Ứng dụng hệ thống tiếp thị ngang trong giao nhận hàng hóa

Nội dung text: Ứng dụng hệ thống tiếp thị ngang trong giao nhận hàng hóa

1. Kỷ yếu H ội th ảo qu ốc t ế “Th ươ ng m ại và phân ph ối” l ần 1 n ăm 2018 ỨNG D ỤNG H Ệ TH ỐNG TI ẾP TH Ị NGANG TRONG GIAO NH ẬN HÀNG HÓA APPLYING THE HORIZONTAL MARKETING SYSTEM IN DELIVERY OF GOODS ThS. Phan Tr ọng Nhân, PGS.TS. Nguy ễn Minh Tu ấn ThS. H ồ Trúc Vi ĐH Công Nghi ệp thành ph ố Hồ Chí Minh Email: phantrongnhan@iuh.edu.vn Abstract The research was based on the analysis of inadequacies of the delivery system of e-commerce flatform. Through the qualitative desk research method, the authors have explored the realities of e-commerce flatform services as well as the overview of the distribution of convenience stores along with the development trend of them in Ho Chi Minh City. Thereby, the authors realize a great opportunity to develop a more horizontal marketing system in the distribution of goods between e-commerce and convenience stores in this region. It will bring much value not only to customers but also to businesses and e-commerce platforms. This is a different approach that no research has mentioned as well as no practical enterprises of Vietnam are applying. Keywords: convenience store; delivery of goods; e-commerce platform; Ho Chi Minh city; horizontal marketing system. Tóm t ắt Bài nghiên c ứu được hình thành t ừ phân tích v ề nh ững b ất c ập trong h ệ th ống giao nh ận hàng c ủa các sàn giao d ịch th ươ ng m ại điện t ử. Bằng ph ươ ng pháp nghiên c ứu định tính t ại bàn gi ấy, nhóm tác gi ả đã đi sâu tìm hi ểu th ực tr ạng c ủa d ịch v ụ giao nh ận trong th ươ ng m ại điện t ử cũng nh ư tổng quan về sự phân b ổ các c ửa hàng ti ện l ợi cùng v ới xu h ướng phát tri ển của nó tại khu v ực thành ph ố Hồ Chí Minh. Qua đó, nhóm tác gi ả th ấy được c ơ h ội r ất l ớn v ề vi ệc phát tri ển thêm h ệ th ống ti ếp th ị ngang trong phân ph ối hàng hoá gi ữa các sàn th ươ ng m ại điện t ử và các chu ỗi c ửa hàng ti ện l ợi t ại khu v ực này. Nó s ẽ mang l ại nhi ều giá tr ị hữu ích không nh ững cho khách hàng mà còn cho các doanh nghi ệp và c ả các sàn th ươ ng mại điện t ử. Đây là h ướng ti ếp c ận khác bi ệt mà hi ện nay ch ưa có nghiên c ứu nào đề cập c ũng nh ư ch ưa có doanh nghi ệp nào của Vi ệt Nam đang áp dụng. Từ khóa: cửa hàng ti ện l ợi; giao nh ận hàng hóa; sàn giao d ịch th ươ ng m ại điện t ử; thành ph ố Hồ Chí Minh; ti ếp th ị ngang. 1. Đặt vấn đề Th ươ ng m ại điện t ử phát tri ển m ạnh m ẽ kéo theo nhu c ầu v ề các lo ại hình d ịch v ụ giao nh ận cũng ngày càng cao. Bên c ạnh d ịch v ụ giao nh ận do các sàn giao d ịch t ự th ực hi ện cho đố i tác thì các công ty giao nh ận bên th ứ ba c ũng ồ ạt nh ảy vào th ị tr ường này, đặc bi ệt ở phân khúc giao hàng ch ặng cu ối t ừ trung tâm phân ph ối đế n ng ười tiêu dùng. Tuy nhiên, chi phí tính cho đơ n hàng và kh ả n ăng qu ản lý quá trình giao nh ận không ph ải lúc nào c ũng tho ả đáng cho giá tr ị c ủa đơn hàng. Thêm n ữa, chi phí phát sinh do giao hàng l ặp l ại cho m ột đơ n hàng là m ột v ấn đề ph ổ bi ến khi công ty giao hàng không th ể gặp và giao hàng cho khách t ại địa điểm đã h ẹn tr ước. M ột s ố gi ải pháp đã được áp d ụng trên th ế gi ới nh ư ng ười giao hàng s ẽ gọi điện tho ại thông báo tr ước cho khách hàng v ề th ời gian giao hàng c ủa mình, theo dõi ki ện hàng b ằng cách g ửi mail cho khách hàng thông báo v ề tình tr ạng, v ị trí và th ời gian giao hàng d ự ki ến c ủa t ừng ki ện hàng. Tuy nhiên các gi ải pháp này v ẫn ch ưa lo ại b ỏ được nh ững bất cập, khách hàng v ẫn ph ải dành c ả ngày ch ờ đợi ng ười giao hàng, điều mà không ph ải lúc nào c ũng kh ả thi. Một điểm giao nh ận hàng hóa cố định, có đủ độ bao ph ủ rộng kh ắp để khách hàng vừa ch ủ động được th ời gian v ừa thu ận ti ện giao d ịch sẽ là m ột ph ươ ng án b ổ sung tối ưu. Theo báo cáo c ủa Savills v ề ngành bán l ẻ Vi ệt Nam 2017 công b ố tính đến cu ối n ăm 2016, t ại Vi ệt Nam c ứ 54.400 ng ười thì có m ột c ửa hàng ti ện l ợi. Còn nghiên c ứu c ủa A.T. Kearney cho hay, Vi ệt Nam được đánh giá là qu ốc gia có độ tu ổi dân s ố rất thích h ợp cho các chu ỗi c ửa hàng ti ện l ợi, 126
2. Kỷ yếu H ội th ảo qu ốc t ế “Th ươ ng m ại và phân ph ối” l ần 1 n ăm 2018 với 57% ng ười dân d ưới 35 tu ổi. Theo đơ n v ị kh ảo sát th ị tr ường IGD d ự đoán, các chu ỗi c ửa hàng ti ện l ợi t ại Vi ệt Nam s ẽ phát tri ển ở mức 2 con s ố trong trong giai đoạn 2018 - 2021 và có th ể đạt đến con s ố 37,4% m ỗi năm vào n ăm 2021. S ự tăng tr ưởng này hoàn toàn có kh ả năng x ảy ra không ch ỉ dựa vào n ền t ảng c ơ c ấu dân s ố mà còn ở cơ s ở hạ tầng c ủa Vi ệt Nam nói chung và khu v ực tr ọng điểm là thành ph ố Hồ Chí Minh nói riêng. Xét trên th ực t ế về các h ệ th ống c ửa hàng ti ện l ợi t ại thành ph ố Hồ Chí Minh, hi ện nay s ố lượng c ửa hàng ti ện l ợi đã lên đến m ột con s ố kỷ lục v ới h ơn 1.500 c ửa hàng ti ện l ợi phân b ổ rộng kh ắp các qu ận, huy ện trên toàn thành. Với đặc tr ưng v ề hệ th ống dày đặc, c ửa hàng ti ện l ợi là m ột đối tác liên k ết mà các sàn giao d ịch th ươ ng m ại điện t ử không th ể bỏ qua. Vấn đề nghiên c ứu đặt ra là ứng d ụng lý thuy ết n ền v ề hệ th ống ti ếp th ị ngang cho tr ường h ợp liên k ết trong giao nh ận hàng hoá gi ữa sàn giao d ịch th ươ ng m ại điện t ử và c ửa hàng ti ện l ợi. Theo đó, nghiên c ứu t ập trung phân tích nh ững l ợi ích c ủa các bên liên quan, đồng th ời đề xu ất nh ững định hướng để tri ển khai d ạng th ức liên k ết này một cách hi ệu qu ả. Đây là m ột h ướng ti ếp cận m ới hi ện ch ưa có nghiên c ứu nào đi sâu tìm hi ểu c ũng nh ư ch ưa có doanh nghi ệp nào tri ển khai áp d ụng. 2. Cơ s ở lý thuy ết và ph ươ ng pháp nghiên c ứu 2.1. Cơ s ở lý thuy ết 2.1.1. Hệ th ống ti ếp th ị ngang Hệ th ống ti ếp th ị ngang (horizontal marketing system) là hình th ức áp d ụng ph ổ bi ến nh ất của khái ni ệm marketing c ộng sinh (symbiotic marketing) ra đời vào gi ữa nh ững n ăm 1960. Theo Adler (1966) marketing c ộng sinh là hình th ức liên minh các ngu ồn l ực ho ặc các ch ươ ng trình gi ữa hai ho ặc nhi ều t ổ ch ức độc l ập được thi ết k ế để tăng ti ềm n ăng th ị tr ường c ủa t ừng doanh nghi ệp. Kotler (1994) đã định ngh ĩa hệ th ống ti ếp th ị ngang là m ột s ự sắp x ếp kênh phân ph ối, theo đó hai ho ặc nhi ều t ổ ch ức ở cùng c ấp cùng tham gia cho các m ục đích ti ếp th ị để tận d ụng c ơ hội m ới. Mỗi doanh nghi ệp đều có th ể thi ếu v ốn, bí quy ết k ỹ thu ật, n ăng l ực s ản xu ất và các ngu ồn l ực marketing để kinh doanh độc l ập, ho ặc là h ọ ng ại r ủi ro, ho ặc vì nhìn th ấy tác d ụng to l ớn khi h ợp tác v ới các doanh nghi ệp khác. Các doanh nghi ệp có th ể làm vi ệc v ới nhau trên c ơ s ở tạm th ời hay lâu dài, ho ặc l ập m ột doanh nghi ệp riêng. 2.1.2. Sàn giao d ịch th ươ ng m ại điện t ử Theo Ngh ị định v ề Th ươ ng m ại điện t ử số 52/2013/N Đ-CP, sàn giao d ịch th ươ ng m ại điện t ử là website th ươ ng m ại điện t ử cho phép các th ươ ng nhân, t ổ ch ức, cá nhân không ph ải ch ủ sở hữu website có th ể ti ến hành m ột ph ần ho ặc toàn b ộ quy trình mua bán hàng hóa, d ịch v ụ trên đó. Sàn giao dịch th ươ ng m ại điện t ử trong Ngh ị định này không bao g ồm các website giao d ịch ch ứng khoán tr ực tuy ến. Các hình th ức ho ạt động c ủa sàn giao d ịch th ươ ng m ại điện t ử cũng được nêu rõ trong Ngh ị định bao g ồm: • Website cho phép ng ười tham gia được m ở các gian hàng trên đó để tr ưng bày, gi ới thi ệu hàng hóa ho ặc d ịch v ụ; • Website cho phép ng ười tham gia được l ập các website nhánh để tr ưng bày, gi ới thi ệu hàng hóa ho ặc d ịch v ụ; • Website có chuyên m ục mua bán trên đó cho phép ng ười tham gia đă ng tin mua bán hàng hóa và dịch v ụ. 2.1.3. Cửa hàng ti ện l ợi Theo Wikipedia, c ửa hàng ti ện l ợi là m ột doanh nghi ệp bán l ẻ nh ỏ kinh doanh m ột s ố ch ủng lo ại m ặt hàng tiêu dùng hàng ngày nh ư c ửa hàng t ạp hóa, đồ ăn nh ẹ, bánh k ẹo, n ước gi ải khát, thu ốc lá, thu ốc không bán theo toa, s ản ph ẩm v ệ sinh cá nhân, báo và t ạp chí. Khái ni ệm này nêu rõ quy mô và các m ặt hàng mà lo ại hình bán l ẻ này kinh doanh. Định ngh ĩa theo t ừ vựng ở mục Kinh doanh, m ảng Th ươ ng m ại trong t ừ điển Cambridge thì cửa hàng ti ện l ợi là m ột c ửa hàng nh ỏ ở địa ph ươ ng n ơi b ạn có th ể mua th ực ph ẩm, báo chí và m ở 127
3. Kỷ yếu H ội th ảo qu ốc t ế “Th ươ ng m ại và phân ph ối” l ần 1 n ăm 2018 cửa cho đến khuya ho ặc luôn m ở cửa ho ạt động. H ầu h ết các c ửa hàng ti ện l ợi đều n ằm trên các góc ph ố đông đúc ho ặc t ại các tr ạm x ăng. Định ngh ĩa này m ở rộng thêm th ời gian ho ạt động và địa điểm to ạ lạc ph ổ bi ến c ủa lo ại hình bán l ẻ này so v ới các d ạng th ức bán l ẻ khác. 2.2. Ph ươ ng pháp nghiên c ứu Bài vi ết được th ực hi ện thông qua ph ươ ng pháp định tính t ại bàn gi ấy v ới ngu ồn dữ li ệu th ứ cấp được thu th ập và hi ệu ch ỉnh sao cho phù h ợp v ới m ục đích c ủa nghiên c ứu trong kho ảng th ời gian từ 2016 đến 2018. C ụ th ể, nhóm nghie ̂n c ứu đã thu th ập, rà soát, xem xét: báo cáo v ề ngành bán l ẻ Vi ệt Nam 2017 c ủa Savills, báo cáo v ề ch ỉ s ố phát tri ển ngành bán l ẻ toàn c ầu c ủa A. T. Kearney, kh ảo sát của JDG, báo cáo nghiên c ứu Tóm t ắt th ị tr ường b ất động s ản Vi ệt Nam do Jones Lang LaSalle Incorporated công b ố, báo cáo Ch ỉ s ố Th ươ ng m ại điện t ử EBI 2018 của Hi ệp h ội Th ương m ại Điện t ử Vi ệt Nam, nghiên c ứu v ề Động l ực mua hàng tr ực tuy ến t ại th ị tr ường Châu Á do UPS công b ố, nghiên c ứu về Giải pháp logistic giao hàng th ươ ng m ại điện t ử của Hi ệp hội doanh nghi ệp logistic Vi ệt Nam, kết qu ả kh ảo sát Hàng Vi ệt Nam ch ất l ượng cao c ủa BSA. Tổng hợp s ố li ệu t ừ website c ủa 10 cửa hàng ti ện l ợi t ại thành ph ố H ồ Chí Minh bao g ồm: Vinmart, Circle K, Family Mart, Shop and Go, B's Mart, Mini – stop, 7 – Eleven, Co.op Food, Satra – food và Bách Hóa Xanh. Các tài li ệu và ấn ph ẩm c ủa các t ổ ch ức và co ̛ quan khác bao g ồm UNICEF, Cục Th ống Kê thành ph ố Hồ Chí Minh đã được s ử d ụng. 3. Kết qu ả và th ảo luận 3.1. Tổng quan v ề đặc điểm nhân kh ẩu học của c ư dân thành ph ố Hồ Chí Minh Theo Niên giám C ục Th ống Kê thành ph ố Hồ Chí Minh năm 2016, quy mô dân s ố trung bình của thành ph ố Hồ Chí Minh năm 2016 là 8.441.902 ng ười với 4.041.641 nam (chi ếm 47,88%) và 4.400.261 n ữ (chi ếm 52,12%). T ỷ lệ nam và n ữ của Vi ệt Nam tuy có s ự chênh l ệch nh ưng không đáng kể. Riêng m ức độ phân b ổ dân c ư tại các qu ận, huy ện và tháp dân s ố hi ển th ị độ tu ổi của thành ph ố Hồ Chí Minh có s ự khác bi ệt khá l ớn, cụ th ể nh ư sau: Bảng 1: Bảng phân bổ dân số gi ữa các qu ận, huy ện tr ực thu ộc thành ph ố Hồ Chí Minh năm 2016 Qu ận/ Huy ện Dân số (ng ười) Qu ận/ Huy ện Dân số (ng ười) 1 208.475 Bình Tân 704.347 2 153.832 Bình Th ạnh 489.657 3 198.104 Tân Bình 469.526 4 186.995 Gò Vấp 646.060 5 182.965 Phú Nhu ận 181.780 6 260.742 Tân Phú 475.730 7 317.488 Th ủ Đức 537.050 8 432.968 Hóc Môn 434.275 9 296.198 Cần Gi ờ 75.522 10 239.826 Nhà Bè 156.001 11 234.291 Bình Chánh 623.022 12 526.064 Củ Chi 410.984 (Ngu ồn: Niên giám C ục Th ống Kê thành ph ố Hồ Chí Minh năm 2016) Với b ảng s ố li ệu trên, ta th ấy r ằng hi ện nay dân s ố có xu h ướng t ập trung sinh s ống t ại nh ững khu v ực xa trung tâm chi ếm t ỷ lệ cao nh ư Bình Tân, Bình Chánh, Gò Vấp, Qu ận 12, Th ủ Đức Trong khi đó nh ững qu ận trung tâm nh ư qu ận 1, qu ận 2, qu ận 3, qu ận 4 số lượng dân c ư sinh s ống khá ít nh ưng nh ững khu v ực này l ại là n ơi t ập trung nhi ều c ơ quan, công ty th ươ ng m ại d ịch v ụ 128
4. Kỷ yếu H ội th ảo qu ốc t ế “Th ươ ng m ại và phân ph ối” l ần 1 n ăm 2018 Hình 1: Tháp d ân số ở Thành phố Hồ Chí Minh (Ngu ồn: Phân tích tình hình tr ẻ em thành ph ố Hồ Chí Minh, Vi ệt Nam năm 2017 của Unicef) Nhìn vào tháp dân s ố, phần phình ra trong biểu đồ là da ̂n số ở đọ ̂ tuổi 20 đến khoảng 40 tuổi . Đây là nhóm tu ổi chi ếm t ỷ lệ lớn trong c ơ c ấu độ tu ổi t ại thành ph ố Hồ Chí Minh. Nhóm tu ổi này theo nghiên c ứu v ề ch ỉ số bán l ẻ toàn c ầu 2016 c ủa A. T. Kearney là độ tu ổi lý t ưởng cho th ị tr ường của c ửa hàng ti ện l ợi – một lo ại hình mua s ắm m ới m ẻ, hi ện đại và c ũng là nhóm sử dụng th ươ ng m ại điện t ử nói chung và giao d ịch qua các sàn thươ ng m ại điện t ử nhi ều nh ất theo k ết qu ả kh ảo sát Hàng Vi ệt Nam ch ất l ượng cao do BSA công b ố. 3.2. Thực tr ạng phân b ổ cửa hàng ti ện l ợi tại thành ph ố Hồ Chí Minh Báo cáo nghiên c ứu tóm t ắt th ị tr ường b ất động s ản Vi ệt Nam do JLL (Jones Lang LaSalle Incorporated) công b ố ngày 5 tháng 1 năm 2018 cho bi ết các cửa hàng tiện lợi tiếp tục mở rọnĝ mạnh mẽ với các thu ̛ơng hi ệu nổi tiếng nhu ̛ Bách Hóa Xanh, Vinmart, Mini - stop, 7 - Eleven với số lu ̛ợng cửa hàng t ăng gần 45%, thu ̛ơng hi ệu trong nu ̛ớc đang thống lĩnh thị tru ̛ờng với thị phần ho ̛n 60% tính đến năm 2017. Bên cạnh đó, JLL c ũng d ự báo do chi ến d ịch bành tr ướng đang ở giai đoạn m ở rộng địa bàn ph ủ sóng, gia t ăng s ự hi ện di ện không ch ỉ tại thành ph ố Hồ Chí Minh mà còn ở nhi ều t ỉnh thành lớn khác trên c ả nước nên s ố lượng c ửa hàng ti ện l ợi s ẽ không ng ừng t ăng lên m ạnh m ẽ. 160 138 140 133 124 123 120 96 100 87 82 81 80 64 63 60 51 49 53 53 50 51 38 39 37 41 40 40 21 20 13 0 0 Số l ượ ng c ửa hàng Hình 2: Th ống kê s ố lượng c ửa hàng ti ện l ợi t ại các qu ận/ huy ện tr ực thu ộc thành ph ố Hồ Chí Minh năm 2018 (Ngu ồn: Tác gi ả tự tổng h ợp thông qua s ố li ệu th ống kê t ại website c ủa các chu ỗi c ửa hàng ti ện l ợi tại khu v ực thành ph ố Hồ Chí Minh tính đến ngày 1 tháng 6 n ăm 2018) 129
5. Kỷ yếu H ội th ảo qu ốc t ế “Th ươ ng m ại và phân ph ối” l ần 1 n ăm 2018 Với nghiên c ứu này, nhóm tác gi ả đã th ực hi ện th ống kê s ố lượng c ủa Top 10 h ệ th ống c ửa hàng ti ện l ợi hi ện đang ho ạt động theo t ừng khu v ực qu ận, huy ện t ại thành ph ố Hồ Chí Minh tính đến ngày 1 tháng 6 n ăm 2018. Số li ệu này cho th ấy m ột di ễn bi ến hoàn toàn phù h ợp v ới báo cáo c ủa JLL v ề tỷ lệ phân b ố của các c ửa hàng ti ện l ợi, khi c ơ c ấu này đang chuy ển d ịch v ề phía các qu ận ngo ại thành ho ặc xa trung tâm thành ph ố hơn. Kho ảng 48.500 m 2 di ện tích đã được thue ̂ mới (tính chung cho các lo ại hình bán l ẻ gồm siêu th ị, trung tâm th ươ ng m ại, c ửa hàng ti ện l ợi) trong quý 4 n ăm 2017, nh ờ ngu ồn cung d ồi dào với giá c ả ph ải ch ăng h ơn các khu v ực đắc địa ở trung tâm. C ụ th ể, qu ận 7, 12, Bình Tân, Gò V ấp, Tân Phú và huy ện Hóc Môn đã b ỏ xa các qu ận trung tâm nh ư qu ận 3, 5, Phú Nh ận và so kè sát sao v ới qu ận 1, Bình Th ạnh. Mức phân b ổ các c ửa hàng ti ện l ợi có nét t ươ ng đồng v ới s ự phân b ổ dân c ư t ại thành ph ố Hồ Chí Minh. Bảng 2: Bảng tổng hợp số lượng các cửa hàng ti ện lợi tại các qu ận, huy ện tr ực thu ộc thành ph ố Hồ Chí Minh năm 2018 Qu ận/ Circle Family Shop 7- Co.op Satra- Bách Hóa Vinmart B's Mart Mini-stop Huy ện K Mart and Go Eleven Food food Xanh 1 18 43 26 12 12 14 4 1 8 0 2 12 4 13 0 5 5 2 1 4 5 3 9 7 10 6 6 7 1 1 2 0 4 11 6 3 4 5 4 1 0 4 0 5 13 5 15 7 3 1 1 2 5 1 6 9 7 5 1 6 0 0 1 6 4 7 17 27 9 4 6 5 2 0 7 5 8 11 4 5 4 15 0 0 1 8 5 9 8 5 0 0 6 3 0 0 8 7 10 15 9 6 0 4 11 0 1 2 2 11 12 3 0 0 11 7 0 1 5 2 12 10 0 1 0 2 0 0 1 12 55 Bình Chánh 5 0 0 0 1 0 0 0 4 41 Bình Tân 16 2 2 0 1 0 0 0 8 104 Bình Th ạnh 34 10 16 15 11 22 3 2 9 2 Củ Chi 2 0 0 0 0 0 0 0 10 9 Gò V ấp 26 7 8 5 12 2 0 0 11 16 Hóc Môn 4 0 0 0 0 0 0 1 7 51 Nhà Bè 4 0 1 0 0 0 0 1 1 6 Phú Nhu ận 10 3 7 4 7 6 0 0 3 0 Tân Bình 40 11 4 8 18 23 1 1 6 11 Tân Phú 24 8 0 3 11 5 1 0 8 36 Th ủ Đức 20 4 5 1 5 3 0 3 10 13 Tổng 330 165 136 74 147 118 16 18 148 375 (Ngu ồn: Tác gi ả tự tổng h ợp thông qua s ố li ệu th ống kê t ại website c ủa các chu ỗi c ửa hàng ti ện l ợi t ại khu v ực thành ph ố Hồ Chí Minh tính đến ngày 1 tháng 6 n ăm 2018) Vinmart và Bách Hoá Xanh là hai doanh nghi ệp Vi ệt Nam đang d ẫn đầu th ị tr ường Vi ệt Nam về với h ơn 300 c ửa hàng. N ếu nh ư Vinmart đánh m ạnh vào các qu ận li ền k ề khu trung tâm nh ư Bình Th ạnh và Tân Bình thì Bách Hóa Xanh đang chi ếm l ĩnh khu v ực ngo ại thành v ới 104 c ửa hàng ở Bình Tân và 51 c ửa hàng t ại Hóc Môn. Ph ạm vi bao ph ủ của lo ại hình c ửa hàng Vinmart và Bách Hóa xanh tuy r ộng kh ắp, đặc bi ệt v ươ n xa đến các khu ngo ại ô nh ưng ch ưa th ực s ự ti ện l ợi hoàn toàn do h ạn ch ế về th ời gian ho ạt động. Các chu ỗi c ửa hàng ho ạt động xuyên su ốt 24/7 h ầu h ết là các doanh nghi ệp nước ngoài. Theo s ố li ệu th ống kê hi ện t ại, các đại di ện nh ư Cirlcle K, Family Mart, B’ Mart hay Mini – stop đang ổn định v ới h ơn 100 c ửa hàng r ải rác các khu v ực n ội ngo ại thành. Trong đó, tr ọng điểm th ị tr ường c ủa các chu ỗi này hi ện là các khu v ực trung tâm thành ph ố do được hình thành và phát tri ển 130
6. Kỷ yếu H ội th ảo qu ốc t ế “Th ươ ng m ại và phân ph ối” l ần 1 n ăm 2018 sớm từ th ời điểm mà lo ại hình kinh doanh này m ới du nh ập vào Vi ệt Nam, đồng th ời đây c ũng là đầu mối c ủa các c ơ quan, công ty, cao ốc v ăn phòng của toàn thành ph ố. Tuy nhiên, s ự chuy ển d ịch c ơ cấu c ủa các chu ỗi này v ề các qu ận ven nh ưng có t ốc độ phát tri ển nhanh chóng nh ư Gò V ấp, Tân Phú cũng đang di ễn ra khá rõ nét. Di ễn bi ến này c ũng hoàn toàn phù h ợp v ới t ỷ lệ phân bổ dân c ư thành ph ố khi dân s ố đang đổ dồn v ề các khu v ực này. 3.3. Sơ l ược về sàn giao d ịch th ươ ng m ại điện t ử Theo bài vi ết ch ủ đề “Th ươ ng m ại điện t ử Vi ệt Nam có th ể đạ t 10 t ỷ USD 4 n ăm t ới” c ủa tác gi ả C ẩm Tú – Báo điện t ử c ủa Đài Ti ếng Nói Vi ệt Nam VOV đă ng ngày 6 tháng 4 n ăm 2018, trích d ẫn kết qu ả kh ảo sát Hàng Vi ệt Nam ch ất l ượng cao do BSA công b ố n ăm 2017 cho th ấy xu h ướng mua bán tr ực tuy ến ngày càng rõ r ệt, đặc bi ệt là gi ới tiêu dùng tr ẻ. V ới s ự ra đờ i c ủa hàng lo ạt các sàn giao dịch th ươ ng m ại điện t ử vi ệc mua s ắm tr ực tuy ến đã không còn m ấy xa l ạ v ới ng ười ng ười tiêu dùng Vi ệt, đặ c bi ệt là ng ười tiêu dùng tr ẻ thu ộc th ế h ệ 8x, 9x, 2000. Tại Vi ệt Nam hi ện nay các sàn giao d ịch th ươ ng m ại điện t ử đang d ẫn đầ u danh sách v ề doanh thu có th ể k ể đế n: Lazada, 5giay, Tiki, Shopee, Hotdeal Các sàn giao d ịch này ngoài vi ệc th ực hi ện ch ức n ăng t ạo môi tr ường kinh doanh cho các đối tác còn đảm b ảo được khâu giao nh ận, m ột trong nh ững m ắc xích quan tr ọng trong th ươ ng m ại điện t ử. Với độ i ng ũ giao hàng hùng h ậu và kh ả n ăng liên k ết v ới nh ững b ưu c ục đị a ph ươ ng, các sàn này gi ải quy ết được bài toán v ề ph ạm vi ti ếp c ận khách hàng cho các đối tác kinh doanh c ủa mình. Theo k ết qu ả kh ảo sát được th ực hi ện cu ối n ăm 2017 do Hi ệp h ội Th ươ ng m ại Điện t ử Vi ệt Nam (VECOM) trình bày trong Báo cáo Ch ỉ s ố Th ươ ng m ại điện t ử EBI 2018, kinh doanh trên m ạng xã h ội đang là m ột xu h ướng thu hút s ự quan tâm c ủa các doanh nghi ệp, đặ c biệt là nh ững doanh nghi ệp nh ỏ, vừa, các h ộ kinh doanh cá th ể và cá nhân kinh doanh trong vài n ăm tr ở l ại đây. C ụ th ể, 32% doanh nghi ệp được kh ảo sát cho bi ết h ọ đang ti ến hành kinh doanh trên m ạng xã h ội, cao hơn so với t ỷ l ệ 28% c ủa n ăm 2015 nh ưng l ại gi ảm nh ẹ (2%) so v ới k ết qu ả kh ảo sát n ăm 2016. Đáng chú ý là bên c ạnh m ạng xã h ội, xu h ướng s ử d ụng các sàn giao d ịch trong vài n ăm tr ở l ại đây l ại có d ấu hi ệu gi ảm: năm 2017 có 11% doanh nghi ệp tham gia kh ảo sát đã tri ển khai kinh doanh các sàn th ươ ng m ại điện t ử, gi ảm m ột chút so v ới n ăm 2016 (t ỷ l ệ này trong c ả 2 n ăm tr ước đề u là 13%). Có nhi ều nguyên nhân dẫn đế n t ỷ l ệ s ụt gi ảm này, trong đó giao nh ận là m ột trong nh ững tr ở ng ại đố i v ới các đố i tác vừa và nhỏ c ủa các sàn giao d ịch th ươ ng m ại điện t ử. 3.4. Thực tr ạng d ịch v ụ giao nh ận trong th ươ ng m ại điện t ử Lợi th ế c ủa th ươ ng m ại điện t ử nói chung và sàn giao d ịch th ươ ng m ại điện t ử nói riêng so v ới ngành bán l ẻ truy ền th ống chính là không gi ới h ạn không gian, th ời gian. Tuy nhiên, các sàn mu ốn ho ạt độ ng hi ệu qu ả c ần ph ải xây d ựng được m ột h ệ sinh thái th ươ ng m ại điện t ử hoàn ch ỉnh, đồ ng nh ất từ khâu thông tin s ản ph ẩm, báo giá, thanh toán và đặc bi ệt là v ận chuy ển. Nếu nh ư các sàn giao d ịch th ươ ng m ại điện t ử l ớn và uy tín nh ư Lazada, 5giay, Tiki, Shopee, Hotdeal có th ể t ối ưu v ề ph ạm vi ti ếp c ận khách hàng m ục tiêu cho đối tác thì l ại v ấp ph ải tr ở ng ại v ề chi phí và th ời gian giao nh ận cho khách hàng tiêu dùng. Theo nghiên c ứu v ề độ ng l ực mua hàng tr ực tuy ến tại th ị tr ường Châu Á do UPS công b ố ngày 11 tháng 4 n ăm 2018, khách hàng ngày càng k ỳ v ọng cao v ề các tiêu chu ẩn d ịch v ụ nh ư mi ễn phí v ận chuy ển, giao hàng nhanh chóng và chính sách đổi tr ả chú tr ọng đế n quy ền lợi khách hàng. C ụ th ể, ng ười mua s ắm chú tr ọng đế n chính sách mi ễn phí v ận chuy ển, trung bình đến 85% s ố l ượng đơn hàng. Qua đó, ta th ấy được ưu th ế c ạnh tranh r ất l ớn cho các nhà bán l ẻ n ếu có nh ững gi ải pháp thi ết th ực liên quan đến v ấn đề này. Nghiên cứu này cũng ch ỉ ra rằng, h ơn m ột n ửa s ố l ượng khách hàng Châu Á khi mua s ắm tr ực tuy ến s ẵn sàng h ủy gi ỏ hàng n ếu nh ư ngày giao hàng không hi ển th ị ho ặc th ời gian v ận chuy ển quá lâu. V ới nh ững khám phá t ừ nghiên c ứu c ủa UPS, ta th ấy rõ được t ầm quan tr ọng của chi phí và th ời gian giao hàng ảnh h ưởng r ất l ớn đế n hành vi mua s ắm tr ực tuy ến c ủa khách hàng Châu Á. Tuy nghiên c ứu này không th ực hi ện riêng cho th ị tr ường Vi ệt Nam nh ưng Vi ệt Nam 131
7. Kỷ yếu H ội th ảo qu ốc t ế “Th ươ ng m ại và phân ph ối” l ần 1 n ăm 2018 cũng chính là qu ốc gia tr ực thu ộc Châu Á, nên xu h ướng tiêu dùng này cũng ph ản ánh ph ần nào xu hướng hành vi c ủa ng ười Vi ệt Nam nói riêng và Châu Á nói chung. Theo kết qu ả nghiên c ứu v ề giải pháp logistic giao hàng th ươ ng m ại điện t ử do Hi ệp hội doanh nghi ệp logistic Vi ệt Nam trích từ kết qu ả kh ảo sát c ủa Vi ện nghiên c ứu ARC Rynek I Opinia, ngoài chi phí v ận chuy ển thì một ngày giao hàng được đảm b ảo quan tr ọng h ơn nhi ều đối v ới khách hàng (65%) so v ới m ột l ời tuyên b ố đơ n thu ần (25%). Giao hàng đến c ửa hàng c ũng ngày càng tr ở nên ph ổ bi ến v ới 71% ng ười tiêu dùng, c ụ th ể là nh ững ng ười tr ẻ tu ổi và ng ười thành th ị khá yêu thích l ựa ch ọn giao nh ận hàng t ại các địa điểm này dù th ời gian dài h ơn nh ưng bù l ại họ sẽ mất ít chi phí h ơn. T ỉ lệ ng ười mua s ắm chu ộng hình th ức này đã t ăng t ừ 46% n ăm 2015 lên đến 59% trong n ăm 2018. Hi ển nhiên, d ịch v ụ này c ũng s ẽ mang thêm nhi ều l ợi ích cho các doanh nghi ệp bán l ẻ khi theo th ống kê năm 2017, 60% khách hàng t ại Châu Á mua thêm s ản ph ẩm t ại c ửa hàng khi s ử dụng hình th ức giao hàng đến c ửa hàng. T ại Trung Qu ốc, con s ố này lên đến 74%. Mô hình này hoàn toàn có th ể áp d ụng cho các th ị tr ường khác, trong đó có Vi ệt Nam. Tuy nhiên, m ột v ấn đề nữa l ại phát sinh là h ệ th ống cửa hàng c ủa doanh nghi ệp không ph ải lúc nào c ũng bao ph ủ rộng kh ắp để tạo điều ki ện thu ận ti ện cho khách đến nh ận hàng, đặc bi ệt là các công ty vừa, nh ỏ, các h ộ kinh doanh cá th ể và cá nhân kinh doanh trên các sàn giao dịch th ươ ng m ại điện t ử. 3.5. Lợi ích và định h ướng tri ển khai hệ th ống ti ếp th ị ngang gi ữa các sàn giao d ịch th ươ ng m ại điện t ử và các chu ỗi c ửa hàng ti ện l ợi t ại thành ph ố Hồ Chí Minh 3.5.1. Lợi ích Tr ước nh ững bất c ập v ề hệ th ống giao nh ận hàng c ủa các sàn giao d ịch th ươ ng m ại điện t ử, nghiên c ứu này phát huy vai trò c ủa các chu ỗi c ửa hàng ti ện l ợi trong s ự liên k ết v ới các sàn nh ư m ột gi ải pháp h ỗ tr ợ tối ưu. Với đặc điểm dân s ố tr ẻ, cơ c ấu dân s ố có xu h ướng t ập trung d ần v ề các qu ận ven trung tâm, kéo theo s ự phân b ổ của các chu ỗi c ửa hàng ti ện l ợi cũng chuy ển d ịch v ề các khu vực này. Một khi s ự liên k ết này được thi ết l ập, l ợi ích mang l ại gi ữa các bên s ẽ được t ận d ụng h ợp lý, lâu dài, phù h ợp v ới s ự tăng tr ưởng và phát tri ển c ủa th ị tr ường v ề mặt kinh t ế cũng nh ư nhân kh ẩu h ọc. • Về phía sàn giao d ịch th ươ ng m ại điện t ử: Đa d ạng thêm m ột hình th ức trung gian giao nh ận v ới h ệ th ống phân ph ối r ộng kh ắp địa bàn thành ph ố Hồ Chí Minh và đang có xu h ướng phát tri ển nhanh chóng. Từ đó có th ể: V Thu hút thêm nhi ều đối tác là các công ty kinh doanh v ừa, nh ỏ, các h ộ kinh doanh cá th ể và cá nhân kinh doanh V Cạnh tranh v ới các công ty giao nh ận bên th ứ ba, t ạo thêm l ợi nhu ận t ừ ho ạt động giao nh ận m ới này • Về phía chu ỗi c ửa hàng ti ện l ợi: Có c ơ h ội ti ếp c ận thêm v ới hai đối t ượng khách hàng: V Các sàn giao d ịch: khi th ực hi ện ch ức n ăng giao hàng cho các sàn này, c ửa hàng ti ện l ợi có th ể tận dụng các ngu ồn l ực s ẵn có c ủa mình để cung c ấp thêm lo ại hình d ịch v ụ giao nh ận, t ạo thêm ngu ồn thu. V Khách hàng c ủa các sàn giao d ịch: ngoài vi ệc đến nh ận hàng, đối t ượng này còn có th ể ti ếp c ận v ới các ch ươ ng trình truy ền thông, khuy ến mãi mà c ửa hàng hi ện đang tri ển khai, t ăng kh ả năng tr ải nghi ệm và mua s ắm thêm các s ản ph ẩm khác. • Về phía ng ười tiêu dùng: V Ch ủ động được th ời gian và địa điểm nh ận hàng, không m ất nhi ều th ời gian ch ờ đợi t ại nhà c ũng nh ư liên l ạc qua l ại v ới bên ph ụ trách giao nh ận. 132
8. Kỷ yếu H ội th ảo qu ốc t ế “Th ươ ng m ại và phân ph ối” l ần 1 n ăm 2018 V Bên c ạnh đó, ph ần nào tiết ki ệm chi phí giao hàng t ận nhà mà tr ước đây ch ỉ được mi ễn phí ho ặc gi ảm phí v ới nh ững đơ n hàng có giá tr ị cao. • Về phía các doanh nghi ệp v ừa, nh ỏ, các hộ kinh doanh cá th ể và cá nhân kinh doanh ho ạt động trên sàn giao d ịch th ươ ng m ại điện t ử: có thêm kh ả năng ti ếp c ận v ới các đối t ượng khách hàng m ục tiêu có nhu c ầu mua s ắm v ới giá tr ị đơ n hàng th ấp. 3.5.2. Định h ướng tri ển khai Để có th ể tri ển khai hệ th ống ti ếp th ị ngang trong phân ph ối, các sàn giao d ịch th ươ ng m ại điện tử có th ể tận d ụng h ệ th ống các c ửa hàng ti ện l ợi s ẵn có và đang phát tri ển nóng t ại Vi ệt Nam nói chung và thành ph ố Hồ Chí Minh nói riêng để giao nh ận các đơ n hàng. Cụ th ể có r ất nhi ều ph ươ ng th ức th ực hi ện nh ư: • Thuê không gian các c ửa hàng ti ện l ợi để đặt nh ững t ủ khoá ch ứa hàng và m ỗi khách hàng đến nh ận hàng s ẽ được nh ận được chìa khoá t ủ tươ ng ứng t ừ nhân viên tr ực t ại các c ửa hàng để lấy hàng. • Thuê d ịch v ụ nh ận hàng và thu h ộ tiền hàng t ừ chu ỗi các c ửa hàng ti ện l ợi. Thông qua đó, khi khách hàng đến các nh ận hàng, h ọ ch ỉ cần cung c ấp thông tin cho nhân viên để được nhân viên giao hàng. 4. Kết lu ận Hình th ức ti ếp th ị ngang trong phân ph ối mang l ại cho các sàn giao d ịch th ươ ng m ại điện t ử, khách hàng, c ửa hàng ti ện l ợi và c ả các doanh nghi ệp th ươ ng m ại nhi ều l ợi ích. Tuy nhiên, ta c ũng không th ể ph ủ nh ận vai trò c ủa lo ại hình giao hàng đến t ận nhà cho khách hàng c ủa các sàn giao d ịch th ươ ng m ại điện t ử cũng nh ư các bên th ứ ba ho ặc hình th ức giao t ại h ệ th ống c ửa hàng kinh doanh c ủa đối tác. V ới nh ững đơ n hàng l ớn, hàng hoá c ồng k ềnh và các khu v ực nông thôn thì đây v ẫn là gi ải pháp h ợp lý. Song, n ếu k ết h ợp thêm v ới hình th ức liên k ết ngang gi ữa sàn giao d ịch th ươ ng m ại điện tử và c ửa hàng ti ện l ợi thì ch ắc ch ắn th ị tr ường kinh doanh tr ực tuy ến của thành ph ố Hồ Chí Minh nói riêng và Vi ệt Nam nói chung s ẽ còn có nh ững b ước phát tri ển nhanh chóng h ơn, m ở rộng ph ạm vi ho ạt động cho nhi ều đối t ượng doanh nghi ệp và cá nhân ho ạt động cũng nh ư ti ện l ợi hoá cao nh ất cho khách hàng trong d ịch v ụ giao nh ận. TÀI LI ỆU THAM KH ẢO 1. Adler, L. (1966), “Symbiotic Marketing”, Harvard Business Review, 44 (3), 59-71. 2. Kotler, P. (1994), “Marketing Management: Analysis, Planning, Implementation, & Control”, Englewook Cliffs, NJ: Prentice Hall. 3. – 2016+GRDI.pdf/dc845ffc-fe28-4623-bdd4-b36f3a443787 4. 5. 6. 7. 8. vn/Research/2017%20Q4%20Property%20Market%20Brief%20-%20VN%20final%20final.pdf 9. 10. 0911.pdf 11. 242126-491 133
9. Kỷ yếu H ội th ảo qu ốc t ế “Th ươ ng m ại và phân ph ối” l ần 1 n ăm 2018 12. 125afdcbd8ab&groupId=18 13. 14. tu.vlr 15. 134