch âu ym, quan tâm, có th là mt tác ng thúc y HS rèn luyn sut i. 3.15. K nng s dng “phng pháp bùng n s phm" Bùng n s phm là mt phng pháp giáo dc o c rt có hiu qu, do Makarenkô sáng to [5]. Bùng n s phm là nhà s phm dùng tác ng mnh, bt ng, to ra mt du n làm chuyn bin nhn thc, thái , hành vi ca i tng giáo dc (có th là cá nhân, hoc tp th, có th là hin tng tiêu cc, cng có th là hin tng tích cc, tiên tin). Bùng n s phm không phi là “ao to búa ln”, gt gao, quyt lit, cng thng mà có th là s im lng úng lúc, mt li khen, mt c ch âu ym, giao mt công vic, mt li phê bình, a ra mt yêu cu, mt li nhn xét hp lí iu quan trng là tác ng phi gây cho i tng mt cm xúc mnh. Tác ng phi m bo tính h thng, liên tc kt qu giáo dc c cng c vng chc. Chng hn, mt HS mt t tin, GV có th ly li nim tin bng vic giao vic, khích l, tuyên dng trc tp th và li giao cho nhng công vic khó hn vi mt li khng nh “ Cô tin tng em!”. Chc chn HS ó s làm vic vi mt trng thái tâm lí phn chn, sáng to, n lc, hn rt nhiu và to ra cho em ó mt nim tin mi. 3.16. K nng s dng phng pháp “giáo dc bng h thng vin cnh" Hn bao gi ht, các nhà s phm hin nay cn có k nng s dng phng pháp giáo dc bng h thng vin cnh, vì th h tr ang phi GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC | 87
36. sng trong mt hoàn cnh an xen nhng giá tr tt xu, thin ác, tích cc và tiêu cc, gia vt cht và tinh thn, gia cái trc mt và lâu dài, gia cá nhân và trách nhim xã hi, Vì vy, có s nh hng ca nhà s phm s giúp tr có nhng nh hng tích cc, sm giúp các em kp thi có phng pháp gii quyt c hàng lot nhng mâu thun xy ra hng ngày các em phi i mt. "Giáo dc bng h thng vin cnh” là nhà s phm cn c vào mc tiêu giáo dc xã hi, mc tiêu cp hc, cn c vào c im ca tp th HS, vào c im ca tng HS, giúp tp th và cá nhân xác nh c nhng yêu cu, ni dung cn phi t, xây dng c k hoch, các hot ng và bit t chc thc hin tng bc t c nhng d nh phi t ti. Giáo dc bng h thng vin cnh chính là nhà s phm thc hin chc nng là ngi t chc, c vn, iu khin nh hng quá trình t giáo dc, rèn luyn ca HS, giúp các em tng bc vch ra mc tiêu, có k nng xây dng c k hoch thc hin mc tiêu t ra. Trong cuc i mi giáo dc ang tin hành, hn bao gi ht òi hi GVCN phi có k nng giúp HS xây dng c mc tiêu và k hoch rèn luyn t vin cnh gn n vin cnh trung bình và vin cnh xa. Vin cnh gn tng bc giúp HS xác nh c ni dung hc tp sinh hot, lao ng nhà, vui chi hp lí trong tng ngày, hng tun, có k nng xây dng thi khoá biu “ gi nào vic y”. iu rt quan trng là giúp các em có ý thc t giác, có quyt tâm thc hin mc tiêu, k hoch t ra. GV b môn cng nh GVCN lp phi có k nng giúp HS vch c vin cnh trung bình, ngha là các em có kh nng xác nh c mc tiêu phn u, rèn luyn tng hc kì, tng nm và mc tiêu phn u c cp hc mt cách toàn din. Giúp HS bit t kim tra, ánh giá cn c vào mc tiêu giáo dc ca cp hc, bit iu hoà hp lí các nhim v hc tp, rèn luyn o c, hot ng xã hi vi công vic gia ình, cng ng ni . Vin cnh xa ch vi HS THCS và THPT. Thy cô giáo THPT phi chun b cho HS có nhng iu kin c bn hc lên hoc tham gia hc ngh, lao ng. Mc tiêu quan trng nht là hình thành các em nhn thc úng v trí trách nhim, có nhân sinh quan, th gii quan, có hoài bão (có l sng) phù hp vi lí tng ca dân tc, ca thi i, có 88 | MODULE TH 35
37. bn lnh, nng ng sáng to, dám chp nhn nhng khó khn, có ý chí ngh lc. Chng trình “ Hot ng giáo dc ngoài gi lên lp ” mi c pháp ch hoá i mi giáo dc ph thông t nm 2000, là mt chng trình thc hin bt buc c ba cp hc nhm tng bc thc hin mc tiêu giáo dc ph thông. ó là thông qua t chc hot ng (ly tp th lp, trng làm c s hot ng) to c hi cho HS cng c vn dng kin thc ã hc vào thc t; quan trng hn là qua hot ng phát trin các xúc cm, tình cm, nim tin và các k nng khác, nht là k nng giao tip ng x vi mi ngi trong các hoàn cnh khác nhau. thc hin chng trình hot ng giáo dc ngoài gi lên lp, òi hi ngi GV, trc ht GVCN cn phi có mt h thng k nng giáo dc na là: 3.17. K nng thit k chng trình, k hoch hot ng. 3.18. K nng iu khin, iu chnh hot ng. 3.19. K nng t chc các loi hình thi theo chuyên (tìm hiu truyn thng, môi trng, vn hoá, các t nn xã hi ). 3.20. K nng t chc sinh hot Câu lc b (các loi hình Câu lc b ). 3.21. K nng t chc i thoi giao lu vi các i tng xã hi khác nhau. 3.22. K nng t chc các bui sinh hot truyn thng ca i TNTP, oàn TNCS H Chí Minh. 3.23. K nng t chc các phong trào tình nguyn ca thiu niên, HS. 3.24. K nng t chc các loi hình lao ng xã hi công ích, hot ng chính tr xã hi. 3.25. K nng thit k các bài tp tình hung giáo dc. 3.26. Xây dng các b công c kho sát ánh giá c im ca HS v nhn thc, thái , k nng. 3.27. K nng s dng và sáng to các loi test o các ch s tâm lí (IQ, EQ ). 3.28. K nng giáo dc nhng HS c bit (có hành vi lch lc chun mc, giáo dc li). 3.29. K nng phát hin bi dng HS có nng khiu hot ng chính tr xã hi, kh nng t qun ca HS, HS có nng khiu các môn hc GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC | 89
38. 3.30. Mun t chc các hot ng giáo dc ngoài nhà trng có hiu qu, GV nói chung, GVCN lp còn phi rèn luyn có nhng k nng hot ng v th dc th thao, vn ngh (bit chi, bit lut chi các loi th dc th thao, bit hát, chi nhc, k chuyn ). 3.31. v.v Ngoài nhng k nng s phm ã trình bày trên, GV cn có s nhy cm s phm, kinh nghim giáo dc, tính kiên nhn và làm vic có k hoch, có am mê, tâm huyt. Có th nói, chng trình hot ng giáo dc ngoài gi lên lp là mt chng trình tng hp, liên quan n rt nhiu lnh vc vn hoá xã hi, kinh t, chính tr, o c, pháp lut, rèn luyn rt tng hp nhng nng lc ca con ngi Vit Nam trong giai on hin nay. Vì vy, mun t chc tt hot ng giáo dc ngoài gi lên lp ph thông, mi GV cn phi c chun b không ch v kin thc khoa hc mà c nng lc s phm thc hin tt mc tiêu chng trình Hot ng giáo dc ngoài gi lên lp. 4. H thng các k nng ca GVCN trong vic vn ng các lc lng giáo dc khác phc v mc tiêu giáo dc Vn ng, kt hp các lc lng xã hi vào công tác giáo dc là mt công vic rt cp thit, rt phong phú và phc tp. Mun thc hin tt vic nm vng nhng tim nng ca xã hi vn ng, phi hp và s dng hp lí vào hot ng giáo dc, òi hi thy cô giáo ph thông (trc ht là cán b qun lí nhà trng, các thy cô ch nhim lp) cn có nhng k nng sau ây: 4.1. K nng phân tích nm vng mc tiêu cp và lp hc. 4.2. Phân tích ni dung, mi quan h ni dung trong các chng trình dy hc và giáo dc ca nhà trng , c bit vi các môn khoa hc - xã hi - nhân vn và chng trình giáo dc hng nghip, hot ng giáo dc ngoài gi lên lp 4.3. K nng xem, v bn , thit lp các s . Hin nay hu ht các s kin, d liu v a lí, kinh t, vn hoá, xã hi thng c s hoá, vì vy k nng s dng s hoá (nh graph, bn t duy ) là mt òi hi i vi GVCN hin nay. 4.4. K nng s dng máy tính . Máy tính hin nay là mt phng tin khá ph bin trong giáo dc và trong cuc sng, rt cn vi GV lu tr t 90 | MODULE TH 35
39. liu, truy cp các thông tin, s dng khi trình bày mt bài ging, mt vn nghiên cu khoa hc 4.5. Cn phi có k nng nghiên cu khoa hc xã hi, khoa hc giáo dc ó là nhng k nng v iu tra xã hi hc, kinh t hc, thng kê hc, tâm lí hc xã hi; chng hn phi tìm hiu c c im tâm lí, s thích, kh nng, iu kin ca các cá nhân và tp th xã hi (các oàn th, hi qun chúng, các n v sn xut, vn hoá, giáo dc trên a bàn). Cha bao gi trong lch s giáo dc dân tc li yêu cu ngi thy giáo cn có k nng nghiên cu v xã hi, v con ngi bc thit nh hin nay. 4.6. K nng lp k hoch, s dng hp lí tim nng mi mt ca xã hi nhm thc hin mc tiêu, ni dung giáo dc toàn din. Trên thc t có nhiu trng và thy cô giáo liên kt vi các t chc xã hi và cá nhân, nhng thng làm tu hng, cha thc hin k hoch hoá , ngha là cha xây dng k hoch s dng hp lí, hiu qu, tim nng ca xã hi. Chng hn mun giáo dc hng nghip nhng cha tn dng c nhng c s sn xut trên a bàn. Cha nm vng nhng nh hng phát trin kinh t xã hi ca a phng nên cha gn vic giáo dc hng nghip vi ào to ngun nhân lc, phc v kinh t, xã hi. Cn phi kho sát, ánh giá c tim nng toàn din có th khai thác, bit k hoch hoá, s dng hp lí phc v giáo dc toàn din, xây dng c môi trng giáo dc lành mnh, hn ch nh hng tiêu cc ti HS 4.7. K nng thuyt phc các lc lng t nguyn, t giác, sáng to tham gia các hot ng giáo dc HS tp hp c qun chúng t nguyn tham gia giáo dc, sn sàng óng góp sc ngi, sc ca mt cách t nguyn, t giác, sáng to òi hi thy cô giáo phi có k nng cm hoá “c nhân tâm”, thuyt phc mi ngi mà không “xin” theo c ch ban n, xin x làm gim uy tín, v th ca ngi thy giáo, ca giáo dc nhà trng. thc hin qun chúng tham gia vào s nghip giáo dc, thy cô giáo, c bit cán b qun lí nhà trng, GVCN cn có kin thc v nghip v s phm, nm vng mc tiêu, ch trng, nh hng phát trin giáo dc, nhng quy nh ca pháp lut, vn kin, Ngh quyt ca ng và Nhà nc. Hiu thu áo mc tiêu, c bit là vn dng hp lí các nguyên tc, phng pháp vn ng qun chúng thc hin xã hi hoá GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC | 91
40. giáo dc. Vn ng qun chúng t nguyn tham gia hot ng giáo dc là mt khoa hc, mt ngh thut; phi kt hp c s hiu bit lí lun sâu sc vi k thut thuyt phc ca mt nhà s phm. Ngoài nhng kin thc v giáo dc, mun thuyt phc qun chúng, òi hi thy cô giáo, nht là GVCN lp cn có kin thc thc t v a phng, v cuc sng ca qun chúng, v nhng nhim v, ni dung hot ng kinh t — xã hi ca xã, phng, qun, huyn, tnh thành ph, còn cn hiu v lch s vn hoá, truyn thng ca a phng Bit khi dy nhng truyn thng tt p, bit s dng nhng gng in hình tt trong chin u trc ây và xây dng t nc trong thi kì i mi hin nay. Nói tóm li, thy cô giáo a phng cn có kin thc v vn hoá, xã hi, phi bit hiu thu, chia s, lng nghe, kiên nhn vi mt tâm hn ci m, lng v tha, hoà ng, khoan dung và cn có mt trình ng x s phm phù hp vi hoàn cnh, vi i tng giao tip. 4.8. K nng iu khin, iu chnh nhng tình hung cn thit Quá trình làm công tác ch nhim thc cht là vn ng, thu hút các lc lng xã hi tham gia thc hin mc tiêu, ni dung giáo dc toàn din ca nhà trng. V bn cht là thit lp các quan h giáo dc ca các cá nhân và t chc xã hi có quyn li khác nhau, ôi khi vì nhng lí do nào ó có mâu thun vi nhau, i lp nhau Chính vì c im v th xã hi, c im tâm lí ca cá nhân và các giai tng trong xã hi phong phú, phc tp mà òi hi ngi GV phi có k nng phán oán, phân tích c im cá nhân và tp th xã hi. Phi có kh nng chn oán tâm lí các i tng tham gia hot ng la chn phng án, cách gii quyt, ng x phù hp, tránh nhng bt trc khi các i tác gp nhau. Phi có các k nng hoà gii trong trng hp xy ra nhiu hin tng bt ng khi gp g, trao i vi nhiu i tng khác nhau. Trong thc t, khi nói chuyn, to àm, hp hành, không ít ngi nói lc tài, thy cô giáo ch nhim phi có k nng iu khin “lái” mi ngi vào ch chính cn trao i mt cách vn hoá, t nh. 3. NHIỆM VỤ HOẠT ĐỘNG 5 Sau khi nghiên cu Hot ng 5, hc viên thành lp mt bng t ánh giá trình ca bn thân và tìm bin pháp rèn luyn nhng k nng còn yu. 92 | MODULE TH 35
41. Mc ã có bn thân Nhng k nng ti thiu cn có TT Bình Cha i vi GVCNTH Tt thng tt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC | 93
42. D. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Lut Giáo dc, 2005. 2. Phm Minh Hc, V con ngi phát trin toàn din thi kì công nghip hoá, hin i hoá , NXB Chính tr Quc gia, 2001. 3. Hà Nht Thng (Ch biên), S tay công tác ch nhim lp , NXB Giáo dc Vit Nam, 2010. 4. Hà Nht Thng (Ch biên), Phng pháp công tác ca ngi GVCN trng trung hc ph thông , NXB i hc Quc gia Hà Ni, tái bn ln th ba nm 2004. 5. Hà Nht Thng — ào Thanh Âm , Lch s Giáo dc th gii , NXB Giáo dc, 1998. 94 | MODULE TH 35