Khai thác tiềm năng phát triển các loại hình du lịch ở huyện đảo Phú Quốc - Đinh Thị Thanh Mai

Nội dung text: Khai thác tiềm năng phát triển các loại hình du lịch ở huyện đảo Phú Quốc - Đinh Thị Thanh Mai

1. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 44 năm 2013 ___ KHAI THÁC TIỀM NĂNG PHÁT TRIỂN CÁC LOẠI HÌNH DU LỊCH Ở HUYỆN ĐẢO PHÚ QUỐC ĐINH THỊ THANH MAI*, NGUYỄN THỊ BÉ BA TÓM TẮT Quá trình khai thác tiềm năng để phát triển du lịch ở huyện đảo Phú Quốc đã được tiến hành từ lâu. Tuy nhiên, hiện nay các loại hình du lịch phát triển rất đơn điệu, sản phẩm du lịch nghèo nàn, chưa tạo được sức thu hút du khách, hiệu quả kinh tế thu được từ du lịch chưa cao. Vì vậy, việc phát triển đa dạng các loại hình du lịch sẽ góp phần quan trọng cho quá trình khai thác hiệu quả lợi thế so sánh về tiềm năng, đáp ứng nhu cầu của du khách và nâng cao hiệu quả kinh tế. Từ khóa: Phú Quốc, tiềm năng du lịch, các loại hình du lịch. ABSTRACT Exploiting potentials for developing different forms of tourism in Phu Quoc Island The process of exploiting potentials for developing tourism in Phu Quoc has been carried out for a long time. However, now most tourism forms are very monotonous, and their products are of poor quality, thus failing to attract tourists, and the economy results come from tourism is still not high. Therefore, making tourism forms more various will contribute greatly and effectively to the process of exploiting the potentials, meeting the demands of tourists and increasing economic efficiency. Keywords: Phu Quoc, tourism potential, tourism forms. 1. Đặt vấn đề 2005 (trong đó doanh thu từ khách quốc Phú Quốc là huyện đảo có nhiều lợi tế là 65,1%, khách nội địa là 34,9%). Thu thế so sánh về tiềm năng phát triển du nhập từ du lịch đã đóng góp tỉ trọng đáng lịch. Trong nhiều năm qua, việc khai thác kể trong tổng thu nhập kinh tế quốc dân tiềm năng phát triển du lịch đã được đầu (GDP) của huyện và ngành du lịch tỉnh tư đáng kể, cơ sở hạ tầng và dịch vụ du Kiên Giang. Tuy nhiên, mức thu nhập và lịch đã dần được hiện đại hóa, sản phẩm lượng khách đến với Phú Quốc chưa du lịch chất lượng cao ngày càng tạo tương xứng với tiềm năng thực của nó, được sức hút và đáp ứng nhu cầu của quá trình khai thác tiềm năng chưa thực khách du lịch. Lượng khách đến Phú sự hiệu quả, các loại hình du lịch còn đơn Quốc tăng nhanh, từ 25.056 lượt khách điệu. Vì vậy, việc đa dạng hóa và nâng (2000) tăng lên 148.598 lượt khách cao hiệu quả khai thác tiềm năng phát (2005) và 230.000 lượt khách (2010). triển các loại hình du lịch, đáp ứng nhu Doanh thu từ du lịch đạt 447.145 cầu của khách du lịch cần được xem là triệu đồng (2010) [5], tăng 3,9 lần so với mục tiêu chiến lược quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội - môi trường * ThS, Trường Cao đẳng Sư phạm Kiên Giang của huyện đảo Phú Quốc nói riêng và ThS, Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng tỉnh Kiên Giang nói chung. 34
2. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Đinh Thị Thanh Mai và tgk ___ 2. Huyện đảo Phú Quốc và vấn đề này, Phú Quốc có các lợi thế cạnh tranh khai thác tiềm năng phát triển các loại để xây dựng khu du lịch quy mô bậc nhất hình du lịch Việt Nam. 2.1. Khái quát huyện đảo Phú Quốc Khí hậu Phú Quốc còn được mệnh danh là Khí hậu Phú Quốc mang đặc thù Đảo Ngọc, là hòn đảo lớn nhất Việt Nam. của khí hậu nhiệt đới: Mùa khô từ tháng Huyện đảo Phú Quốc nằm ở vị trí địa lí 12 đến tháng 4 năm sau, chịu ảnh hưởng từ 9o53’ đến 10o28’ vĩ độ Bắc, 103o49’ gió mùa Đông Bắc có cường độ tương đến 104o05’ kinh độ Đông, thuộc vùng đối mạnh, tốc độ gió trung bình 4m/s, có biển Tây Nam của Việt Nam, bốn mặt khi lên đến 24m/s, độ ẩm trung bình đều giáp biển, gồm 40 hòn đảo lớn nhỏ, 78%. Nhiệt độ cao nhất vào tháng 3 và với tổng diện tích 58.922 ha, trong đó tháng 4 (35oC) [3]. Đây chính là mùa du đảo Phú Quốc với diện tích 56.726 ha lịch, du khách thích đến Phú Quốc vào chiếm 96,3% tổng diện tích tự nhiên. Dân thời điểm này vì đây là thời điểm có thể số Phú Quốc khoảng 93.006 người tham gia được nhiều hoạt động du lịch (2010), chiếm 5,67% dân số toàn tỉnh ngoài trời như: lướt sóng, thuyền buồm, Kiên Giang. Dân cư phân bố không đồng tắm nắng, tắm biển, lặn, thả dù Mùa đều giữa các đảo, có nhiều đảo nhỏ chưa mưa bắt đầu từ tháng 5 đến tháng 11, tốc có dân sinh sống. [6] độ gió trung bình 4,5m/s. Mùa mưa mây 2.2. Tiềm năng du lịch nhiều, độ ẩm cao (85 - 90%). Lượng mưa Với vị trí đặc biệt quan trọng, trung bình 414mm/tháng [3]. Lượng mưa nguồn tài nguyên tự nhiên, tài nguyên trong mùa này là nguồn nước ngọt chủ nhân văn đa dạng và phong phú, Phú yếu cung cấp cho cư dân trên đảo. Nhìn Quốc có nhiều tiềm năng để phát triển chung, khí hậu Phú Quốc nắng ấm quanh mạnh mẽ, vững chắc ngành du lịch. năm, thời tiết ít biến động, mùa khô ở 2.2.1. Tiềm năng du lịch tự nhiên đây trùng vào thời điểm mùa mưa ở các Vị trí địa lí điểm du lịch của các nước trong khu vực Phú Quốc nằm ở cực Tây Nam như Singapore, Malaysiar Do đó, Phú thuộc Vịnh Thái Lan. Đảo có hình tam Quốc có lợi thế cạnh tranh thu hút khách giác, cạnh đáy nằm ở hướng Bắc, nhỏ du lịch quốc tế. dần lại ở phía Nam, chiều dài của đảo Sinh vật biển trên 50km, nơi rộng nhất (ở phía Bắc Biển Phú Quốc có 89 loài san hô đảo) là 25km, nơi hẹp nhất là 3km. cứng, 19 loài san hô mềm, 125 loài cá ở Khoảng cách từ Phú Quốc đến thị xã Hà rặng san hô, 132 loài thân mềm, 32 loài Tiên là 46km, đến thành phố Rạch Giá da gai và 62 loài cỏ biển (trong đó 9 loại 115km, cách Thành phố Hồ Chí Minh đã được ghi nhận) [3], có nhiều loài quan (TPHCM) 350km và cách thành phố Cà trọng như trai tai tượng, ốc đun cái. Đặc Mau 200km. Phú Quốc có đường bay biệt, có loài đồi mồi đến vùng biển này ngắn và có đường biển gần với nhiều đẻ trứng và sự xuất hiện của loài Dugong. nước trong vùng Đông Nam Á. Với vị trí Các bãi san hô luôn là sức hút đối với 35
3. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 44 năm 2013 ___ những khách du lịch thích khám phá phi vật thể ở đảo Phú Quốc là mảng những sinh vật dưới lòng đại dương. truyền thuyết. Hầu hết các địa danh du Bãi biển lịch trên đảo đều gắn với một vài truyền Bao bọc xung quanh Phú Quốc là thuyết, như truyền thuyết về sự ra đời của biển với tổng chiều dài 150km. Có những đạo Cao Đài, về vua Gia Long - Nguyễn bãi tắm đẹp như bãi Trường, bãi Khem, Ánh, về anh hùng dân tộc Nguyễn Trung bãi Giếng, bãi Sao, bãi Vòng với Trực Có thể nói rằng, du khách đến những ghềnh đá nhô ra bờ biển như mũi đây đều rất hứng thú khi được nghe Dinh Cậu, mũi Ông Đội. Ở vị trí xa đất những mẫu chuyện li kì về “hồn thiêng liền, xa các khu công nghiệp nên chất sông núi” [2], dân dã mà cao siêu, đời lượng nước biển, bãi tắm của Phú Quốc thường mà thoát tục. hơn hẳn những nơi khác. * Văn hóa vật thể Rừng Cấu trúc nhà cổ ở Phú Quốc: Nhà Có nhiều hệ sinh thái rừng đặc cổ Phú Quốc giống như nhà rông ở Tây trưng, như: hệ sinh thái rừng cây nguyên Nguyên, dạng nhà sàn, nhưng nó lại sinh cây họ Dầu, hệ sinh thái rừng trên mang những nét riêng của nhà sàn vùng núi đá, hệ sinh thái rừng ngập mặn, hệ sông nước miền Tây Nam Bộ như: nhà sinh thái rừng Tràm Thành phần thực sàn trong vườn, bên bờ sông, bờ rạch, bờ vật, động vật ở vườn quốc gia Phú Quốc biển. Mục đích của nhà sàn ở Phú Quốc rất phong phú và đa dạng: khoảng 470 không phải để tránh thú dữ như vùng loại thực vật cao, 150 loại động vật miền núi mà là để tránh cát thổi, tránh hoang dã, có nhiều động thực vật quý côn trùng, vì vậy cấu trúc nhà sàn nơi đây hiếm, có giá trị đặc hữu [3]. Sinh cảnh đơn giản hơn. Hiện nay, Phú Quốc có chung của rừng Phú Quốc hiện nay có thể ngôi làng cổ (với khoảng 15 căn nhà), được coi là một trong những nơi hấp dẫn mọi sinh hoạt trong làng nguyên sơ từ nhất Nam Bộ. nhà ở đến ăn uống, ứng xử vẫn giữ được 2.2.2. Tiềm năng du lịch nhân văn nét điển hình truyền thống của cư dân * Văn hóa phi vật thể bản địa rất độc đáo. Phú Quốc không chỉ nổi tiếng là Nghệ thuật ẩm thực: Không thể một hòn đảo có cảnh quan thiên nhiên thống kê hết các món ăn đặc sản ở Phú đẹp mà còn là một vùng đất mang đậm Quốc. Ẩm thực của Phú Quốc là điểm màu sắc văn hóa dân gian với những gặp gỡ, giao thoa cách chế biến của các truyền thuyết, ca dao, dân ca, tín dân tộc Việt - Hoa - Khmer tạo nên ngưỡng Có nhiều đình chùa, miếu mạo, hương vị độc đáo khó lẫn với nơi khác. thờ cúng những vị thần có công khai đảo Nét đặc sắc rất Phú Quốc là ở chỗ: và những vị anh hùng đã được dân gian Những sản phẩm ấy không chỉ là sự ưu thần thánh hóa (như: cúng bà Kim Giao, đãi của thiên nhiên mà cao hơn đó chính cúng cầu an ở đình Dương Đông, cúng cô là ở bàn tay nhào nặn, chế biến đạt đến Sáu, cúng giỗ anh hùng dân tộc Nguyễn trình độ điêu luyện của con người sở tại. Trung Trực ). Nét đặc sắc của văn hóa Với du khách, điều quan trọng mà họ 36
4. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Đinh Thị Thanh Mai và tgk ___ muốn chiêm ngưỡng chính là quy trình tình hình thực tế của địa phương, Quyết làm ra sản phẩm và tài nghệ của các nghệ định số 633/QĐ-TTg của Thủ tướng nhân. Chính phủ “Phê duyệt điều chỉnh quy 2.3. Phát triển các loại hình du lịch hoạch chung xây dựng đảo Phú Quốc, 2.3.1. Quá trình khai thác tiềm năng phát tỉnh Kiên Giang đến 2030” [4]. Mục tiêu triển du lịch là xây dựng đảo Phú Quốc bền vững, hài Phú Quốc là hòn đảo đầu tiên ở hòa giữa phát triển kinh tế với bảo tồn di Việt Nam được định hướng thành khu du tích lịch sử, văn hóa và bảo vệ môi lịch sinh thái mang tầm cỡ không chỉ trường; bảo đảm an ninh quốc phòng quốc gia mà còn cả khu vực Đông Nam vùng và quốc gia; từng bước xây dựng Á. Tuy nhiên, từ năm 1993 trở về trước, một thành phố biển - đảo, trung tâm du người dân ở đất liền rất khó ra đảo Phú lịch và dịch vụ cao cấp; trung tâm khoa Quốc. Thời gian đó, người từ đất liền học công nghệ của quốc gia và khu vực muốn ra đảo phải có giấy xin tạm vắng Đông Nam Á. tại nơi cư ngụ và phải được Chủ tịch tỉnh Hiện thực hóa Quyết định số 178 và Kiên Giang kí giấy xác nhận. Vào đảo Quyết định số 633 của Thủ tướng Chính chỉ được tạm trú 7 ngày là phải về đất phủ, Đảng bộ và nhân dân tỉnh Kiên liền, thuyền đi nhanh cũng phải mất 12 Giang đã kêu gọi đầu tư, huy động nguồn giờ mới cập bến; vì vậy, hoạt động du vốn trong nước và hợp tác liên doanh với lịch từ 1993 trở về trước bị hạn chế, các các đối tác nước ngoài đầu tư vào lĩnh tiềm năng du lịch hầu như không được vực cơ sở hạ tầng, phát triển du lịch chú ý khai thác. huyện đảo Phú Quốc. Như vậy, so với Giai đoạn từ 1993 đến 1995, người nhiều địa phương khác trong cả nước thì dân từ đất liền đến Phú Quốc buôn bán, du lịch Phú Quốc được chú trọng đầu tư giao thương dễ dàng hơn nên ngày càng khai thác khá sớm và được định hướng đông. Hoạt động du lịch ra đời gắn liền trở thành trung tâm du lịch sinh thái tầm với thương mại và bắt đầu được chú cỡ. Vì vậy, trong những năm gần đây, du trọng đầu tư. Từ 1996 trở đi, ngành du lịch Phú Quốc phát triển rất nhanh, tài lịch Phú Quốc mới thực sự phát triển nguyên du lịch được tập trung khai thác mạnh, các cảnh quan tự nhiên được khai hiệu quả, xuất hiện nhiều loại hình du thác để phục vụ du khách nhiều hơn; tuy lịch mới. Tuy nhiên, do nhu cầu khách du nhiên, các tài nguyên chưa được khai lịch ngày càng tăng trong khi cơ sở hạ thác đồng bộ, chủ yếu là loại hình du lịch tầng vẫn còn yếu kém, các loại hình du tắm biển và ngắm cảnh thiên nhiên hoang lịch còn đơn điệu và trùng lắp, vì vậy đòi sơ trên đảo. hỏi phải chú trọng khai thác đúng mực Ngày 09-11-2005, Thủ tướng Phan các tiềm năng du lịch và phát triển các Văn Khải đã phê duyệt quy hoạch xây loại hình du lịch. dựng đảo Phú Quốc tỉnh Kiên Giang 2.3.2. Hiện trạng phát triển các loại hình thành trung tâm du lịch sinh thái đảo, du lịch biển chất lượng cao vào năm 2020. Trước 37
5. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 44 năm 2013 ___ Phú Quốc có nguồn tài nguyên du như: khu nghỉ dưỡng Ngàn Sao, La lịch phong phú với 40 đảo lớn nhỏ, 99 Veranda, Sasco Blue lagoon, Tropicana ngọn núi mang đến một nét đẹp hoang sơ, Island Resort với những loại hình như: bờ biển dài và đẹp, sự đa dạng của sinh nghỉ dưỡng tuần trăng mật, du lịch nghỉ thái rừng nhiệt đới, có bề dày về lịch sử dưỡng và spa, du lịch chữa bệnh Có văn hóa bản địa Với tiềm năng đó, Phú thể nói rằng, không chỉ du khách quốc tế Quốc đã phát triển mạnh một số loại hình có nhu cầu nghỉ dưỡng tại các Resort & du lịch như: du lịch sinh thái; du lịch Spa vùng biển, mà du khách Việt Nam nghỉ dưỡng; du lịch thể thao, mạo hiểm; cũng vậy. Họ ngày càng thích đến các du lịch nghiên cứu, khám phá Resort & Spa để nghỉ dưỡng với gia đình, Du lịch sinh thái hưởng tuần trăng mật, kết hợp tổ chức Theo đánh giá của ông Seth D. hội nghị và du lịch đối với các công ti. Wennick, Tổng Lãnh sự Hoa Kì tại Đặc biệt, số lượng khách du lịch nghỉ TPHCM: “Phú Quốc là nơi tuyệt vời, dưỡng tại Phú Quốc thường tăng cao vào chưa bị tàn phá bởi con người, vì vậy, rất các ngày lễ. phù hợp để phát triển du lịch sinh thái”. Du lịch thể thao biển Du lịch sinh thái ở Phú Quốc được tổ Đây là loại hình du lịch có tiềm chức thành các tour tham quan, du ngoạn, năng phát triển, nhưng thực sự còn mới đặc biệt là ở những đảo chưa có người mẻ đối với du khách và cả nhà làm du sinh sống. Những điểm du lịch tiêu biểu lịch. Một số hoạt động tiêu biểu: lặn như: bãi Trường, bãi Sao, bãi Dài, bãi ngắm san hô, câu cá, thuyền buồm, lướt Thơm, chùa Sùng Hưng, dinh Cậu, làng sóng, các trò chơi trên biển, leo núi dã chài Hàm Ninh Các loại hình du lịch ngoại. Đối tượng tham gia là những như: du lịch tắm biển, tắm suối; du lịch người thích cảm giác mạnh (thường là ngắm thiên nhiên; du lịch tham quan các giới trẻ), các doanh nghiệp, các vận động làng nghề; tham quan các lễ hội truyền viên chuyên và không chuyên. Tuy nhiên, thống; du lịch khám phá đảo; du lịch sinh các trò chơi thể thao phục vụ du khách thái khám phá văn hóa và sản phẩm địa còn nghèo nàn, chưa đủ sức để giữ chân phương. Đây là loại hình du lịch mà hầu du khách. như tất cả du khách khi đến với Phú Du lịch khám phá Quốc đều tham gia theo tour. Chất lượng Phú Quốc là khu dự trữ sinh quyển của tour du lịch này về cơ bản đã đáp ứng thế giới (2007), du khách đến với Phú được nhu cầu của du khách; vì vậy, số Quốc ngoài tham quan, nghỉ dưỡng còn lượt khách tham gia loại hình du lịch sinh vì mục đích nghiên cứu, khám phá. Với thái đã không ngừng tăng trong thời gian các loại hình du lịch như: khám phá đảo qua. hoang, dã ngoại thám hiểm, thám hiểm Du lịch nghỉ dưỡng rừng nguyên sinh, lặn ngắm san hô Đối Đây là loại hình cao cấp, mới được tượng du khách là các nhà khoa học, các hình thành ở Phú Quốc song có tốc độ nhà nghiên cứu, học sinh, sinh viên, du phát triển nhanh. Một số điểm tiêu biểu khách thích khám phá, ưa mạo hiểm. 38
6. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Đinh Thị Thanh Mai và tgk ___ Ngoài các loại hình du lịch nêu dưỡng chất lượng cao. Tất cả các loại trên, Phú Quốc còn phát triển các loại hình trên sẽ góp phần tạo nên sự đa dạng hình du lịch khác, như: tham quan thắng các sản phẩm du lịch, thúc đẩy du lịch cảnh, hội nghị, hội thảo, săn bắn thú phát triển, đưa Phú Quốc trở thành điểm hoang dã, mua sắm, tàu biển, nghỉ cuối đến hấp dẫn trong thế kỉ XXI. tuần của khách quốc tế trong khu vực Chất lượng phục vụ du lịch Tất cả các loại hình trên đã góp phần tạo Du lịch Phú Quốc đang tiến đến nên sự đa dạng các sản phẩm du lịch, phát triển theo chiều sâu. Các loại hình thúc đẩy du lịch đảo Phú Quốc ngày càng du lịch đa dạng và phong phú hơn, quy phát triển. cách phục vụ ngày càng mang tính 2.3.3. Đánh giá chung về các hoạt động chuyên nghiệp, từng bước đáp ứng được du lịch vốn có của Phú Quốc nhu cầu về điểm đến, hành trình chuyến Về loại hình đi, chất lượng phục vụ ăn, ngủ cũng như Du lịch Phú Quốc chỉ thực sự được các dịch vụ khác. Tuy nhiên, du lịch Phú quan tâm, đầu tư phát triển vào những Quốc vẫn còn một vài hạn chế như: một năm cuối thế kỉ XX song đã hình thành số loại hình du lịch chưa được khai thác một số loại hình du lịch, như: sinh thái, theo chiều sâu (du lịch lặn ), môi trường nghỉ dưỡng, thể thao mạo hiểm, nghiên sinh thái biển bị ô nhiễm bởi sự tác động cứu khám phá Trong đó, có một số loại của hoạt động du lịch, cơ sở lưu trú chưa hình mới đưa vào khai thác (du lịch sinh đồng bộ và không đủ sức chứa vào mùa thái, du lịch nghỉ dưỡng) nhưng đã khẳng du lịch định ưu thế vượt trội của mình so với các Số lượng khách du lịch điểm du lịch khác. Ngành du lịch Phú Lượng khách du lịch đến Phú Quốc Quốc đã có những chiến lược khai thác tăng nhanh trong những năm gần đây. các loại hình du lịch vốn có, mở rộng Năm 2000 mới chỉ đạt 25.056 lượt khách, thêm các loại hình mới nhằm tạo thêm nhưng đến năm 2005 đã tăng lên 148.598 nhiều điểm du lịch, tuyến du lịch. So lượt, năm 2010 đạt 230.000 lượt [5]. Như sánh giữa tiềm năng và thực trạng khai vậy, nếu như năm 2005 tăng hơn 590% thác các loại hình du lịch hiện nay, thiết so với năm 2000, thì đến năm 2010 số nghĩ du lịch Phú Quốc cần mở rộng thêm lượt khách du lịch đến Phú Quốc đã tăng một số loại hình mới như du lịch tham gấp 920% so với 2000 và tăng 150% so quan thắng cảnh, du lịch hội nghị, hội với 2005. Nhịp độ tăng bình quân trong thảo, du lịch săn bắn thú hoang dã, du giai đoạn 2005 - 2010 là trên 57% /năm lịch mua sắm, du lịch tàu biển, du lịch (so với cả tỉnh là 15,9%/năm) (xem biểu cuối tuần và cần đầu tư nâng cấp các đồ 1). loại hình vốn có, đi vào khai thác theo chiều sâu các loại hình: du lịch lặn ngắm san hô, du lịch thám hiểm, du lịch nghỉ 39
7. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 44 năm 2013 ___ Biểu đồ 1. Khách du lịch đến Phú Quốc giai đoạn 2000 - 2015 Đơn vị: Lượt khách 800 700 600 500 Đơn vị 400 Khách quốc tế 300 Khách nội địa 200 Tổng lượng khách 100 0 2000 2005 2010 2015 Năm Biểu đồ 1 cho thấy số khách du lịch bằng sông Cửu Long và các tỉnh phía đến đảo Phú Quốc ngày càng tăng, ước Bắc. Khách du lịch nội địa luôn chiếm tỉ tính đến năm 2015 sẽ đạt khoảng 800.000 trọng cao trong tổng số khách du lịch đến lượt khách/năm, năm 2020 sẽ đạt khoảng với Phú Quốc: khoảng 90% (2000), 2 - 3 triệu lượt khách/năm và năm 2030 80,02% (2005), 70,9% (2010), phấn đấu sẽ đạt khoảng 5 - 7 triệu lượt khách/năm; giảm tỉ trọng khách du lịch nội địa xuống trong đó, có 45% - 50% là khách quốc tế. 65% năm 2015 và 60% vào năm 2020. Sự tăng trưởng đó là một điều đáng mừng [5] song cũng đặt ra cho Phú Quốc nhiều vấn Trong cơ cấu khách nội địa đến Phú đề cần phải giải quyết, đó là: nước sinh Quốc cũng có sự chuyển dịch: Tỉ lệ hoạt, ô nhiểm môi trường, rác thải, điện khách du lịch đến từ khu vực Đồng bằng sinh hoạt đối với các điểm du lịch . sông Cửu Long có xu hướng giảm từ Khách nội địa 63% (2000) xuống 49,2% (2010) và Khách du lịch với mục đích tham 31,5% (dự báo 2015). Trong khi đó, tỉ quan, nghỉ dưỡng chiếm tỉ lệ cao nhất trọng khách du lịch đến từ miền Đông (khoảng 80%) trong tổng số khách nội Nam Bộ tăng lên từ 27,6% (2000) lên địa đến Phú Quốc. Họ đi du lịch quanh 36,1% (2010), dự đoán đến năm 2015 đạt năm nhưng chủ yếu tập trung vào dịp hè, khoảng 40,2%. Tỉ trọng khách du lịch từ các ngày nghỉ cuối tuần, các lễ hội các tỉnh phía Bắc đến Phú Quốc tăng. Khách du lịch công vụ thường kết hợp Khách quốc tế công tác với du lịch, loại hình du lịch này Phú Quốc có nhiều lợi thế thu hút diễn ra quanh năm; trong khi đó, du lịch khách du lịch quốc tế, nhưng trong thời với mục đích chữa bệnh chiếm tỉ lệ thấp gian qua, thị trường khách du lịch thương hơn. mại đến Phú Quốc với số lượng rất ít và Về cơ cấu thị trường khách du lịch không ổn định, đó là do những nguyên nội địa: Nguồn khách du lịch nội địa đến nhân sau: cơ sở hạ tầng còn yếu kém, Phú Quốc chủ yếu từ TPHCM, Đồng việc đi lại giữa Phú Quốc và các trung 40
8. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Đinh Thị Thanh Mai và tgk ___ tâm kinh tế khác như TPHCM, Cần Thơ, Hầu hết khách quốc tế đến Phú Rạch Giá không mất nhiều thời gian Quốc với mục đích chủ yếu là tham quan (máy bay mất 45 phút, tàu thủy từ Rạch danh lam thắng cảnh và tìm hiểu văn hóa Giá đi Phú Quốc mất 2 giờ 20 phút); vì bản địa. Thị trường khách chủ yếu ở khu vậy, khách ít lưu trú qua đêm tại Phú vực Tây Âu và Bắc Mĩ (như Anh, Pháp, Quốc. Đây là bất lợi đối với du lịch Phú Đức, Hà Lan, Hoa Kì, Canada ) chiếm Quốc. Lượng khách du lịch quốc tế đến 70%, Đông Bắc Á (như Nga, Nhật Bản, Phú Quốc chủ yếu là Việt kiều về thăm Hàn Quốc ) chiếm 18,2%, khu vực quê hương, nhóm du khách này gia tăng ASEAN (như Thái Lan, Malaysiar, nhanh và có nhu cầu quay lại Phú Quốc. Indonesia, Cambodia ) chiếm 6,8% Về cơ cấu thị trường khách du lịch (xem biểu đồ 2). quốc tế Biểu đồ 2. Cơ cấu khách quốc tế đến Phú Quốc năm 2010 Nhận xét chung: Tuy số lượng ngày/lượt khách, dự báo giai đoạn 2010 - khách đến Phú Quốc còn ở mức khiêm 2015 khoảng 2,5 - 3 ngày/lượt khách. [6] tốn so với tiềm năng, tỉ trọng khách quốc 2.3.4. Doanh thu từ du lịch tế còn thấp, thời gian lưu trú của khách Năm 2010, GDP thương mại và du chưa nhiều, chi tiêu cho mua sắm, vui lịch có tốc độ tăng trưởng mạnh, đạt 647 chơi giải trí chưa cao nhưng đánh giá về tỉ đồng [6], tổng mức bán lẻ hàng hóa chỉ tiêu thu hút khách những năm gần tăng 3,16 lần so với năm 2005. Doanh đây đều tăng: Giai đoạn 2000 - 2005, thu từ du lịch đạt 447.144,22 triệu đồng, tổng lượt khách đến Phú Quốc tăng bình tăng 3,29 lần so với 2005. Trong cơ cấu quân 48,34%/năm (so với cả tỉnh là doanh thu, doanh thu từ khách quốc tế 12,02%/năm), năm 2010 đạt 31%/năm chiếm 65,1% và khách trong nước chiếm tổng lượt khách du lịch trên toàn tỉnh. 34,9%. Theo kế hoạch phát triển Phú Thời gian lưu trú bình quân của du khách Quốc 2010 - 2015, dự kiến vào năm 2015 tăng lên: Giai đoạn từ 2000 - 2005 là 1,9 tổng số lượt khách đến Phú Quốc là ngày/lượt khách, 2005 - 2010 là 2,1 800.000 lượt khách (xem biểu đồ 3). 41
9. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 44 năm 2013 ___ Biểu đồ 3. Tốc độ tăng trưởng tổng doanh thu ngành du lịch ở Phú Quốc giai đoạn 2000 - 2010 và dự kiến 2015 Đơn vị tính: Triệu đồng 1800 1600 1544 1400 1200 1000 Tổng doang thu 800 Đơn vị 600 400 447.144 200 111.9 136.518 0 6.5 11.6 2000 2002 2004 2006 2010 2015 Năm Khách du lịch đến Phú Quốc ngày thành thành phố du lịch sinh thái biển - càng tăng dẫn đến hoạt động kinh doanh đảo chất lượng cao, đủ sức cạnh tranh với dịch vụ, khả năng tạo việc làm cũng tăng các điểm du lịch trong và ngoài nước thì theo. Trong vòng 6 năm (2005 - 2010), điều cần làm là: quy hoạch lại các điểm khách du lịch quốc tế đến Phú Quốc tăng du lịch sinh thái một cách bài bản hơn, sự gần 400%, khách du lịch nội địa tăng kết hợp giữa các nhà quản lí tour và nhà 132%. Đó vừa là thuận lợi cũng vừa là khai thác điểm du lịch phải chặt chẽ hơn, khó khăn cho Phú Quốc, khi mà công tác sớm đưa vào quy hoạch phát triển 15 khu chuẩn bị cơ sở vật chất kĩ thuật, con du lịch sinh thái đã được phê duyệt. người, chính sách còn chưa theo kịp. Du lịch thể thao 2.4. Hướng phát triển các loại hình Phú Quốc có tiềm năng phát triển, đang hoạt động song hiện nay, xét về quy mô còn yếu và Các loại hình du lịch được xác thiếu: yếu ở công tác tổ chức và thiếu về định trên cơ sở các tiềm năng tài các loại hình du lịch, vì vậy hiệu quả nguyên du lịch huyện đảo, bao gồm tài mang lại chưa cao. Do đó, cần đẩy mạnh nguyên du lịch tự nhiên và tài nguyên quảng bá loại hình du lịch này bằng nhiều du lịch nhân văn. Tài nguyên đối với hình thức, như: mời các nhân vật nổi mỗi loại hình du lịch có những đặc tiếng của loại hình đó giới thiệu, tổ chức trưng riêng, do vậy cần có những định loại hình du lịch dưới hình thức các cuộc hướng cụ thể trong việc khai thác và tổ thi một cách quy mô chức các loại hình du lịch cho phù hợp. Du lịch nghỉ dưỡng 2.4.1. Hoàn thiện các loại hình du lịch Phú Quốc mới phát triển loại hình hiện có du lịch này nhưng được đánh giá là một Du lịch sinh thái trong những vùng có thế mạnh. Mục tiêu Để thực hiện được mục tiêu xây du lịch nghỉ dưỡng mà Phú Quốc đặt ra là dựng chiến lược phát triển Phú Quốc trở phải tạo được cảm giác thư giãn tuyệt vời 42
10. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Đinh Thị Thanh Mai và tgk ___ trước phong cảnh hữu tình của cỏ xanh, Mô hình kết hợp khám phá đảo cát mịn, biển trời mênh mang và thưởng hoang - câu cá thức các món hải sản tươi ngon đến từ Loại hình du lịch này có thể tổ chức biển khơi. Với không gian đặc biệt ở các quanh năm. Phú Quốc có lợi thế thiên khu nghỉ dưỡng như Tropicana Island nhiên hoang dã, hệ thực vật phong phú, Resort & Spa, Long Beach, Esaco thì đặc biệt là các loài chim, bướm và các sau chuyến nghỉ dưỡng trở về, du khách loại phong lan rừng Phú Quốc giàu tài sẽ cảm thấy thoải mái, hài lòng, cảm nguyên sinh vật biển, vì vậy, trong những nhận được giá trị của chuyến đi và có thể chuyến đi câu, du khách sẽ cảm thấy nơi này cũng sẽ là sự lựa chọn của du hứng thú khi dễ dàng câu được cá. Tham khách trong những lần sau. gia loại hình du lịch này, đòi hỏi du khách Du lịch khám phá đảo hoang phải vận động, phải có sức khỏe và tinh Có 12/40 đảo nhỏ ở Phú Quốc chưa thần tập thể, đồng thời cũng đưa du khách có dân cư sinh sống. Những hòn đảo này đến với không gian tĩnh lặng, thanh bình, nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới, số điều đó sẽ làm cho du khách cảm thấy thú ngày nắng trong năm cao, nhiệt độ trung vị. Tuy nhiên, điều cần lưu ý khi khai bình 20oC – 25oC, ít có thiên tai, bão lụt. thác kết hợp hai loại hình du lịch này là: Tất cả những hòn đảo trong quần đảo Phú phải đào tạo được đội ngũ hướng dẫn viên Quốc đều là đảo nổi, cấu tạo nền móng vừa chuyên nghiệp, vừa giỏi ngoại ngữ, địa chất tương đối ổn định, có thảm thực am hiểu văn hóa địa phương; phải làm tốt động vật phát triển phong phú, độ che công tác vệ sinh, thu gom rác thải, kết phủ của rừng cao (64,15%). Vì vậy, cần hợp với tuyên truyền du khách bảo vệ tăng cường khai thác theo chiều sâu loại môi trường; không vì lợi nhuận mà làm hình du lịch này kết hợp bảo vệ môi hủy hoại tài nguyên, phá vỡ cảnh quan trường, tránh tác động quá mức làm mất môi trường; luôn đặt vấn đề an toàn tính vẻ đẹp hoang sơ của thiên nhiên, tăng mạng của du khách lên hàng đầu. cường quảng bá và đào tạo đội ngũ lao Mô hình du lịch tuần trăng mật động chuyên nghiệp. kết hợp lặn ngắm san hô, thảm cỏ biển Du lịch văn hóa lịch sử Việc xây dựng mô hình này xuất Phú Quốc là một vùng đất có bề dày phát từ lợi thế so sánh về thế mạnh của về văn hóa lịch sử, có nhiều di tích lịch sử Phú Quốc so với các điểm du lịch khác ở gắn liền với các cuộc kháng chiến chống chỗ nơi đây có quy mô và số lượng loài Pháp và Mĩ, như là: đền thờ Nguyễn san hô lớn. Đặc biệt, biển Phú Quốc là Trung Trực, nhà lao Cây Dừa Việc kết một trong số ít vùng biển có thảm cỏ biển hợp du lịch văn hóa lịch sử với các loại phát triển, tạo nên một bức tranh về thảm hình du lịch khác trên đảo không những thực vật dưới đáy biển hết sức sinh động, góp phần phát triển du lịch huyện đảo mà thu hút khách du lịch cũng như các nhà còn bảo tồn truyền thống văn hóa đặc sắc nghiên cứu đến tìm hiểu và khám phá. và các di tích lịch sử của Phú Quốc. Đó chính là một thế mạnh mà thiên nhiên 2.4.2. Xây dựng mô hình du lịch mới đã ban tặng cho hòn đảo xinh đẹp này. 43
11. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 44 năm 2013 ___ Tham gia loại hình du lịch này, các dữ, để có những biện pháp bảo vệ an toàn bạn trẻ không chỉ được tận hưởng tuần cho du khách. trăng mật ngọt ngào với bầu không khí 3. Kết luận trong lành mà còn khám phá được nhiều Phú Quốc là huyện đảo có vị trí đặc điều thú vị về biển cả. Tuy nhiên, để mô biệt và nhiều lợi thế so sánh để phát triển hình tuần trăng mật kết hợp lặn biển phát du lịch như: bãi biển đẹp còn hoang sơ, triển có tính bền vững, nhiệm vụ trước thảm thực vật phong phú đa dạng, con tiên mà ngành du lịch Phú Quốc cần phải người nơi đây hiền hòa mến khách, có thực hiện là: Quy hoạch lại các thảm san nhiều nét văn hóa đặc sắc Việc khai hô và thảm cỏ biển đưa vào khai thác du thác tiềm năng phát triển các loại hình du lịch; đẩy mạnh đào tạo đội ngũ thợ lặn lịch đã đóng góp tích cực vào sự tăng chuyên nghiệp, vừa lặn giỏi, vừa thông trưởng kinh tế địa phương, có xu hướng thạo các dòng biển, cấu trúc địa chất đáy trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của biển và phải có tính chuyên nghiệp trong huyện Phú Quốc nói riêng và tỉnh Kiên việc phục vụ khách; đảm bảo tuyệt đối an Giang nói chung. Sự phát triển đa dạng toàn về tính mạng cho du khách. Khai các loại hình, các sản phẩm du lịch trong thác tài nguyên san hô và cỏ biển chỉ thời gian qua đã thu hút khách du lịch đến bằng hình thức quan sát trực tiếp, nghiêm với Phú Quốc nhiều hơn, góp phần giải cấm tất cả mọi hình thức khai thác nguồn quyết việc làm cho người lao động tại địa tài nguyên này, đặc biệt khi vùng biển phương, thúc đẩy các ngành kinh tế phát Phú Quốc được UNESSCO công nhận là triển, làm chuyển dịch cơ cấu kinh tế - xã khu dự trữ sinh quyển. Cần phải khảo sát hội huyện đảo theo hướng tích cực. kĩ các loài động vật, nhất là các loại cá TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Cục Thống kê tỉnh Kiên Giang (2011), Niên giám thống kê tỉnh Kiên Giang năm 2011. 2. Lý Mỹ Hạnh (1993), Địa lí tỉnh Kiên Giang, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Kiên Giang. 3. Trần Văn Huấn (1998), Tiềm năng ở đảo Phú Quốc xưa và nay, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. 4. Thủ tướng Chính phủ (2010), Quyết định số 633/QĐ-TTg ngày 11-5-2010 về phê duyệt điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng đảo Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang đến năm 2030. 5. UBND huyện Phú Quốc (2010), Báo cáo tổng kết năm 2010. 6. UBND tỉnh Kiên Giang (2010), Báo cáo sơ kết công tác phát triển du lịch 5 năm (2006-2010). 7. David Botterill,Vincent Platenkamp (2012), Key concepts in tourism research, SAGE puplication Ltd. (Ngày Tòa soạn nhận được bài: 25-6-2012; ngày phản biện đánh giá: 10-9-2012; ngày chấp nhận đăng: 04-3-2013) 44