Tự hào áo dài - Tinh hoa ngàn năm dân tộc việt

Nội dung text: Tự hào áo dài - Tinh hoa ngàn năm dân tộc việt

1. TỰ HÀO ÁO DÀI - TINH HOA NGÀN NĂM DÂN TỘC VIỆT Phạm Trần Cao Trí Khoa Kiến trúc - Mỹ thuật, Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh GVHD: ThS. Phạm Thị Hồng Liên TÓM TẮT Áo dài là cái đẹp,cái duyên của người phụ nữ Việt, lả lướt, thước tha, yêu kiều vừa có thể tôn lên những đường cong tinh tế của người phụ nữ, vừa che đi những khuyết điểm của họ. Vừa kính đáo lại vừa quyến rũ, áo dài được hình thành và phát triễn qua nhiều giai đoạn, mỗi giai đoạn có quan điểm thẩm mỹ riêng và áo dài cũng linh hoạt thay đổi chính mình qua từng giai đoạn. Áo dài là bất tử, nó liên tục chuyển mình theo từng thời kỳ, là nàng thơ trong thơ ca, văn học, điện ảnh, và cả thời trang hiện nay, Áo dài 02 tà trước sau còn biểu trưng cho đức hạnh của người con gái Việt chung tình,sắc son trước sau như một. Từ khóa: áo dài, áo tứ thân, áo ngũ thân, Lemur, Lê Phổ, Áo dài Trần Lệ Xuân. 1 NGUỒN GỐC CỦA CHIẾC ÁO DÀI Đến nay, chưa có nhà nghiên cứu nào có thể xác định chính xác lịch sử áo dài và thời điểm xuất hiện của áo dài. Theo nhận định cảm quan của người Trung Quốc thì áo dài xuất thân từ sườn xám nhưng sườn xám mới xuất hiện từ năm 1920 còn áo dài đã xuất hiện cách đây hàng ngàn năm. Sự xuất hiện của áo dài bắt nguồn từ áo giao lĩnh (năm 1744) – là kiểu dáng sơ khai nhất của áo dài Việt Nam. Áo giao lĩnh còn được gọi là áo đối lĩnh, được may rộng, xẻ hai bên hong, cổ tay rộng, thân dài chấm gót. Thân áo được may bằng 04 tấm vải kết hợp mặc cùng thắt lưng màu và váy đen. Đây là kiểu áo cổ chéo gần giống với áo tứ thân. Vào thời gian này, vua Nguyễn Phúc Khoát đã lên ngôi và cai trị vùng đất phía Nam. Miền bắc được cai quản bởi chúa Trịnh ở Hà Nội, người dân ở đây mặc áo giao lĩnh, trang phục mang nét tương đồng với người Hán. Nhằm phân biệt giữa Nam và Bắc, vua Nguyễn Phúc Khoát đã yêu cầu tất cả phụ tá của mình vận quần dài bên trong một chiếc áo lụa. Bộ váy này kết hợp giữa trang phục người Hán và Chămpa. Có thể đây là hình ảnh của bộ áo dài đầu tiên. 2 QÚA TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA ÁO DÀI QUA CÁC THỜI KỲ 2.1 Áo dài rước thời Nguyễn Áo dài được cho là xuất hiện đầu tiên và được gắn liền với hình ảnh Hai Bà Trưng mặc ra chiến trường, đánh giặt Hán giành độc lập cho nước nhà. 1031
2. Hình 1 2.2 Áo giao lĩnh (thế kỷ 17 – thế kỷ 18) Sự xuất hiện của áo dài bắt nguồn từ áo giao lĩnh (năm 1744) – là kiểu dáng sơ khai nhất của áo dài Việt Nam. Áo giao lĩnh còn được gọi là áo đối lĩnh, được may rộng, xẻ hai bên hông, cổ tay rộng, thân dài chấm gót. Thân áo được may bằng 04 tấm vải kết hợp mặc cùng thắt lưng màu và váy đen. Đây là kiểu áo cổ chéo gần giống với áo tứ thân. Áo giao lãnh được xem là nguyên gốc của áo dài Việt Nam. Hình 2 1032
3. 2.3 Áo dài tứ thân (thế kỷ 18 – đầu thế kỷ 20) Theo các nhà nghiên cứu và những hiện vật tại các bảo tàng áo dài thì, để tiện hơn trong việc lao động sản xuất của người phụ nữ, chiếc áo giao lĩnh được may rời 02 tà trước để buộc vào với nhau, hai tà sau may liền lại thành vạt áo. Loại áo này thường may màu tối, được xem là chiếc áo mộc mạc, khiêm tốn mang ý nghĩa tượng trưng cho 04 bậc sinh thành của hai vợ chồng. Hình 3 2.4 Áo dài ngũ thân (1744) Áo ngũ thân là một loại trang phục truyền thống của người Việt Nam, ra đời năm 1744, sau cải cách trang phục đàng trong của chúa Nguyễn Phúc Khoát. Áo cho nam có cổ cao, thẳng và vuông tượng trưng cho sự chính trực của người quân tử. Áo có 05 cúc làm bằng kim loại, ngọc, gỗ, chứ không phải bằng vải như sườn xám Trung Quốc. Áo có ngũ thân tượng trưng cho tứ thân phụ mẫu, một thân con (nhỏ nhất, nằm trong) tượng trưng cho mình (người mặc). Tà áo không bó sát người mà rộng, càng xuống càng xòe ra. Tay áo rộng, hẹp tùy ý. Áo luôn có 05 cúc cài thể hiện đạo lý làm người của người Việt Nam là Nhân – Lễ – Nghĩa – Trí – Tín. Áo mặc thường màu sắc nhã nhặn, không có diềm cổ, diềm tay áo. Thường được mặc kèm một chiếc áo lót màu trắng để làm nền cho áo ngoài, thể hiện sự sạch sẽ ở bên trong. Thể hiện quan niệm truyền thống đẹp đẽ của người Việt: cái gì đẹp thì nên giấu vào trong. Áo ngũ thân luôn đi kèm với khăn vấn. Ban đầu, áo ngũ thân vốn được tạo ra để cả nam và nữ cùng mặc. Tuy nhiên theo thời gian, chiếc áo dài nam dần mất. Vì thế khi nhắc đến áo dài người ta nghĩ ngay đến tà áo dài nữ. 1033
4. Áo có 04 vạt được may thành 02 tà như áo dài, ở tà trước có thêm một vạt áo như lớp lót kín đáo chính là vạt áo thứ 5. Kiểu áo này được may theo frộng, có cổ và rất thịnh hành đến đầu thế kỷ XX. Hình 4 2.5 Áo dài Lemur (1939 – 1943) Kiểu áo này được cải biến từ áo ngũ thân do họa sĩ Cát Tường sáng tạo vào năm 1939. Áo dài Lemur là tên được đặt theo tên tiếng Pháp của bà, áo chỉ có hai vạt trước và sau, vạt trước dài chấm đât, áo được may ôm sát cơ thể, tay thẳng và có viền nhỏ. Khuy áo được mở sang bên sườn nhằm nhấn thêm vẻ nữ tính, kiểu áo này thịnh hành đến 1943 thì bị lãng quên. Hình 5 2.6 Áo dài Lê Phổ (1943 – 1950) Đây cũng là một sự kết hợp mới từ áo tứ thân, biến thể của áo dài Lemur của họa sĩ Lê Phổ nên được gọi là áo dài Lê Phổ. Bà đã thu gọn kích thước áo dài để ôm khít thân hình người phụ nữ Việt Nam, đẩy cầu vai, kéo dài tà áo chạm đất và đem đến nhiều màu sắc mới mẻ. Nói cách khác, bà khiến nó trở 1034
5. nên gợi cảm, tinh tế và thu hút hơn. Mẫu áo dài Lê Phổ cổ cao được xem là mẫu nguyên gốc của thiết kế áo dài Việt hiện nay. Hình 6 2.7 Áo dài Trần Lệ Xuân/Áo dài bà Nhu (1958 – đầu những năm 1960) Năm 1958, Trần Lệ Xuân, vợ của cố vấn chính trị tổng thống Nguyễn Văn Nhu tạo nên đột phá khi mặc bộ váy và mang găng tay cùng với cổ chữ V và tay ngắn. Mặc dù nhiều người ca ngợi vẻ tinh tế trong bộ váy của bà, rất nhiều người chỉ trích rằng bộ váy thiếu thẩm mỹ. Vào cùng khoảng thời gian đó, bộ váy bắt đầu đặt chân đến miền Nam, và nhà thiết kế người Sài Gòn Trần Kim và Dung đã cải tiến chiếc áo một lần nữa bằng cách thêm vào tay áo bà ba. Đây là điểm nổi bật với đường may chéo chạy từ dưới cánh tay lên đến cổ áo. Rất nhiều phụ nữ thích chi tiết này vì nó giúp họ dễ cử động và thoải mái hơn. Hình 7 1035
6. 2.8 Áo dài Raglan (1960) Áo dài Raglan còn gọi là áo dài giắc lăng, xuất hiện vào năm 1960 do nhà may Dung ở Đakao, Sài Gòn sáng tạo ra. Áo dài Raglan với đặc điểm nổi bật ôm khít phần eo. Điểm khác biệt lớn nhất của áo dài Raglan là áo ôm khít cơ thể hơn, cách nối tay từ cổ chéo xuống một góc 45 độ giúp người mặc thoải mái linh hoạt hơn. Hai tà nối với nhau bằng hàng nút bấm bên hông. Đây chính là kiểu áo dài góp phần định hình phong cách cho áo dài Việt Nam sau này. Hình 8 2.9 Áo dài Miniraglan/Áo dài chít eo (1960 – 1970) Những năm 1960, thời kỳ những chiếc áo nịt ngực tiện lợi đã được sử dụng rộng rãi, góp phần giúp những chiếc áo dài chít eo tôn những đường cong cơ thể người phụ nữ. Áo dài bắt đầu tôn lên những nét quyến rũ nhất của người phụ nữ, eo được may thắt lại, có người còn dùng dây quanh áo phía trong ở phần eo để eo thon gọn hơn, tà áo rộng, phần ngực áo nhô cao, gấu áo thẳng ngang, dài đến mắc cá chân, làm cho người mặc có dáng "thắt đáy lưng ong" và trở lên thanh lịch, quý phái. Áo dài chít eo thách thức quan điểm truyền thống trở thành kiểu dáng thời thượng. Phụ nữ thành thị với tư duy cởi mở muốn tôn lên những đường cong cơ thể qua kiểu áo dài chít eo rất chặt để tôn phần ngực tôn dáng. Thời điểm thịnh hành của áo dài chít eo. Người phụ nữ duyên dáng và tân thời khi diện áo truyền thống, tôn vóc dáng. Thời điểm bấy giờ Áo dài chít eo được mặc phổ biến trên đường phố Sài Gòn. 1036
7. Hình 9 2.10 Áo dài hiện đại Việt Nam (từ 1970 đến nay) Áo dài tinh tế sắc sảo, nó linh hoặt chuyển mình thay đổi theo thời gian và hoàn cảnh để tồn tại, nó không chấp nhận mình bị lãng quên. Áo dài hiện nay phá cách hơn, phong phú hơn về kiểu dáng, và chất liệu,áo dài hầu hết có thể sử dụng trong mọi trường hợp, nó toát lên được vẻ đẹp tinh tế, đơn thuần, và trang trọng. Áo dài đã được giữ nguyên từ cuối thập niên 70 đầu thập niên 80 khi áo dài trở nên ôm khít hơn, với cổ áo cao và quần ống loe cho tới tận ngày nay. Hình 10 Hình 11 3 KẾT LUẬN Áo dài là tinh hoa Bách Việt được dân tộc ta thừa kế hàng ngàn năm. Chính tà áo dài đã chứng kiến và trải qua những trang sử oai hùng của dân tộc, khí thế nối tiếp khí thế. ơn ngàn năm Bắc thuộc bị đồng hóa, nhưng dân tộc ta vẫn luôn ngoan cường bất khuất vẫn giữ được vẹn nguyên tinh hoa văn hóa của dân tộc trong đó có áo dài. Áo dài linh hoạt liên tục thay đổi qua các thời kỳ để tồn tại đến ngày nay. 1037
8. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] qua-cac-thoi-ky-35475-4512.html [2] nam.html [3] [4] [5] 1038