Năm 2020 đánh dấu khả năng phục hồi của điện hạt nhân

Nội dung text: Năm 2020 đánh dấu khả năng phục hồi của điện hạt nhân

1. THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN NĂM 2020 ĐÁNH DẤU KHẢ NĂNG PHỤC HỒI CỦA ĐIỆN HẠT NHÂN Phạm Khắc Tuyên Ban Hợp tác quốc tế Theo Báo cáo kết quả hoạt động hạt nhân thế giới mới nhất do Hiệp hội hạt nhân thế giới công bố, trong năm 2020 các lò phản ứng hạt nhân đã sản xuất tổng cộng 2553 TWh điện, giảm so với mức 2657 TWh của năm 2019. Bất chấp sự xụt giảm nhỏ về sản lượng điện, Tổng giám đốc của Hiệp hội, ông Sama Bilbao y León, cho biết “Khả năng phục hồi và tính linh hoạt của hạm đội hạt nhân toàn cầu đã cho thấy một câu chuyện rất tích cực”. Sản lượng điện hạt nhân trên thế giới từ năm 1970-2020 (Ảnh: Hiệp hội Hạt nhân thế giới) áo cáo cho biết sự sụt giảm sản lượng điện lò phản ứng hạt nhân trên thế giới đã cho thấy Bhạt nhân bị ảnh hưởng mạnh bởi nhu cầu khả năng phục hồi và tính linh hoạt, thích ứng sử dụng điện toàn cầu giảm khoảng 1% vào năm với những thay đổi về nhu cầu trong khi vẫn đảm 2020 do đại dịch COVID-19 gây ra. Ngoài ra, các bảo cung cấp điện ổn định và đáng tin cậy”. lò phản ứng hạt nhân ngày càng được kêu gọi để Hệ số công suất của hạm đội hạt nhân toàn cầu cung cấp hỗ trợ sau tải cho thị phần ngày càng năm 2020 vẫn ở mức cao là 80,3%, giảm so với tăng của điện tái tạo vốn thường có những biến mức 83,1% của năm 2019, nhưng vẫn duy trì hiệu động. suất cao đã cho thấy trong 20 năm qua, gần 2/3 số Trong lời nói đầu của báo cáo mới, ông Bilbao y lò phản ứng có hệ số công suất lớn hơn 80% vào León cho biết: “Trong bất kỳ năm nào khác, sự năm ngoái. sụt giảm gần 4% về sản lượng điện hạt nhân sẽ là Hiệp hội cho biết: “Không có dấu hiệu về ‘tuổi một sự thất vọng rõ ràng”. “Trong năm 2020, các tác’ đối với hiệu suất hoạt động của lò phản ứng Số 68 - Tháng 9/2021 63
2. THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN hạt nhân. “Hệ số công suất trung bình của các lò dựng, mặc dù cũng đã có hai lò phản ứng khác phản ứng trong 5 năm qua cho thấy không có sự ngừng hoạt động vĩnh viễn. thay đổi tổng thể đáng kể theo tuổi. Với một số Bilbao y León cho biết: “Điều quan trọng là phát lò phản ứng hiện đang được cấp phép hoạt động điện hạt nhân tiếp tục phục hồi trở lại và nhanh đến 80 năm, tính ổn định về hiệu suất hoạt động hơn, giúp thay thế nhiên liệu hóa thạch, do đó của các lò phản ứng bất kể tuổi tác là đáng chú ý”. tránh sự gia tăng mạnh về phát thải khí nhà kính. Vào cuối năm 2020, có 441 lò phản ứng hạt nhân Hoạt động của hạm đội hạt nhân hiện tại phải có thể hoạt động, với tổng công suất là 392 GWe. được tối đa hóa và kéo dài càng lâu càng tốt, đồng Tổng công suất này hầu như không thay đổi trong thời tiến độ và quy mô xây dựng hạt nhân mới ba năm qua, với việc bổ sung công suất mới tương phải tăng lên”. ứng với lượng công suất hạt nhân sẽ ngừng hoạt Năm ngoái, hoạt động xây dựng bốn lò phản ứng động vĩnh viễn. mới với tổng công suất 4473 MWe đã được bắt Trong năm 2020, 5 lò phản ứng mới với tổng công đầu. Ba trong số này ở Trung Quốc (gồm có San’ao suất 5521 MWe (thực) đã khởi động: Barakah 1 1, Taipingling 2 và Chương Châu 2 (Zhangzhou ở UAE; Ostrovets 1 ở Belarus; Leningrad II-2 ở 2)) và một ở Thổ Nhĩ Kỳ (tổ máy Akkuyu 2). Nga; và, Fuqing 5 và Tianwan 5 ở Trung Quốc. Thời gian trung bình để xây dựng các lò phản ứng Tuy nhiên, 6 lò phản ứng với tổng công suất 5165 nối lưới vào năm 2020 là 84 tháng, giảm so với MWe (thực) đã ngừng hoạt động: tổ máy Fessen- 117 tháng của năm 2019. heim 1 và 2 ở Pháp; Indian Point 2 và Duane Ar- nold ở Hoa Kỳ; Leningrad 2 ở Nga; và Ringhals 1 Báo cáo, dựa trên phân tích dữ liệu từ cơ sở dữ ở Thụy Điển. liệu Dịch vụ Thông tin Lò phản ứng điện hạt nhân của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc Từ năm 2018 đến năm 2020, đã có 26 lò phản ứng tế, cũng đề cập đến các báo cáo quốc gia, tóm tắt ngừng hoạt động vĩnh viễn với tổng công suất những phát triển gần đây ở mỗi quốc gia có lò 20,8 GWe, so với 20 lò phản ứng mới khởi động phản ứng có khả năng vận hành và/hoặc lò phản với tổng công suất 21,3 GWe. ứng đang được xây dựng. Bilbao y León cho biết: “Với nhu cầu điện toàn Báo cáo cũng trình bày bốn nghiên cứu điển cầu dự kiến sẽ tăng mạnh trở lại, có nguy cơ thực hình nêu bật những đóng góp của năng lượng hạt sự là lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính cũng sẽ nhân trong việc giảm phát thải khí nhà kính. Các tăng”. “Hơn một nửa số lò phản ứng ngừng hoạt nghiên cứu điển hình này bao gồm: nhà máy điện động vĩnh viễn trong vài năm qua không phải vì hạt nhân Grohnde ở Đức đã sản xuất 400 TWh những hạn chế về kỹ thuật, mà là do chính sách điện ít carbon; nhà máy Haiyang ở Trung Quốc loại bỏ hoặc sự thất bại của thị trường trong việc đang cung cấp nhiệt cho cả thành phố này; nhà công nhận đầy đủ giá trị của điện hạt nhân đáng máy Akkuyu, nhà máy điện hạt nhân đầu tiên tin cậy ít các-bon. Điều này là sự mất mát đối với được xây dựng ở Thổ Nhĩ Kỳ; và các tổ máy Peach sản xuất điện ít các-bon mà thế giới khó mà có Bottom số 2 và 3 ở Hoa Kỳ đã được phê duyệt để thể lãng phí”. hoạt động tới 80 năm. Tuy nhiên, có những dấu hiệu đầy hứa hẹn cho điện hạt nhân, Hiệp hội lưu ý. Trong năm 2021, Nguồn: bốn lò phản ứng mới đã được kết nối với lưới điện Articles/2020-highlighted-nuclears-resilience-says-World- Nu và có 7 lò phản ứng khác đã được khởi công xây 64 Số 68 - Tháng 9/2021
3. THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN TIN TRONG NƯỚC VÀ QUỐC TẾ TRUNG QUỐC MỞ CỬA CƠ SỞ XỬ LÝ NƯỚC xử lý nước thải công nghiệp. Ông Gashaw Wolde, THẢI Y TẾ BẰNG CÔNG NGHỆ CHÙM TIA Trưởng bộ phận hợp tác kỹ thuật với châu Á và ĐIỆN TỬ ĐẦU TIÊN Ở CHÂU Á Thái Bình Dương, IAEA cho biết: “Việc áp dụng thêm công nghệ EB vào xử lý nước thải y tế thể ơ sở thử nghiệm đầu tiên của châu Á về xử hiện sự tiến bộ không ngừng của Trung Quốc và Clý nước thải y tế sử dụng công nghệ chùm tia tác động kinh tế xã hội và môi trường hữu hình điện tử (EB) đã bắt đầu hoạt động tại Trung Quốc của việc IAEA chuyển giao công nghệ hạt nhân trong năm nay. Giáo sư Shijun He tại Viện Công để giải quyết các vấn đề ưu tiên phát triển”. nghệ hạt nhân và Năng lượng mới (INET) tại Đại học Thanh Hoa cho biết: “Đây là cơ sở quy mô Lợi ích của công nghệ chùm tia điện tử thí điểm đầu tiên - 400 mét khối mỗi ngày – thử Các công nghệ xử lý nước thông thường bao gồm nghiệm công nghệ EB trong xử lý nước thải y tế”. lọc, xử lý hóa học và sinh học. “Quy trình xử lý Cơ sở nằm ở tỉnh Hồ Bắc này khử trùng nước thải nước thải y tế truyền thống là cho hóa chất khử y tế và các chất kháng khuẩn mà không cần chất khuẩn, chẳng hạn như natri hypoclorit, vào nước khử khuẩn bổ sung hoặc tạo ra chất ô nhiễm thứ thải để tiêu diệt vi sinh vật. Tuy nhiên, việc này dễ cấp. Sự kiện quan trọng này được xây dựng dựa dàng tạo ra dư lượng chất phản ứng hóa học, và trên nền tảng nghiên cứu và hợp tác kỹ thuật với dư lượng chất kháng sinh trong nước thải không Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) thể bị phân hủy”, ông Liu Zhenwei, Tổng giám đã bắt đầu cách đây khoảng một thập kỷ. Giáo sư đốc Bệnh viện Xiyuan cho biết. Các kỹ thuật hạt Shijun He cho biết: “IAEA đã đóng một vai trò rất nhân, dựa trên các quá trình oxy hóa/khử tiên quan trọng trong việc áp dụng EB ở Trung Quốc”. tiến như chùm tia điện tử và bức xạ gamma, đã nổi lên như một giải pháp thay thế để loại bỏ các chất ô nhiễm nồng độ thấp (micropollutants). Cơ quan Năng lượng nguyên tử Trung Quốc (CAEA) đã làm việc với các chuyên gia từ Đại học Thanh Hoa và Tập đoàn Điện hạt nhân Trung Quốc để lần đầu tiên kết hợp thành công công nghệ chiếu xạ EB với quy trình khử trùng y tế tại Trung Quốc. Nhóm nghiên cứu chung đã phát Một kỹ thuật viên vận hành máy gia tốc chùm triển thiết bị ứng dụng công nghệ EB, với một tia điện tử (Ảnh: Cơ quan Năng lượng nguyên tử máy gia tốc điện tử tự che chắn mới được chế tạo Trung Quốc) đặc biệt để chiếu xạ nước thải y tế. Các phương pháp mới để phát hiện vi rút, bao gồm cả vi rút Kể từ năm 2010, IAEA đã hỗ trợ một dự án gây ra COVID-19, cũng đã được phát triển. nghiên cứu phối hợp và một dự án hợp tác kỹ thuật tập trung vào công nghệ EB áp dụng cho Ông Joao Osso Junior, Trưởng Bộ phận sản phẩm Số 68 - Tháng 9/2021 65
4. THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN đồng vị phóng xạ và Công nghệ bức xạ của IAEA đầu chuyển giao công nghệ và phương pháp xử lý cho biết: “Thành phần của nước thải, bao gồm các nước thải công nghiệp. Năm 2012, thông qua một chất ô nhiễm và các loại vi-rút, không có sự giống dự án hợp tác kỹ thuật của IAEA, các nhà khoa nhau giữa các bệnh viện và đòi hỏi các công nghệ học Trung Quốc, bao gồm giáo sư Shijun He của và thông số cụ thể trong xử lý để đáp ứng các tiêu Đại học Thanh Hoa, đã phát triển một chương chuẩn quốc gia. “Công nghệ EB xử lý nước thải y trình xử lý nước thải bằng công nghệ EB. IAEA tế không đòi hỏi nhiều năng lượng đầu vào hoặc đã hỗ trợ học bổng tại các cơ sở hiện có ở các bất kỳ yêu cầu nào về cô đặc hoặc sử dụng hóa quốc gia khác, một khóa đào tạo quốc gia và các chất, cũng như tránh được những vấn đề phức chuyến thăm chuyên gia, những người đã cung tạp liên quan đến việc vận chuyển các chất nguy cấp hướng dẫn về phát triển dự án. hại, giảm thiểu các tác động tiêu cực đến sức khỏe Năm 2017, Trung Quốc khánh thành cơ sở đầu và môi trường”. tiên sử dụng EB để xử lý nước thải công nghiệp, Máy gia tốc điện tử tạo ra các chùm EB năng và vào năm ngoái, Trung Quốc đã mở cửa cơ sở lượng cao phản ứng với các phân tử DNA/RNA xử lý nước thải lớn nhất thế giới sử dụng công hoặc tế bào của vi sinh vật. Phản ứng cản trở sự nghệ EB, với công suất xử lý 30 triệu lít nước thải phát triển của vi sinh vật, tiêu diệt vi-rút và vi công nghiệp mỗi ngày. khuẩn gây bệnh. Giáo sư Shijun He cho biết chất Ông Zhang Jianhua, Phó Chủ tịch của CAEA lượng nước thải sau xử lý đã vượt trên tiêu chuẩn cho biết: “Công nghệ hạt nhân đã được sử dụng của Trung Quốc về xử lý nước thải của các bệnh rộng rãi trên toàn thế giới trong các ngành công viện bệnh truyền nhiễm, điều này rất có ý nghĩa nghiệp, nông nghiệp, y tế và chăm sóc sức khỏe, đối với sức khỏe cộng đồng vì cơ sở xử lý nằm cũng như bảo vệ môi trường. “Ở Trung Quốc, đây gần một hồ chứa nước chính cung cấp cho Dự án vẫn là một ngành công nghiệp mới bắt đầu và có phân phối nước Nam-Bắc của Trung Quốc. nhiều tiềm năng đóng góp vào sự phát triển kinh tế và xã hội, cũng như mang lại một tương lai tốt đẹp hơn cho sức khỏe cộng đồng của Trung Quốc và thế giới”. Phạm Khắc Tuyên Ban Hợp tác quốc tế Nguồn: opens-asias-first-facility-to-treat-medical-wastewater-us- Một máy gia tốc điện tử tự che chắn mới được sử ing-electron-beam-technology dụng để chiếu xạ nước thải y tế (Ảnh: Cơ quan Năng lượng nguyên tử Trung Quốc) CÁC NHÀ KHOA HỌC TỐI ƯU HÓA Từ xử lý nước thải công nghiệp đến nước thải VIỆC SỬ DỤNG NƯỚC, PHÂN BÓN y tế NHỜ ĐỒNG VỊ BỀN NITƠ Cơ sở thử nghiệm mới nhất liên quan đến công nghệ EB là kết quả của nhiều năm phát triển Các chuyên gia ở một số quốc gia như Naypidaw, không ngừng, tính từ năm 2010, khi IAEA bắt Myanmar và Gabarone, Botswana đang sử dụng 66 Số 68 - Tháng 9/2021
5. THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN kỹ thuật hạt nhân để giúp người nông dân tăng do với trước đây. Các nhà nghiên cứu cũng đưa ra năng suất cây trồng, tối ưu hóa việc sử dụng phân khuyến nghị sử dụng các giống cây khác nhau ở bón và đánh giá các giống lúa, ngũ cốc và rau các vùng khác nhau trên đất nước Myanmar, bao quả, đồng thời sản xuất nông nghiệp thích ứng gồm cả các vùng đất biên cũng như ở các khu vực với biến đổi khí hậu. mà điều kiện khí hậu thay đổi thất thường khiến các giống cây truyền thống không đạt năng suất cao. Nitơ đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển và quang hợp của thực vật, là quá trình mà thực vật chuyển đổi năng lượng từ ánh sáng mặt trời thành năng lượng hóa học. Nitơ thường được bổ sung vào đất dưới dạng phân bón. Các nhà khoa học có thể theo dõi các đồng vị và xác Kỹ thuật hạt nhân cung cấp dữ liệu giúp tăng định mức độ hiệu quả của phân bón mà cây trồng cường độ phì nhiêu của đất và sản xuất cây trồng; đang sử dụng bằng cách sử dụng phân bón được đồng thời giảm thiểu tác động môi trường. (Ảnh: gắn nhãn đồng vị bền nitơ-15 (15N). Kỹ thuật này M. Gaspar / IAEA) cũng giúp tối ưu hóa lượng phân bón bởi sau khi Nghiên cứu đã chỉ ra cây trồng chỉ hấp thụ được cây trồng đã đạt đến độ bão hòa với nitơ, lượng khoảng 40% lượng phân bón, trong khi 60% còn nitơ còn lại sẽ sót trong đất hoặc bị rửa trôi. lại sẽ phát tán trong khí quyển và nước ngầm, Tìm ra giống lúa hiệu quả dinh dưỡng và năng hoặc xót lại trong đất ở dạng không thể hấp thụ suất cao được. Bà Su Win và nhóm nghiên cứu đã sử dụng kỹ Anh U Kyaw Lay, một người nông dân tới từ làng thuật đồng vị nitơ-15, với sự hỗ trợ của IAEA và Thar Yar Su (Myanmar) cho biết: “Chúng tôi tiết Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO), để xác kiệm được một khoản tiền lớn bằng việc cắt giảm định sự hấp thụ nitơ của các giống lúa khác nhau. khoảng 1/4 lượng phân bón sử dụng cho giống Bà cho biết: “Lúa là cây trồng phổ biến nhất ở My- lúa mới trồng thử trên mảnh đất rộng nửa mẫu anmar và đóng vai trò quan trọng đối với an ninh Anh. Trong vụ mùa tiếp theo, anh Lay sẽ dành lương thực và sự phát triển công nghiệp. Nhiều diện tích đất lớn hơn để trồng giống lúa đặc biệt giống lúa truyền thống cho năng suất cao được mà theo anh đánh giá là ngon hơn loại thường sử dụng trong nước nhưng lại cần một lượng lớn được sử dụng”. phân bón. Những người nông dân thường không Anh Lay và 20 người nông dân khác đã cùng tham đủ khả năng trang trải cho việc mua phân bón, do gia thử nghiệm các phương pháp sử dụng giống đó năng suất và thu nhập của người dân vẫn rất tốt nhất do Cục Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc thấp. Với sự xuất hiện của các giống cây mới hiệu gia khởi xướng. Cho đến nay, đơn vị này đã thử quả hơn về chất dinh dưỡng, người nông dân có nghiệm 106 giống lúa và xác định được 6 giống sử thể tiếp cận với các loại cây trồng cho năng suất dụng phân bón gốc nitơ hiệu quả nhất. Bà Su Su cao hơn mà không cần sử dụng quá nhiều phân Win, Giám đốc Bộ phận Khoa học Đất, Sử dụng b ó n”. Nước và Kỹ thuật Nông nghiệp khẳng định các Theo ông Joseph Adu-Gyamfi, chuyên gia về độ giống cây này tiêu tốn lượng phân bón ít hơn hẳn Số 68 - Tháng 9/2021 67
6. THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN phì của đất tại Bộ phận FAO/ IAEA về Kỹ thuật Nam Phi. Phân bón chiếm chi phí đầu vào cao hạt nhân trong Thực phẩm và Nông nghiệp cho nhất, vì vậy việc cắt giảm đáng kể việc sử dụng biết các kết quả ban đầu cho thấy việc bón phân phân bón sẽ mang lại lợi thế cạnh tranh cho quốc đạm hợp lý cho cây lúa giúp tiết kiệm tới 30% gia này. Bà khẳng định: “Đây có thể là chìa khóa lượng phân bón và giảm khoảng 20% lượng phân cho sự phát triển của lĩnh vực này ở Botswana”. thải ra môi trường. Bắp cải ở Việt Nam IAEA và FAO hỗ trợ các quốc gia áp dụng kỹ thuật Tại Việt Nam, kết quả thu được khi sử dụng kỹ này trên khắp thế giới, thông qua chương trình thuật nitơ-15 cho thấy có tới một nửa lượng phân hợp tác kỹ thuật của IAEA và hoạt động như một bón bón cho ruộng bắp cải bị thất thoát ra môi nền tảng cho sự hợp tác nghiên cứu thông qua trường, tạo ra ô nhiễm nguồn nước và các vấn đề nhiều dự án nghiên cứu phối hợp. Hiện tại, các về an toàn thực phẩm. Ông Adu-Gyamfi khẳng chuyên gia từ hơn 100 quốc gia đang hưởng lợi từ định: “Nhờ kết quả của một dự án hợp tác kỹ sự hỗ trợ này. thuật với IAEA, chính quyền địa phương hiện Nông dân ở Botswana hưởng lợi từ kỹ thuật đang hành động và tư vấn cho nông dân về sử nitơ-15 dụng phân bón hiệu quả nhất”. Ở Botswana, các nhà khoa học về đất đang trong giai đoạn đầu thử nghiệm sử dụng kỹ thuật này Trần Thiện Phương Anh để xác định lượng phân bón cần thiết cho tiêu Ban Kế hoạch và Quản lý khoa học xanh, rau bina, các loại cây trồng làm vườn và đất Nguồn: khác. trogen-isotope-helps-scientists-optimize-water-fertilizer- use Bà Kelebonye Bareeleng thuộc Phòng thí nghiệm Đất Quốc gia cho biết: “Các mẫu đất trên khắp thế giới rất đa dạng, vì vậy chúng tôi không thể chỉ sử dụng các kết quả thu thập được từ trước. UBA: CÁC GIỐNG CÂY TRỒNG MỚI Chúng tôi cần tính toán đúng lượng nitơ cần thiết CCẢI THIỆN NĂNG SUẤT CÀ CHUA VÀ cho từng loại cây trồng cụ thể”. ĐẬU TƯƠNG Các thí nghiệm vẫn đang được tiến hành nhưng từ những kết quả ban đầu, bà Bareeleng ước tính Cà chua và đậu nành được sử dụng rộng rãi trên có khoảng 1/4 đến 1/5 lượng phân bón sử dụng khắp thế giới với nhu cầu không ngừng tăng lên. trên các cánh đồng ngũ cốc không được cây trồng Đã bao giờ bạn tự hỏi làm thế nào mà người nông hấp thụ. Điều này không chỉ tiêu tốn một khoản dân có thể đáp ứng đủ nhu cầu và vai trò của các chi phí không cần thiết mà lượng nitrat không kỹ thuật hạt nhân trong đó? được sử dụng cũng có thể ảnh hưởng tới nguồn Với sự giúp đỡ của IAEA, phối hợp với Tổ chức nước ngầm gần các khu đất nông nghiệp. Bà nhận Nông lương Liên hợp quốc (FAO), Viện Khoa học định: “Đối với một quốc gia phụ thuộc vào các hồ Nông nghiệp Quốc gia Cuba (INCA) đã và đang chứa ngầm để cung cấp nước uống như Botswa- triển khai các chương trình nhân giống sử dụng na, điều này mang lại những rủi ro không hề nhỏ”. chiếu xạ và công nghệ sinh học để phát triển các Trong lĩnh vực nông nghiệp non trẻ, các nhà sản giống mới có khả năng thích ứng tốt hơn với biến xuất đang cố gắng cạnh tranh với hàng đến từ đổi khí hậu. 68 Số 68 - Tháng 9/2021
7. THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN Kết quả của quá trình nghiên cứu này là các giống Biến đổi khí hậu làm cho thực vật dễ bị tổn cà chua và đậu tương mới cải tiến (Giron 50 và thương trước các điều kiện thời tiết khắc nghiệt, Cuvin 22) được thu hoạch lần đầu tiên vào tháng dẫn đến việc sử dụng nhiều phân bón hóa học 5 năm 2021 trên một cánh đồng thử nghiệm. Giờ và thuốc trừ sâu có hại cho môi trường. Do đó, đây, các loại giống mời này sẽ được phân phối đến các chuyên gia Cuba hướng tới việc cải tiến cây người nông dân, cùng với 21 giống khác đã được trồng như một giải pháp thay thế, bền vững hơn phát triển trước đây như lúa, đậu xanh và roselle với môi trường. Để làm được điều này, quốc gia (một loài dâm bụt). này đang áp dụng các kỹ thuật hạt nhân và đồng vị để tạo ra biến đổi gen mới nhằm cải thiện năng suất cây trồng và tăng sản lượng các loại cây trồng thiết yếu. Một trong số này là đậu tương thường được sử dụng để sản xuất dầu, thức ăn gia súc, sữa chua và các chất thay thế thịt, nhu cầu về loại cây này đang tăng lên trên toàn thế giới, bao gồm cả ở Cuba. Phát triển các giống cải tiến là bước đầu tiên, sau Nhờ kỹ thuật hạt nhân, các giống cà chua mới đã đó những giống mới này sẽ được nuôi dưỡng để được trồng và thu hoạch ở Cuba trong năm nay có cung cấp lương thực cho người dân trên đảo. năng suất cao hơn các giống chính thống. Sử dụng kỹ thuật đồng vị để cải thiện phân bón (Ảnh: M.C. Gonzalez-Cepero / INCA) sinh học, các nhà nghiên cứu Cuba hiện có thể Các giống mới đã được các quốc gia cấp phép tăng sản lượng đậu nành chất lượng cao giàu sắt, trong năm 2021 và sau đó đăng ký trong cơ sở dữ protein và dầu. Phân bón sinh học chứa các vi liệu toàn cầu, do Bộ phận FAO/IAEA về Kỹ thuật sinh vật sống phục hồi dinh dưỡng tự nhiên của hạt nhân trong trong Nông nghiệp và Thực phẩm đất, giúp cây trồng phát triển mạnh hơn và khỏe quản lý. mạnh hơn mà không cần đến hóa chất. Kỹ thuật đồng vị được sử dụng để đo khả năng hấp thụ Ông Fatma Sarsu, chuyên gia về chăn nuôi tại đây phân bón sinh học và cố định nitơ từ không khí cho biết: “Kể từ năm 2009, thông qua nhân giống để quản lý cây trồng tốt hơn đồng thời đảm bảo đột biến thực vật, chúng tôi đã tìm ra một cách để sức khỏe của đất và năng suất cây trồng. phát triển các giống cây trồng mới, thích hợp với khí hậu và đóng góp vào sinh kế của người dân Theo bà Maria Caridad Gonzalez-Cepero, Trưởng địa phương cũng như tăng cường an ninh lương nhóm Ứng dụng kỹ thuật hạt nhân tại INCA, dự thực ở 18 quốc gia, trong đó có Cuba”. án không chỉ tạo ra các giống cây trồng khỏe, mà việc nâng cao năng lực trong những năm qua đã Cây trồng ở Cuba dẫn đến một quy trình làm việc hiệu quả và đào Hòn đảo Cuba, nơi có khí hậu nhiệt đới đang tạo các chuyên gia về kỹ thuật hạt nhân trong chứng kiến sự ấm lên toàn cầu với lượng mưa cùng làm việc và học hỏi. liên tục thay đổi, hạn hán kéo dài hơn và sự xâm Ảnh hưởng tích cực của IAEA nhập của nước mặn dọc theo các khu vực ven biển. Những điều này đang góp phần làm giảm Cải thiện di truyền được sử dụng để phát triển sản lượng cây trồng. giống mới một cách nhanh chóng, thích ứng với Số 68 - Tháng 9/2021 69
8. THÔNG TIN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ HẠT NHÂN biến đổi khí hậu. Các kỹ thuật hạt nhân tạo ra sự đa dạng di truyền cung cấp một nhóm chọn lọc lớn hơn để chọn lọc tốt hơn so với các phương pháp nhân giống thông thường. Điều này kết hợp với chương trình nhân giống hợp lý có khả năng cung cấp các giống cải tiến trong thời gian ngắn. Với sự hỗ trợ cho các quốc gia trong chương trình hợp tác kỹ thuật của IAEA, các kỹ thuật hạt nhân đã được sử dụng để phát triển các giống có các đặc điểm cần thiết thích ứng với khí hậu ở nhiều loại cây trồng, bao gồm lúa gạo, đậu thông thường, cà chua và đậu nành. Ông Gonzalez-Cepero cho biết: “Nhờ việc sử dụng các kỹ thuật đa dạng này, hạt giống của các dòng giống mới được chọn lọc đặc biệt đã được cung cấp cho nông dân và nhà sản xuất, dẫn đến thu hoạch thành công; đồng thời giảm thiểu sử dụng phân bón có nitơ, lượng khí thải nhà kính trong nông nghiệp của đất nước cũng sẽ giảm đáng kể”. Nhân giống đột biến thực vật Tạo giống đột biến thực vật là quá trình để hạt giống cây trồng, cành giâm hoặc vật liệu trồng trọt khác tiếp xúc với bức xạ, chẳng hạn như tia gamma hoặc tia X, sau đó gieo hạt hoặc nuôi cấy vật liệu đã chiếu xạ trong môi trường tạo rễ vô trùng để tạo ra cây con. Các cây riêng lẻ sau đó được nhân lên và kiểm tra các đặc điểm của chúng. Những cá thể hiện những đặc điểm mong muốn tiếp tục được nuôi cấy. Tạo giống đột biến thực vật không liên quan đến việc chỉnh sửa gen, mà sử dụng vật liệu di truyền của chính cây trồng và bắt chước quá trình tự nhiên của đột biến tự phát. Trần Thiện Phương Anh Ban Kế hoạch và Quản lý khoa học Nguồn: varieties-improve-tomato-and-soybean-yields-in-cuba 70 Số 68 - Tháng 9/2021