Bài giảng Chương trình tập huấn cho cán bộ môi trường

Nội dung text: Bài giảng Chương trình tập huấn cho cán bộ môi trường

1. CHƯƠNG TRÌNHTẬP HUẤN CHO CÁN BỘ MÔI TRƯỜNG
2. Các nội dung chính NHẬN DIỆN CÁC NGUY CƠ LIÊN QUAN ĐẾN PCB Con đường đi vào môi trường của PCBs Nhận diện thiết bị chứa PCBs Nhận diện dầu chứa PCBs Nhận diện máy biến áp chứa PCBs Nhận diện tụ điện chứa PCBs Nhận diện các thiết bị, ứng dụng khác chứa PCBs CÁC BIỆN PHÁP AN TOÀN TẠI CHỖ CÁC BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA VÀ ỨNG CỨU ĐỐI VỚI CÁC SỰ CỐ RÒ RỈ, TRÀN ĐỒ DẦU CHỨA PCB Biện pháp phòng ngừa Biện pháp ứng cứu CÁC BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA VÀ ỨNG CỨU ĐỐI VỚI CÁC SỰ CỐ CHÁY NỔ LIÊN QUAN ĐẾN PCB Biện pháp phòng ngừa Biện pháp ứng cứu Ứng cứu trong trường hợp sự cố do đoản mạch Ứng cứu trong trường hợp sự cố do cháy LƯU GIỮ DẦU, THIẾT BỊ, CHẤT THẢI CHỨA PCB Chuẩn bị lưu giữ dâu, thiết bị và chất thải chứa PCBs Lưu giữ tạm thời PCBs tại cơ sở
3. NHẬN DIỆN CÁC NGUY CƠ LIÊN QUAN ĐẾN PCB PCBs sử dụng trong các hệ thống kín: PCBs sử dụng trong các hệ thống - Dung dịch cách điện: máy và tụ mở: điện, thiết bị chuyển mạch. - Phụ gia hoặc chất dẻo hóa trong - Chất làm mát: nới có yêu cầu keo hồ, chất làm bóng, sơn, mực chống cháy nghiêm ngặt (ví dụ: khu in, hồ, giấy copy phi carbon vực giao nhận các chất dễ cháy ) - Dầu nhờn, dầu cắt gọt - Dung dịch thủy lực (cột chống hầm lò), dầu công nghiệp
4. NHẬN DIỆN CÁC NGUY CƠ LIÊN QUAN ĐẾN PCB Con đường đi vào môi trường của PCBs
5. NHẬN DIỆN CÁC NGUY CƠ LIÊN QUAN ĐẾN PCB Các nguồn thải chính chứa PCBs: ◦ PCBs nguyên chất hoặc bị nhiễm trong dầu máy biến áp, tụ điện, dung dịch thủy lực, dầu công nghiệp ◦ Các ứng dụng có sử dụng PCBs như chất bịt kín trong xây dựng, chất phụ gia trong sơn ◦ Chất thải chứa PCBs ◦ Vật liệu và đất nhiễm PCBs
6. SẢN XUẤT PCBs TRONG QUÁ KHỨ - PCB được sản xuất và đưa ra thị trường đầu tiên vào năm 1929 - Sản xuất PCB đạt mức cao nhất vào năm 1970, với sản lượng 33,000 tấn - Các nước đã từng sản xuất PCB: Áo, Trung quốc, Sec-Slovakia, Pháp, Italy, Nhật Bản, Nga, Tây Ban Nha, Anh, Mỹ Nước sản xuất Số lượng (tấn) Mỹ 647.700 CHLB Đức 130.800 Pháp 101.600 Vương quốc Anh 66.800 Nhật Bản 59.300 Tây Ban Nha 25.100 Ý 23.500 Sản lượng PCB tính đến năm 1980 Nguồn: (Bletchly, 1983).
7. NGỪNG SẢN XUẤT PCBs, CẤM VÀ HẠN CHẾ SỬ DỤNG PCBs  Sau năm 1970 tại Mỹ, lượng sản xuất giảm nhanh chóng do Công ty Monsanto – nhà sản xuất lớn nhất tự nguyện cắt giảm việc buôn bán PCB trên thị trường và giảm hàm lượng Clo trong sản phẩm.  Sau năm 1984, hầu hết các nước châu Âu đã ngừng sản xuất PCB, trừ Pháp và Tây Ban Nha. Sec-Slovakia và Liên Xô cũ vẫn tiếp tục sản xuất dưới các tên thương mại Delor và Sovol.  Tại Nhật bản, sản xuất và sử dụng PCB chính thức bị cấm vào năm 1972.  Mỹ đã hạn chế một cách tự nguyện sử dụng PCB trong tụ điện và biến thế từ năm 1972 và đến năm 1985 luật đã quy định hạn chế và sử dụng có điều kiện máy biến thế chứa PCB.  Từ năm 1972: một vài nước châu Âu bắt đầu cấm và hạn chế PCB trong tụ điện và biến thế và đến năm 1987, các nước OECD đã cam kết cấm hoàn toàn sử dụng PCB, loại bỏ dần dần PCB đang tồn tại
8. NHẬN DIỆN CÁC NGUY CƠ LIÊN QUAN ĐẾN PCB  Có khoảng 50 hợp chất PCB được thương mại hoá.  Các tên thương mại chính của PCB: ◦ Aroclor, Pyranol, Pyroclor (tên thương mại tại Mỹ) ◦ Phenoclor, Pyralene (tên thương mại tại Pháp) ◦ Clophen, Elaol (tên thương mại tại Đức) ◦ Kanechlor, Santotherm (tên thương mại tại Nhật) ◦ Fenchlor, Apirolio (tên thương mại tại Ý) ◦ Sovol (tên thương mại tại Liên bang Xô viết cũ) Danh mục các tên thương mại của PCB
9. NHẬN DIỆN DẦU CHỨA PCBs Máy biến áp của Liên Xô cũ, dùng dầu SOVTOL (chứa PCBs)
10. NHẬN DIỆN MÁY BIẾN ÁP CHỨA PCBs  Aroclo và Askarel là các thương phẩm phổ biến nhất của PCBs sử dụng nhiều trong tụ điện và biến thế.  Hỗn hợp PCB sử dụng trong biến thế có chứa hàm lượng Clo cao nhất là Aroclor 1254 and 1260. PCB thường được pha chế cùng với tri- và tetra-chlorobenzenes, hỗn hợp này có tên thương mại là Askarel  Các máy biến áp sản xuất trước những năm 70 của thế kỷ trước thường được đổ dầu PCBs hoặc bị nhiễm PCBs  Máy biến thế nhập từ Liên Xô cũ tại thời điểm trước năm1993 có thể chứa PCBs Danh mục các máy biến áp chứa PCBs và nhà sản xuất
11. NHẬN DIỆN TỤ ĐIỆN CHỨA PCBs  Các tụ điện sản xuất trong những năm từ 1930 đến 1977 thường sử dụng dung dịch cách điện chứa PCBs.  Cuối những năm 1970, đầu thập kỷ 80, một xu hướng mới là thay thế các tụ điện chứa PCB bằng các tụ điện không PCB. Danh mục tụ điện chứa PCBs và nhà sản xuất
12. Lưu ý về nhận diện dầu và thiết bị nhiễm PCBs Danh mục các tên thương phẩm, loại thiết bị điện và nhà sản xuất thiết bị và dầu PCBs trước đây có thể giúp nhận biết sơ bộ các máy biến áp, tụ điện và các loại dầu có chứa PCBs. Thực tế cho thấy không phải máy biến áp sản xuất cũ nào cũng chứa dầu PCBs, nó có thể bị thay dầu nhiều lần và PCBs đã bị pha loãng dưới ngưỡng bị coi là nhiễm PCB. Và nhiều máy biến áp mới cũng có thể nhiễm PCBs từ máy có PCBs do quá trình bảo dưỡng, thay dầu, sử dụng chung thiết bị lọc, đường ống
13. NHẬN DIỆN CÁC ỨNG DỤNG KHÁC CÓ CHỨA PCBs  Sử dụng trong sản phẩm dân dụng ◦ Bóng đèn huỳnh quang: sau năm 1978, tụ điện chứa PCB sử dụng trong chấn lưu đã không còn sản xuất ◦ sử dụng như chất hoá dẻo dùng trong đồ nội thất, trang trí nội thất và xây dựng  Sử dụng trong công nghiệp ◦ Sử dụng trong dầu thủy lực và truyền nhiệt: thiết bị sử dụng dầu sản xuất trước năm 1980 có khả năng chứa PCBs.
14. CÁC BIỆN PHÁP AN TOÀN TẠI CHỖ  Nhận biết nguy cơ: ◦ Độc tính ◦ Khả năng tích lũy sinh học ◦ Khi phân hủy bởi nhiệt sinh ra các các chất độc hại (Dioxin và Furan)  Biện pháp phòng ngừa: ◦ Nhận biết các nguy cơ khi tiếp xúc với PCB ◦ Tránh để PCB tiếp xúc với vùng da và mắt: công nhân cần được trang bị các thiết bị bảo hộ cá nhân như găng tay, kính và giầy bảo hộ ◦ Tránh để PCBs rỏ rỉ và đi vào hệ thống cống, hệ thống thoát nước, nguồn nước ◦ Cấm lửa, nguồn nhiệt, thiết bị đánh lửa, thiết bị gia nhiệt khi có mặt PCBs ◦ Lưu giữ PCB và chất thải chứa PCB trong thùng kín
15. CÁC BIỆN PHÁP AN TOÀN TẠI CHỖ Biện pháp khẩn cấp khi tiếp xúc với PCBs. Dạng tiếp xúc Biện pháp xử lý Chất lỏng PCBs trên da Sử dụng nước và xà phòng để rửa sạch. Chất lỏng PCBs vào mắt Rửa mắt với tia nước ấm trong vòng 15 phút, luôn giữ mắt mở to. Chất lỏng PCBs vào miệng và dạ dày Súc miệng với nước, không uống bất kỳ nước gì khác, và đến gặp ngay bác sỹ. Tiếp xúc với khí có nồng độ PCBs cao Đưa những người bị ảnh hưởng ra nơi thông thoáng ngoài trời.
16. SỰ CỐ RÒ RỈ, TRÀN ĐỒ DẦU CHỨA PCB
17. CÁC BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA SỰ CỐ RÒ RỈ, TRÀN ĐỒ DẦU CHỨA PCB  Kiểm tra thường xuyên để đánh giá hiện trạng của thiết bị  Đặt dưới mỗi máy biến thế một khay, thùng hay hộp hứng dầu bằng thép.  Thể tích vật chứa lớn hơn thể tích của chất lỏng có trong máy biến thế.  Xây gờ, thành bê tông xung quanh máy biến áp.  Thiết bị không sử dụng, chất thải bảo quản trong thùng thép hoặc khay thép.  Tránh nước mưa hoặc các nguồn nước khác thâm nhập vào  Trang bị các khay chứa dự phòng hoặc vật liệu thấm hút
18. CÁC BIỆN PHÁP ỨNG CỨU SỰ CỐ RÒ RỈ, TRÀN ĐỒ DẦU CHỨA PCB  Hạn chế sự lan rộng của dầu rò rỉ bằng cách bịt chỗ rò rỉ, ngăn tràn đổ và sử dụng các vật liệu thấm hút (cát, mùn cưa hoặc xi măng)  Ngăn chặn không để dầu có PCBs gây ô nhiễm nguồn nước.  Trang bị các trang thiết bị bảo hộ: găng tay, giầy, kính.  Tắt nguồn cấp điện nếu cần thiết  Nếu sự cố xảy ra bên trong toà nhà: Sơ tán mọi người ra khỏi tất cả các phòng/khu vực liên quan, ngắt hệ thống thông gió, đóng cửa ra vào và cửa sổ  Khu vực sàn bị ô nhiễm cần phải được làm sạch càng sớm càng tốt
19. SỰ CỐ CHÁY NỔ LIÊN QUAN ĐẾN CHỨA PCB
20. CÁC BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA SỰ CỐ CHÁY NỔ LIÊN QUAN ĐẾN CHỨA PCB  Nhận biết nguy cơ: ◦ phân hủy và sinh ra các chất độc khi nhiệt độ đạt 300°C ◦ Khí độc gồm: PCBs và có thể chứa cả Furan (PCDF) và Dioxin (PCDDs) rất nguy hiểm  Biện pháp phòng ngừa: ◦ Loại bỏ nguồn gây cháy: cấm lưu giữ các vật liệu dễ cháy như giấy, bìa cáctông, giẻ lau, sơn, dung môi ◦ Đảm bảo các thiết bị chứa PCBs không hoạt động khi bị quá tải ◦ Khu vực lưu giữ phải cách ly với các khu vực khác ◦ Có biện pháp phòng ngừa:  không để lửa có thể cháy lan ra ngoài;  Không để khói và hơi sinh ra từ sự cố có thể lan đến các khu vực lân cận
21. BIỆN PHÁP ỨNG CỨU SỰ CỐ CHÁY NỔ LIÊN QUAN ĐẾN CHỨA PCBs  Sự cố do đoản mạch điện là nguy hiểm nhất: ◦ chủ yếu xảy ra trong tụ điện. ◦ tăng nhiệt độ lên vài nghìn độ C trong thời gian rất ngắn, gây ra áp suất cao làm nổ tụ điện. ◦ PCBs thoát ra ngoài ở dạng lỏng và hơi, có chứa cả Furan. ◦ Hơi dầu có thể ngưng tụ tạo ra lớp màng dầu nhớt bám trên máy móc, sàn nhà và tường  Biện pháp khẩn cấp; ◦ Thiết bị bảo hộ cá nhân bắt buộc phải có mặt nạ hô hấp, ◦ Khoá toà nhà ngay lập tức ◦ đóng/bịt các lỗ thông hơi để ngừng lưu thông không khí nếu co thể ◦ Sơ tán ra khỏi các khu vực bị ảnh hưởng ngay lập tức.
22. BIỆN PHÁP ỨNG CỨU SỰ CỐ CHÁY NỔ LIÊN QUAN ĐẾN CHỨA PCBs  Tắt nguồn điện.  Đóng thật kín các phòng hoặc toàn bộ toà nhà. Đóng hệ thống thông gió,  Sơ tán tất cả mọi người ra khỏi các toà nhà bị ảnh hưởng và khu vực cuối hướng gió.  Đội PCCC và những người tham gia khác phải trang bị các trang thiết bị bảo hộ cá nhân.  Sử dụng CO2 để dập đám cháy.  Nếu sử dụng nước thì chỉ được dùng để làm mát khu vực xảy ra sự cố, không được để nước chảy vào hệ thống thoát nước thải và vào nguồn nước bên ngoài. 
23. LƯU GIỮ DẦU, THIẾT BỊ, CHẤT THẢI CHỨA PCB
24. LƯU GIỮ DẦU, THIẾT BỊ, CHẤT THẢI CHỨA PCB
25. CHUẨN BỊ LƯU GIỮ  Dầu chứa PCBs: ◦ Phuy thép chứa dầu ◦ Khi phải chuyển dầu có PCBs từ nơi này sang nơi khác trong đơn vị phải dùng loại can, xô kim loại có nắp đậy kín ◦ Phuy dầu phải được đánh dấu hoặc dán nhãn rõ ràng ◦ Không để dầu có PCBs với dầu không có PCBs trộn lẫn với nhau  Máy biến thế chứa PCBs ◦ Lưu giữ trong kho, có hệ thống, trang bị phòng ngừa rò rỉ, cháy nổ ◦ Không rút dầu ra khỏi máy và không xúc rửa máy biến thế để tránh tạo thêm ra vật liệu nhiễm PCBs.
26. CHUẨN BỊ LƯU GIỮ  Tụ điện chứa PCBs  Tụ điện được giữ ở nguyên trạng, không phá ra. Lưu giữ trong phuy sắt hoặc xô thép, đóng kín và dán nhãn.  Đặt đứng để tránh dầu chảy ra theo đường sứ cách.  Trong phuy, xô chứa cần được lót bằng mùn cưa hoặc vật liệu chống thấm khác để thấm dầu rò chảy ra khỏi tụ điện.  Đối với các loại tụ lớn, gói trong bao nhựa rồi làm kín lại  Khi vận chuyển, tụ điện phải gói kín, đăt vào trong thùng bao có khung chắc chắn.
27. CHUẨN BỊ LƯU GIỮ  Chất thải, vật liệu nhiễm PCBs ◦ Quản lý như chất thải nguy hại, mức độ kiểm soát và an toàn ở mức cao hơn. ◦ Phân loại riêng biệt để thuận tiện cho việc sắp xếp, đóng thùng và lưu giữ. ◦ Có thể chứa trong các thùng phuy 200 lít hoặc xô thép, đặy kín và dán nhãn phù hợp.
28. LƯU GIỮ TẠM THỜI PCBs TẠI CƠ SỞ  Lập kho và lưu giữ phải tuân thủ theo các quy định.  Phân loại và lưu giữ ở khu vực riêng,đáp ứng các yêu cầu về khay hứng, sàn và gờ chống tràn.  Kiểm tra thường xuyên tình trạng thiết bị, chất thải có PCBs trong kho  Cần loại trừ các nguy cơ gây ra cháy nổ cao trong kho  Cấm bán thiết bị, vật dụng có hoặc nhiễm PCBs làm phế liệu
29. TÀI LIỆU THAM KHẢO  PCB transformers and capacitors: From management to reclassification and final disposal, UNEP Chemicals, 2002  PCB Transformers and Capacitors From Management to Reclassification and Disposal, First Issue, May 2000, UNEP Chemicals.  Guidelines for the identification of PCBs and PCB-containing equipment, UNEP Chemicals, 1999  Guidelines for Identification of PCBs and Materials Containing PCBs, First Issue August 1999, UNEP Chemicals,  Preparation of a National Environmentally Sound Management Plan for PCBs and PCB-Contaminated Equipment, Training Manual, Secretariat of the Basel Convention, March 2003.