Tiềm năng tài nguyên và giải pháp phát triển du lịch sinh thái đảo Quan Lạn, huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh - Phạm Quang Tuấn

Nội dung text: Tiềm năng tài nguyên và giải pháp phát triển du lịch sinh thái đảo Quan Lạn, huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh - Phạm Quang Tuấn

1. Tp chí Khoa h c HQGHN: Các Khoa h c Trái t và Môi tr ng, T p 31, S 2 (2015) 54-66 Ti m n ng tài nguyên và gi i pháp phát tri n du l ch sinh thái o Quan L n, huy n Vân n, t nh Qu ng Ninh Ph m Quang Tu n*, D ơ ng Th Th y, Lê Ph ơ ng Thúy Khoa Địa lý, Tr ường Đạ i h ọc Khoa h ọc T ự nhiên, ĐHQGHN, 334 Nguy ễn Trãi, Hà N ội, Vi ệt Nam Nh n ngày 09 tháng 01 nm 2015 Ch nh s a ngày 27 tháng 01 nm 2015; Ch p nh n ng ngày 03 tháng 03 nm 2015 Tóm t ắt: o Quan L n n m trong h th ng o ven b t nh Qu ng Ninh, có v trí quan tr ng v mt an ninh qu c phòng và phát tri n kinh t bi n. c bi t, trong quy ho ch t ng th kinh t xã hi khu kinh t Vân n n n m 2020, t m nhìn n n m 2030, o c xác nh là m t trong bn c m im du l ch sinh thái t p trung in hình c a huy n. Tuy nhiên, hi n tr ng khai thác du lch sinh thái t i các o ây còn khá manh mún và t phát. Trong bài vi t này, nhóm tác gi phân tích c th nh ng tài nguyên du l ch t nhiên và nhân v n c a o d a trên quan im phân tích t ng h p, quan tr c môi tr ng và iu tra th c a. T ó xu t nh ng gi i pháp nh m h tr vi c qu n lý và phát tri n du l ch sinh thái t i o Quan L n nh xây d ng mô hình c ơ s d li u GIS và các gi i pháp c i thi n c ơ s h t ng, t ng c ng giáo d c môi tr ng c ng nh khuy n khích s tham gia c a c ng ng a ph ơ ng vào ho t ng du l ch. Từ khóa : Du lch sinh thái, o ven b , o Quan L n. ∗ 1. Đặt v ấn đề ∗∗ nh m b o mang l i l i ích v tài chính cho cng ng a ph ơ ng [2] ang d n tr thành H th ng o ven b t nh Qu ng Ninh là nh h ng phát tri n lâu dài t i h th ng các ca ngõ, là u m i giao l u kinh t trong n c o ven b t nh Qu ng Ninh nói chung, o và qu c t , là im trung gian, c u n i gi a t Quan L n nói riêng. Tuy nhiên, hi n tr ng khai li n và bi n kh ơi trong quá trình chinh ph c và thác DLST t i các o này còn khá manh mún, khai thác tài nguyên bi n, là im d ng chân t phát và ch a c ng i dân bi t n nhi u. trên ng hàng h i qu c t . H th ng o ven Trong bài vi t này, nhóm tác gi ã phân b có iu ki n t nhiên, ngu n tài nguyên tích, ánh giá ti m n ng tài nguyên du l ch, bi n, ven bi n (h sinh thái san hô, c bi n, xu t mô hình c ơ s d li u GIS ph c v qu n lý rng ng p m n; bãi cát bi n, th y s n, ) c và các gi i pháp nh m thúc y phát tri n ánh giá cao, ý ngh a to l n trong phát tri n du DLST t i o Quan L n trên quan im phân lch sinh thái (DLST), b o t n thiên nhiên và tích t ng h p, sinh thái - môi tr ng và h nghiên c u khoa h c [1]. DLST v i m c tiêu th ng ph ơ ng pháp kh o sát th c t , quan tr c bo v môi tr ng, sinh thái và v n hóa c ng môi tr ng n c bi n c ng nh iu tra xã h i ___ ∗ hc t i o. Tác gi liên h . T: 84-988081161. Email: phamquangtuan@hus.edu.vn 54
2. P.Q. Tu ấn và nnk. / T ạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Các Khoa h ọc Trái đất và Môi tr ường, T ập 31, S ố 2 (2015) 54-66 55 2. Ti ềm n ăng du l ịch sinh thái đả o Quan L ạn o Quan L n thu c c m o v nh Bái T Long, có t a a lý 20 053’04’’ v b c, 2.1. V ị trí đị a lý 107 030’42’’ kinh ông. o g m hai xã Quan L n, Minh Châu vi 5 thôn và m t ph n Tnh Qu ng Ninh có h ơn 2.000 hòn o [3] di n tích o thu c a ph n v n qu c gia Bái thu c khu v c ven b , chi m kho ng 2/3 s o T Long (hình 1). ven b c n c (2078/2779), trong ó có 1.030 2 o ã có tên. T ng di n tích các o ven b o có di n tích 118,638 km , kéo dài theo tnh Qu ng Ninh là 619,913km², trong ó t p ph ơ ng ông b c – tây nam, t chân dãy núi trung l n t i 2 huy n o Cô Tô và Vân n Vân n t i núi Gót, cách trung tâm huy n Vân vi t ng s o chính 33 o [4] (b ng 1). n kho ng 40km v phía ông nam. o có v trí quan tr ng v m t an ninh - qu c phòng và Bng 1. Khái quát các huy n o c a t nh Qu ng Ninh phát tri n kinh t bi n. o nh m t vòng cung ôm l y rìa phía ông c a vnh Bái T Long, ây Tên Di n S o Cách t li n t trung huy n tích chính tâm huy n (km) là tuy n o phía ngoài cùng c a v nh B c B . o (km 2) Chính iu này khi n o Quan L n tr thành - Cách H Long: 80km bc bình phong v ng vàng ng n sóng bi n, che Cô Tô 46,2 16 - Cách Cái R ng:22km ch n cho Vân n, giúp Vân n tr thành n ơi Vân - Cách C a Ông: 7km neo u tàu thuy n thu n ti n và an toàn. 551,3 17 n - Cách H Long: 50km Ngu n: [4] H th ng o ven b t nh Qu ng Ninh v i ngu n tài nguyên a d ng thúc y phát tri n kinh t bi n và ven bi n ca t nh Qu ng Ninh thông qua nuôi tr ng h i s n, xây d ng các trung tâm phát tri n kinh t bi n t ng h p, d ch v hàng h i, thông tin liên l c và c bi t là DLST. H th ng o ven b này v a là c a ngõ t li n c a t nh Qu ng Ninh, v a là c a ngõ ra bi n, làm c ơ s phát tri n thành các trung tâm giao th ơ ng qu c t ng bi n, ng b , ng hàng không; ng th i còn là các v ng gác nh m ki m soát tàu bè ra vào c ng bi n (c ng Cái Lân, ). Mt s o có v trí an ninh qu c phòng c bi t quan tr ng ( o Tr n, o Cô Tô, ), là h th ng ti n tiêu trên bi n, m rng ch quy n lãnh th qu c gia trên bi n, b o v v ng ch c an ninh vùng bi n o ven b và lãnh h i, óng góp cho b o v ch quy n bi n o. Hình 1. S ơ v trí a lý o Quan L n.
3. 56 P.Q. Tu ấn và nnk. / T ạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Các Khoa học Trái đất và Môi tr ường, T ập 31, S ố 2 (2015) 54-66 o Quan L n cu t o ch y u b i các tr m 70m, kín gió thu n l i cho vi c neo u tàu tích l c nguyên h t ng Sông C u tu i Devon thuy n. và các tr m tích bi n b r i tu i t (th ng Cnh quan a d ng phân b thành d i theo c g i là o t), mang s c h p d n hoàn hng tây b c – tây nam khá thu n l i cho khai toàn khác bi t so v i o cu t o b i á vôi thác du l ch tham quan – ngh d ng. T i Quan (th ng g i là o á) khá ph bi n c a khu Ln, a hình áy bi n t ơ ng i ơn gi n và vc vnh H Long – Cát Bà [3]. Do di n tích bng ph ng, khu v c áy bi n gia các bãi ca o khá nh h p, tài nguyên t, khoáng Quan Hào và Minh Châu x y ra quá trình bào sn, h n ch , vi c trao i kinh t gi a o mòn tích t , t o nên b m t b ng ph ng nh t vi t li n t ơ ng i khó kh n nên cn t p nh, v t li u tích t ây ch y u là cát b t s i trung khai thác các th m nh v du l ch nh m sn, v n v sinh v t. o Quan L n là n ơi phân nâng cao i s ng v t ch t cho ng i dân trên b c a h th ng bãi cát bi n s ch, cát m n và o. Trong quy ho ch t ng th kinh t xã h i tr ng tr i dài hàng kilômét, in hình nh bãi khu kinh t Vân n n n m 2020, t m nhìn Nhãng Rìa, B Thích, Ch ơ ng N p, bãi Gi a n n m 2030 c ng ã xác nh c m o Quan rt thu n l i cho du l ch t m bi n, xây d ng khu Ln – Minh Châu s là m t trong b n c m du resort ngh d ng. c bi t là bãi bi n Minh lch t p trung in hình c a huy n. Châu v i chi u dài g n 3km, cát tr ng m n, 2.2. Tài nguyên du l ịch t ự nhiên sóng êm, c ánh giá là bãi bi n p nh t Vnh B c B . C ng không kém ph n l ng l y, Ph n l n các o ven b t nh Qu ng Ninh bãi bi n S ơn Hào trên o Quan L n vào mùa c thành t o ch y u do quá trình bóc mòn, hè v i bãi cát tr ng dài m n nh nhung, n c xâm th c chia c t l c a và hình thành nên các bi n trong xanh và n ng d u nh ã t o nên m t i núi sót ven b , sau ó b bi n ti n Holocen thiên ng ngh d ng cho du khách. Phía tràn ng p và t o nên các giá tr a ch t, a trên các bãi t m là r ng trâm t nhiên thu n lo i hình và tài nguyên sinh v t c s c. trên 100 tu i, bao b c l y bãi bi n, r t phù h p Địa ch ất, đị a hình : o có a hình i núi cho vi c phát tri n các ho t ng du l ch sinh - h i o a d ng, phân d m nh v i cao thái nh c m tr i, nghiên c u khoa h c, ngh trung bình kho ng 40m so v i m c n c bi n, dng. d c trung bình là 25 0C. Hình thái ch y u Khí h ậu: ây cng là y u t quan tr ng cho ca a hình là i núi th p và o á vôi và phát tri n du l ch bi n, du l ch ngh d ng. o mt ph n nh di n tích có ki u a hình ng Quan L n n m trong khu v c nhi t i gió bng ven bi n. Quan L n thu c vùng o ông mùa. T tháng 3 n tháng 8, gió ông nam t bc b có c u trúc a ch t ph c t p g m các bi n th i vào mát m , nhi t trung bình n m thành t o có tu i r t khác nhau nh Paleozoi, 22,8 0C, cao nh t 37,3 0C và th p nh t 4,6 0C [4] Mesozoi, Kainozoi [3] và có c u t o khác nhau thu n l i cho phát tri n DLST, nh ng c ng gây vi thành ph n nham th ch c ng khá phong ra tính mùa v du l ch n ơi ây b i s xu t hi n phú. a hình o h t s c a d ng t i núi ca mùa ông t tháng 10 n m tr c n tháng th p, v ng cho n các bãi tri u, trong ó a 4 n m sau. Vì v y, du l ch t m bi n, tham quan hình i núi th p chi m t i 74%. Quan sát ven ti o ch y u s m u t vào mùa hè t tháng 4 chân o Quan L n th y xu t hi n nhi u v ng, n tháng 6, 7 d ơ ng l ch. bãi tri u t bùn, bãi cát h p, bãi á r ng 15 -
4. P.Q. Tu ấn và nnk. / T ạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Các Khoa h ọc Trái đất và Môi tr ường, T ập 31, S ố 2 (2015) 54-66 57 Th ủy v ăn: nhi t n c bi n c ng là thông Ch ơ ng N p. R ng Trâm s là im lý t ng t s có nh h ng t i các ho t ng vui ch ơi gi i ch c tour du l ch thám hi m, i b dã ngo i, trí d i n c, theo các nghiên c u th c nghi m cm tr i và v i nh ng du khách có th i gian l u thì nhi t n c thích h p nh t cho vui ch ơi trú 1-2 ngày có th tham gia câu cá mú và m c gi i trí d i n c là trên 20 0C. K t qu quan ngay t i v ng Ô L n. Không ch v y, n v i tr c c a Dự án Quy ho ạch b ảo v ệ Môi tr ường Quan L n du khách có c ơ h i ng m rùa bi n huy ện Vân Đồ n đế n n ăm 2020 t ầm nhìn đến tr ng t i bãi D i. năm 2030 ti m t s im xã Minh Châu và Vi không khí trong lành, các h sinh thái Quan L n cho th y nhi t n c bi n dao ng in hình c v quy mô và c u trúc, bãi cát bi n 0 0 0 0 t 16 C n 21 C vào mùa ông, 24 C n 30 C mm m i ã t o cho o Quan L n nh ng im vào mùa hè, n m trong m c khá phù h p mnh thu hút khách du l ch trong và ngoài phát tri n các lo i hình du l ch d i n c và các nc. n v i o du khách không ch tham ch tiêu nh pH, d n in, c c ng u quan, tìm hi u, nghiên c u giá tr t nhiên c nm trong gi i h n cho phép. V i iu ki n sc mà còn c t m bi n và th ng th c dòng ch y v a ph i (0,1 – 0,2m/s), m n c a nh ng món n ngon ch bi n t h i s n t ơ i 0 nc bi n trung bình trên 27 /00 và nhi t ngay trên bãi bi n. nc bi n trung bình n m là 25,1 0C, u r t thu n l i cho t m bi n, l n bi n, th thao d i 2.3. Tài nguyên du l ịch nhân v ăn nc. Quan L n v i t ng s dân 4.787 ng i Tài nguyên sinh v ật: h sinh thái r ng ng p thu c 1.071 h và m t dân s khá cao 55 mn t i o Quan L n v i quy mô kho ng 30 ng i/km 2 t i xã Quan L n và 20 ng i/ km2 t i ha có vai trò iu hòa khí h u, tham gia ki n t o xã Minh Châu [6,7]. So v i xã Ng c V ng và bo v c nh quan ven b , ch ng xói mòn b Bn Sen o Vân H i thì o Quan L n có m t bi n, b o v h th ng ê ven b , h n ch nh ng dân s ông h ơn b i n ơi ây tr c kia t ng cơn bão l n quét qua ây, H sinh thái vùng là th ơ ng c ng n i ti ng c a Vân n. V i l ch tri u phân b chính t i xã Minh Châu, n ơi ây s phát tri n lâu i, Quan L n ang l u gi tp trung nhi u lo i h i s n có giá tr kinh t trong mình nh ng giá tr du l ch nhân v n c nh cá song, c u gai, h i sâm, trai ng c và c sc. bi t là sá sùng. H sinh thái vùng tri u không ch là im tham quan du l ch mà còn là ngu n Di tích l ịch s ử: t th k XI, Quan L n ã cung c p m th c cho du khách n o Quan tr thành th ơ ng c ng s m u t và th nh v ng Ln. Ngoài ra, n Quan L n du khách còn b t ca Vân n. Hi n nay, trên o v n còn l u gp h sinh thái rong c bi n, t p trung t i các gi nh ng di tích c a B n thuy n c nh b n bãi ven b quy mô kho ng 100 ha v i s phân Cái Làng, b n C ng Cái thu c xã Quan L n và b các loài nh Halophila ovalis, Zostera bn Con Quy xã Minh Châu. Di ch còn l i c a japonica [5]. Trên a bàn xã Minh Châu còn các b n thuy n c là m nh g m, bát a t th i tn t i h sinh thái r ng Trâm v i thu n ng – T ng c a Trung Qu c, ti n Vi t t ch ng trên 90% [5], c ánh giá là m t trong th i Lý, Tr n và Lê. ình Quan L n là ngôi nh ng r ng Trâm t nhiên l n nh t Vi t Nam ình c nh t t nh Qu ng Ninh, là ngôi ình duy vi di n tích kho ng 14 ha, tr i dài 4-5km theo nh t còn th vua Lý Anh Tông c xây d ng hình vòng cung, ph kín c n cát c nh bãi t m t th k XVIII v i ki n trúc c . ình v i các
5. 58 P.Q. Tu ấn và nnk. / T ạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Các Khoa học Trái đất và Môi tr ường, T ập 31, S ố 2 (2015) 54-66 hàng c t cao 5-6m có ng kính m t ng i Trong ph m vi o Quan L n có ba b n tàu ôm không xu c làm b ng g M n Lái, lo i ph c v cho giao th ơ ng i l i c a khách du cây ch có trên o á Ba Mùn (g n c ng Cái lch và ng i dân a ph ơ ng là b n tàu g n Làng), ch ng ch u m i m t cao. Bên c nh ó, mi u ng H , b n tàu g n sông Mang (n i o còn là n ơi ghi d u chi n th ng c a v thành o Quan L n và o Trà B n) và c ng cát Nam hoàng Tr n Khánh D t i n th Tr n Khánh Hi a du khách i tham quan bãi Minh Châu. D thu c xóm Thái Hòa xã Quan L n và di tích Bên c nh ó, o ã u t h th ng tàu cao dòng sông Mang l ch s . n c xây theo tc, 5 tàu ch khách i các xã trong huy n o ki u ch inh g m 3 gian ti n ng và 2 gian Quan L n cùng ph ơ ng ti n v n chuy n ng hu cung và n th Tr n Khánh D là n ơi di n b nh xe lam (xe túc túc), xe ôm và xe buýt. Vi du khách a thích tuy n du l ch tham quan ra l t thành hoàng trong m i d p l h i. dã ngo i Quan L n – Minh Châu – S ơn Hào – Lễ h ội: l h i ình Quan L n còn g i l h i Yn H i thì xe buýt s là ph ơ ng ti n h u ích. ua b ơi Quan L n v a là k ni m chi n th ng ánh quân Nguyên Mông c a t ng Tr n 3.2. C ơ s ở h ạ t ầng – v ật ch ất ph ục v ụ du l ịch Khánh D , v a là ngày h i c u c mùa c a Du l ch o Quan L n ang trong giai on c dân vùng bi n. L h i di n ra t ngày 10 n u c a quá trình phát tri n nên c ơ s h t ng – ngày 20 tháng 6 âm l ch hàng n m t i khu v c vt ch t k thu t còn nhi u b t c p nh : s trung tâm th ơ ng c ng Vân n. lng c ơ s l u trú, c ơ s n u ng t tiêu chu n ch a nhi u, d ch v vui ch ơi gi i trí g n 3. Hi ện tr ạng du l ịch sinh thái đả o Quan L ạn nh ch a có và ch t l ng d ch v còn h n ch . Cơ s ở kinh doanh l ưu trú và công ty du l ịch Hi n tr ng du l ch sinh thái o Quan L n sinh thái : n m 2013, trên o có 54 c ơ s kinh ã t c thành công nh t nh nh l ng doanh l u trú, trong s có 63% s c ơ s t p khách du l ch liên t c t ng qua các n m, h trung t i bãi Vân H i, trung tâm xã Quan L n th ng h t ng c quan tâm h ơn, ng i dân và 20 c ơ s t p trung t i xã Minh Châu. Ch t a ph ơ ng ã b c u c h ng l i t các lng c ơ s l u trú còn th p, 50% trong s ó ho t ng du l ch a ph ơ ng. ch a c x p h ng, ch y u là nhà ngh bình dân v i công su t s d ng bu ng phòng t 3.1. Kh ả n ăng ti ếp c ận điểm du l ịch 48% (t p trung các tháng mùa hè). Hi n nay, s T Hà N i du khách có th l a ch n xe cơ s l u trú v i quy mô 20 bu ng ch có 4 c ơ buýt xu t phát t b n M ình n Cái R ng s là Vân H i resort (80 phòng), khách s n ho c s d ng xe khách ch y tuy n Hà ông – Lepont Minh Châu (36 phòng), khách s n Ann M ình – Vân n. Vi c i l i gi a t li n (21 phòng) và nhà ngh Ngân Hà (22 phòng) vi o Quan L n ngày càng thu n ti n, ngoài (b ng 2). Bên c nh ó, d ch v “homestay” là tàu g i t Hòn Gai, Cái R ng ra Qu n L n thì hình th c ng t i nhà dân c ng ã thu hút c t tháng 3 n m 2009 du khách có th di chuy n lng du khách nh t nh vào mùa hè c bi t bng tàu cao t c t i im xu t phát Cái R ng ra là khách qu c t , nh ng các c ơ s còn t phát o v i th i gian h ơn 1 gi . gây khó kh n cho th ng kê và ki m duy t ch t lng.
6. P.Q. Tu ấn và nnk. / T ạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Các Khoa h ọc Trái đất và Môi tr ường, T ập 31, S ố 2 (2015) 54-66 59 Bng 2. Th c tr ng c ơ s l u trú t i o Quan L n Rìa, Tham gia ho t ng du l ch th m quan, n 4 tháng u nm 2014 khám phá các im du l ch t nhiên nh h sinh Tng s c ơ Bu ng thái r ng Trâm, bãi rùa tr ng và tìm hi u giá Tng s Tng s l u trú phòng Xã cơ s bu ng tr du l ch nhân v n c s c t i ình Quan L n, c t tiêu lu trú phòng n th Tr n Khánh D và l h i di n ra t i ây. xp h ng chu n Quan Tuy ến du l ịch : hi n nay, các tuy n du l ch t 34 18 897 311 Ln ch c trong xã Quan L n và Minh Châu khá Minh 20 9 110 85 ng n và ơ n iu, nên ch a thu hút khách du Châu lch tham gia. Nh m nâng cao hi u qu kinh Ngu n: [6,7] doanh du l ch, các tuy n du l ch liên k t gi a Phát tri n d ch v nói chung hay du l ch nói Quan L n, Minh Châu v i m t s im du l ch riêng theo h ng b n v ng ang d n tr thành khác ã c tri n khai. Ví d nh : ngành kinh t m i nh n c a huy n o Vân - Tuy n 1: H Long – Ng c V ng – Quan n v i c ơ ch chính sách thu hút u t DLST Ln – Minh Châu – V n qu c gia (VQG) Bái ci m h ơn. Trên o ã có 4 doanh nghi p u T Long – H Long (3 ngày 2 êm). t phát tri n du l ch sinh thái là Công ty Vân Hi, Công ty VIT H Long, Công ty Vi t M , - Tuy n 2: Cái R ng – Soi Nh - Minh Công ty TNHH Vân H i Xanh. Châu – Cái Lim – Cái R ng (1 ngày). Cơ s ở h ạ t ầng khác và nh ững khó kh ăn: do - Tuy n 3: Cái R ng – Trà Th n – Cái Lim nm xa t li n, tính n tháng 11/2014 o – Cái - Minh Châu – Quan L n – Soi Nh - Quan L n v n ch a có in l i qu c gia, m i Cái R ng (2 ngày 1 êm). ho t ng d a vào 2 tr m in ch y b ng 3.4. Khách du l ịch diezen và t l h c dùng in còn th p kho ng 30%. Không ch v y, giá in t i Quan Khách du l ịch : khai thác nh ng tuy n du Ln r t cao: 17,800 ng/s in (g p 11 l n so lch liên k t, l ng khách du l ch n xã Quan vi giá in qu c gia) và th i gian c c p Ln ngày càng t ng c t n m 2013 l ng in gi i h n t 17gi n 22 gi hàng ngày. khách t i Quan L n là 18.500 l t, khách n i Ngoài ra, trên o ch a có n c s ch d n t i a t ng 22% và khách qu c t t ng 26% so v i hn ch trong sinh ho t c a du khách, chi phí cùng k n m 2012 [7]. C ng t ơ ng t , l ng nhi u d ch v khác cng t ng cao nh giá “xe khách du l ch n xã Minh Châu n m 2010 ch ôm” t g p ôi so v i t li n b i x ng d u t 4.500 l t n n m 2013 con s này ã t ng ph i ch t t li n ra. 4,6 l n (b ng 3). 3.3. Lo ại hình và tuy ến du l ịch Bng 3. Lng khách du l ch n xã Minh Châu giai on 2010-2014 Lo ại hình du l ịch : d a trên l i th nhi u bãi bi n p v n còn nguyên s ơ, các lo i hình du Nm 2010 2011 2012 2013 S l ng khách 4.500 6.031 8.402 21.089 lch c khai thác ph bi n t i a ph ơ ng là (ng i) du l ch t m bi n, ngh d ng t i bãi S ơn Hào, S l ng khách bãi VIP c a xã Quan L n. Du khách có th m lu trú qua êm 1.251 2.134 5.231 11.838 mình trên các bãi bi n cát tr ng tinh, không in (ng i) du chân nh bãi Ch ơ ng N p, bãi Nh ng Ngu n: [6]
7. 60 P.Q. Tu ấn và nnk. / T ạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Các Khoa học Trái đất và Môi tr ường, T ập 31, S ố 2 (2015) 54-66 Th i gian l u trú trung bình c a du khách là ng dân ang sinh s ng vãng lai và nuôi tr ng 1,5 ngày, v i nh ng ho t ng du l ch c a th y s n trong VQG. Trung tâm giáo d c c ng thích nh t m bi n bãi Minh Châu, th m quan ng do Fronter – Vi t Nam ã tài tr xây d ng ình chùa Quan L n và th ng th c m th c phòng tr ng bày t i xã Minh Châu, du khách có a ph ơ ng. th tìm hi u giá tr t nhiên, l ch s c ng nh Mức độ hài lòng c ủa du khách : Quan L n là nh ng loài ng th c v t quý hi m c a V n hòn o p, giàu ti m n ng du l ch, nh ng h ti ây. Bên c nh ó, hai xã Quan L n và Minh th ng h t ng v t ch t còn h n ch v in sinh Châu c ng ã m các l p b i d ng k n ng du ho t, n c s ch và giá d ch v cao khi n t l lch cho m t s nhà ngh , khách s n và khóa du khách hài lòng v du l ch a ph ơ ng không hc ti ng anh, b i bàn, bu ng phòng, n u b p, cao 20,3%, t l c m th y bình th ng là 41,1% hng d n viên nh ng s l ng ng i tham gia và c bi t t l c m nh n không hài lòng t i còn h n ch . 16,2%. Nguyên nhân không hài lòng c a du 3.6. H ỗ tr ợ c ộng đồ ng đị a ph ươ ng khách ch y u do d ch v còn khá ơ n iu, thi u các ho t ng nh vui ch ơi gi i trí trên Du l ch t i o Quan L n ã b c u mang bi n, các ho t ng th ơ ng m i dch v v êm, li l i ích xã h i cho ng i ân a ph ơ ng, sn ph m l u ni m c a a ph ơ ng. gi m t l th t nghi p b ng vi c t o c ơ h i vi c làm t i các khu du l ch, resort, c ơ s kinh doanh 3.5. Ho ạt độ ng giáo d ục và thuy ết minh môi tr ường lu trú và n u ng v i các công vi c c th nh Ho t ng giáo d c và di n gi i môi tr ng qu n lí nhà ngh , khách s n, ch y xe túc túc a ti các im du l ch là nguyên t c ho t ng c ơ ón khách du l ch, m quán n, l tân, h ng bn c a DLST, ho t ng này t i o Quan L n dn viên, bán h i s n, cho thuê xe máy, Da ã có và g n k t ch t ch v i VQG Bái T trên k t qu iu tra xã hi h c t i o Quan Long. V n th ng xuyên m các khóa h c Ln vào tháng 5 n m 2013, nhóm tác gi ã thu nâng cao nh n th c v “b o t n rùa bi n” cho th p c thông tin v m c tham gia c a các th y cô d y môn sinh v t và làm công tác cng ng a ph ơ ng trong ho t ng du l ch oàn, i c a huy n Vân n c ng nh các (b ng 4). Bng 4. S tham gia du l ch c a m t s h dân t i o Quan L n Ng i tham Nm b t u ho t H và tên Thôn, Xã gia/t ng s ng i Ho t ng tham gia ng du l ch trong gia ình Ph m H u ông Nam, 2008 Xây d ng nhà Kinh doanh nhà ngh ; bán h i s n 6/7 Th a Quan L n ngh Kh i Huy n khô; cho thuê xe p, xe máy 2011 M n t Xây d ng l u ngh chân g n bãi t m Ph m Xóm oài, công ty Vic giá 1 4/6 Quan L n; thu mua h i s n, (t Hùng V n Quan L n tri u/n m tháng 4-9) Nguy n ông Nam, 2002 Xây d ng nhà Kinh doanh nhà ngh ; Bán t p hóa; 2/5 Tr ng c Quan L n ngh Ngân Hà Cho thuê xe máy, xe p Quang Bùi Th Trung, Minh 2013 Bán t p hóa 2/4 Bán hàng t p hóa; Bán h i s n khô Hi Châu Nguy n Nam H i, Ch y xe túc túc (giá 2007 Mua xe túc túc 1/4 Th Th o Minh Châu 600.000 /chuy n); Bán h i s n khô 2010 B t u cho Lài Xuân Ninh H i, Cho khách ngh qua êm; H ng khách ngh l i t i 3/4 Thành Minh Châu dn du l ch; cho thuê xe máy, xe p nhà
8. P.Q. Tu ấn và nnk. / T ạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Các Khoa h ọc Trái đất và Môi tr ường, T ập 31, S ố 2 (2015) 54-66 61 Du l ch ã thu hút s h nh t nh tham gia, o Quan L n n m cách thành ph H có gia ình t i 6/7 ng i làm d ch v du l ch, Long kho ng 55km nên kh n ng cung ng các hình th c tham gia khá a d ng và có s nc ng t, in l i cho sinh ho t c a ng i phân hóa gi a xã Quan L n và Minh Châu. dân và du khách còn nhi u khó kh n kéo theo Dch v tham gia ph bi n c a ng i dân xã s nghèo nàn và ơ n iu c a d ch v vui ch ơi Quan L n là kinh doanh l u trú, cho thuê xe gi i trí, d ch v th ơ ng m i v bu i êm. máy xe p, còn v i xã Minh Châu là d ch v Hi n nay, s doanh nghi p du l ch t i o hng d n viên, lái xe túc túc và bán h i s n khô. còn ít và a ph n u t cho l u trú, n u ng 3.7. Đánh giá chung du l ịch đả o Quan L ạn mà ch a chú tr ng cho s n ph m du l ch t i các a) Thu ận l ợi im nh bãi Minh Châu, S ơn Hào, bãi Nhãng Rìa. S l ng c ơ s l u trú t ng qua các n m o Quan L n thu c c m o ven b t nh nh ng ch t l ng còn h n ch , s bu ng phòng Qu ng Ninh có v trí chi n l c v an ninh t tiêu chu n th p và ch t l ng ngu n lao qu c phòng, là b c bình phong v ng vàng ng n sóng bi n, che ch n cho Vân n, giúp Vân ng du l ch ch a áp ng yêu c u phát tri n. n tr thành n ơi neo u tàu thuy n an toàn và thu n ti n trong k t n i du l ch o Quan Ln v i o xung quanh. 4. M ột s ố gi ải pháp phát tri ển và qu ản lý du lịch sinh thái đả o Quan L ạn V i ngu n tài nguyên thiên nhiên phong phú nh bãi Minh Châu, bãi Nhãng Rìa, bãi B 4.1. Đề xu ất mô hình c ơ s ở d ữ li ệu GIS ph ục v ụ Thích, bãi Ch ơ ng N p, bãi Gi a, h sinh thái qu ản lý du l ịch sinh thái rng Trâm, h sinh thái r ng ng p m n cùng các giá tr nhân v n c s c nh các b n thuy n Vi m c tiêu giúp các nhà qu n lý có th c, di tích l ch s và l h i là ti m n ng thu n truy v n, c p nh t, qu n lý d li u du l ch trên li cho phát tri n du l ch sinh thái a ph ơ ng. a bàn c thu n l i và d dàng, nhóm tác gi sâu t i các bãi bin trên o khá th p t 5 ã xu t mô hình c ơ s d li u (CSDL) GIS n 10m, c bao b c trong v nh Bái T Long nên n c bi n t i các bãi t m r t s ch. Ngoài ra, ph c v qu n lý du l ch o Quan L n th hi n các thông s khí h u, h i v n khá thu n l i cho y các n i dung v tài nguyên du l ch t lo i hình du l ch t m bi n và ngh d ng. nhiên, tài nguyên du l ch nhân v n, c ơ s h tng du l ch, tuy n du l ch, Du l ch ã d n thay i ch t l ng c ơ s h tng a ph ơ ng nh ng giao thông, ph ơ ng Các ngu n d li u nhóm tác gi thu th p ti n v n chuy n k t n i o Quan L n v i th c bao g m d li u không gian và d liu tr n Cái R ng và ng b k t n i các thôn thu c tính. D li u không gian là 148 m nh b n trong o; s l ng c ơ s l u trú và d ch v n a chính (trong ó có 69 m nh b n t l ung c ng ngày càng t ng. Bên c nh ó, du l ch 1/1000, 79 m nh b n t l 1/2000). Ngoài ra ã giúp ng i dân nâng cao cht l ng s ng, còn có b n hi n tr ng s d ng t xã Quan giúp h có thêm vi c làm và thu nh p. Ln n m 2010 nh d ng *.dgn t l 1/2000. D li u thu c tính nhóm tác gi thu th p t các b) Khó kh ăn ngu n là báo cáo kinh t - xã h i các xã Minh Du l ch Quan L n có tính mùa khá rõ nét, Châu, Quan L n qua các n m; s li u th ng kê lng khách du l ch n o t p trung ch y u du l ch huy n Vân n, tài li u thu th p t iu vào các tháng hè t tháng 4 n tháng 7, 8 tra th c a, Hình 2 mô t quy trình xây d ng dơ ng l ch do v y công su t s d ng phòng CSDL do tài xu t v i s h tr c a ph n khách s n không th c s hi u qu . mm ArcGIS.
9. 62 P.Q. Tu ấn và nnk. / T ạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Các Khoa học Trái đất và Môi tr ường, T ập 31, S ố 2 (2015) 54-66 Mc tiêu nghiên c u Thu th p d li u Chu n hóa d li u D li u không gian Thi t k c u trúc CSDL D li u thu c tính Nhóm c ơ s h t ng Nhóm n n a lý Nhóm tài nguyên du l ch ph c v du l ch Biên t p d li u Hình 2. Quy trình xây d ng CSDL GIS ph c v qu n lý du l ch sinh thái o Quan L n. Cu trúc CSDL bao g m 3 nhóm chính là nhóm n n a lý, nhóm c ơ s h t ng ph c v cho du lch và nhóm tài nguyên du l ch. C th các nhóm này bao g m các l p i t ng sau: Bng 5. Các l p i t ng trong CSDL STT Tên l p i tng Mô t nh d ng Các tr ng thu c tính 1 RanhGioi Ranh gi i hành chính Polyline Lo i ranh gi i 2 HienTrang Hi n tr ng s d ng t Polygon Mc ích s d ng, n m hi n tr ng, ghi chú 3 GiaoThong Giao thông Polyline Tên, mô t 4 DiemKTXH im kinh t , xã h i nh y ban, Point Tên, mô t tr ng h c, 5 BenTauThuy Bn tàu th y Point Tên bn tàu, t a X, t a Y 6 CoSoLuuTru Cơ s kinh doanh l u trú Point Tên c ơ s , a ch , s phòng, mô t cht l ng 7 DoanhNghiepDL Doanh nghi p du l ch Point Tên, a ch , hình th c cung ng 8 TTGDCongDong Trung tâm giáo d c c ng ng Point Ta X, t a Y, ý ngh a 9 BaiTam Bãi t m Polygon Nhi t , c, pH 10 HeSinhThai H sinh thái Polygon Tên h sinh thái, mô t 11 DiTich Di tích l ch s nh n, chùa, Point Tên, a ch , mô t , hình nh minh ha 12 LeHoi im l h i Point Tên, th i gian di n ra, mô t , hình nh minh h a 13 TuyenDuLich Tuy n du l ch Polyline Tên, chi u dài, giá c , th i gian, mô t 14 GhiChuKhac Ghi chú khác Point Tên ghi chú
10. P.Q. Tu ấn và nnk. / T ạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Các Khoa h ọc Trái đất và Môi tr ường, T ập 31, S ố 2 (2015) 54-66 63 Hình 3. Minh h a ch c n ng hi n th thông tin thu c tính. Da trên c u trúc d li u ã xây d ng, các vi s thích c a mình th m quan và ngh lp i t ng c ti n hành biên t p và c p ng ơi. H th ng c ng có th cung c p m t s nh t thông tin thu c tính trong CSDL. công c tìm ki m v i các iu ki n nh lo i Nhóm tác gi ã xây d ng c CSDL hình du l ch, giá c , hay th i gian. Ch c n nh p ph c v qu n lý du l ch sinh thái o Quan L n iu ki n tìm ki m vào công c l a ch n theo vi m t s các ch c n ng c ơ b n nh hi n th thu c tính, h th ng s hi n th k t qu phù h p. thông tin, tra c u thông tin và o c. ây c ng Hình 4 là ví d v i iu ki n tìm ki m là th i là nh ng ch c n ng mà du khách mu n tìm gian c a tuy n du l ch là 2 ngày 1 êm và lo i hi u khi n v i o. Hình 3 th hi n các thông hình du l ch sinh thái. K t qu hi n th là tuy n tin thu c tính c a di tích l ch s ình Quan L n du l ch màu . Các thu c tính chi ti t c a - ngôi ình c nh t c a t nh Qu ng Ninh. Du tuy n c ng c hi n th tr c quan giúp du khách có th nhìn th y hình nh tr c quan c a khách n m b t c thông tin, bao g m mô t ngôi ình này. T ơ ng t , khách du l ch có th tuy n du l ch, giá c và ph ơ ng ti n i l i, c ng xem c các thông tin c a các i t ng khác nh các hình nh c tr ng c a các im du nh nhà ngh , khách s n, hay các im l h i, lch. CSDL này s h tr các nhà qu n lý trong vi c nh h ng phát tri n và quy ho ch khu du Mt trong nh ng nhu c u c a du khách là lch sinh thái t t h ơn. mu n tìm ki m nh ng tuy n du l ch phù h p
11. 64 P.Q. Tu ấn và nnk. / T ạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Các Khoa học Trái đất và Môi tr ường, T ập 31, S ố 2 (2015) 54-66 Hình 4. Minh h a ch c n ng tìm ki m thông tin tuy n du l ch. 4.2. M ột s ố gi ải pháp phát tri ển du l ịch sinh thái sm, l u trú, gi i trí t i các bãi t m. Bên c nh ó, o c ng c n quan tâm n ch t l ng Hi n nay, các tuy n du l ch trên o ch a thông tin liên l c, d ch v y t t i các xã Quan th c s a d ng, còn thi u các tuy n du l ch cho Ln, Minh Châu nh m ph c v t t h ơn cho mc ích th thao gi i trí. V i m c tiêu m ng i dân trên o và khách du l ch. a rng s c nh h ng c a du l ch a ph ơ ng, ph ơ ng có th kêu g i v n u t cho xây d ng tài c ng cho r ng c n y m nh liên k t du l ch các b n du thuy n, bãi áp tr c th ng và khu vi m t s c m im du l ch ni b t nh : Hà ngh d ng cao c p 5 sao ón khách qu c t Ni – Vân n – VQG Bái T Long – o t nhi u qu c gia trong ông Nam Á. Nh m a Quan L n; Hà N i – Cái R ng – o Quan dng hóa các s n ph m du l ch a ph ơ ng có Ln; Hà N i – V nh H Long – o Quan L n; th t ch c các ho t ng vui ch ơi nh Bungee, Hà N i – Hòn Gai – o Quan L n. chèo xu ng Caiac, quan sát h ng th c v t Nhm kh c ph c nh ng t n t i, v ng m c hoang dã trên o. trong quá trình ho t ng ca DLST t i o Tăng c ường giáo d ục môi tr ường trong du Quan L n nói riêng hay h th ng o ven b lịch sinh thái : thi t k và ph bi n các t g p, t tnh Quang Ninh nói chung nhóm tác gi c ng rơi gìn gi môi tr ng phù h p t t ng tr m xu t m t s gi i pháp kh c ph c nh : kéo dài t khu du l ch sinh thái Vân H i thu c Cải thiện c ơ s ở h ạ t ầng, v ật ch ất k ỹ thu ật xã Quan L n t i các bãi Ch ơ ng N p, Nhãng phù h ợp v ới DLST : ci thi n ch t l ng ng Rìa c a xã Minh Châu. Bên c nh ó, ti p t c b n các im du l ch nh ng n bãi S ơn tng c ng các ph ơ ng ti n truy n tin, giáo d c Hào, bãi Quan L n; nâng cao kh n ng cung môi tr ng trên tuy n tham quan i d o trong ng n c ng t và in l i qu c gia cho o. rng Trâm, tham quan bãi rùa tr ng, khu du o c n ti p t c nâng c p v s l ng c ng nh lch sinh thái Vân H i; xây d ng Trung tâm ón ch t l ng ca h th ng cơ s n u ng, mua khách cùng giáo d c môi tr ng t i khu du l ch
12. P.Q. Tu ấn và nnk. / T ạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Các Khoa h ọc Trái đất và Môi tr ường, T ập 31, S ố 2 (2015) 54-66 65 sinh thái Vân H i và các ho t ng giáo d c rãi n nhi u i t ng trong và ngoài n c. môi tr ng cho ng i dân a ph ơ ng hai xã Kt h p v i công ty l hành các t nh thành ph cn t ch c th ng niên. gi i thi u hình nh o Quan L n trên internet, Khuy ến khích s ự tham gia c ủa c ộng đồ ng truy n hình và t ch c nh k phát phi u địa ph ươ ng vào ho ạt động du l ịch : du l ch t i th m dò l y ý ki n c a du khách trong m t o Quan L n ã d n lôi kéo ng i dân a s tuy n du l ch t m bi n t i bãi Minh Châu ph ơ ng vào các d ch v du l ch nh ch y xe túc (thôn Ninh H i), khu du l ch Vân H i và n túc, cho thuê xe p, cho thuê xe máy, bán c th Tr n Khánh D vào mùa l h i nh m ánh sn a ph ơ ng, cung ng khách s n, nhà ngh , giá nh ng m t m nh, y u, c và ch a c dch v homestay, ph c v n u ng Chính có h ng ti p th c ng nh iu ch nh k p quá trình tham gia áp ng nh ng nhu c u c a th i trong quá trình v n hành du l ch. du khách ã t o vi c làm và t ng thu nh p cho cng ng a ph ơ ng. Nh m nâng cao kh 5. K ết lu ận nng tham gia du l ch c a c ng ng a ph ơ ng có th t ch c m t s mô hình du l ch o Quan L n nói riêng, h th ng o ven sinh thái c ng ng nh : b t nh Qu ng Ninh nói chung còn l u gi các Mô hình ki ốt d ịch v ụ: t t i bãi Ch ơ ng giá tr du l ch sinh thái c s c: h th ng bãi cát Np, bãi Nh ng Rìa xã Minh Châu. Du khách bi n p nh Minh Châu, S ơn Hào, Nhãng Rìa, s c tr i nghi m quy trình s n xu t m c Ch ơ ng N p; h sinh thái rng trâm thu n khô, sá sùng khô, tôm khô và t i ây du ch ng; các di tích l ch s , di ch b n thuy n c , khách có th mua c s n a ph ơ ng v làm quà. l h i ình Quan L n, . Bên c nh tài nguyên Mô hình nuôi th ủy h ải s ản: mô hình c du l ch a d ng thì kh n ng ti p c n t t li n xu t s giúp a d ng hóa các hình th c tham ra o b ng tàu và kh n ng cung ng c ơ s l u gia c a c ng ng vào du l ch và cung c p th c trú ã có nh ng chuy n bi n tích c c là n n ph m cho khách. T i xã Minh Châu t p trung tng thu n l i cho phát tri n du l ch sinh thái. nuôi nhuy n th nh tu hài, c v i quy mô nuôi Lng khách du l ch n o Quan L n t m 150 ha và ti n hành nuôi th t nhiên c u gai, bi n, ngh d ng vào mùa hè ngày càng t ng bào ng , h i sâm v i quy mô kho ng 359 ha. th hi n qua s l t khách n xã Minh Châu Vi xã Quan L n mô hình nuôi tu hài có th t nm 2013 t ng 4,6 l n so v i n m 2010. Th c ch c t i m C ng Ch u và m t s ao, m tr ng du l ch t i o ã b c u th a mãn các thu c thôn H i Y n, thôn ông Nam quy mô nguyên t c phát tri n ca DLST nh bo t n giá t 326 ha. Bên c nh ó, ven r ng ng p m n tr du l ch, nâng cao ý th c b o v môi tr ng cng là a im thu n l i cho nuôi ngán, c, và b c u mang l i l i ích tài chính cho bào ng , cá ghim, sá sùng Các im nuôi ng i dân a ph ơ ng. Tuy nhiên, kh n ng thy h i s n là n ơi tr i nghi m thú v cho du cung ng d ch v in l i, nc sinh ho t, vui khách a khám phá cu c s ng c a ng i dân ch ơi gi i trí còn ơ n iu. Do v y, tài ã mi n bi n. xu t m t s gi i pháp nh m ti n t i xây d ng Tuyên truy ền qu ảng bá du l ịch : t ng c ng mô hình du l ch sinh thái b n v ng t i o Quan phát hành các n ph m, sách h ng d n du l ch, Ln nói riêng hay o ven b nói chung. Ngoài t r ơi gi i thi u v du l ch o Quan L n r ng ra, a ph ơ ng c n tích c c công tác qu ng bá
13. 66 P.Q. Tu ấn và nnk. / T ạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Các Khoa học Trái đất và Môi tr ường, T ập 31, S ố 2 (2015) 54-66 hình nh du l ch b ng vi c u t xây d ng c ơ ngh khoa h c công ngh toàn qu c l n th IV, Hà N i, tr. 725-729. s d li u GIS và cung c p thông tin trên m ng [4] UBND t nh Qu ng Ninh (2009), Báo cáo thuy t Internet r ng rãi h ơn. minh t ng h p quy ho ch chung xây d ng khu kinh t Vân n, t nh Qu ng Ninh, Qu ng Ninh, 252 tr. Tài li ệu tham kh ảo [5] V V n Thành (2006), “Ti m n ng phong phú ca du l ch Vân n”, K y u h i th o khoa h c qu c t “Nâng cao nh n th c và n nh l c phát [1] P.P. Wong (1991), Coastal Toursim in Southeart tri n du lch b n v ng trong th i i toàn c u Asia, United States Coastal Resources hóa”, H Long, tr.125-137. Management Project, 40 pages. [6] UBND xã Minh Châu (2013), Báo cáo kinh t xã [2] Ph m Trung L ơ ng (2002), Du l ch sinh thái, hi xã Minh Châu, Qu ng Ninh, 17 tr. nh ng v n lý lu n và th c ti n phát tri n [7] UBND xã Quan L n (2013), Báo cáo kinh t xã h i Vi t Nam, NXB Giáo d c, Hà N i, 45 tr. xã Quan L n, Qu ng Ninh, 14 tr. [3] Lê c An (1999), “Nghiên c u h th ng o ven b ph c v qu n lý t ng h p vùng bi n Vi t Nam”, Tuy n t p báo cáo khoa h c t p 2, Hi Potential Resources and Resolution to Develop Eco-tourism in Quan Ln Island, Vân n District, Qu ng Ninh Province Ph m Quang Tu n, D ơ ng Th Th y, Lê Ph ơ ng Thúy Faculty of Geography , VNU University of Science, 334 Nguy ễn Trãi, Hanoi, Vietnam Abstract: Quan Ln Island which is located in the coastal islands system of Qu ng Ninh has an important role in terms of national security and the development of marine economy. In especially, the general planning of socio-economic in Vân n by 2020, with a vision to 2030, the island has been identified as one of the four typical clusters of eco-tourism system in this district. However, the situation of eco-tourism exploitation in the island is quite fragmented and spontaneous. In this paper, we would like to analyze the natural potential and humanity potential specifically based on the comprehensive analysis view, environment monitoring and field survey. Then we would like to propose the resolutions in order to support the management and development of eco-tourism in Quan Ln island such as establishment of GIS database model, improvement of infrastructure, strengthen environmental education as well as encourage the participation of local communities in tourism activities. Keywords : Coastal islands system, eco-tourism, Quan Ln Island, Vân n district.