Ảnh hưởng của việc bổ sung oligo-β-glucan tạo ra bằng phương pháp chiếu xạ tia γ vào thức ăn lên tăng trưởng, tỷ lệ sống và các chỉ tiêu miễn dịch ở tôm hùm đá (palinuridae homarus)

Nội dung text: Ảnh hưởng của việc bổ sung oligo-β-glucan tạo ra bằng phương pháp chiếu xạ tia γ vào thức ăn lên tăng trưởng, tỷ lệ sống và các chỉ tiêu miễn dịch ở tôm hùm đá (palinuridae homarus)

1. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam - Số 06(127)/2021 ẢNH HƯỞNG CỦA VIỆC BỔ SUNG OLIGO-β-GLUCAN TẠO RA BẰNG PHƯƠNG PHÁP CHIẾU XẠ TIA γ VÀO THỨC ĂN LÊN TĂNG TRƯỞNG, TỶ LỆ SỐNG VÀ CÁC CHỈ TIÊU MIỄN DỊCH Ở TÔM HÙM ĐÁ (Palinuridae homarus) Lê Quang Luân1,2, Nguyễn Trọng Nghĩa1, Lê ị u ảo1, Nguyễn anh Vũ1 TÓM TẮT Oligo-β-glucan có khối lượng phân tử (Mw) khoảng 15 kDa tạo ra bằng phương pháp chiếu xạ tia γ được sử dụng để đánh giá hiệu ứng tăng trưởng và kích thích miễn dịch ở tôm hùm đá (Palinuridae homarus). Kết quả cho thấy tôm hùm được cho ăn bổ sung chế phẩm oligo-β-glucan ở nồng độ 1.000 - 3.000 ppm đạt tốc độ tăng trưởng và sinh khối thu hoạch cao hơn có ý nghĩa so với đối chứng. Khi cho ăn bổ sung oligo-β-glucan ở nồng độ nói trên cũng làm tăng 13,6 - 16,0% tỷ lệ tôm sống và giảm 0,9 - 1,0 hệ số tiêu tốn thức ăn. Việc cho ăn bổ sung chế phẩm oligo-β-glucan còn làm gia tăng đáng kể các chỉ số miễn dịch như tổng số lượng tế bào máu, hoạt độ thực bào, hoạt độ enzyme phenoloxidase và superoxide dismutase ở tôm hùm. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy nồng độ oligo-β-glucan cho ăn bổ sung ở mức 1.000 ppm là thích hợp. Chế phẩm oligo-β- glucan chế tạo bằng phương pháp chiếu xạ rất có triển vọng để làm chất thúc đẩy tăng trưởng và miễn dịch tự nhiên trong nuôi tôm hùm đá. Từ khóa: Tôm hùm đá (Palinuridae homarus), kích thích miễn dịch, oligo-β-glucan, chiếu xạ tia gamma I. ĐẶT VẤN ĐỀ nhưng đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm là hết Nghề nuôi hùm đang ngày càng phát triển ở sức cấp thiết hiện nay đối với ngành tôm Việt Nam. nước ta và đã đóng góp quan trọng vào tăng trưởng β-glucan là hợp chất polysaccharide được tạo kinh tế ở khu vực miền Trung, trong đó tôm hùm nên từ các đơn phân tử D-glucose bằng liên kết đá (Palinuridae homarus) được nuôi phổ biến. β-glycoside, là thành phần cấu tạo nên thành tế bào eo thống kê của Tổng cục ủy sản, nghề nuôi thực vật, các loại nấm và nhiều nhất là trong nấm tôm hùm lồng bắt đầu phát triển từ năm 2000 và men (Sacchromyces serevisiae). β-glucan đã được tập trung chủ yếu ở các tỉnh Bình Định, Phú Yên, biết đến như là một chất kích thích miễn dịch bào, Khánh Hòa, Ninh uận và Bình uận, đến nay tăng cường miễn dịch, kháng khối u, kháng viêm, các tỉnh này có khoảng 10 nghìn hộ nuôi với khoảng kháng khuẩn, virus, v.v. (Chan et al., 2009; Bacha 53 nghìn lồng (Nguyễn Phú Hòa, 2019). Tuy nhiên, et al., 2017). β-glucan ngày càng được sử dụng trong những năm gần đây, dịch bệnh trên tôm nhiều trong nuôi trồng thủy sản nhằm tăng cường hùm xảy ra tràn lan và diễn biến rất phức tạp gây phản ứng miễn dịch tự nhiên (thực bào, sản xuất thiệt hại rất nghiêm trọng cho người nuôi tôm. Từ anion superoxide và hoạt động của lysozyme), khả vấn đề dịch bệnh thường xuyên xảy ra, người nuôi năng chống lại các tác nhân gây bệnh (vi khuẩn tôm hùm thường dùng các loại kháng sinh như và virus) và các áp lực từ môi trường, và thúc đẩy Doxycycline base, Strepto-Tetramycine, v.v. và do tăng trưởng (Suphantharika et al., 2003; Ajadi et al., đó gây ra nhiều vấn đề về an toàn cho người tiêu 2016). Trong nuôi tôm, β-glucan được sử dụng như dùng. Trước quy định cấm sử dụng một số chất độc là một chất kích thích miễn dịch chống lại các mầm hại và kháng sinh nhằm đảo bảo chất lượng và an bệnh vi sinh vật (Chang et al., 2013; Li et al., 2008; toàn vệ sinh thực phẩm đối với tôm thương phẩm, Trần Việt Tiên và Đặng ị Hoàng Oanh, 2020). người nuôi tôm đã và đang đối mặt với không ít Bai và cộng tác viên (2014) đã biến tính β-glucan khó khăn do những sản phẩm thay thế, nhất là chế bằng cách carboxymethyl hóa và sulfoetyl hóa để phẩm thay cho kháng sinh chưa đa dạng và chưa tạo ra các sản phẩm β-glucan tan trong nước có thật sự có hiệu quả như mong đợi (Võ Văn Nha, hoạt tính kích thích miễn dịch cao ở tôm thẻ chân 2017; Nguyễn Phú Hòa, 2019). Chính vì vậy, việc trắng Litopenaeus vannamei. β-glucan có nguồn nghiên cứu tạo ra sản phẩm có nguồn gốc tự nhiên gốc từ các loại nấm men biển cũng được sử dụng để giúp tăng tỷ lệ sống, tăng năng suất và chất lượng bảo vệ tôm thẻ chân trắng chống lại virus gây bệnh TrungtâmCôngnghệSinhhọcTP.HồChíMinh TrườngĐạihọcTàinguyênvàMôitrườngTP.HồChíMinh 102
2. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam - Số 06(127)/2021 đốm trắng WSSV (Ochoa-Álvarez et al., 2021). Tuy vùng triều khoảng 300 m ở độ sâu 5 m có nhiệt độ nhiên, khả năng hòa tan của β-glucan là rất thấp do trung bình khoảng 25 ± 0,6oC và độ mặn trung bình có khối lượng phân tử (Mw) cao dẫn tới khó hấp khoảng 34 ± 0,5‰. thu, hoạt tính sinh học thấp và khó áp dụng rộng Tôm được cho ăn (chủ yếu là cá tạp có bổ sung rãi ở quy mô công nghiệp. Gần đây, một số nghiên ghẹ và sò tươi) mỗi ngày một lần vào buổi sáng, trong cứu đã cho thấy β-glucan có Mw thấp và tan trong đó oligo-β-glucan được tẩm trực tiếp vào cá cho ăn nước có hoạt tính sinh học cao hơn so với β-glucan bổ sung vào các ngày thứ 2, 4 và 6 hàng tuần. Oligo- có Mw cao (Byun et al., 2008). β-glucan được tẩm trực tiếp vào cá như sau: Cá được Để chế tạo oligo-β-glucan, người ta thường sử làm ráo nước, sau đó được tẩm với toàn bộ 25, 50 và dụng các phương pháp hoá học, sinh học và bức xạ. 75 mL dung dịch oligo-β-glucan (4%) trong 1 giờ để Trong đó phương pháp cắt mạch bức xạ được cho đạt nồng độ oligo-β-glucan trong cá lần lượt là 1.000, là phương pháp rất hữu hiệu và có nhiều ưu điểm 2.000 và 3.000 ppm. Cá sau khi tẩm được tiếp tục như tiết kiệm năng lượng, nguyên liệu, độ tin cậy phủ với dầu mực và để ráo trong 30 phút trước khi cao do dễ dàng điều chỉnh khối lượng như mong cho tôm ăn. Trong quá trình nuôi, tôm được kiểm tra muốn, sản phẩm có chất lượng cao (có thể sử dụng hàng ngày và vệ sinh lồng nuôi hàng tuần. ngay mà không cần phải tinh chế), đáp ứng nhu cầu 2.2.2. Xác định các chỉ tiêu tăng trưởng, tỷ lệ sống bảo vệ môi trường, giá thành thấp, hiệu quả kinh tế và hệ số tiêu tốn thức ăn cao và dễ sản xuất ở quy mô lớn (Luan et al., 2012; Long et al., 2019). Các chỉ số được xác định bao gồm: Mục tiêu của nghiên cứu này là xác định được - Khối lượng tôm được xác định hàng tháng nồng độ oligo-β-glucan chế tạo bằng phương pháp bằng cách bắt ngẫu nhiên mỗi lồng 5 con, sau khi cân tôm được đưa trở lại vào lồng để nuôi tiếp. chiếu xạ tia γ bổ sung vào thức ăn thích hợp có khả năng kích thích tăng trưởng và tăng cường miễn - Tỷ lệ sống của tôm được xác định khi kết thúc dịch trên tôm hùm đá, nhằm tiến tới ứng dụng chế thí nghiệm, theo công thức: phẩm này như một chất thúc đẩy tăng trưởng và N Tỷ lệ sống (%) = t × 100 kháng bệnh tự nhiên trong nuôi tôm. No Trong đó: No: Số tôm lúc bắt đầu thử nghiệm, Nt: II. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Số lượng tôm tại thời điểm t. 2.1. Vật liệu nghiên cứu - Mức tăng trọng được xác định như sau: Tôm hùm đá (Palinuridae homarus) được khai KL - KL Mức tăng trọng (%) = cuối đầu × 100 thác từ vùng biển ven bờ Nha Trang, Khánh Hòa do KL đầu Công ty TNHH TM DV Ánh Hồng Res cung cấp. Tôm hùm giống được ương đến khi đạt khối lượng - Tăng trưởng tương đối (SGR) được xác định trung bình 2,6 g để tiến hành bố trí thí nghiệm. Mẫu theo công thức: oligo-β-glucan dạng dung dịch có Mw~15 kDa chế SGR ln (khối lượng cuối)-ln (khối lượng đầu) = × 100 tạo bằng phương pháp chiếu xạ được cung cấp bởi (%/ngày) Số ngày nuôi Trung tâm Công nghệ Sinh học TP. Hồ Chí Minh. - Hệ số tiêu tốn thức ăn (FCR): 2.2. Phương pháp nghiên cứu Tổng số kg thức ăn (tươi) đã cho ăn 2.2.1. Bố trí thí nghiệm, chăm sóc và quản lý FCR = Tổng số kg thu hoạch Tôm hùm đá sau khi ương, đồng đều về khối - Sinh khối lồng (kg/lồng) được xác định bằng lượng (~ 2,6 g/con), kích thước được thả vào lồng cách cân toàn bộ tôm trong mỗi lồng khi thu hoạch. nuôi (có kích thước 3 m × 3 m × 1,5 m - dài × rộng × cao) với mật độ 100 con/lồng được chia thành 4 2.2.3. Xác định các chỉ số miễn dịch nghiệm thức (lặp lại 3 lần) gồm: 1 lô cho ăn thức Chỉ số miễn dịch của tôm hùm đá được đánh ăn thông thường (đối chứng) và 3 lô cho ăn thức giá sau 6 tháng nuôi gồm: Tổng tế bào máu, hoạt ăn có bổ sung oligo-β-glucan với nồng độ lần lượt độ thực bào (PA), hoạt độ enzyme (PO), hoạt độ 1.000, 2.000 và 3.000 ppm. Lồng nuôi được đặc cách enzyme (SOD). 103
3. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam - Số 06(127)/2021 Tôm được thu mẫu (5 con/lồng) để xét nghiệm tương vào 360 µL đệm phosphate, tiến hành ly tâm các chỉ số miễn dịch theo quy trình của Yudiati và ở 6.000 g, 4oC trong 7 phút để thu dịch nổi. Ủ dịch cộng tác viên (2016). Cụ thể: Dịch huyết tương được thu được ở 65oC trong 5 phút, sau đó bổ sung thêm thu từ xoang bụng tôm bằng kiêm tiêm 1 mL được 50 µL NBT và tiến hành đọc kết quả trên máy ELISA chống đông. Tổng tế bào máu (HTC) được xác định (Molecular Devices, Mỹ) ở bước sóng 630 nm. bằng buồng đếm hồng cầu dưới kính hiển vi sử dụng 2.3. Phương pháp sử lý thống kê vật kính 40X. Hoạt độ thực bào (PA) được xác định bằng cách hòa 20 µL dịch huyết tương và 20 µL PBS. Tất cả thí nghiệm được lặp lại 3 lần. Kết quả Hỗn hợp được bổ sung thêm 20 µL dịch vi khuẩn được sử lí thống kê bằng phương pháp ANOVA sử Bacillus subtilis ở nồng độ 108 CFU/mL. Trải 7 µL hỗn dụng phần mềm SPSS 27. Các kết quả trung bình hợp này lên lam kính, cố định bằng ethanol 95% và được so sánh dựa vào mức khác biệt tối thiểu có ý nhuộm với giemsa 10% trong 20 phút. Các lam kính nghĩa (LSD) với sai số 5%. được rửa lại bằng nước, phơi khô và đếm dưới kính 2.4. ời gian và địa điểm nghiên cứu hiển vi. Hoạt độ enzyme phenoloxidase (PO) được í nghiệm được tiến hành tại Trung tâm Công xác định bằng cách trộn 100 µL dịch huyết tương nghệ Sinh học TP. Hồ Chí Minh và Cam Ranh, với 100 µL PBS, ly tâm ở 400 g, 4oC trong 20 phút Khánh Hòa (tọa độ 11o55’43.5”N; 109o11’17.0”E) để thu nhận tủa. Rửa tủa với 100 µL đệm cacodylate từ tháng 9/2020 - 4/2021. và tiếp tục ly tâm để thu nhận tủa. Bổ sung lần lượt 100 µL đệm cacodylate và 100 µL trypsin, tiến hành ủ III. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN trong 10 phút. Sau đó, thêm 50 µL L-DOPA vào hỗn hợp và tiếp tục ủ trong 10 phút trước khi đọc kết quả 3.1. Ảnh hưởng của chế phẩm oligo-β-glucan có trên máy đo ELISA (Molecular Devices, Mỹ) ở bước Mw~15 kDa chế tạo bằng phương pháp chiếu xạ sóng 490 nm. Hoạt độ enzyme superoxide dismutase lên sự tăng trưởng của tôm hùm đá (SOD) được xác định bằng cách hòa 40 µL dịch huyết Bảng 1. Tăng trưởng, tỷ lệ sống, sinh khối tôm và hệ số tiêu tốn thức ăn sau 7 tháng nuôi Nồng độ oligo-β-glucan bổ sung vào thức ăn CV (%) Nghiệm thức 0 ppm (Đối chứng) 1.000 ppm 2.000 ppm 3.000 ppm Khối lượng đầu (g) 2,60a 2,65a 2,55a 2,60a 1,57 Khối lượng cuối (g) 267,85a 313,73b 313,43b 316,78b 7,74 SGR (%/ngày) 2,21a 2,27a 2,29a ± 1,63 2,29a 1,73 Mức tăng trọng (%) 10.201,9a 11.738,6b 12.191,2c 12.083,7c 7,98 Sinh khối tôm (kg/lồng) 21,45a 29,11b 28,61b 29,39b 14,03 FCR 5,82a 4,92b 4,90b 4,83b 9,21 Tỷ lệ sống (%) 80,3a 93,0b 91,4b 93,0b 6,84 Ghi chú: Các giá trị trung bình trong cùng một hàng có ký tự khác nhau thì khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) theo Ducan. Sự ảnh hưởng của chế phẩm oligo-β-glucan có thể hiện càng rõ sau 7 tháng nuôi. Cụ thể, ở nghiệm Mw~15 kDa chế tạo bằng phương pháp chiếu xạ đối thức cho ăn bổ sung oligo-β-glucan ở nồng độ 1.000, với tôm hùm đá được thể hiện ở bảng 1 và hình 1. 2.000 và 3.000 ppm, trọng lượng tôm đạt lần lượt là Kết quả từ bảng 1 cho thấy, trọng lượng của tôm giữa 313,73; 313,43 và 616,78 g/con và cao hơn tương các lô thí nghiệm hầu không khác biệt có ý nghĩa sau ứng là 17,1; 17,0 và 18,3% so với nghiệm thức đối 4 tháng nuôi. Tuy nhiên, từ tháng thứ 5 trở đi, tôm chứng (chỉ đạt 267,85 g/con) (Bảng 1 và Hình 1). Tuy hùm ở các lô cho ăn bổ sung oligo-β-glucan đã có nhiên, cũng dễ dàng nhận thấy rằng hiệu ứng tăng mức tăng trọng tốt hơn có ý nghĩa thống kê so với đối trưởng giữa các lô cho ăn bổ sung oligo-β-glucan chứng (SVĐC) (p < 0,05) và sự khác biệt này được ở nồng độ khảo sát hầu như không khác biệt 104
4. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam - Số 06(127)/2021 thống kê. êm vào đó, kết quả ở bảng 1 cũng cho 3.2. Ảnh hưởng của bổ sung các nồng độ oligo- thấy hệ số tiêu tốn thức ăn (FCR) cho mỗi kg tăng β-glucan trong thức ăn lên các chỉ tiêu miễn dịch trọng ở các nghiệm thức tôm hùm đá cho ăn bổ sung của tôm hùm đá oligo-β-glucan 1.000 - 3.000 ppm là 4,83 - 4,92 và Việc gia tăng tỷ lệ sống ở tôm hùm đá khi cho thấp hơn đáng kể (p < 0,05) SVĐC (5,82) và hệ ăn oligo-β-glucan có lẽ là do hoạt chất này đã có tác số FCR đạt thấp nhất ở nghiệm thức cho ăn bổ dụng làm gia tăng các yếu tố miễn dịch không đặc sung 1.000 ppm với chỉ 4,83 kg thức ăn cho mỗi kg hiệu ở tôm. Kết quả từ hình 4 cho thấy SVĐC, khi tăng trọng. Hơn nữa, ở các nghiệm thức bổ sung bổ sung oligo-β-glucan ở các nồng độ khác nhau từ 1.000 - 3.000 ppm thì hệ số tăng trưởng tương đối 1.000 đến 3.000 ppm thì tôm hùm đã làm gia tăng về tương ứng là 2,27 - 2,29 %/ngày cao hơn đáng kể chỉ số HTC trong máu. Trong đó, nghiệm thức cho SVĐC chỉ với 2,21%/ngày (p < 0,05). Kết quả này ăn 1.000 ppm có HTC đạt 17,47 × 106 tế bào/mL và cho thấy triển vọng của việc cho ăn bổ sung oligo-β- cao hơn gấp 2 lần so với nghiệm thức ĐC (với chỉ glucan giúp nâng cao hiệu quả kinh tế trong nuôi tôm 8,60 × 106 tế bào/mL) và cao hơn các nghiệm thức hùm đá. thức ăn có bổ sung 2.000 (10,09 × 106 tế bào/mL) và 3.000 ppm (11,83 × 106 tế bào/mL). Ở các loài giáp xác thì tế bào máu có vai trò rất quan trọng trong quá trình đáp ứng miễn dịch của chúng, khi có vật thể lạ tấn công vào cơ thể thì máu thực hiện chức năng của mình để chống lại vật thể lạ như thực bào, tạo thể bao, thể hạch, melanin hóa, hoạt hóa hệ thống Pro-PO và sự chết của tế bào (Söderhäll and Cerenius, 1992). Vật thể lạ khi xâm nhập vào cơ thể tôm sẽ kích thích hệ thống miễn dịch không đặc hiệu của tôm hoạt động tăng lên để nhằm bảo vệ cơ thể (Jiravanichpaisal et al., 2006). Do đó sự gia tăng HTC ở tôm hùm có thể được giải thích là do oligo-β-glucan đã kết hợp với thụ quan glucan đặc Hình 1. Khối lượng tôm hùm đá sau 7 tháng hiệu nằm trên tế bào đại thực bào, như vậy, nó sẽ cho ăn bổ sung oligo-β-glucan hoạt hóa tế bào này. Khi đại thực bào được hoạt hóa sẽ sinh ra các cytokine có nhiệm vụ chuyển thông Trong nuôi tôm, tỷ lệ sống của tôm là chỉ tiêu tin cần thiết đến các tế bào miễn dịch khác và cuối rất quan trọng ảnh hưởng nhiều đến năng suất tôm cùng hoạt hóa hệ thống miễn dịch và giúp cho vật thu hoạch. Kết quả cho thấy, tỷ lệ sống của tôm hùm chủ tăng cường hoạt tính miễn dịch. được gia tăng một cách đáng kể cho ăn bổ sung chế Ngoài khả năng làm tăng tổng lượng tế bào máu, phẩm oligo-β-glucan chế tạo bằng phương pháp hoạt tínhh tăng cường miễn dịch của chế phẩm chiếu xạ. Cụ thể, tỷ lệ sống dao động từ 91,4 đến oligo-β-glucan ở tôm hùm đá trong nghiên cứu 93,0% ở các nghiệm thức cho ăn bổ sung oligo- này còn thể hiện qua việc gia tăng hoạt động thực β-glucan ở các nồng độ 1.000 - 3.000 ppm, trong bào, tăng hoạt tính của các enzyme đóng vai trò khi nghiệm thức đối chứng (ĐC) chỉ đạt 80,3%. quan trọng trong cơ chế miễn dịch là PO và SOD Nghiệm thức cho ăn bổ sung 1.000 ppm oligo-β- (Bảng 2). Kết quả từ bảng 2 cho thấy hoạt độ thực glucan đạt hiệu quả nhất với mức tăng đến 15,5% bào trong máu của tôm ở các nghiệm thức ăn có bổ SVĐC (bảng 1). sung oligo-β-glucan cũng cao hơn rất đáng kể SVĐC Cho đến nay, oligo-β-glucan chế tạo bằng (p < 0,05). Cụ thể, hoạt độ thực bào xác định được phương pháp chiếu xạ chưa được sử dụng trong trong máu tôm ở nghiệm thức ĐC chỉ là 13,16% nghiên để đánh giá hiệu quả tăng trưởng ở tôm. Tuy nhưng tăng lên đến khoảng 23,1% trong máu tôm nhiên, β-glucan chưa cắt mạch đã được sử dụng ở lô cho ăn thức bổ sung 1.000 - 2.000 ppm oligo- rộng rãi trong nuôi trồng thủy sản như một chất β-glucan (gấp 1,8 lần SVĐC). Tương tự, ở lô có bổ thúc đẩy tăng trưởng, gia tăng tỷ lệ sống và giảm hệ sung 3.000 ppm oligo-β-glucan, hoạt độ thực bào số FCR (Andrino et al., 2014; Li et al., 2019). cũng ghi nhận tăng cao hơn SVĐC là 20,2%. 105
5. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam - Số 06(127)/2021 Bảng 2. Chỉ số miễn dịch ở tôm hùm đá sau 180 ngày cho ăn thức ăn bổ sung oligo-β-glucan có Mw ~ 15 kDa ở các nồng độ khác nhau Nồng độ oligo-β-glucan Tổng tế bào máu, Hoạt độ thực bào Hoạt độ enzyme PO, Hoạt độ enzyme cho ăn bổ sung tế bào × 106/mL (PA), % U/mg protein/phút SOD, đơn vị/mL 0 (Đối chứng) 8,60a 13,16a 25,00a 0,86a 1000 ppm 17,47c 23,05b 29,67b 1,16b 2000 ppm 10,09ab 23,01b 23,33a 0,99ab 3000 ppm 11,83b 20,23b 27,00ab 1,00ab CV (%) 32,32 23,45 10,39 12,01 Ghi chú: Các giá trị trong cùng một cột theo sau bởi cùng ký tự thì sai khác không có ý nghĩa (p 0,05). Cụ tăng đáng kể tỷ lệ sống của tôm khi thu hoạch so thể, ở nghiệm thức cho ăn 1.000 ppm thì hoạt tính với tôm ĐC. Trong đó, nồng độ cho ăn bổ sung hiệu enzyme PO là 28,67 đơn vị/mg protein/phút, trong quả nhất của oligo-β-glucan đối với tôm hùm đá là khi giá trị xác định được ở tôm ĐC là 22,00 đơn vị/ 1.000 ppm. mg protein/phút. Trong khi ở các nghiệm thức cho ăn 2.000 và 3.000 ppm thì hoạt tính enzyme PO là IV. KẾT LUẬN không khác biệt có ý nghĩa thống kê SVĐC (bảng 2). Chế phẩm oligo-β-glucan có Mw~15 kDa chế Hoạt tính PO là một thành phần quan trọng trong tạo bằng phương pháp chiếu xạ đã có tác dụng kích hệ thống miễn dịch ở tôm, giúp nhận dạng vật thể thích tăng trưởng ở tôm hùm đá cao hơn 18,3% và lạ; hệ thống này được kích hoạt bởi các thành phần tăng tỷ lệ sống khoảng 16,0% so với nghiệm thức đối của vách tế bào vi khuẩn như peptidoglican, β-1,3- chứng không cho ăn bổ sung β-glucan. Bên cạnh glucan, lipopolysaccharide và làm cho các proPO đó, oligo-β-glucan đã có tác dụng kích thích làm chuyển thành PO (Ashida and Yamazaki, 1990). tăng các chỉ số miễn dịch không đặc hiệu gồm tổng Chang và cộng tác viên (2011) đã chỉ ra rằng hoạt lượng tế bào máu, hoạt độ thực bào, hoạt độ các tính của PO ở tôm cho ăn bổ sung β-glucan tăng so enzyme miễn dịch PO và SOD ở tôm hùm đá. Kết với tôm ĐC sau khi được cảm nhiễm với vi khuẩn quả nghiên cứu cũng cho thấy sự khác biệt không Vibrio alginolyticus, điều này chứng tỏ β-glucan có có ý nghĩa thống kê về các chỉ số tăng trưởng và các khả năng hoạt hóa hệ thống enzyme PO để tạo ra chỉ tiêu miễn dịch giữa các lô tôm hùm cho ăn bổ các chất kháng khuẩn (Chang et al., 2011). sung oligo-β-glucan trong khoảng nồng độ 1.000 - êm vào đó, hoạt tính của enzyme SOD trong 3.000 ppm. Từ đó cho thấy nồng độ sử dụng ở mức máu của tôm hùm đá ở các nghiệm thức cho ăn 1.000 ppm hiệu quả nhất. Những kết quả này cho thức ăn bổ sung oligo-β-glucan cũng cao hơn và thấy chế phẩm oligo-β-glucan có Mw~15 kDa chế khác biệt có ý nghĩa thống kê SVĐC (p < 0,05). Cụ tạo bằng phương pháp chiếu xạ tia gamma Co-60 là thể, hoạt tính enzyme SOD ở nghiệm thức ĐC chỉ rất có triển vọng để sử dụng làm chất thúc đẩy tăng đạt 0,86 nhưng tăng lên 1,16 đơn vị/mL ở nghiệm trưởng và kích thích miễn dịch trong nuôi tôm, đặc thức cho ăn bổ sung 1.000 ppm oligo-β-glucan. biệt là trong nuôi tôm hùm thương phẩm. Hoạt động của enzyme SOD là một trong những cơ chế bảo vệ giúp tôm chống stress oxy hóa do ô LỜI CẢM ƠN nhiễm, bệnh truyền nhiễm, tình trạng thiếu oxy, Nghiên cứu này được tài trợ bởi Bộ Khoa học v.v. (Neves et al., 2000). và Công nghệ (đề tài mã số KC.05.16/16-20). Các Như vậy, sau 7 tháng cho tôm ăn thức ăn có bổ tác giả xin trân trọng cảm ơn. Xin chân thành cảm sung oligo-β-glucan ở các nồng độ 1.000 - 3.000 ơn Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường ppm đã có tác dụng thúc đẩy quá trình tăng trưởng TP. Hồ Chí Minh và Trung tâm Công nghệ Sinh học của tôm hùm đá, đồng thời còn kích thích gia tăng TP. Hồ Chí Minh đã hỗ trợ và tạo điều kiện cho để các chỉ tiêu miễm dịch không đặc hiệu trong máu chúng tôi hoàn thành nghiên cứu này. 106
6. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam - Số 06(127)/2021 TÀI LIỆU THAM KHẢO Chang, J., W. Zhang, K. Mai, H. Ma, Z. Liufu, X. Wang, Q. Ai and W. Xu, 2011. Eects of dietary of dietary Nguyễn Phú Hòa, 2019. Nghiên cứu giải pháp xử lý ô β-glucan and glycyrrhizin on nonspecic immunity nhiễm và xử lý môi trường vùng nuôi tôm hùm lồng and disease resistance of white shrim, Litopenaeus bè tập trung. Báo cáo nghiệm thu đề tài cấp Nhà nước, (Boone) challenged with Vibrio alginolyticus. Bộ Khoa học và Công nghệ. Aquaculture Research, 42 (8): 1101-1109. Võ Văn Nha, 2017. Nghiên cứu giải pháp kỹ thuật và Jiravanichpaisal, P., B.L. Lee and K. Soderhall, quản lý phòng bệnh trên tôm hùm nuôi lồng. Báo cáo 2006. Cell-mediated immunity in arthropods: nghiệm thu đề tài cấp Bộ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Hematopoiesis, coagulation, melanization and nông thôn. opsonization. Immunobiology, 211 (4): 213-236. Trần Việt Tiên và Đặng ị Hoàng Oanh, 2020. Ảnh Li, C.C., S.T. Yeh and J.C. Chen, 2008. e immune hưởng của β-glucan lên đáp ứng miễn dịch tự nhiên của tôm thẻ chân trắng (Litopenaeus vannamei) cảm response of white shrimp Litopenaeus vannamei nhiễm Vibrio parahaemolyticus. Tạp chí Khoa học, following Vibrio alginolyticus injection. Fish and Trường Đại học Cần ơ, 56 (3B): 153-159. Shellsh Immunology, 25 (6): 853-860. Ajadi, A., M.Y. Sabri, A.B. Dauda, M.Y. Ina-Salwany Li, H., C. Xu, L. Zhou, Y. Dong, Y. Su, X. Wang, J.G. and A.H. Hasliza, 2016. Immunoprophylaxis: a better Qin, L. Chen and E. Li, 2019. Benecial eects of alternative protective measure against shrimp vibriosis dietary β-glucan on growth and health status of Pacic - a review. Pertanika Journal of Scholarly Research white shrimp Litopenaeus vannamei at low salinity. Reviews, 2 (2): 58-69. Fish Shellsh Immunology, 91 (1): 315-324. Andrino, K.G.S., M.J.S. Apines-Amar, R.L. Janeo Long, N.T., N.T.N. Anh, H.N. Son and L.Q. Luan, 2019. and Jr.V.L. Corre, 2014. Eects of dietary mannan Radiation degradation of β-glucan with a potential for oligosaccharide (MOS) and β-glucan on growth, reduction of lipids and glucose in the blood of mice. immune response and survival against white spot Polymers, 11 (6): 955. syndrome virus (WSSV) infection of juvenile tiger Luan, L.Q., V.T.T. Ha, N.H.P. Uyen, L.T.T. Trang and shrimp Penaeus monodon. Aquaculture Aquarium N.Q. Hien, 2012. Preparation of oligoalginate plant Conservation Legislation International Journal of the growth promotor by γ irradiation of alginate solution Bioux Soxciety, 7(5): 321-332. containing hydrogen peroxide. Journal of Agricultural Ashida, M. and H.I. Yamazaki, 1990. Biochemistry of the and Food Chemistry, 60 (7): 1737 -1741. phenoloxidase system in insects with special reference Neves, C.A., E.A. Santos and A.C.D. Bainy, 2000. to its activation. Japan Scientic Societies Press: 237-263. Reduced superoxide dismutase activity in Palaemonetes Bacha, U., M. Nasir, S. Iqbal and A.A. Anjum, 2017. argentinus (Decapoda, Paleminedae), infected by Nutraceutical, Anti-Inammatory, and Immune Probopyrus ringueleti (Isopoda, Bopyridae). Disseases Modulatory Eects of β-Glucan Isolated from Yeast. of Aquatic Organisms, 39 (2): 155-158. BioMed Research International, 2017. Article ID Ochoa-Álvarez, N.A., R. Casillas-Hernández, 8972678. F.J. Magallón-Barajas, J.M. Ramirez-Orozco and Bai, N., M. Gu, W. Zhang, W. Xu and K. Mai, 2014. E. Carbajal-Millan, 2021. Protector eect of beta- Eects of β-glucan derivatives on the immunity of glucans from shrimp pond-related yeasts in Penaeus white shrimp Litopenaeus vannamei and its resistance vannamei rearing under white spot syndrome virus against white spot syndrome virus infection. presence. Latin American Journal of Aquatic Research, Aquaculture, 426: 66-73. 49 (1): 18-28. Byun, E.H., J.H. Kim, N.Y. Sung, J.I. Choi, S.T. Lim, Söderhäll, K. and L. Cerenius, 1992. Crustacean K.H. Kim, H.S. Yook, M.W Byun and J.W. Lee, 2008. immunity, Annual Review of Fish Diseases, 2: 3-23. Eects of gamma irradiation on the physical and Suphantharika, M., P. Khunrae, P. anardkit and structural properties of β-glucan. Radiation Physics C. Verduyn, 2003. Preparation of spent brewer’s and Chemistry, 77 (6): 781-786. yeast β-glucans with a potential application as an Chan, G., W. Chan and D. Sze, 2009. e eects of immunostimulant for black tiger shrimp, Penaeus β-glucan on human immune and cancer cells. Journal monodon. Bioresource Technology, 88 (1): 55-60. of Hematology & Oncology, 2 (1): 25-35. Yudiati, E., A. Isnansetyo, Murwantoko, Ayuningtyas, Chang, C.F., M.S. Su, H.Y. Chen and I.C. Liao, 2013. Triyanto and C.R. Handayani, 2016. Innate immune- Dietary β-1,3-glucan eectively improves immunity stimulating and immune genes up-regulating activities and survival of Penaeus monodon challenged of three types of alginate from Sargassum siliquosum with white spot syndrome viru. Fish and Shellsh in Pacic white shrimp, Litopenaeus vannamei. Fish Immunology, 15 (4): 297-310. Shellsh Immunology, 54: 46-53. 107
7. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam - Số 06(127)/2021 Eect of supplementation of diet with oligo-β-glucan prepared by γ-ray irradiation on growth, survival and immune indexes of lobster (Palinuridae homarus) Le Quang Luan, Nguyen Trong Nghia, Le i u ao, Nguyen anh Vu Abstract Water-soluble oligo-β-glucan with molecular weight (Mw) of about 15 kDa prepared by γ-ray irradiation was used to evaluate growth-promotion and immuno-stimulation eects in lobster (Palinuridae homarus). e obtained results showed that lobsters fed feed with oligo-β-glucan supplements at concentrations of 1,000 - 3,000 ppm signicantly enhanced the growth rate and biomass of supplemented shrimps compared to those of control one. e above supplementation also increased the survival rate by 13.6 - 16.0% and reduced 0.9 - 1.0 feed conversation rate of tested lobsters. e supplementation of oligo-β-glucan product also signicantly stimulated immune indexes such as total haemocyte count, phagocytosis activity, phenoloxidase and superoxide dismutase in tested shrimps compared to those in the untreated control. erefore, the supplementation of oligo-β-glucan at 1,000 ppm can be seen as a suitable concentration. e results from this study revealed that the oligo-β-glucan product with Mw~15 kDa prepared by γ-irradiation has a very promising potential for application as a natural growth promotor and immunostimulant in P. homarus lobster culture. Keywords: Lobster (Palinuridae homarus), immunostimulant, oligo-β-glucan, γ-ray irradiation Ngày nhận bài: 03/6/2021 Người phản biện: PGS.TS. Nguyễn ị Ngọc Anh Ngày phản biện: 17/6/2021 Ngày duyệt đăng: 29/6/2021 THỰC NGHIỆM NUÔI TÔM THẺ CHÂN TRẮNG THÂM CANH VỚI MẬT ĐỘ KHÁC NHAU TRONG HỆ THỐNG TUẦN HOÀN Lê Quốc Việt1, Trương Quốc Phú1, Trần Ngọc Hải1 TÓM TẮT Nghiên cứu nhằm xác định mật độ tôm nuôi thích hợp cho sự tăng trưởng, tỷ lệ sống và đồng thời nâng cao năng suất tôm nuôi trong hệ thống tuần hoàn kết hợp đa loài. í nghiệm được bố trí trong bể có thể tích 10 m3, độ mặn 15‰, độ kiềm từ 137,1 -138,9 mg CaCO3/L, thời gian nuôi tôm 70 ngày. Hệ thống gồm 3 bể nuôi tôm với mật độ khác nhau (100 con/m3, 200 con/m3, 300 con/m3), 1 bể cá rô phi, 1 bể rong, và 1 bể giá thể. Tôm có khối lượng và chiều dài ban đầu lần lượt là 0,28 g và 3,41 cm. Sau 70 ngày nuôi ở mật độ 200 con/m3, tôm phát triển tốt nhất với khối lượng 16,15 g/con, tỷ lệ sống 95,4%, sinh khối 3,1 kg/m3 và giá thành thức ăn để tăng 1 kg tôm là 34.111 đồng, thích hợp để nuôi thương phẩm. Từ khóa: Tôm thẻ chân trắng (Litopenaeus vannamei, Boone 1931), hệ thống tuần hoàn, mật độ I. ĐẶT VẤN ĐỀ u Hiền (2020), sản lượng tôm nước lợ trên cả Ngành nuôi trồng thủy sản đóng vai trò quan nước đạt 773,3 nghìn tấn, trong đó tôm sú đạt 185 trọng trong nền kinh tế nước ta, trong đó tôm thẻ nghìn tấn, tôm thẻ chân trắng đạt 588,3 nghìn tấn. chân trắng (Litopenaeus vannamei) là đối tượng Hiện nay, nuôi trồng thủy sản được quy hoạch phát nuôi quan trọng với sản lượng không ngừng tăng triển theo hướng thâm canh và siêu thâm canh, qua các năm. Tôm thẻ chân trắng có nhiều ưu điểm tuy nhiên vấn đề môi trường và dịch bệnh là thách như: tốc độ sinh trưởng nhanh, thời gian nuôi ngắn thức lớn. Năm 2020, cả nước bị thiệt hại hơn 38.763 và nuôi được ở mật độ cao mang lại hiệu quả kinh nghìn ha nuôi tôm do ảnh hưởng của dịch bệnh và tế cao cho người nuôi (Wyban et al., 1995). eo môi trường (Hải Lý, 2020). Việc phát triển các hệ KhoaThủysản,TrườngĐạihọcCầnThơ 108