Tết cổ truyền Việt Nam với khách du lịch nước ngoài

Nội dung text: Tết cổ truyền Việt Nam với khách du lịch nước ngoài

1. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Phan Huy Xu và tgk TẾT CỔ TRUYỀN VIỆT NAM VỚI KHÁCH DU LỊCH NƯỚC NGOÀI VIETNAM TRADITIONAL TET HOLIDAYS AND FOREIGN TOURISTS PHAN HUY XU và VÕ VĂN THÀNH TÓM TẮT: Tết cổ truyền Việt Nam, ban đầu là một sinh hoạt văn hóa của tộc người Việt và một số tộc người khác nhưng hiện nay đã trở thành ngày Tết cổ truyền của Việt Nam. Trong những năm qua, nhiều du khách nước ngoài có dịp đến Việt Nam du lịch trong dịp Tết Nguyên Đán đã có những cảm nhận, trải nghiệm Tết thú vị và có thể nói là họ “ăn Tết” như người Việt Nam. Tết Nguyên Đán góp phần làm cho du lịch Việt Nam thêm phong phú với những sản phẩm du lịch đặc sắc mà mỗi năm, du khách nước ngoài chỉ có một dịp để tìm về. Từ khóa: Tết cổ truyền Việt Nam; lịch âm dương; khách du lịch nước ngoài. ABSTRACTS: Vietnamese traditional Tet is the special cultural activity of the Vietnamese people and some other ethnic groups, but now it has been becoming the traditional Tet holidays throughout Vietnam. Over the years, many foreign tourists who have the opportunity to travel to Vietnam during Lunar New Year have enjoyed an extraordinary experience of the Tet holidays and we can say that they actually “eat Tet” or enjoy Tet holidays like Vietnamese people. Lunar New Year contributes to make Vietnam more prosperous in tourism with special tourist products that every year, foreign visitors only have a chance to discover. In this article, we would discuss further about Tet holidays and tourism for foreigners to Vietnam in other to promote Tet holidays tourism. Key words: Vietnam traditional Holidays; Lunisolar calendar; foreign tourists. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ đặc sắc nhất của văn hóa Việt Nam được Tết cổ truyền Việt Nam, còn gọi là Tết phô diễn trong dịp này. Văn hóa Việt Nam Nguyên Đán, Tết Cả diễn ra hằng năm vào ở đây được dùng theo nghĩa rộng, theo một những ngày cuối tháng Chạp âm lịch (theo số nhà nghiên cứu văn hóa Việt Nam, ý kiến của nhiều nhà nghiên cứu về lịch chẳng hạn theo Đặng Nghiêm Vạn, “Văn pháp cổ truyền Việt Nam, đúng ra phải gọi hóa của cộng đồng quốc gia dân tộc Việt là lịch âm dương (Lunisolar calendar). Ở Nam gọi tắt là Văn hóa Việt Nam, Văn đây, theo thói quen phổ biến, chúng tôi gọi hóa Việt Nam là thành tựu của 54 tộc người là âm lịch (Lunar Calendar) và kéo dài cho tất nhiên sẽ phong phú hơn gấp bội lần” [7, đến hết tháng Giêng. Hầu hết những nét tr.7]. Ngô Văn Lệ cũng cho rằng, “Văn hóa PGS.TS.GVCC. Trường Đại học Văn Lang, xuphanhuy@gmail.com ThS. Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, vonhanchi@gmail.com Mã số: TCKH13-05-2019 113
2. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Số 13, Tháng 01 - 2019 Việt Nam bao gồm tất cả các nền văn hóa cộng đồng xã hội ” [6, tr.9]; Tết cổ truyền của các tộc người sinh sống trên lãnh thổ là một trong những viên ngọc quý của văn Việt Nam, bất luận các cộng đồng đó có hóa Việt Nam, nó đẹp đẽ, nghĩa tình, mặt sớm hay muộn trên lãnh thổ Việt Nam” thiêng liêng, Tết cổ truyền Việt Nam [1, tr.vii]. Du khách nước ngoài đến Việt biển hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn một Nam trong dịp Tết cổ truyền sẽ được trải cách sâu sắc và cụ thể nhất. Giá trị hướng nghiệm những nét đặc sắc nhất của văn hóa về cội nguồn là giá trị tâm linh, giá trị tình Việt Nam vốn có bề dày lịch sử nhiều ngàn cảm [13]. năm. Trong những năm qua, các công ty du So với Dương lịch (Solar Calendar), lịch tổ chức cho du khách nước ngoài đến Tết Nguyên Đán diễn ra trong khoảng thời Việt Nam “ăn Tết” và họ cũng đã tận gian từ giữa tháng 1 đến giữa tháng 2 hưởng được những khoảnh khắc độc đáo, dương lịch, tùy theo sự điều chỉnh của lịch sống động của Tết cổ truyền Việt Nam. ta (lịch âm dương) hằng năm. Tuy nhiên, Tuy nhiên, để phát huy hết giá trị của Tết theo thông lệ bất thành văn, cả xã hội Việt cổ truyền trong hoạt động du lịch nhằm thu Nam nghỉ Tết Nguyên Đán thường kéo dài hút khách nước ngoài nhiều hơn nữa, tăng khoảng 10 ngày, đối với những người nông doanh thu cho ngành du lịch đồng thời góp dân có tâm thức “Tháng Giêng là tháng ăn phần quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế chơi”, Tết Nguyên Đán thực sự kéo dài hơn giới có chiều sâu thì vẫn còn nhiều việc nữa, có thể là suốt tháng Giêng sau khi mùa phải làm đối với ngành du lịch Việt Nam. vụ đã thu hoạch xong. Tết Nguyên Đán Kỷ Trong bài viết này, chúng tôi bàn đến Tết Hợi (2019) sẽ nghỉ 9 ngày. cổ truyền Việt Nam với khách du lịch nước Đầu tiên, chúng ta phải kể đến sự thay ngoài góp thêm ý kiến đẩy mạnh du lịch đổi về thời tiết mà mỗi năm theo lịch âm trong dịp Tết cổ truyền Việt Nam. dương có đến 24 tiết gắn với 4 mùa đặc 2. NỘI DUNG biệt hơn cả là các lễ lạt gắn với 8 tiết chính 2.1. Đôi nét về Tết cổ truyền Việt Nam gọi là “tứ thời bát tiết” gồm: lập xuân, lập Tết cổ truyền Việt Nam là dịp lễ, hội hạ, lập thu, lập đông, xuân phân, thu phân, lớn nhất trong năm của tất cả các cộng hạ chí và đông chí. Về mặt từ nguyên, theo đồng tộc người sinh sống trên lãnh thổ Việt nhiều nhà nghiên cứu văn hóa Việt Nam, Nam. Tết Nguyên Đán là từ thiêng liêng Tết là do biến âm của từ “tiết” mà ra. Nội nhất mà mọi người, đặc biệt là người Việt dung của lễ Tết là tiết nhật bắt nguồn từ mong đợi: “Tầm mức quan trọng của Tết việc canh tác nông nghiệp được xác lập bắt rễ sâu xa trong tinh thần và tình cảm trên cơ sở biến đổi khí hậu theo mùa trong của người dân, coi Tết là thời điểm thiêng năm. Nhìn chung, với hoàn cảnh khí hậu liêng nối kết trời với đất, cõi âm với cõi Việt Nam, Tết được tổ chức vào dịp thời dương, lịch đại tổ tiên với con cháu hiện tiết khí hậu thuận lợi cho công việc sản tồn và hơn hết thảy là nối kết sợi dây tình xuất và đó cũng là thời điểm dồi dào về cảm thân ái với gia đình, gia tộc với bạn bè nguồn cung cấp lương thực, thực phẩm, tài thân hữu, với láng giềng chòm xóm, với lực, vật lực để hưởng dụng nên gọi là “ăn 114
3. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Phan Huy Xu và tgk Tết”. Tết cả là lễ hội chuyển mùa và có nội Huỳnh Ngọc Trảng, “Ở phương Nam, trong dung đa chức năng, bao gồm việc tế tự trời lễ tiễn Táo, thay cho cá chép là bộ giấy in đất, thần linh, tổ tiên cùng với việc trừ tà, mộc bản hình “cò bay, ngựa chạy”, theo trấn trạch, cầu an và đồng thời đây cũng là nghĩa ngựa chở Táo đi đường bộ, rồi cưỡi dịp đoàn viên gia đình, thăm viếng, chúc cò bay về trời. Việc dùng ngựa và cò làm tụng, hội tụ ăn uống, vui chơi giải trí, tham vật cưỡi cho Táo bắt nguồn từ nghi thức dự các trò chơi tranh tài, thể dục thể thao. “xá mã, xác hạc” theo “hành trì” của đạo Rõ ràng, việc xác lập nên một Tết cả/Tết Giáo lẫn trong khoa nghi Phật giáo” [6, Nguyên Đán đa chức năng như vậy là một tr.40]. Sinh thời, nhà văn Sơn Nam viết một quá trình đổi thay và tích hợp các tín lý, loạt bài báo về Tết như: Sài Gòn và nét Tết nghi thức tế tự cùng các hoạt động vui chơi xưa, Người Sài Gòn - Chợ Lớn ăn Tết, Thú và ăn uống [6, tr.1-13]. Trên thực tế, Tết vui ngày Tết, Về quê ăn Tết, Mâm cơm Tết như một “hý kịch trường” lớn diễn ra rộng ở Nam Bộ, ông từng nói một cách dí dỏm khắp Việt Nam, là cánh cửa rộng mở để rằng, “Biết rằng ông Táo là sự tích vu vơ, người nước ngoài nhìn vào con người và vào thời đại mà bếp điện, bếp ga đang lấn văn hóa Việt Nam đang chuyển động đa chiếm, nhưng các bà các cô vào tuổi hơn 40 diện, đầy màu sắc, tích hợp, thể hiện tính vẫn cúng kiếng tiễn đưa. Gẫm lại, tuy tốn nguyên hợp của lễ hội truyền thống mà mọi kém nhưng thỏa mãn tâm hồn, nhớ mẹ đối tượng tham gia trực tiếp vào quá trình mình hồi xưa từng làm như thế” [2, tr.204]. sáng tạo văn hóa như những nghệ sĩ đồng Tục cúng Ông Táo là tâm thức riêng, quan thời là người hưởng thụ những sản phẩm trọng của gia đình người Việt Nam. văn hóa mà họ sáng tạo ra. Cùng với Tết Ông Táo là tục dựng cây Theo truyền thống người Việt và một nêu. Nhiều người Việt Nam còn giữ tục lệ số tộc người ở Việt Nam, 23 tháng Chạp truyền thống dựng cây nêu vào ngày Tết âm lịch trở thành một cột mốc đáng lưu ý Ông Táo tuy rằng, theo Huỳnh Ngọc Trảng và quan trọng cho việc chuẩn bị đón Tết tục trồng cây nêu cũng biến đổi ít nhiều: Nguyên Đán bằng việc mọi gia đình dù “Cứ đến Tết, nhà nhà đều trồng cây nêu sớm hay muộn cũng đều sắm sửa lễ vật trước sân, rồi mới tiến hành lễ Tết và đến dâng cúng Ông Táo. Lễ vật cúng Ông Táo mồng bảy thì hạ nêu. Tục trồng cây nêu thông thường gồm: chè xôi (trôi) nước, đến nay hầu như đã mất và chỉ còn thấy bánh ngọt, kẹo ngọt, hương, hoa, ngoài trong lễ hội ở các tộc người Tây Nguyên, ra còn có vật phẩm đặc biệt mà không gia miền núi phía Bắc, Cây nêu là trục đình người Việt nào bỏ quên được đó là thiêng, được coi là biểu trưng cho trục vũ việc chuẩn bị cho Ông Táo một con cá chép trụ nối kết cõi đất, cõi người và cõi trời, thể khỏe mạnh để ông cưỡi về chầu Ngọc hiện là hình mặt trời, mặt trăng hay chùm Hoàng. Ngày nay, vật phẩm đặc biệt này lông gà trắng (biểu thị) mặt trời. Như vậy, trong nhiều gia đình được thay thế bằng cá cây nêu là một thứ “bàn thờ” ngoài trời, chép giấy, cò bay, ngựa chạy bằng giấy, xem ra chức năng của nó khá gần với Bàn hóa vàng để Ông về Trời cho nhanh. Theo Thiên thờ Trời - Đất phổ biến ở Trung - 115
4. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Số 13, Tháng 01 - 2019 Nam Bộ và ở chừng mực nào đó là cây “Giận gần chết đến Tết cũng thôi” là hương ở miền Bắc” [5, tr.101-102]. Cây câu nói diễn tả hòa khí của người Việt nêu được làm đúng cách để chỉ đường cho trong ngày Tết. Trong những ngày đầu năm tổ tiên trở về ăn Tết trong gia đình với mới, mọi người dù thân, sơ gặp nhau đều những người đang sống [4, tr.150]. vui vẻ, hồ hởi, chúc tụng và mong những Sau Tết Ông Táo khoảng một tuần đến điều tốt lành đến với mọi người, kiêng Tết Nguyên Đán. Đây là khoảng thời gian những lời nói khó nghe, cãi vã, va chạm bận rộn, tất bật nhưng vui vẻ của mọi gia không cần thiết, Những tập tục hay và đình để rồi bước vào những ngày Tết, nhịp niềm tin này được nhiều người Việt Nam sống của người Việt Nam dường như chậm duy trì. Nhân đây, chúng tôi nói thêm về lại, lắng đọng. Trong những ngày này, mọi niềm tin thờ cúng ông bà của người Việt. gia đình lo dọn dẹp, trang hoàng nhà cửa, Người Việt tin rằng, hằng năm vào những mua sắm thêm đồ mới, vật dụng mới, ngày giỗ kỵ hoặc lễ, Tết, linh hồn của tổ chuẩn bị tiền nong, gom nợ, khóa sổ công tiên, ông bà mình sẽ về sum họp với con việc một năm, chuẩn bị đón Tết. cháu. Đó là cơ hội để con cháu báo hiếu, Ngày tất niên (còn gọi là chung niên) là hoài niệm, tưởng nhớ tới công đức ông bà, ngày cuối cùng năm âm lịch, còn gọi là ngày cha mẹ. Nếu không có ông bà, cha mẹ, 30 Tết (có năm thiếu là ngày 29 tháng Chạp). mình sẽ không tồn tại ở cõi đời này, do đó Mọi gia đình chuẩn bị mâm cỗ, chu đáo và việc báo hiếu khi ông bà, cha mẹ còn sống trang nghiêm với các lễ vật cần thiết đón ông là điều tất yếu phải làm và làm một cách rất bà về ăn Tết với con cháu và được dân gian hoan hỷ, tự nguyện và khi họ qua đời, con gọi nôm na là rước ông bà về cùng ăn Tết. Kể cháu cũng phải tỏ lòng thành kính như lúc từ giờ phút đó, ông bà hiện hữu trong nhà của họ còn sinh thời. Tuy nhiên, do không gian con cháu, cùng ăn Tết và chứng giám cho con sống hiện đại có nhiều thay đổi dẫn đến cháu (thực ra, trong quan niệm của người Việt nhiều lễ, tục trong ngày Tết Nguyên Đán đã và một số tộc người, ông bà luôn hiện hữu trên được đơn giản hóa. bàn thờ trong nhà con, cháu). Nhiều gia đình Tết Nguyên Đán ở Việt Nam là kỳ có thời gian và giữ tập tục cổ truyền, mỗi bữa nghỉ lễ dài nhất trong năm cho toàn xã hội, cơm trong gia đình, họ đều dọn lên bàn thờ gia đây là một kỳ nghỉ thú vị, mang lại nhiều ý tiên, khấn vái, mời ông bà cùng ăn uống cho nghĩa, cảm xúc cho mọi người Việt Nam đến khi đưa ông bà vào ngày lễ hạ cây niêu đã tuy rằng cũng có mặt trái của Tết. Các tập được dựng trước đó vào Tết Ông Táo. Sau đoàn, công ty nước ngoài ở Việt Nam cũng mâm cỗ cúng đón ông bà về ăn Tết vào ngày tôn trọng tục lệ cổ truyền của Việt Nam. 30 Tết là một loạt các lễ, tục khác diễn ra Họ chủ động sắp xếp để người lao động trong ngày những Tết như lễ đón giao thừa, lễ Việt Nam được trở về quê, hưởng cái Tết trừ tịch, ba ngày đầu năm mới (ba ngày tân đầm ấm, đầy ý nghĩa với người thân và sau niên), lễ xông đất, lễ xuất hành, hái lộc, chúc đó là sự trở lại làm việc tích cực và hiệu tết, thăm viếng, mừng tuổi, khai hạ, quả cao. Đối với người nông dân, ăn Tết còn kéo dài đến hết tháng Giêng “Tháng 116
5. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Phan Huy Xu và tgk Giêng là tháng ăn chơi” như câu ca dân truyền Việt Nam là thời khắc giao hòa giữa gian, tuy rằng hiện nay trên thực tế không Đất trời - Thần linh - Con người. Đất, trời có nông dân nào nghĩ đến việc ăn Tết trọn và con người đều đẹp, cảnh du xuân rộn cả tháng Giêng. ràng và lễ hội tưng bừng diễn ra khắp nơi. Theo Huỳnh Ngọc Trảng, Tết trong 2.2. Tình hình và thực trạng phát huy quá trình lưu truyền và phát triển lâu dài giá trị Tết cổ truyền Việt Nam đã cố kết nên tập tục văn hóa đặc biệt quan Tết Nguyên Đán ở Việt Nam được trọng với những đặc điểm nổi trội: một là, nhiều người nước ngoài biết đến và họ chủ “dĩ nông vi bản” của người Việt Nam. Tết động tìm hiểu Tết cổ truyền Việt Nam, sắp gắn liền với các lễ nghi nông nghiệp, tức xếp những chuyến du lịch đến Việt Nam gắn bó với hoạt động nông vụ, lấy gia với mong muốn cùng ăn Tết với người địa đình/gia tộc làm phạm vi; hai là, trong quá phương. Các hãng du lịch trong và ngoài trình phát triển, lễ tết truyền thống do tính nước cũng nỗ lực tổ chức nhiều chương đa chức năng trong mục đích lễ lạt là trình tham quan gắn với Tết Nguyên Đán thuận theo sự đa cầu của thế nhân từng để người nước ngoài có cơ hội tìm hiểu, thời đại mà thêm, bớt, khiến cho nội dung trải nghiệm Tết cùng người Việt Nam. mang tính tổng hợp phong phú; ba là, lễ Du khách nước ngoài được quan sát tết khởi nguyên từ lễ thức nông nghiệp và các lễ, tục diễn ra trong những ngày Tết các tín ngưỡng thờ tự nhiên, trải qua lịch với sắc màu tươi rói, bừng bừng sức sống sử, lễ tết đã tích hợp các tín lý, đối tượng ở toàn cõi Việt Nam. Đây là dịp trải thờ tự cùng các nghi lễ tôn giáo, từ cầu nghiệm thú vị đối với du khách nước phúc diệt họa, cúng sao giải hạn, thỉnh lộc ngoài về hành vi ứng xử, văn hóa, phong cầu tài, đến đi chùa lễ Phật cầu an, ; bốn tục, tập quán, con người Việt Nam, Du là, sự chuyển dịch của dân cư giữa các khách có thể tham gia vào chợ Tết, thăm vùng miền từ núi xuống đồng bằng, từ đền chùa, gói bánh chưng, ăn các món ăn đồng bằng đến biển cả, hải đảo, từ bắc vào đặc trưng ngày Tết, hái lộc, mừng tuổi, trung, nam làm cho tết cũng có sự khác tham gia vào sinh hoạt ngày Tết tại các gia biệt nhất định nhưng về cơ bản bảo lưu đình người Việt Nam. những tập tục vốn có [6, tr.21-22]. Những phong tục đặc sắc ngày Tết cổ Nếu so sánh với tết dương lịch ở các truyền Việt Nam rất thú vị, đáng để du nước phương Tây, ngày Tết thời tiết khách trải nghiệm. Đối với người Việt thường băng giá, lạnh lẽo, cây cối trụi lá và Nam, Tết Nguyên Đán là ngày lễ lớn nhất hầu như Tết nhà nào biết nhà nấy. Nhìn vào trong năm. Dù có nhiều biến động trong Tết cổ truyền Việt Nam, chúng ta thấy Tết lịch sử nhưng phong tục ngày tết vẫn giữ là thời gian đoàn tụ gia đình, đoàn kết cộng được bản sắc dân tộc. đồng, ngày trở về quê hương, xứ sở, tổ tiên. Đi chợ Tết sẽ đông hơn, vui hơn. Đi chợ Tết cổ truyền Việt Nam là mùa xuân ấm áp, Tết cốt để gặp nhau, tận hưởng không khí cây cối đâm chồi nẩy lộc, ngày tết trồng háo hức ngày Tết. Theo truyền thống, tất cả cây, làm môi trường xanh, sạch, đẹp. Tết cổ những của ngon vật lạ đều được bày bán. 117
6. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Số 13, Tháng 01 - 2019 Trồng cây nêu: Cây nêu ngày Tết sâu sắc của người Việt Nam. Những tập tục thường cao 5-6m, treo nhiều thứ trên ngọn truyền thống trong dịp Tết cổ truyền Việt như: vàng mã, bầu rượu, cá chép bằng giấy, Nam có thể đã biến đổi theo thời gian và những chiếc khánh, kêu leng keng báo giao lưu văn hóa trong thời đại toàn cầu hiệu cho ma quỷ biết rằng nơi đây có chủ, hóa. Có những tập tục giờ chỉ còn trong các không được đến quấy phá. Cây nêu dựng công trình nghiên cứu văn hóa cổ truyền ngày 23 tháng Chạp, là ngày Táo Quân về mà du khách có thể sẽ không còn phổ biến Trời và ngày mùng 7 Tết thì hạ nêu. nhưng trong quá trình xây dựng sản phẩm Câu đối Tết: Theo truyền thống, hầu du lịch, các hãng lữ hành có thể tái hiện như nhà nào cũng có tục treo câu đối đỏ. một phần để du khách trải nghiệm, chẳng Hoa tết: Ngoài bắc hoa đào, miền hạn như tục dựng cây nêu ngày Tết. Những Trung và miền Nam hoa mai và nhiều loại câu chuyện văn hóa có liên quan được kể hoa như vạn thọ, hoa huệ, hoa cúc, cây trong tour Tết mang đến những trải nghiệm quất, đủ màu sắc và thịnh vượng. thú vị cho du khách nước ngoài. Màu ngày tết: màu đỏ và màu vàng Theo Thanh Niên Online, Tết cổ được ưa chuộng. truyền Việt Nam trong mắt người nước Các hoạt động ngày Tết: Tết gồm tất ngoài rất thú vị và “kỳ lạ”. Ông Tetsuya niên, giao thừa, tân niên, các hoạt động tiễn Osafune (Giám đốc một công ty truyền Ông Công, Ông Táo về trời, dọn dẹp nhà thông, quốc tịch Nhật Bản, ăn Tết tại Việt cửa, đi chợ tết, gói bánh chưng, thăm mộ tổ Nam lần thứ 2) rất ấn tượng trước cảnh tiên. Sang giao thừa, hái lộc đầu xuân, xông người Việt về quê ăn Tết: “Tôi thật sự ấn nhà, chúc tết, mừng tuổi, đi lễ chùa đầu tượng với việc nhiều người Việt Nam dù năm, xin chữ, diễn ra nền nếp. trễ đến đâu cũng cố gắng quay về quê ăn Tục xông nhà đầu xuân: Từ phút giao Tết. Hiện ở Nhật, chúng tôi không còn ăn thừa, người xông đất là sứ giả hạnh phúc và Tết âm lịch nữa”. Chị Annie Atizay (Giáo may mắn, rất quan trọng cho cả năm tốt lành. viên, quốc tịch Mỹ, ăn Tết Việt Nam lần Chúc Tết: Sáng mùng 1, con cháu tụ thứ 3) cho rằng tính cộng đồng của Tết tập để lễ Tổ tiên, chúc tết ông bà, chúc thọ Việt tạo nên sự khác biệt so với lễ mừng sống lâu, hạnh phúc. năm mới tại Mỹ: “Tôi thích không khí Tết Lì xì: Lì xì đầu năm để năm mới gặp Việt Nam. Tôi cảm nhận được không khí lễ may, làm ăn phát lộc. Bao lì xì màu đỏ. hội của gia đình và cộng đồng khi mọi Xin chữ đầu xuân: Thanh niên, học người ai cũng mua hoa, dọn dẹp nhà cửa và sinh đi xin chữ, nét chữ đẹp, lấy may cho hát karaoke. Tôi đi ra đường và để ý thấy học hành, thi cử đỗ đạt. Đây là nét đẹp của rất nhiều gia đình cùng hát karaoke với văn hóa người Việt. nhau. Ai trông cũng vui và thoải mái hơn Đi lễ chùa đầu năm, hái lộc, cầu may thường ngày”. Chị Chris Caumont (Pháp): mắn, tài lộc. “Tôi yêu Tết cổ truyền các bạn, Tôi sẽ ở Nói tóm lại, Tết Nguyên Đán là một lại Hà Nội trong dịp này, tôi muốn cảm sinh hoạt văn hóa thể hiện bản sắc văn hóa nhận không khí Tết ở Hà Nội”[11]. 118
7. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Phan Huy Xu và tgk Ông Kirill Leonov, một người Nga, ngày Tết cổ truyền và qua đó để quảng bá làm du lịch ở Nha Trang gần 30 năm nay, hình ảnh văn hóa và du lịch Việt Nam đến cho biết: “Chúng tôi rất thích ngày Tết cổ đông đảo du khách quốc tế. truyền của các bạn với những nét văn hóa, Tết Kỷ Hợi 2019, số ngày nghỉ nhiều tập quán thú vị. Tôi đã viết 4 quyển sách (đến 9 ngày), tuy chưa có số liệu thống kê bằng tiếng Nga để giới thiệu cho bạn bè chính thức nhưng du lịch Tết Kỷ Hợi sẽ Nga về một Nha Trang, Việt Nam giàu bản tăng lên đáng kể so với các năm trước. Đây sắc văn hóa”. Peter (du khách Anh) cho là dịp du khách nội địa đi vãng chùa, cầu biết dù mới đến Nha Trang trước ngày Tết may, cầu an, thăm các danh lam thắng nhưng đã cảm nhận được không khí Tết cảnh, Năm 2019, bước đầu sử dụng mô đang đến rất gần. “Khắp phố phường đầy hình du lịch thông minh, thuận tiện cho du sắc hoa. Nhiều người mặc áo dài chụp hình khách. Các cơ quan quản lý du lịch chuẩn với đèn hoa. Thật thú vị! Tôi dự định sẽ trải bị chu đáo về kiểm tra, khảo sát các hiện nghiệm không khí Tết ở Việt Nam, sau Nha tượng tiêu cực. Các công ty lữ hành đã Trang sẽ là Đà Lạt, Hội An, Huế và kết chuẩn bị kỹ lưỡng chương trình tour và thúc ở Hà Nội” - anh Peter nói về lịch trình ngày giờ xuất hành đẹp đầu năm để chuyến du lịch của mình [9]. du xuân tốt lành. Nhiều hãng lữ hành đã Theo Thế giới và Việt Nam, Tết Đinh quảng bá các tour du lịch Tết Nguyên Đán dậu, ngành du lịch đón tín hiệu vui với 2019 trong nước và nước ngoài. những con số thống kê cho thấy, số lượt Hiện nay, nhiều công ty du lịch tổ chức khách quốc tế đến Việt Nam tháng 1-2017 các chương trình Tết Nguyên Đán cho đạt 1.007.220 lượt, tăng 12,3% so với tháng khách du lịch nước ngoài như đã đền cập ở 12-2016 [8]. Tết Đinh dậu 2017, tổng lượng trên, tuy nhiên, các hãng du lịch ở Việt khách tham quan Đà Nẵng đạt 260.523 lượt, Nam đang khai thác các chương trình du tăng 17,3% so với cùng kỳ năm 2016 [10]. lịch ngày Tết cổ truyền cho người nước Theo Thông tấn xã Việt Nam, ngày 08-02- ngoài chỉ là nhỏ, lẻ chưa có sự phối hợp 2018, Công ty Dịch vụ lữ hành Sài Gòn quảng bá rộng rãi, thu hút khách ngoại Tourist đã đón và phục vụ 2.500 du khách quốc, sự phối hợp của các hãng vận chuyển và thuyền viên quốc tịch Anh, Pháp, Mỹ từ như hàng không, đường bộ, đường sắt, tàu biển Celebrity Constellation cập cảng đường thủy và sự điều phối của Nhà nước Cái Mép Bà Rịa - Vũng Tàu, Theo trong giao thông. Chúng tôi được biết, Saigontourist, thời điểm trước và trong Tết nhiều hãng du lịch Việt Nam khuyên đối Nguyên Đán 2018, công ty đón và phục vụ tác của họ hoặc khách hàng của họ là nên tổng cộng gần 34.000 lượt du khách bằng đến Việt Nam tránh ngày Tết cổ truyền, các đường biển “xông đất” đầu năm tại Việt kỳ nghỉ quốc gia vì sự bất tiện và khó tổ Nam [12]. Nắm bắt xu hướng khách quốc tế chức và không mang lại hiệu quả cao về có nhu cầu tìm hiểu Tết Nguyên Đán tại mặt kinh tế. Những du khách nước ngoài Việt Nam, nhiều công ty du lịch đã khai quyết định trải nghiệm chương trình du lịch thác các tour giúp du khách trải nghiệm Tết Nguyên Đán, họ phải chấp nhận chi trả 119
8. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Số 13, Tháng 01 - 2019 cao hơn nhiều cho mọi dịch vụ. Việc này Việt Nam. Trong tình hình hiện nay, chúng đã hạn chế lượng khách nước ngoài đến tôi cho rằng, việc khai thác du lịch trong Việt Nam trải nghiệm chương trình du lịch dịp Tết Nguyên Đán ở Việt Nam vẫn chưa Tết Nguyên Đán. Chúng ta có thể hiểu mang lại hiệu quả cao nhất so với tiềm được các hãng lữ hành du lịch, các nhà tổ năng của một kỳ nghỉ Tết truyền thống chức du lịch địa phương gặp khó khăn về mang tính chất quốc gia của Việt Nam. phương tiện vận chuyển, giá dịch vụ vận 2.3. Những giải pháp tăng cường khai chuyển tăng cao, bất tiện trong đi lại trong thác Tết cổ truyền Việt Nam trong du lịch ngày Tết, ăn uống và các dịch vụ tại các Cần có sự phối hợp tốt giữa các hãng điểm đến, như chúng tôi đã đề cập trong lữ hành và các hãng vận tải, đặc biệt là các bài “Thực trạng văn hóa giao thông ở Việt hãng hàng không, các hãng vận chuyển Nam trong hoạt động du lịch” [3, tr.164- đường bộ, thực hiện cam kết giá cả vận 174]. Tết cổ truyền ở Việt Nam, mọi dịch chuyển ổn định, chia sẻ chi phí với các vụ đều tăng giá, gây khó khăn cho các hãng hãng du lịch; du lịch, đó là một thực tế, không thể phủ Cần tăng tính đặc thù của sản phẩm du nhận. Tết cổ truyền Việt Nam còn có lịch Tết cổ truyền, tăng hàm lượng văn hóa những biểu hiện chưa đẹp, chưa tốt: mê tín trong sản phẩm du lịch Tết cổ truyền để du dị đoan, nạn biếu xén, hối lộ, phá hoại môi khách nước ngoài thấy được sự khác biệt, trường (bẻ cành, hái lộc), cờ bạc, rượu chè, tính độc đáo phải đến Việt Nam trong dịp tai nạn giao thông tăng cao, mất trật tự trị Tết Nguyên Đán để trải nghiệm, thụ hưởng an, hàng giả, hàng lậu thuế, chặt chém, sản phẩm du lịch; chèo kéo, nâng giá hàng hóa khiến cho Đầu tư quảng bá du lịch Tết cổ truyền, nhiều du khách nước ngoài cảm thấy khó nêu bật bản sắc văn hóa Việt Nam của ngày chịu, Bến cảng đón tàu du lịch chưa tốt, Tết để mời gọi du khách quốc tế. Du lịch chưa thuận lợi. Chẳng hạn, tàu biển phải Tết cổ truyền là dịp thuận lợi nhất để quảng đậu ở cảng Cái Mép, sau đó trung chuyển bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam khách về Thành phố Hồ Chí Minh. Các đặc biệt về truyền thống văn hóa dân tộc hãng lữ hành địa phương chưa chuẩn bị chu Việt (dân tộc Việt Nam thanh lịch, thân đáo trong việc đón khách dịp Tết. Quản lý thiện, tình nghĩa, ); giá cả ngày tết chưa tốt. Hướng dẫn viên Cần phải nghiên cứu và tính đến tính thời chưa chuyên nghiệp để giới thiệu văn hóa vụ của sản phẩm du lịch Tết cổ truyền để ngày Tết cổ truyền Việt Nam cho du không lãng phí cơ sở vật chất du lịch, nhân lực khách, Trên đây là một số thực trạng du lịch trong xây dựng sản phẩm du lịch; khiến cho sản phẩm du lịch Tết Việt Nam Cơ sở hạ tầng - kỹ thuật và cơ sở vật chưa thu hút du khách nước ngoài. Chúng chất du lịch cần được đầu tư tốt hơn, đặc ta thu được không chỉ về mặt kinh tế mà biệt là các bến cảng đón tàu biển đưa du còn là hiệu quả về mặt quảng bá hình ảnh khách đến Việt Nam thuận lợi. Đầu tư điểm quốc gia, văn hóa Việt Nam, dấu ấn trong vui chơi giải trí đặc biệt, nhiều giờ để giữ sản phẩm du lịch đặc thù chỉ riêng có ở chân du khách trong dịp Tết Nguyên Đán; 120
9. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Phan Huy Xu và tgk Tăng cường áp dụng công nghệ thông Đán, Tết cả) rất đa dạng và phong phú. Từ tin trong sản phẩm du lịch Tết Nguyên những giá trị văn hóa vật thể gắn với đền, Đán, giúp du khách tiếp cận một cách dễ miếu, chùa chiền cho đến các giá trị văn dàng sản phẩm du lịch Tết Việt Nam; hóa phi vật thể như các tín ngưỡng, phong Đào tạo hướng dẫn viên chuyên nghiệp tục, tập quán, hội hè, tri thức dân gian, lối về du lịch Tết, giúp du khách trải nghiệm ăn, mặc, trang hoàn nhà cửa, mồ mả tổ tiên đúng nghĩa là Tết cổ truyền Việt Nam; ông bà, cũng như các loại hình nghệ thuật Cấp quản lý du lịch từ trung ương đến dân tộc độc đáo được “hồi sinh” mãnh liệt, địa phương cần kiểm tra chặt chẽ vấn đề an phong phú và đa dạng trong dịp Tết toàn giao thông, an toàn trật tự trị an, ngăn Nguyên Đán. Ngày nay, Tết cổ truyền Việt chặn việc nâng giá, chặt chém và tuyên Nam là một quá trình tích hợp văn hóa trải truyền giáo dục người dân không mê tín dị qua nhiều đời, nhiều thế hệ con người Việt đoan, cờ bạc rượu chè, trong dịp Tết; Nam trong quá trình lịch sử xây dựng, phát Các doanh nghiệp du lịch cần nâng cao triển và bảo vệ đất nước. Tết cổ truyền Việt chất lượng sản phẩm, chất lượng dịch vụ du Nam là của tất cả cộng đồng 54 tộc người lịch và chất lượng các điểm đến. Cần tuyển cùng cộng cư, cộng lợi, cộng mệnh với chọn các hướng dẫn viên có trình độ về những sắc thái vùng, miền xuyên suốt chiều kiến thức, kỹ năng, thái độ và ngoại ngữ để dài lịch sử dân tộc. phục vụ du khách nước ngoài có chất lượng Trong thời kỳ hội nhập quốc tế, Tết cổ cao trong những ngày Tết; truyền Việt Nam đã và đang được chúng ta Cộng đồng dân cư cần phải có văn hóa khai thác tích cực nhưng vẫn chưa phát huy ứng xử lịch sự, thân thiện đối với du khách tối đa giá trị vốn có của nó vì nhiều nguyên nước ngoài. Đảm bảo an toàn thực phẩm, nhân chủ quan cũng như khách quan đã không nâng giá, không đeo bám làm phiền được đề cập trong bài viết này. Tuy nhiên, hà du khách vào dịp Tết. Nâng cao chất nếu chúng ta biết xây dựng và phát triển lượng loại hình du lịch cộng đồng, sản phẩm du lịch Tết cổ truyền có tính độc homestay trong dịp tết cổ truyền để quảng đáo, đặc sắc, ngành du lịch sẽ thu hút lượng bá giá trị văn hóa của dân tộc Việt Nam. khách du lịch quốc tế nhiều hơn, mang lại 3. KẾT LUẬN hiệu quả kinh tế lớn hơn và quảng bá giá trị Ở Việt Nam, giá trị văn hóa thể hiện văn hóa Việt Nam ra thế giới tốt đẹp hơn. đậm nét trong Tết cổ truyền (Tết Nguyên TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Ngô Văn Lệ (2017), Lời giới thiệu công trình Các tiểu vương quốc Phù Nam ở Nam Bộ, Nxb Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. [2] Sơn Nam (2008), Đi và ghi nhớ, Nxb Hồng Đức. [3] Võ Văn Thành (2016), Một số vấn đề văn hóa du lịch Việt Nam, Nxb Văn hóa - Văn nghệ. 121
10. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Số 13, Tháng 01 - 2019 [4] Huỳnh Ngọc Trảng và Nguyễn Đại Phúc (2013), Đặc khảo về tín ngưỡng thờ gia thần, Nxb Văn hóa - Văn nghệ. [5] Huỳnh Ngọc Trảng (2017), Đọc lại cổ tích, Nxb Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh. [6] Huỳnh Ngọc Trảng (2018), Khảo luận về Tết, Nxb Văn hóa - Văn nghệ. [7] Đặng Nghiêm Vạn (2010), Văn hóa Việt Nam đa tộc người, Nxb Văn học. [8] Văn Lộc (2017), Tết Đinh Dậu: Ngành du lịch đón thêm tín hiệu vui, đăng trên Thế giới & Việt Nam, tại địa chỉ: vui-43696.html, truy cập 15-11-2018. [9] Kỳ Nam (2018), Khách du lịch nước ngoài đổ về Nha Trang ăn tết, Lao Động Online, nld.com.vn/kinh-te/khach-nuoc-ngoai-do-ve-nha-trang-don-tet-20180208213541287.htm, truy cập 15-11-2018. [10] Thanh Tình (2017), Khách du lịch đến Đà Nẵng dịp Tết tăng hơn 17%, Báo Đà Nẵng Online, tại địa chỉ, baodanang.vn/channel/5404/201702/khach-du-lich-den-da-nang-dip- tet-tang-hon-17-2537033/, truy cập 15-11-2018. [11] Hoàng Uy (2013), Tết Việt trong mắt người nước ngoài: Thú vị, kỳ lạ, Thanh Niên Online,thanhnien.vn/the-gioi/tet-viet-trong-mat-nguoi-nuoc-ngoai-thu-vi-ky-la- 477050.html, truy cập 15-11-2018. [12] Thông tấn xã Việt Nam (2018), Gần 34.000 du khách tàu biển ‘xông đất’ Việt Nam dịp Tết Nguyên Đán, đăng lại trên Trang tin điện tử Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh, truy cập 10-11-2018. [13] Lê Trung Vũ (2018), Tết cổ truyền của người Việt và những giá trị văn hóa truyền thống, Báo Mới Online, baomoi.com/tet-co-truyen-cua-nguoi-viet-va-nhung-gia-tri-van- hoa-truyen-thong/c/24975911.epi, truy cập 20-11-2018. Ngày nhận bài: 05-12-2018. Ngày biên tập xong: 20-12-2018. Duyệt đăng: 21-01-2019 122