Ảnh hưởng của môi trường thể chế đến đầu tư trực tiếp nước ngoài tại vùng đồng bằng sông Cửu Long

Nội dung text: Ảnh hưởng của môi trường thể chế đến đầu tư trực tiếp nước ngoài tại vùng đồng bằng sông Cửu Long

1. ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG THỂ CHẾ ĐẾN ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI TẠI VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG ThS.Vũ Thanh An & NCS.ThS.Nguyễn Bá Hoàng Khoa Quản trị, Trường Đại học Luật TP.HCM TÓM TẮT Mục tiêu chính của bài nghiên cứu là kiểm tra ảnh hưởng của các yếu tố thuộc về môi trường thể chế đến thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Vận dụng phương pháp ước lượng mô hình tác động cố định (FEM) và tác động ngẫu nhiên (REM), kết quả nghiên cứu đã phát hiện được thu hút vốn đầu tư FDI của các tỉnh khu vực ĐBSCL chịu tác động bởi nhiều yếu tố trong đó có các yếu tố môi trường thể chế. Dựa trên kết quả ước lượng, nghiên cứu cũng đã đề xuất một số hàm ý chính sách nhằm thúc đẩy việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI) vào các tỉnh vùng ĐBSCL trong tương lai. 1. Giới thiệu Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) được xem là đầu tàu sản xuất hàng hóa nông nghiệp và là vùng chuyên canh nông nghiệp quan trọng nhất của Việt Nam. Vùng có hơn 17 triệu dân (TCTK, 2019), độ cao trung bình dưới 1,50 m và diện tích khoảng 41.000 km², ĐBSCL sản xuất ra hơn 50% lượng lúa gạo và hơn 65% lượng thủy hải sản của Việt Nam (Bộ NN&PTNT, 2013). ĐBSCL được xem là vùng có nhiều tiềm năng để phát triển kinh tế như: điều kiện tự nhiên thuận lợi; cơ sở hạ tầng giao thông đang được quan tâm, nên việc tiếp cận ĐBSCL được cải thiện đáng kể; nhiều tỉnh thuộc Đồng bằng sông Cửu Long hiện sở hữu môi trường đầu tư hoàn hảo. Theo VCCI (2019), với bình quân điểm PCI của vùng ĐBSCL năm 2018 là 64,31 điểm, tăng 0,9 điểm so với 63,40 điểm bình quân năm 2017. Nổi bật có 3 tỉnh nằm trong top 5 đứng đầu (Đồng Tháp, Long An, Bến Tre), 4 tỉnh trong top 10. Trong 10 chỉ số thành phần, vùng có 5 tỉnh có điểm số đứng đầu, rất nhiều tỉnh đứng ở top đầu trong nhiều chỉ tiêu PCI. Nhưng tổng vốn đầu tư nước ngoài (FDI) của ĐBSCL hiện đang ở mức 21,5 tỷ USD, chỉ hơn được vùng Tây Nguyên và Miền núi phía Bắc. Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2013), các doanh nghiệp FDI thường tập trung đầu tư vào các thành phố lớn như: TP. Hồ Chí Minh, Hà Nội, Bình Dương. Trong khi đó, ĐBSCL chưa thu hút được nhiều vốn FDI như các khu vực Đông Nam bộ, Đồng bằng sông Hồng, Thành phố HCM và các vùng khác của Việt Nam (GIZ, 2015). ĐBSCL chỉ chiếm khoảng 6% tổng các dự án có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài và 5% tổng vốn đăng ký. Mặc dù, số lượng dự án FDI thu hút vào vùng ĐBSCL tăng 73% so với năm 2010, nhưng số lượng số lượng các dự án lớn và tăng số lương các dự án nhỏ (GIZ, 2015). Nhiều nghiên cứu trước đây của Hsin-Hong Kang, Wen-Hsiang Wang (2011), Bulent Dogru (2012), đã cho rằng môi trường thể chế có tác động đáng kể đến dòng vốn FDI. Việc cải 214
2. thiện môi trường thể chế là một phần quan trọng trong chiến lược chính sách tương lai để thu hút vốn đầu tư vào đất nước (Tajul Ariffin Masron và Hussin Abdullah (2010). Trong khi đó, các yếu tố liên quan đến môi trường thể chế được xem là một trong nhóm các yếu tố quan trọng để thu hút FDI. Phần lớn các nghiên cứu thường tìm hiểu về ảnh hưởng của các yếu tố vĩ mô đến sự thu hút FDI ở Việt Nam hoặc ở các tỉnh. Tuy nhiên, đến nay chưa có bài viết nào nghiên cứu đầy đủ về ảnh hưởng của các yếu tố môi trường thể chế đến thu hút nguồn vốn FDI tại vùng ĐBSCL trong những năm gần đây. Với những lập luận trên, bài viết của nhóm tác giả hướng đến việc xác định và đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố môi trường thể chế đến thu hút nguồn vốn FDI tại vùng ĐBSCL, từ đó đưa ra những gợi ý chính sách cho những nhà hoạch định, lãnh đạo chính quyền địa phương xây dựng môi trường thể chế tốt nhất để tăng cường thu hút nguồn vốn FDI nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của vùng trong tương lai. 2. Khung phân tích 2.1. Môi trường Thể chế Davis & North (1971) khẳng định môi trường thể chế là “tập hợp các mặt cơ bản về chính trị, xã hội, pháp lý, các quy tắc thiết lập cho việc sản xuất, trao đổi và phân phối”, cũng theo North nội dung và chất lượng của các hệ thống như (luật, qui định và thủ tục) và các thể chế phi chính thức (như các quy ước, chỉ tiêu) là cơ chế để xác định sức mạnh của môi trường thể chế. Theo North (1990), thể chế được định nghĩa là “các ràng buộc do con người tạo ra nhằm để cấu trúc các tương tác giữa người với người”. Thể chế bao gồm các thể chế chính thức và phi chính thức. - Thể chế chính thức là những ràng buộc được chế tài bởi Nhà nước như hiến pháp, luật, các qui định. - Thể chế phi chính thức là những ràng buộc không thuộc phạm vi chế tài của nhà nước như tập quán, qui tắc hành xử, văn hóa, 2.2. Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) được OECD (1996) và IMF (1993) định nghĩa là một khoản đầu tư liên quan đến mối quan hệ lâu dài và phản ánh sự quan tâm và kiểm soát lâu dài của một thực thể cư trú trong một nền kinh tế (nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài hoặc doanh nghiệp mẹ) trong một doanh nghiệp ở một nền kinh tế khác ngoài nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài (doanh nghiệp FDI hoặc doanh nghiệp liên kết hoặc chi nhánh nước ngoài). Nguồn vốn FDI (trực tiếp hoặc thông qua các doanh nghiệp liên quan khác) của một nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài đến một doanh nghiệp, hoặc vốn nhận được từ một doanh nghiệp đầu tư của một nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài. FDI có ba thành phần gồm vốn chủ sở hữu, thu nhập tái đầu tư và cho vay nội bộ công ty (theo UNCTAD, 2007), cụ thể như sau: - Vốn chủ sở hữu là nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài mua cổ phiếu của một doanh nghiệp ở một quốc gia không phải là của mình. 215
3. - Thu nhập được tái đầu tư bao gồm cổ phần của nhà đầu tư trực tiếp (chia theo tỷ lệ tham gia vốn cổ phần trực tiếp) của các khoản thu nhập không được chia theo cổ tức của các chi nhánh hoặc thu nhập không được chuyển đến chủ đầu tư trực tiếp. Lợi nhuận giữ lại như vậy của các chi nhánh được tái đầu tư. - Các khoản vay nội bộ công ty hoặc giao dịch nợ nội bộ công ty đề cập đến việc vay ngắn hạn hoặc dài hạn và cho vay giữa các nhà đầu tư trực tiếp (doanh nghiệp mẹ) và doanh nghiệp liên kết. 2.3. Ảnh hưởng của môi trường thể chế đến FDI Ảnh hưởng của môi trường thể chế đến FDI có thể được luận giải qua các dòng lý thuyết sau: Thứ nhất: Lý thuyết tăng trưởng nội sinh Tiêu biểu cho trường phái tăng trưởng nội sinh là Romer và Lucas. Theo Barro (1991), sự khác biệt tăng trưởng giữa các quốc gia được giải thích rất nhiều bởi sự chênh lệch không chỉ về hiệu quả đầu tư mà còn là sự chênh lệch về tri thức và vốn nhân lực. Thập niên 80, nhằm khắc phục những hạn chế của việc sử dụng hàm sản xuất đến giải thích sự tăng trưởng kinh tế, nhiều nghiên cứu đã tiến hành chuyển đổi một số biến ngoại sinh thành biến nội sinh. Các mô hình của Lucas (1988), Romer (1990) và Becker và cộng sự (1990) cho thấy nguồn vốn con người có thể tác động đến tăng trưởng kinh tế. Lý thuyết bắt kịp công nghệ của Lucas là lý thuyết tăng trưởng ở các nền kinh tế đang phát triển mở và phù hợp với bằng chứng thực nghiệm. Bắt kịp công nghệ đạt được nhờ tiếp thu công nghệ mới và tốt hơn từ nước ngoài thông qua đầu tư vào máy móc thiết bị nhập khẩu, thu hút FDI và đầu tư vào phương pháp quản lý và kinh doanh hiện đại của thế giới. Do đó thay đổi công nghệ ở các nước đang phát triển và mở, được quyết định nội sinh bằng đầu tư. (trích từ James Riedel, 2015). Theo mô hình tăng trưởng kinh tế Solow (1956), Kaldor (1961) và Sung Sang Park dựa vào tiến bộ khoa học kỹ thuật và nguồn nhân lực chất lượng cao sẽ làm tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế. Theo Kaldor (1961), tiến bộ kỹ thuật quyết định tăng trưởng kinh tế. Nguồn nhân lực chất lượng cao bao hàm trình độ chuyên môn kỹ thuật cao, có sức khỏe tốt và tính kỷ luật cao. Các máy móc thiết bị hiện đại, công nghệ sản xuất cao cấp hay phần mềm tiên tiến chỉ có thể phát huy hiệu quả tối đa khi được sử dụng bởi nguồn nhân lực chất lượng cao. Ngoài ra, lý thuyết tăng trưởng nội sinh còn nhấn mạnh vai trò của tiến bộ công nghệ đối với tăng trưởng kinh tế. Tức tăng trưởng kinh tế không thể tách rời đổi mới sản phẩm, đổi mới công nghệ sản xuất, và tiến bộ công nghệ được xem là một biến nội sinh trong mô hình. Mô hình tăng trưởng nội sinh cũng chứng minh mối quan hệ giữa tiến bộ công nghệ và tăng năng suất lao động cũng như sự cần thiết của yếu tố này đối với tăng trưởng kinh tế trong dài hạn. Lý thuyết tăng trưởng nội sinh cho rằng có mối quan hệ mật thiết giữa quá trình đổi mới công nghệ và vốn con người. Đồng thời nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học, đổi mới công nghệ và đầu tư vào vốn con người. 216
4. Theo Hecksher - Ohlin (H - O) sự dịch chuyển vốn đầu tư nước ngoài được xác định thông qua tỷ lệ của các yếu tố đầu vào khác nhau (các yếu tố chính như vốn, công nghệ, lao động). Vốn đầu tư quốc tế có xu hướng dịch chuyển từ nơi thừa sang nơi thiếu, từ nước có năng suất biên về vốn thấp sang nơi có năng suất biên về vốn cao. Các khoản vốn đầu tư quốc tế này mang lại lợi ích cho cả 2 quốc gia (trích từ Nguyễn Kim Phước, 2015). Thứ hai: Lý thuyết về ảnh hưởng của các yếu tố đến dòng vốn FDI Dunning và McQueen (1981) đã xây dựng mô hình lý thuyết chiết trung (Ownership Location Internalization - OLI) để giải thích hoạt động và sự hình thành của nguồn vốn FDI. Mô hình mà Dunning và McQueen (1981) đưa ra có 3 yếu tố chính, bao gồm: lợi thế địa điểm (Location Advantages), lợi thế sở hữu (Owner Advantages) và lợi thế nội bộ hóa (Internalization Advantages). Theo Helpman (1984), các công ty đa quốc gia sẽ hưởng lợi nhiều hơn khi sản xuất tại quốc gia khác và xuất khẩu hàng hóa ngược trở lại quốc gia của họ. Động cơ đầu tư tại quốc gia thứ hai của các công ty đa quốc gia trong trường hợp này là nhằm khai thác lợi thế về chi phí, vì thế sẽ có tính chất loại trừ đầu tư của các công ty đa quốc gia vào một quốc gia khác Thứ ba: Lý thuyết về ảnh hưởng của môi trường thể chế đến FDI Khởi nguồn từ nghiên cứu của Hymer (1960) cho thấy sự mở rộng của một công ty vượt ra ngoài ranh giới vào một quốc gia mới dẫn đến sự dịch chuyển dòng tài chính từ các công ty mẹ cho công ty con. Các nghiên cứu của Ansoff (1965); Rugman (1979) và Mintzberg (1987) cho rằng đa dạng hóa quốc tế cho các doanh nghiệp là rất quan trọng bởi vì nó được dựa trên khai thác cơ hội thị trường nước ngoài và quốc tếđể làm tăng vị thế cạnh tranh của công ty và mở rộng phát triển của một công ty vượt ra ngoài ranh giới địa phương của nước mình. Ngoài ra, còn có một số nghiên cứu lý thuyết giải thích những yếu tố tác động đến khả năng thu hút vốn FDI như: lý thuyết vòng đời sản phẩm của Vernon (1966); Lý thuyết theo chiều ngang và theo chiều dọc của Cave (1971); Lý thuyết quốc tế của Buckley & Casson (1976); Lý thuyết chiến lược FDI của Graham (1978); Lý thuyết chiết trung của Dunning (1993). Trong các nghiên cứu của nước ngoài, yếu tố thể chế tác động đến việc thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài thường sử dụng tính minh bạch (hay ngược lại với nó là sự quan liêu, tham nhũng) làm đại diện. Wei (2000) cho rằng minh bạch là một yếu tố của thể chế chính trị quốc gia, sự tồn tại hay không tồn tại của minh bạch sẽ biểu hiện giá trị cốt lõi của môi trường đầu tư. Những quốc gia có năng lực lập pháp, hành pháp và tư pháp mạnh sẽ có tính minh bạch cao hơn (Holmes et al., 2012). Bên cạnh đó bất cứ điều gì có thể làm thay đổi hành vi của cá nhân như giáo dục, văn hóa dân tộc, hệ thống niềm tin xã hội, mức độ xử phạt đối với hành vi tham nhũng, đều có tác động đến sự phổ biến của tính minh bạch trong xã hội (North, 1990). Trong nghiên cứu thực nghiệm của mình, Habib & Zurawicki (2002) xem xét tác động của tính minh bạch đến FDI từ cả hai góc độ: nước đầu tư FDI và nước tiếp nhận FDI. Sự chênh lệch về mức độ tham nhũng tại 2 quốc gia sẽ ảnh hưởng đến quyết định chọn địa điểm đầu tư, nhưng 217
5. mức độ tham nhũng cao tại nước tiếp nhận FDI sẽ làm nản lòng các nhà đầu tư. Họ cho rằng cần tránh buôn bán, đầu tư ở những nước có sự biến đổi tiêu cực về mức độ tham nhũng, bởi khi đó các doanh nghiệp FDI sẽ phải đối phó với những cạm bẫy trong lập kế hoạch kinh doanh tại những quốc gia mà mức độ tham nhũng không thể dự đoán. Ở Việt Nam, những nghiên cứu về tác động của yếu tố thể chế thông qua bộ chỉ số PCI đến thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đã được thực hiện. Nguyễn Minh Hà & Lê Công Hướng (2014) tìm ra tác động tích cực của thiết chế pháp lý đối với việc thu hút FDI vào các địa phương. Phạm Hoàng (2009) xem xét phân bổ FDI theo tỉnh giai đoạn 1988 – 1998, tác giả tìm thấy các yếu tố như tiềm năng thị trường, tiền lương (chi phí nhân công), cơ sở hạ tầng, ưu đãi đầu tư, lực lượng lao động là các yếu tố tác động tích cực tới thu hút FDI tại các địa phương. Những yếu tố khác như cơ sở hạ tầng hay ký kết hợp đều ảnh hưởng bởi các vấn đề như độ lớn của thị trường hoặc các tình trạng ban đầu của nền kinh tế. Tại các nước đang phát triên đã phát hiện ra những bất ổn trong chính trị ảnh hưởng đến việc thu hút FDI (Agarwal, 1980). Bên cạnh đó việc phát sinh chi phí cao trong việc đầu tư của FDI do ảnh hưỏng của sự bất ổn trong hệ thống phát luật và chính sách cũng mà một vấn đề cần quan tâm. (Demekas, 2007). Nghiên cứu thực nghiệm của Acemoglu và cộng sự (2005) cho thấy việc đưa ra được một hệ thống phát luật tốt cũng như các cải cách trong việc duy trì các thể chế có ảnh hưởng đánh kể đến hiệu suất nền kinh tế, ảnh hưởng đến tăng trưởng thu hút đầu tư FDI vào nền kinh tế. Mặt khác, môi trường thể chế ổn định có thể ảnh hưởng tích cực lên tác động lan tỏa thu hút FDI bởi vì nó có ảnh hưởng đến xi hướng đầu tư kinh doanh của doanh nghiệp Prufer and Tondl (2008) khi nghiên cứu thực nghiệm cho các nước Mỹ Latinh. 2.4. Các nghiên cứu trước về ảnh hưởng của môi trường thể chế đến FDI Đã có nhiều nghiên cứu trên thế giới về ảnh hưởng của thể chế đến FDI. Gần đây, các nghiên cứu của Esiyok và Ugur (2015), Hoang và Goujon (2014) đã phát hiện được các yếu tố như: Quy mô thị trường, chất lượng lao động, chi phí lao động, hệ thống hạ tầng, quần tụ doanh nghiệp, mức độ đô thị hóa có ảnh hưởng đến lượng vốn FDI thu hút được của nước sở tại. Nghiên cứu của Bulent (2012) kết luận rằng chất lượng thể chế ảnh hưởng đến dòng vốn FDI, tuy nhiên tác động của các yếu tố này yếu hơn tác động của các biến kinh tế vĩ mô. Trong khi đó, Aye Mengistu Alemu (2012) chỉ ra rằng hiệu quả chính phủ, ổn định chính trị, không bạo lực, quy định pháp luật, không tham nhũng là những yếu tố tích cực có ảnh hưởng đến khả năng thu hút FDI tại các nước ở châu Á ở giai đoạn từ năm 1996 - 2012. Nghiên cứu của Solomon (2011) cho rằng trình độ phát triển kinh tế, nguồn nhân lực và chất lượng của các môi trường chính trị ở các nước chủ nhà có tác động tích cực đến tổng vốn FDI. Bên cạnh đó, Tajul Ariffin Masron và Hussin Abdullah (2010) áp dụng mô hình FEM để đánh giá việc cải thiện chất lượng thể chế là một phần quan trọng trong chiến lược chính sách tương lai để thu hút vốn đầu tư vào 8 nước ASEAN giai đoạn 1996- 2008. Nghiên cứu Liu (2008) nhằm tìm ra nguyên nhân dẫn đến các dòng vốn FDI vào các 218
6. vùng miền của Trung Quốc có sự khác biệt rõ rệt. Nghiên cứu thực hiện tại 31 tỉnh của Trung Quốc chia theo 3 khu vực (khu vực ven biển, khu vực trung tâm và khu vực phía tây). Các kết quả xác nhận rằng FDI được thu hút bởi các yếu tố khác nhau đặc điểm của từng khu vực có tác động mạnh đến thu hút vốn FDI. Mối quan hệ giữa chất lượng thể chế và FDI cũng nhận được nhiều sự quan tâm của các học giả trong nước. Gần đây nhất, Lê Văn Thắng và Nguyễn Lưu Bảo Đoan (2017) đã áp dụng mô hình kinh tế lượng không gian Durbin để xem xét một cách tổng thể, bao gồm cả những yếu tố tương quan trong không gian địa lí giữa những tỉnh thành gần nhau. Kết quả nghiên cứu cho thấy quy mô thị trường, chất lượng lao động và mức độ tập trung các doanh nghiệp tại địa phương có tác động đến năng lực thu hút FDI và có tính chất lan tỏa khỏi ranh giới địa phương. Vận dụng các biến liên quan đến môi trường thể chế gồm: chi phí gia nhập thị trường, Tiếp cận đất đai và Sự ổn định trong sử dụng đất, Tính minh bạch và tiếp cận thông tin, Chi phí không chính thức, Tính năng động và tiên phong của lãnh đạo tỉnh, Dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp, Đào tạo lao động, hiết chế pháp lý. Trương Minh Tuấn (2017) cũng đã chỉ ra được các biến về môi trường đầu tư có tác động tích cực với dòng vốn FDI. Trong khi đó, nghiên cứu của Nguyễn Quốc Việt và cộng sự (2014) đã tiến hành đánh giá tác động của môi trường thể chế trong việc thu hút các dòng vốn FDI vào 63 tỉnh thành trên cả nước. Nghiên cứu sử dụng 11 biến bao gồm các chỉ số PCI thể hiện chất lượng thực thi thể chế như tiếp cận đất đai, chi phí gia nhập thị trường, tính minh bạch, chi phí thời gian; chống tham nhũng (chi phí không chính thức); thiết chế pháp lý giúp doanh nghiệp thuận lợi hơn trong kinh doanh khi có phát sinh tranh chấp trong quá trình hoạt động; nhóm cá thể chế nhằm hỗ trợ cho hoạt động của thị trường như: tính năng động của lãnh đạo tỉnh, đào tạo lao động. Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng môi trường thể chế tác động mạnh mẽ đến việc thu hút vốn FDI của các tỉnh thành trên cả nước, nhóm thể chế thực thi bao gồm tính minh bạch, tham nhũng (chi phí bôi trơn), tiếp cận đất đai có vai trò chủ chốt trong việc thu hút vốn FDI vào địa phương, trong khi đó nhóm thể chế hỗ trợ như đào tạo lao động, tính năng động, hỗ trợ doanh nghiệp lại ít tác động. Ngoài ra, Nguyễn Trọng Minh (2012) chỉ ra các yếu kém của ĐBSCL khiến việc thu hút FDI còn hạn chế, thậm chí nghiều nhà đầu tư chưa hài lòng, thậm chí có dự án còn xin rút vốn và ngưng hoặc dừng hoạt động. Đó là các yếu tố hạ tầng kỹ thuật, hệ thống giao thông, vận tải cảng, kho bãi lưu chuyển hàng hóa phụ vụ sản xuất của vùng ĐBSCL còn yếu kém; Đội ngũ cán bộ đảm nhiệm công tác quản lý, xúc tiến đầu tư chưa chuyên nghiệp, chuyên môn còn yếu, kỹ năng giao tiếp hạn chế; Chất lượng lao động còn yếu, thiếu lao động có tay nghề cao; Thiếu tính minh bạch trong các chính sách và các quy định liên quan đến đầu tư FDI. 3. Mô hình và phương pháp nghiên cứu Dựa trên cơ sở lược khảo lý thuyết và các nghiên cứu trước về ảnh hưởng của môi trường thể chế đến FDI, mô hình nghiên cứu đề xuất được thể hiện qua phương trình (1) dưới đây: LnFDI = CPTT + MinhBach + CPKCT + LanhDao + HotroDN + DTLD + PhapLy + 219
7. SLFDI + LnSHIP + LnLabEdu + Port (1) Mô tả cụ thể các biến số trong mô hình nghiên cứu được trình bày ở bảng 1 dưới đây: Bảng 1: Danh sách biến trong mô hình và kỳ vọng dấu Ký hiệu biến Mô tả Dầu kỳ Nguồn số liệu Nguồn tham khảo vọng Biến phụ thuộc LnFDI Số vốn đầu tư Tổng cục thống Lã Văn Đoàn và nước ngoài thu hút kê Nguyễn Thị Quỳnh của địa Phương (2018); phương Biến độc lập CPTT Chi phí gia nhập VCCI Nguyễn Văn Phúc thị trường đại diện và Nguyễn Đại cho đặc điểm của Hiệp (2011); địa phương Nguyễn Kim Phước (2015) MinhBach Tính minh bạch, + Bộ dữ liệu chỉ Lã Văn Đoàn và công khai về thủ số năng lực Nguyễn Thị Quỳnh tục, tài chính, giải cạnh tranh cấp Phương (2018); quyết hồ sơ tỉnh CPKCT chỉ số đo lường - VCCI Trương Minh Tuấn các khoản chi phí (2017) không chính thức mà doanh nghiệp phải trả và các trở ngại do những chi phí không chính thức này gây ra LanhDao Tính năng động + VCCI Lã Văn Đoàn và của đội ngũ lãnh Nguyễn Thị Quỳnh đạo Tỉnh Phương (2018); và bộ phận chức năng HotroDN đo lường các dịch + VCCI Trương Minh Tuấn vụ hỗ trợ của tỉnh (2017); Nguyễn để phát triển khu Kim Phước (2015); vực tư nhân Nguyễn Văn Phúc và Nguyễn Đại Hiệp (2011) DTLD Đào tạo lao động VCCI Trương Minh Tuấn (2017) PhapLy Thiết chế pháp lý: + VCCI Lã Văn Đoàn và Hỗ trợ khu vực Nguyễn Thị Quỳnh kinh tế tư nhân và Phương (2018); hiệu lực của hệ thống tòa án/tư pháp địa phương Nguồn: Tổng hợp của tác giả 220
8. Nghiên cứu sử dụng số liệu thứ cấp từ các nguồn gồm: Niên giám thống kê của Tổng Cục thống kê Việt Nam để thu thập các dữ liệu có liên quan đến chỉ tiêu FDI, GDP, lao động, cơ sở hạ tầng cảng biển, đường bộ từ năm 2010 – 2018. Số liệu về các chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh PCI của 13 tỉnh vùng ĐBSCL từ năm 2010 – 2018 của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI). Phương pháp hồi quy với dữ liệu bảng được vận dụng qua các bước sau: - Phân tích hồi quy dữ liệu bảng với mô hình tác động cố định FEM (Fixed Effect Model) và mô hình tác động ngẫu nhiên REM (Random Effect Model); - Từ kết quả ước lượng của mô hình, đề tài tiến hành kiểm định Hausman, kiểm định nhân tử Lagrange để lựa chọn mô hình thích hợp nhất. 4. Kết quả nghiên cứu Việc lựa chọn mô hình phù hợp sẽ giúp cho quá trình hồi quy và phân tích được chính xác và hiệu quả hơn. Kết quả kiểm định Hausman có giá trị Prob>chi2 = 0,0124 t CPTT i,t 0,3781 1,7200 0,1110 CPTT i,t-1 -0,0405 -0,1100 0,9110 CPTT i,t-2 0,4672 1,4800 0,1640 MinhBachi,t 0,2552 0,6300 0,5390 MinhBachi,t-1 1,5691 3,1900 0,0080 MinhBachi,t-2 0,9252 2,9200 0,0130 CPKCTi,t _0,2132 0,6200 0,5470 CPKCTi,t-1 0,9535 2,8500 0,0150 CPKCTi,t-2 0,7229* 1,9700 0,0730 LanhDaoi,t -0,4731 -1,2600 0,2300 LanhDaoi,t-1 -0,4396 -2,4100 0,0330 LanhDaoi,t-2 -0,0880 -0,3500 0,7290 HoTroDNi,t 0,7115* 2,1800 0,0500 HoTroDNi,t-1 0,6871* 1,8800 0,0840 HoTroDNi,t-2 0,7141 2,6300 0,0220 DTLDi,t 0,0607 0,1300 0,8980 DTLDi,t-1 -0,6381 -1,7500 0,1050 221
9. DTLDi,t-2 0,8105* 2,0600 0,0620 PhapLyi,t 0,3024 1,2500 0,2350 PhapLyi,t-1 -0,6429 -2,7500 0,0180 PhapLyi,t-2 0,3947 3,0400 0,0100 SLFDI 0,0481 3,0800 0,0100 LnSHIP -2,4488 -1,1300 0,2790 Port 1,4730 1,1700 0,2640 LnLabEdu -1,3912 -1,2300 0,2430 _cons -2,9470 -0,1100 0,9130 R2 0,5435 Prob>F 0,0000 Ghi chú: (*): có ý nghĩa 10%; ( ): có ý nghĩa 5%; ( ): có ý nghĩa 1% Nguồn: Kết quả xử lý số liệu của nhóm tác giả Kết quả hồi quy mô hình FEM ở Bảng 2 cho thấy: Biến chi phí gia nhập thị trường (CPTTi,t) của năm hiện hành và biến chi phí gia nhập thị trường (CPTTi,t-2) với độ trễ 2 năm tác động tích cực tới việc thu hút vốn đầu tư FDI nhưng không có ý nghĩa thống kê. Biến chi phí gia nhập thị trường (CPTTi,t-1) với độ trễ 1 năm thể hiện tác động tiêu cực tới việc thu hút FDI vùng ĐBSCL và biến này cũng không có ý nghĩa về mặt thông kê. Trong kết quả nghiên cứu của Nguyễn Kim Phước (2015) thì biến chi phí gia nhập thị trường cũng có tác động dương với việc thu hút vốn đầu tư FDI nhưng biến này cũng không có ý nghĩa về mặt thống kê. Và trong nghiên cứu của Trương Minh Tuấn (2017), Nguyễn Quốc Việt và cộng sự (2014) thì biến này tác động ngược chiều với việc thu hút vốn đầu tư FDI. Điều này cho ta thấy rằng việc tăng chi phí gia nhập thị trường chưa chắc chắn là sẽ thúc đẩy việc thu hút vốn đầu tư FDI vào vùng ĐBSCL, thực tế cũng cho thấy rằng các thông tin thị trường tại các tỉnh trong khu vực còn thiếu và hầu như các doanh nghiệp phải tự tìm kiếm nguồn thông tin thị trường, các thủ tục hành chính mà doanh nghiệp cần thiết để gia nhập thị trường còn rườm rà, phải qua nhiều cơ quan ban ngành để có được giấy phép kinh doanh. Do đó, doanh nghiệp phải bỏ ra chi phí nhiều hơn, tốn nhiều thời gian hơn để gia nhập thị trường. Điều này cũng là một rào cản cho việc thu hút đầu tư từ nước ngoài. Biến tính minh bạch (MinhBachi,t) của năm hiện hành có tác động tích cực tới việc thu hút vốn đầu tư FDI nhưng không có ý nghĩa thống kê. Biến tính minh bạch (MinhBachi,t-1) với độ trễ 1 năm có tác động tích cực rất lớn tới việc thu hút vốn đầu tư FDI với ý nghĩa thống kê 1%. Cũng tương tự biến tính minh bạch ( MinhBachi,t-2) với độ trễ 2 năm cũng tác động tích cực tới việc thu hút vốn đầu tư với mức ý nghĩa 5%. Kết quả này tương đồng với kết quả 222
10. trong nghiên cứu của Trương Minh Tuấn (2017) và nghiên cứu của Nguyễn Quốc Việt và cộng sự (2014). Yếu tố tính minh bạch được xem là một trong các yếu tố quan trọng trong việc đánh giá một môi trường thể chế. Điều này cho thấy rằng tính minh bạch có tác động tích cực việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài FDI vào vùng ĐBSCL, việc hạn chế công khai thông tin ảnh hưởng lớn đến khả năng hoạt động của doanh nghiệp do không tận dụng được các chính sách cũng như các hỗ trợ mà địa phương đưa ra và một số nhà đầu tư lợi dụng sự thiếu thốn thông tin để trục lợi cho mình tức doanh nghiệp dễ dàng sử dụng các khoảng phí bôi trơn nhằm giúp cho doanh nghiệp hoạt động tốt hơn nhờ thông tin mà chính quyền mang lại. Biến chi phí không chính thức (CPKCTi,t) năm hiện hành có tác động tích cực với việc thu hút vốn đầu tư FDI nhưng không có ý nghĩa về mặt thông kê. Tuy nhiên với biến chi phí không chính thức (CPKCTi,t-1) với độ trễ 1 năm tác động tích cực tới việc thu hút vốn đầu tư FDI với ý nghĩa thống kê là 5%. Ngoài ra, biến chi phí không chính thức (CPKCTi,t-2) với độ trễ 2 năm cũng tác động tích cực tới việc thu hút vốn đầu tư FDI với mức ý nghĩa 10%. Trong nghiên cứu của Trương Minh Tuấn (2017), Nguyễn Quốc Việt và cộng sự (2014) thì biến này tác động ngược chiều tới việc thu hút vốn đầu tư FDI. Điều này cho thấy chi phí bôi trơn hay các khoảng phí không chính thức có tác động tích cực đến việc thu hút vốn đầu tư FDI. Tuy nhiên chỉ số này giống như con dao hai lưỡi khi doanh nghiệp phải chi trả quá nhiều cho các khoản phí không rõ ràng sẽ làm mất lòng tin của doanh nghiệp vào cơ quan quản lý, tăng gánh nặng chi phí cho doanh nghiệp từ đó ảnh hưởng xấu đến việc thu hút vốn đầu tư. Biến Tính năng động của đội ngũ lãnh đạo (LanhDao) cho thấy biến tính năng động của đội ngũ lãnh đạo (LanhDaoi, t) năm hiện hành và biến tính năng động của đội ngũ lãnh đạo (LanhDaoi,t-2) với độ trễ 2 năm tác động ngược chiều với việc thu hút vốn đầu tư FDI và không có ý nghĩa thống kê. Biến tính năng động của đội ngũ lãnh đạo (LanhDaoi,t-1) với độ trễ 1 năm cũng tác động ngược chiều với việc thu hút vốn đầu tư FDI với mức ý nghĩa 5%. Kết quả này không tương đồng với kết quả trong nghiên cứu của Trương Minh Tuấn (2017), Nguyễn Quốc Việt và cộng sự (2014). Như vậy, ciệc tăng tính năng động sáng tạo của lãnh đạo địa phương trong quá trình giải quyết các vấn đề sẽ cản trở tăng trưởng của địa phương, theo đánh giá của VCCI các chính sách của chính phủ và các văn bản của địa phương ban hành đôi lúc không thống nhất dẫn tới khó khăn cho doanh nghiệp, khi chính quyền giải quyết các vụ việc họ lợi dụng sự thiếu chặt chẽ, thiếu rõ ràng của các văn bản qui định để gây khó khăn cho các doanh nghiệp mới, những doanh nghiệp có nguy cơ tạo sự cạnh tranh với các doanh nghiệp tại địa phương. Biến hỗ trợ doanh nghiệp (HoTroDNi,t) năm hiện hành và Biến hỗ trợ doanh nghiệp (HoTroDNi,t-1) với độ trễ 1 năm có tác động cùng chiều với việc thu hút vốn đầu tư FDI với ý 223
11. nghĩa thống kê 10%. Và theo kết quả trên với độ trễ 2 năm Biến hỗ trợ doanh nghiệp (HoTroDNi,t-2) cũng tác động cùng chiều với việc thu hút vốn đầu tư FDI với mức ý nghĩa 5%. Kết quả này tương đồng với nghiên cứu của Nguyễn Kim Phước (2015) nhưng không tương đồng với kết quả trong nghiên cứu của Trương Minh Tuấn (2017) khi biến này tác động tiêu cực đến việc thu hút vốn đầu tư FDI. Các chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp ở các địa phương có ý nghĩa rất lớn, tạo động lực, điều kiện cho doanh nghiệp trong địa bàn phát huy các thế mạnh của mình từ đó doanh nghiệp có thể thúc đẩy sản xuất tăng doanh thu, tăng sản lượng góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của địa phương. Biến đào tạo lao động (DTLDi,t) năm hiện hành tác động cùng chiều với việc thu hút vốn đầu tư FDI nhưng không có ý nghĩa thống kê. Và biến đào tạo lao động (DTLDi,t-1) với độ trễ 1 năm lại tác động ngược chiều với việc thu hút vốn đầu tư FDI và không có ý nghĩa thống kê. Biến đào tạo lao động (DTLDi,t-2) với độ trễ 2 năm có tác động tích cực rất lớn tới việc thu hút vốn đầu tư FDI có ý nghĩa thống kê 10%. Trong nghiên cứu của Trương Minh Tuấn (2017) thì đào tạo lao động tác động tiêu cực tới dòng đầu tư FDI. Điều này cho thấy các địa phương khu vực đồng bằng sông Cửu Long lao động chủ yếu là lao động có trình độ thấp chủ yếu lao động phổ thông hoặc các chính sách đào tạo tức thì chưa phát huy được hiệu quả của nó nên quá trình đào tạo cần có thời gian. Để người lao động nắm vững hơn và nghiệp vụ tay nghề chắc chắn hơn. Nhất là trong việc đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao về trình độ trong xu hướng cách mạng 4.0 thì cần có thời gian mới phát huy được hiệu quả. Biến thể chế Pháp lý (PhapLyi,t) năm hiện hành có tác động tích cực với việc thu hút vốn đầu tư FDI nhưng biến này không có ý nghĩa về mặt thống kê. Cũng tương tự biến thể chế Pháp lý (PhapLyi,t-2) với độ trễ 2 năm tác động cùng chiều với việc thu hút vốn đầu tư FDI với mức ý nghĩa 5%. Tuy nhiên biến thể chế Pháp lý (PhapLyi,t-1) với độ trễ 1 năm lại tác động ngược chiều với việc thu hút vốn đầu tư FDI với mức ý nghĩa 5%. Trong nghiên cứu của Trương Minh Tuấn (2017), Nguyễn Quốc Việt và cộng sự (2014) thì thể chế pháp lý tác động tích cực tới dòng vốn đầu tư FDI. Chứng tỏ, việc tăng cường nền thiết chế pháp lý ở địa phương cụ thể là khả năng giải quyết tranh chấp, chính sách thực thi pháp luật tốt sẽ thúc đẩy việc thu hút vốn đầu tư FDI của địa phương. Việc cơ cấu lại vốn đầu tư, vốn pháp định, thay đổi tỷ lệ góp vốn của các bên liên doanh phải được cơ quan quản lý nhà nước chấp thuận. Việc chuyển nhượng vốn phải đăng ký với cơ quan quản lý nhà nước, các nhà đầu tư được lựa chọn một trong các hình thức đầu tư, nhưng việc chuyển đổi phải được sự phê duyệt của cơ quan quản lý. Tuy nhiên doanh nghiệp FDI mới chỉ được phép tổ chức dưới hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn, chưa được thành lập công ty cổ phần, phát hành cổ phiếu, trái phiếu huy động vốn tại Việt Nam như hầu hết các nước trong khu vực và trên thế giới. Ngoài ra, việc tổ 224
12. chức lại Doanh nghiệp (chia, tách, sát nhập, hợp nhất, chuyển đổi hình thức đầu tư) phải được cơ quan quản lý nhà nước chấp nhận. Điều này lại làm hạn chế với việc thu hút vốn đầu tư FDI ở khu vực ĐBSCL. Biến số lượng dự án FDI ở mỗi tỉnh (SLFDI) có tác động cùng chiều tới việc thu hút vốn đầu tư FDI vùng ĐBSCL với mức ý nghĩa 5%. Sự xuất hiện của doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài ở mỗi tỉnh có tác động dây chuyền tích cực đến thu hút vốn đầu tư FDI vùng ĐBSCL. Và điều đó làm tăng mức độ cạnh tranh trên thị trường, giúp các nhà quản lý doanh nghiệp địa phương tiếp thu cách thức bố trí sản xuất, quản lý, tiếp thu công nghệ .sự liên kết giữa các doanh nghiệp địa phương với các doanh nghiệp FDI từng bước gắn bó hơn. Các nhà đầu tư nước ngoài sẽ yên tâm đầu tư vào các lĩnh vực mà vùng ĐBSCL có lợi thế như về sản xuất hàng hóa, dịch vụ xuất khẩu nông sản, về du lịch 5. Hàm ý chính sách Trên cơ sở kết quả nghiên cứu đã trình bày, phần tiếp theo nhóm tác giả đề xuất một số gợi ý về chính sách nhằm tăng cường thu hút đầu tư FDI vào vùng ĐBSCL như sau: Thứ nhất, nâng cao chất lượng xúc tiến đầu tư: - Tăng cường công tác xúc tiến đầu tư để các Doanh nghiệp FDI dễ dàng tiếp cận với các thông tin xúc tiến đầu tư và các dự án đầu tư của tỉnh. - Phát huy vai trò của trung tâm xúc tiến đầu tư các tỉnh để thực hiện xúc tiến đầu tư hiệu quả: nâng cao chất lượng cán bộ của các trung tâm, học hỏi, tham quan các tỉnh có hoạt động xúc tiến đầu tư mạnh như Bình Dương, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh. - Tăng cường cải cách thủ tục hành chính về công tác thực hiện thủ tục đầu tư đối với các doanh nghiệp FDI để rút ngắn thời gian đầu tư, chi phí của doanh nghiệp. - Cần tăng cường sự minh bạch về môi trường đầu tư: Các tỉnh trong vùng cần phải nâng cao tính minh bạch của các cơ quan quản lý Nhà nước, công khai thủ tục hành chính liên quan đến đầu tư FDI để không gây khó dễ cho các doanh nghiệp. Đội ngũ lãnh đạo tỉnh cần có sự năng động và quyết liệt trong việc phòng chống tham nhũng, quan liêu để xây dựng môi trường đầu tư tốt sẽ giúp tác động tích cực đến khả năng thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài của vùng. - Thiết lập thể chế và pháp lý rõ ràng và minh bạch rất cần thiết để thúc đẩy sự đầu tư của doanh nghiệp nước ngoài vào vùng ĐBSCL. Khi có một cơ chế pháp lý rõ ràng và minh bạch về các chương trình, chính sách ưu đãi của tỉnh trong đối với doanh nghiệp FDI. Sẽ giúp giảm thiệu những lợi ích của một nhóm nhà đầu tư, cũng sẽ đồng thời hạn chế được sự tham nhũng của một bộ phận cán bộ địa phương. Đây là một trong những biện pháp rất cần thiết để tạo 225
13. dựng môi trường đầu tư cạnh tranh nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các nhà đầu tư nước ngoài vào vùng ĐBSCL và gia tăng năng lực cạnh tranh đối với các vùng khác trong cả nước. Thứ hai, cần phải tăng cường sự hỗ trợ doanh nghiệp FDI và cải thiện môi trường đầu tư của vùng: - Chỉ số thành phần trong năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) phần như: Tính minh bạch, thiết chế pháp lý, gia nhập thị trường, dịch vụ hỗ trợ DN, đào tạo nghề của một số tỉnh như An Giang, Tiền Giang, Cần Thơ, Cà Mau, Bạc Liêu, Hậu Giang còn thấp hơn so với trung bình của vùng. Do đó các tỉnh cần phải năng động để cải thiện môi trường đầu tư: phải năng động, linh hoạt trong giải quyết, xử lý các vấn đề phù hợp tình hình kinh tế hiện nay, nhất là phải tăng cường công khai các tài liệu pháp lý và xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh của DN đầu tư nước ngoài. Ngoài ra, tỉnh cần quán triệt đồng bộ từ các sở, ngành đến UBND các huyện, thành phố cần có thái độ thật sự đồng hành, thân thiện và cởi mở khi tiếp xúc doanh nghiệp có vốn FDI; phấn đấu cải thiện chỉ số năng lực cạnh tranh của các tỉnh. - Các tỉnh trong vùng (Long An, Trà Vinh, Kiên Giang, Tiền Giang và Bến Tre ) cần duy trì và (các tỉnh An Giang, Tiền Giang, Cần Thơ, Cà Mau, Bạc Liêu, Hậu Giang ) cần tăng cường tạo dựng môi trường pháp lý thuận tiện, thông thoáng, cởi mở hơn nữa; tăng cường đào tạo và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực chất lượng cao để đáp ứng tốt tình hình ứng dụng công nghệ cao trong các lĩnh vực kinh tế, nhất là các lĩnh vực xác định là khâu đột phá như năng lượng tái tạo, du lịch, nông nghiệp công nghệ cao Đây cũng là các yếu tố góp phần nâng cao chỉ số năng lực cạnh tranh của các tỉnh vùng ĐBSCL. Thứ ba, đẩy mạnh đầu tư hệ thống cơ sở hạ tầng giao thông, logistics của vùng ĐBSCL: - ĐBSCL là một trong những vùng tạo ra giá trị gia tăng cao trong cả nước thì lại được đầu tư ít hơn. Điển hình, qua 2 năm triển khai Nghị quyết 120 của Chính phủ về Phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) thích ứng với biến đổi khí hậu, mặc dù ngân sách trung ương đã quan tâm nhiều hơn cho vùng này nhưng chưa đủ. ĐBSCL hiện còn thiếu hạ tầng, giao thông, chưa có cảng nước sâu, đường sắt, hệ thống đường thủy chưa phát triển đồng bộ. Do đó, nhà nước cần tăng cường đầu tư, nâng cấp hệ thống giao thông nội tỉnh đến các khu, cụm công nghiệp, vùng sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi chuyên canh. Đặc biệt, các hạ tầng giao thông mang tính liên kết vùng, cần sớm đầu tư để tạo động lực và lan tỏa thu hút đầu tư. Thứ tư, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Kết quả thống kê cho thấy tỷ lệ nguồn lao động đang làm việc được qua đào tạo còn rất thấp, dưới 15%. Vì vậy, các doanh nghiệp FDI khó khăn trong tìm kiếm lao động có tay nghề, hệ thống đào tạo nghề tại địa phương chưa đáp ứng nhu cầu của DN. Nên các nhà đầu tư nước ngoài gặp khó khăn trong công tác tuyển dụng và đào tạo lao động tại địa phương. Vì vậy, các 226
14. tỉnh cần có các chính sách thu hút nguồn lao động có năng lực và tăng cường đào tạo nguồn nhân lực xu hướng những ngành nghề được các nhà đàu tư nước ngoài ưa chuộng khi đầu tư vào ĐBSCL. TÀI LIỆU THAM KHẢO Agarwal (1980). Determinants of foreign direct investment: A survey. Review of World Economics, vol. 116, issue 4, pages 739-773. Esiyok, B., & Ugur, M. (2015). A spatial regression approach to FDI in Vietnam. The Singapore Economic Review, 62(2), 459–481. Helpman, E. (1984). A simple theory of international trade with multinational corporations. Journal of Political Economy, 92(3), 451–471. Hoang, H. H., & Goujon, M. (2014). Determinants of foreign direct investment in Vietnamese provinces: A spatial econometric analysis. Post-Communist Economies, 26(1), 103–121. J. H. Dunning and M. McQueen (1981). The Eclectic Theory of International Production: A Case Study of the International Hotel Industry. Managerial & Decision economics, Vol. 2, No. 4, pp. 197-210. Lê Văn Thắng và Nguyễn Lưu Bảo Đoan (2017). Phân tích yếu tố ảnh hưởng đến FDI của các tỉnh thành Việt Nam bằng mô hình kinh tế lượng không gian. Tạp chí Phát triển Kinh tế, 28(7), 04-33. Liu, Z., (2008). Foreign direct investment and technology spillovers: Theory and evidence. Journal of Development Economics, 85 (1/2), 176-193. Meyer, K. E., & Nguyen, H. V. (2005). Foreign investment strategies and sub-national institutions in emerging markets: Evidence from Vietnam. Journal of Management Studies, 42(1), 63–93. Nguyễn Kim Phước (2015). Lý do đồng băng sông Cửu Long không thu hút được vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. Tạp chí Khoa Học Trường Đại Học Mở TP. HCM – Số 5 (44) 2015, 62-72. Nguyễn Quốc Việt và cộng sự (2014). Đánh giá tác động của chất lượng thể chế cấp tỉnh tới khả năng thu hút FDI vào các địa phương tại Việt Nam. Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh, Tập 30, Số 1 (2014) 53-62. Nguyễn Văn Phúc và Nguyễn Đại Hiệp (2011). Các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút đầu tư nước ngoài của các tỉnh/thành phố ở Việt Nam: Một phân tích dữ liệu chéo. Tạp chí khoa học Trường ĐH Mở TP. HCM, số 02 (20) 2011, trang 9 -19. Nunnenkamp, P. and J. Spatz (2002). Determinants of FDI in Developing Countries: Has Globalization Changed the Rules of the Game?. Transnational Corporations, 2: UNCTAD. 227
15. Trương Minh Tuấn (2017). Tác động của môi trường thể chế đến vòng vốn FDI tại các tỉnh, thành phố ở Việt Nam. Tạp chí Công Thương. VCCI, 2019. Dữ liệu PCI các tỉnh ĐBSCL từ 2010 - 2018. Truy cập, 228