Bài giảng Thuốc tê mê

Nội dung text: Bài giảng Thuốc tê mê

1. THUTHU CC TÊTÊ MÊMÊ
2. THU C TÊ - MÊ MC TIÊU H C T P • Nêu dc ng hc ca thu c tê, thu c mê. • So sánh thu c mê dùng ng hô hp và ng tnh mch. •K tên và nêu u nh c im ca vài thu c mê, thu c tê.
3. THUTHU CC MÊMÊ
4. DC NG H C THU C MÊ • Thu c mê là ch t khí ho c ch t lng d bay hơi, tr c tiên vào ph i, → máu → não gây tác ng dc lc. •S thâm nh p vào ph i tùy thu c vào nng thu c mê trong khí hít vào và s thông khí ph i. •S thâm nh p t ph i → máu ph thu c Nng thu c mê trong máu. Tính th m ca thành ph nang. c bi t là tính hòa tan thu c mê trong máu. Thu c mê nào ít tan trong máu gây cm ng nhanh . • ào th i qua ph i, tích t trong các mô m mt ít, sau ó ào th i qua ph i ho c th n. • Thu c mê dùng ng TM cng ào th i qua ng ti u sau khi chuy n hóa thành dng mt ho t tính.
5. TÁC D NG D C LÝ THU C MÊ Trên tim mch • Halothan, enfluran, isoenfluran u làm gi m huy t áp, gi m nh p tim . • Methoxyfluran, isofluran làm tng nh p tim . • Halothan, enfluran làm suy nh c cơ tim . N 2O ít làm suy nh c cơ tim. Trên hô hp •Hu ht thu c mê dùng ng hô hp u làm suy nh c hô hp. • Thu c gây suy nh c hô hp nhi u nh enfluran, isofluran . Ít nh t là diethylether. Trên não • Thu c làm gi m chuy n hóa não và làm tng lu lng não . • Thu c mê N2O ít gây tng áp su t hp s.
6. TÁC D NG D C LÝ THU C MÊ Trên th n •Hu ht thu c mê u làm gi m lc cu th n và lu lng th n do ó làm tng sc cn mch th n. • Methoxyfluran phóng thích fluor gây c cho th n. Trên gan •Hu ht thu c mê dùng ng hô hp u làm gi m lu lng gan so vi tr c khi gây mê. • Halothan b chuy n hóa thành gc t do clorotrifluoroetyl có th ph n ng nhanh vi thành ph n ca t bào gan gây c cho gan . Trên c tr n t cung •Mt s thu c có tác dng làm giãn t cung mnh nh halothan, isofluran. • S giãn t cung có li xoay ngôi thai khi . • Trái li khi no thai làm tng ch y máu t cung. Ng ưc li N2O ít tác dng.
7. THU C MÊ TI N TRÌNH GÂY MÊ Qua các bc sau: • Ti n mê : Giúp an th n và gi m lo âu. • Dn mê : Mt tri giác, gi m au, giãn cơ. • Duy trì mê : Mt tri giác, gi m au, giãn cơ.
   • Hi tnh : Hi ph c tri giác tr li.
8. THU C MÊ CÁC THU C TI N MÊ Tr c khi gây mê, th ng dùng thu c ti n mê nh m: • Kh i mê êm du. • Kh c ph c các nh c im ca thu c mê. • Giúp b nh nhân an th n, làm gi m lo âu. • Làm ng n b t giai on kích thích ca thu c mê. •Tng hi u l c c a các thu c gi m au, tê, mê . •D phòng và ng n ch n tr c các bi n ch ng và áp ng vi stress vào giai on tr c m.
9. THU C MÊ CÁC THU C TI N MÊ TH NG DÙNG • Thu c an th n benzodiazepin : diazepam, lorazepam, midazolam. • Thu c li t i giao cm: atropin, scopolamine gi m ti t, gi m ph n x phó giao c m. • Thu c giãn cơ: d-tubocurarin, succinylcholin. • Thu c phi n: morphin, fentanyl, pethidine. • Lidocaine gi m kích thích tim. • Thu c kháng histamine promethazin) gi m và a các ph n ng d ng.
10. THUTHU CC MÊMÊ NGNG HÔHÔ HH PP
11. HALOTHAN ( Fluothan ) THU C MÊ DÙNG NG HÔ H P • c dùng t 1956 → nay trong các lnh vc gi i ph u. • Là ch t lng bay hơi, không màu, mùi cloroform, không cháy, không n, ra ánh sáng b bi n ch t dn to thành các acid bay hơi. • Ch ph m: ch t lng ch a trong l 125-250 ml. Cm ng mê nng 1- 4%, gây mê duy trì nng 0,5-2% u im • Khônggâycháyn, không kích thích, mùi d ch u. • Là mt thu c mê mnh , th i k kh i mê êm du và nhanh , tnh nhanh (di 1 gi ). Ng i bnh tnh li không b nôn và bu n nôn. Nh c im • Thu c mê dùng trong ph u thu t òi hi ph i gây ng , gi m au, c ch ph n x ni tng và giãn cơ. Nh ng Halothan ch gây ng , → ph i ph i hp vi thu c gi m au, thu c c ch ph n x ni tng và thu c giãn cơ. • Ph m vi an toàn không rng. Halothan có kh nng gi m oxygen huy t, gi m huy t áp, lo n nh p tim thoáng qua, suy hô hp, ho i t gan ôi khi e da tính mng. Vì vy không dùng Halothan hai ln li n nhau di ba tháng . Ch ng ch nh : bnh nhân có ti n s st, vàng da không rõ nguyên nhân. Th n tr ng : do tác ng làm giãn t cung → li u trong ph u thu t sn khoa.
12. ENFLURAN ( Ethrane ) THU C MÊ DÙNG NG HÔ H P • c dùng t cu i th p k 70. c dùng thay th cho Halothan khi không mu n dùng lp li thu c này. • Hi n nay Enfluran c s dng rt ph bi n. • Là ch t lng bay hơi, không màu, không cháy, không làm hi nhôm, thi c, st, ng. u im • Là mt thu c mê mnh, th i k kh i mê du và nhanh. • Ít gây lo n nh p tim, bu n nôn, ói ma hơn Halothan và Methoxyfluran. •Mc giãn cơ th ng gi i ph u. Nh ưc im • Gây suy tu n hoàn và hô hp khi mu n t mê sâu. • Gây ng kinh khi nng cao, c bi t khi có gi m CO 2 huy t. • Làm giãn cơ tr ơn t cung . CC • Không dùng Enfluran cho ng i có in não bt th ng hay có ti n s ng kinh .
13. THU C MÊ DÙNG NG HÔ H P ISOFLURAN ( Forane ) • c dùng t 1981. Hi n nay là thu c mê c s dng nhi u nh ng giá t hơn Enfluran và Halothan . • Là ch t lng bay hơi, tính ch t lý hóa tơ ng t nh Enfluran. u im • Thu c mê mnh , th i k kh i mê êm du và nhanh tơ ng t Halothan, ch cn lng thu c mê ít ã t c nng gây mê. • Gi i hn an toàn ca Isofluran trên tim rng hơn Halothan và Enfluran. • Ít c i vi gan, th n. Nh ưc im • Gây h huy t áp và c ch hô hp nh Halothan và Enfluran. • Không dùng cho tr em vì gây kích thích ng hô hp mnh.
14. THU C MÊ DÙNG NG HÔ H P NITROUS OXID, NITROGEN PROTOXYD (N 2O) • Là ch t khí không màu, mùi d ch u, không cháy n . u im -N2O gây c m giác d ch u, khoan khoái và gây c i. - Là thu c mê tuy t v i, không gây tác d ng th phát, không c ch tim m ch. - Làm t ng nh huy t áp → dùng cho ng i có huy t áp th p. - Có tác d ng gi m au m nh . Nh ưc im - Tác d ng gây mê không m nh, kh i mê ch m. - Ít làm giãn c ơ tr ơn, gây thi u oxy khi dùng m t mình v i nng cao . Ch nh • Là thu c mê thi t y u. • Dùng ph i h p vi thu c mê khác nh halothan, isofluran, enfluran, thiopental. • Dùng trong ph u thu t r ng do kh ph c h i nhanh . • Dùng trong sn khoa do có tác d ng gi m au .
    Ngoài ra còn có mt s thu c mê dùng ưng hô h p khác nh ư Sevofluran, Methoxyfluran, Desfluran, Ether ethylic, Cloroform.
15. THUTHU CC MÊMÊ NGNG TT NHNH MM CHCH
16. THU C MÊ DÙNG NG T NH M CH DC NG H C • Tan trong lipid → qua hàng rào máu não nhanh. • Khuy ch tán nhanh n các t ch c nh não, tim, gan, th n → kh i phát mê nhanh. • Chuy n hóa ch m nh ng tái phân ph in mô cóng máu th p (mô m , cơ vân) → nng thu c trong não gi m nhanh, làm mt tác d ng gây mê → tác d ng ng n h n (20 – 30’). • Th i gian bán th i dài. Nu IV l p l i nhi u l n → tích t thu c trong c ơ vân và mô m → bnh nhân tnh ch m.
    duy trì mê bng thu c có th i gian bán th i ng n (1 – 4 gi ) nh ketamin, etomidat, propofol.
17. THU C MÊ DÙNG NG T NH M CH CH NH •Cm ng mê c khi dùng thu c mê ng hô h p. • Duy trì mê trong các ph u thu t ng n, không c n thêm thu c mê ng hô h p. • Ph i h p duy trì mê khi c n tác d ng gây ng và gi m au . •B sung cho thu c mê ng hô h p. PHÂN LO I THU C MÊ NG T NH M CH • Nhóm thu c an th n có tác d ng ng n: thiopental, methohexiton. • Nhóm thu c non-barbiturat gm: benzodiazepin (diazepam, lorazepam, midazolam), etomidat, propofol, ketamin, droperidol. • Nhóm thu c opioid (thu c phi n): fentanyl, sufentanil
18. THU C MÊ DÙNG NG T NH M CH NHÓM BARBITURAT c im • Tác dng gây mê rt nhanh , sau khi tiêm tnh mch 10-20 giây ã mt ý th c, tnh sau 20-30 phút. • Tác dng gi m au kém. • Tác dng giãn cơ yu, k c cơ tr ơn. • c ch trung tâm hô hp, tu n hoàn, iu nhi t (do ó gây h nhi t).
    dùng ph i hp vi thu c hy phó giao cm, thu c gi m au, thu c giãn cơ, thu c mê ng hô hp. Ch ph m • Các ch ph m trong nhóm này là Thiopental, Methohexital, Thiamylal. • Chú ý không tiêm ra ngoài tnh mch vì gây ho i t.
19. NHÓM BARBITURAT THU C MÊ DÙNG NG T NH M CH THIOPENTAL u im • Tác ng nhanh (20 giây), ng n hn (5 phút). • Không ti t dch, không gây nôn . • Gi m chuy n hóa, gi m s dng oxy não → không làm áp su t hp s. Nh ưc im • Chuy n hóa ch m, có kh nng tích t mô m. • Khôngcótácdng gi m au . • Kho ng cách an toàn hp. • Tiêm nhanh gây kt ta sinh huy t kh i ng mch , co th t mch, thi u máu ti ch . Tác dng ph • Suy hô hp, suy tim, gi m huy t áp. Ch ng ch nh •Mn cm vi barbituric, hen ph qu n.
20. THU C MÊ DÙNG NG T NH M CH NHÓM BENZODIAZEPIN c im • Tác dng c ch th n kinh ph thu c li u dùng t th p n cao : an th n, ch ng co gi t, giãn cơ và mê. • c ch nh tu n hoàn và hô hp → có th dùng cho ng i suy tim . • Khôngcótácdng gi m au . • Có tác dng giãn cơ trung ơ ng. Ch ph m • Dùng ti n mê, kh i mê, duy trì mê . • Các ch ph m trong nhóm này là Diazepam, Lorazepam, Midazolam . • Chú ý không dùng cho ng i nh c cơ, suy hô hp, d ng vi nhóm thu c này. • Midazolam th ng c dùng vì tan tt trong nc → không gây kích ng và au khi tiêm, kh i mê nhanh, ho t tính mnh.
21. THU C MÊ DÙNG NG T NH M CH ETOMIDAT • Là thu c gây ng không barbiturat. • Tác d ng gây mê ng n, không có tác d ng gi m au .
    gây mê trong ca ph u thu t ng n, kh i mê và duy trì mê. u im: bo m s n nh c a h hô h p và tim m ch . TDP: gây au t i ch khi tiêm, gây nôn khi t nh, tng ti t n c b t. CC : tr i 2 tu i, i suy th n. Th n tr ng: cho ph n có thai. • Etonidat có th gây ph n ng kích thích →ng kt h p v i thu c ti n mê nhóm benzodiazepine hay nhóm morphin.
22. THU C MÊ DÙNG NG T NH M CH KETAMIN • Tác d ng gây mê ng n, có tác d ng gi m au , làm tng nh nh p tim và tng huy t áp ng x y ra n u kh i mê , sau 15 phút s tr li bình th ng. • Là thu c gây mê hoàn toàn ( va gây mê v a gi m au ), không òi hi thi t b gây mê nên không c n iu ki n c a phòng m . TDP •Tng nh p tim, tng huy t áp. • Nôn , m hôi nc mt, ban da, run ry. • li o giác, n tng xu v gây mê . • Do tác dng ph v tinh th n nên hi n nay ít c dùng .
    dùng thay bng ph ng cho tr em do có tác dng gi m au mnh . CC : mn cm thu c, cao huy t áp, tai bi m mch máu não, suy tim .
23. THU C MÊ DÙNG NG T NH M CH PROPOFOL • Là thu c gây mê vi tc gi ng barbiturat nh ng hi tnh nhanh hơn, có th i li sm, có cm giác tt hơn sau gi i ph u. Th ng dùng cho kh i mê và duy trì mê. • TDP : suy hô hp gi ng Thiopental, gi m huy t áp.
24. NHÓM OPIOID THU C MÊ DÙNG NG T NH M CH • Opioid còn gi là thu c phi n, narcotic . Nhóm này th ng dùng gây mê mnh và ng n hn nh fentanyl, sulfentanil, alfentanil . Ch nh • Làm gi m au dùng trong ph i hp thu c mê khác. •Cm ng mê và duy trì mê trong ca có tn th ơ ng ch c nng tim . Nh ưc im • Gây suy hô hp, sâu mê không , hi tnh ch m, gây nôn . FENTANYL • Dùng gi m au th n kinh, gây mê , gi m au sau m. •Dng thu c dán qua da dùng cho các cơn au mn tính nh ung th . • Khi s dng trong sn khoa ph i th t ch t cu ng rn tr c phòng tai bi n suy hô hp tr sơ sinh . • CC : ph n có thai .
25. THUTHU CC TÊTÊ
26. DC NG H C THU C TÊ • Các thu c tê u là base yu, ít tan trong nc, nh ng khi kt hp vi acid (nh HCl) s cho các mu i rt tan và hoàn toàn n nh (dd có pH acid ). Không th m qua da lành . Các thu c tê tng hp khó th m qua niêm mc. Chuy n hóa và th i tr ph thu c ch yu vào cu trúc: Các thu c tê có ch c amid (lidocain) ho c ch c ether (quinisocain) • Chuy n hoá rt ít gan bi cytorom P450. • Th i tr nguyên ch t qua th n. •Tc chuy n hoá t nhanh n ch m là prilocain > etidocain > lidocain > mepivacain > bupivacain. • ng i bình th ng, th i gian bán th i ca lidocain là 1,8 gi , ng i suy gan nng có th ti hơn 6gi . Các thu c tê có ch c ester (procain) • Chuy n hoá b thu phân bi các esterase ca c gan và huy t tơ ng → chuy n hoá và mt tác dng nhanh. • Th i gian bán th i vi procain ch kho ng 1 phút. Lo i ester b chuy n hoá thành para amino benzoic acid (PABA) → d gây d ng . Còn lo i amid không.
27. TÁC D NG D C LÝ THU C TÊ Tác dng ti ch . • Thu c tê tác dng trên tt c các si th n kinh trung ơ ng (cm giác, vn ng) và th n kinh th c vt. Th t mt cm giác là au, lnh, nóng, xúc giác. Khi ht thu c, tác dng hi ph c theo chi u ng c li. • Tu theo mc ích lâm sàng mà s dng các ng a thu c khác nhau: bôi, th m thu c ti ch , tiêm di da, tiêm thu c cnh ng dn truy n ca th n kinh. Tác dng toàn thân . • Thu c tê th m vào vòng tu n hoàn, nng hi u dng: Tác dng c ch th n kinh trung ơ ng xu t hi n sm nh t, gây các du hiê kích thích: bn ch n, lo âu, run cơ, cơn co gi t (iu tr bng diazepam), mt nh hng. • Tác dng c ch th n kinh cơ gây nh c cơ, li t hô hp. • Trên cơ tr ơn làm giãn cơ tr ơn do tác dng li t hch . • Trên tim do tính làm n nh màng nên gi m kích thích, gi m dn truy n và gi m co bóp ca tim. Có th gây lo n nh p tim, rung tâm th t. • Trên mch gây giãn mch, h huy t áp (tr cocain). • Trên máu gây methemoglobin nu dùng prilocain li u cao trên 10 mg/kg .
28. THU C TÊ NGUYÊN NHÂN CÁC TÁC H I C A THU C • Thu c ng m vào vòng tu n hoàn vi nng cao → gây nh hng th n kinh: nôn, ng tác run gi t, mt nh hng, li t hô hp. • Do k thu t gây tê ty sng, gây tn th ơ ng th n kinh dn n h huy t áp, ng ng hô hp. • Gây d ng tùy thu c vào tng cá th (thu c tê nhóm ch c ester ). TƠ NG TÁC THU C •Kt hp vi adrenalin → kéo dài th i gian gây tê vì các thu c tê có tác dng gây giãn mch (tr cocain gây co mch ), adrenalin làm co mch ng n cn thu c tê ng m vào tu n hoàn. • Các thu c gi m au lo i morphin , các thu c an th n (cloromazin). → tng tác dng ca thu c tê . • Quinidin, thu c phong to adrenergic (làm ri lo n dn truy n cơ tim) → tng c tính ca thu c tê .
29. THU C TÊ CH NH • Gây tê b mt (ni soi, mt, mi ng ) • Gây tê dn truy n (ph u thu t chi trên, sn ph khoa) TH N TR NG • Tiêm úng ng tiêm, không tiêm vào mch hay tr c ti p vào th n kinh. • Dùng úng li u quy nh. • Không dùng thu c quá loãng. • Không vt quá 1% tiêm ty sng.
30. THU C TÊ CÁC THU C TÊ COCAIN • Là thu c tê thiên nhiên, chi t t lá cây Erythroxylon coca . • Vì c nên ch dùng làm thu c tê b mt. • Kh i phát tê nhanh 1 phút, tác ng kéo dài 2 gi tùy li u. Xp vào lo i c bng A nghi n, vì vy ngày càng ít dùng. Tác dng • Gây tê, gây kích thích, sng khoái, o giác, gi m mt mi. • Li u cao gây rung chi và co gi t. Tác dng trên th n kinh th c vt nh làm tim p nhanh, co mch, tng huy t áp. c tính • c tính cp: li u cao gây xanh tái, run,co gi t, ng t. • c tính mn: tng khoái cm, tng trí tng tng, gi m cm giác mt mi. Dùng lâu ngày gây nghi n.
31. THU C TÊ THU C TÊ CÓ CH C ESTER PROCAIN ( Novocain ) • Là thu c tê tng hp. • Không th m qua niêm mc, không làm co mch, ng c li do có tác dng phong ta hch li làm giãn mch, h huy t áp. • Khi gây tê nên ph i hp vi Adrenalin làm co mch, tng th i gian gây tê. • Tác dng gây tê kém hơn Cocain 4 ln, ít c hơn 3 ln, nh ng có th gây d ng i vi mt s ng i c bi t là sc ph n v có th gây t vong. • li u c gây run ry, co gi t, suy nh c h th n kinh trung ơ ng. • Ngoài ra thu c nhóm này còn có Tetracain, Benzocain
32. THU C TÊ THU C TÊ CÓ CH C AMID LIDOCAIN • c tng hơp nm 1948, hi n ang s dng rng rãi . • Là thu c gây tê b mt và gây tê dn truy n tt. • Tác dng mnh hơn, kéo dài hơn và ít c hơn Procain . c tính • Trên th n kinh trung ư ng : lo âu, vt vã, bu n nôn, nh c u, co gi t, tr m cm. • Trên hô hp: th nhanh, khó th . • Trên tim mch : tim p nhanh, tng huy t áp, sau ó li c ch tim: tim p ch m, h huy t áp.
33. THU C TÊ THU C TÊ CÓ CH C AMID BUPIVACAIN • Th i gian kh i tê ch m, tác dng gây tê lâu, cng mnh gp 16 ln procain. • Dùng trong gây tê tng vùng, gây tê dn truy n và gây tê ty sng. c tính nh Lidocain. Tuy nhiên c tính trên tim mnh hơn lidocain: gây lo n nh p th t nng và c ch cơ tim, do bupivacain gn mnh vào kênh Na+ ca cơ tim và c ch c trên trung tâm vn mch. • Ngoài ra thu c nhóm này còn có Mepivacain, Prilocain, Etidocain, Robivacain.
34. THU C TÊ THU C TÊ DÙNG TRONG GÂY TÊ NIÊM M C VÀ DA PRAMOXIN • Thu c tê b mt, ít tai bi n. • Dung np tt trên da và niêm mc nh ng gây kích ng mt và mi. DIBUCAIN • Nhi u c tính do ó hi n dùng nhi u trong các dng ch ph m dng kem bôi da . DYCLONIN • Kh i u tác dng nhanh, dùng gây tê ti ch trong ni soi .
35. CÁC GIAI ON GÂY MÊ
    Có bn giai on gây mê, n ba thành b n m c . • Giai on I (quên & gi m au) các ph n x vn còn hi n di n. • Giai on II (mê s ng ho c kích thích) • Giai on III (mê ph u thu t) mt ý th c, m t ph n x , giãn c vân, giai on này chia ra b n m c : • Mc 1 -ng t mt co nh , di ng. • Mc 2 -ng t mt không co thêm, b t di ng, m t ph n x mí mt, nh ưng ph n x ánh sáng vn còn. B t u giãn c . • Mc 3 - ng t không ph n ng v i ánh sáng n a & toàn b các c giãn hoàn toàn. • Mc 4 -ng t giãn hoàn toàn, mê sâu hoàn toàn, m t c m giác. • Giai on IV (ng ng hô h p) ng ng th . Tim ch p nh , m ch rt khó bt. Tím tái, b nh nhân s ch t sau 3-4 phút.