Bài giảng Triết học Mác - Lenin - Chương III: Chủ nghĩa duy vật lịch sử

Nội dung text: Bài giảng Triết học Mác - Lenin - Chương III: Chủ nghĩa duy vật lịch sử

1. CHƯƠNG III CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ
2. NỘI DUNG 1. VAI TRÒ CỦA SẢN XUẤT VẬT CHẤT VÀ QUY LUẬT QUAN HỆ SẢN XUẤT PHÙ HỢP VỚI TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT 2. BIỆN CHỨNG CỦA CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG 3. TỒN TẠI XÃ HỘI QUYẾT ĐỊNH Ý THỨC XÃ HỘI VÀ TÍNH ĐỘC LẬP TƯƠNG ĐỐI CỦA Ý THỨC XÃ HỘI 4. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI 5. VAI TRÒ CỦA ĐẤU TRANH GIAI CẤP VÀ CÁCH MẠNG XÃ HỘI ĐỐI VỚI SỰ VẬN ĐỘNG, PHÁT TRIỂN CỦA XÃ HỘI CÓ ĐỐI KHÁNG GIAI CẤP
3. I.VAI TRÒ CỦA SẢN XUẤT VẬT CHẤT VÀ QUY LUẬT QUAN HỆ SẢN XUẤT HỢP VỚI TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT 1. Vai troø cuûa saûn xuaát cuûa caûi vaät chaát Söï toàn taïi vaø phaùt trieån xaõ hoäi Hoaït Hoaït ñoäng Hoaït ñoäng Hoaït ñoäng ñoäng kinh chính trị văn hóa, toân giaùo tế nghệ thuật Saûn xuaát ra cuûa caûi vaät chaát Lao ñoäng saûn xuaát
4. Các yếu tố cơ bản của quá trình lao động sản xuất Sức lao động Đối tượng lao động Tư liệu lao động
5. Phân biệt lao ñoäng vaø söùc lao ñoäng Hoaït ñoäng coù muïc ñích, coù yù Lao thöùc của con người tác động vào ñoäng giới tự nhiên tạo ra sản phẩm phục vụ nhu cầu Tổng hợp toàn bộ thể lực và trí lực có Sức lao động trong cơ thể của người đang sống
6. Là những vật có trong Đối tượng tự nhiên mà lao động lao động tác động vào nhằm biến đổi theo mục đích
7. Là vật làm yếu tố truyền dẫn Tư liệu sự tác động của lao động lao động đến đối tượng lao động
8. Caùc yeáu toá cô baûn cuûa quaù trình lao ñoäng saûn xuaát. Ñoái töôïng lao ñoäng Tö lieäu saûn xuaát + söùc lao ñoäng Quaù trình lao ñoäng saûn xuaát Tö lieäu lao ñoäng
9. * Vai troø cuûa caùc yeáu toá trong quaù trình lao ñoäng saûn xuaát. SÖÙC Lao ñoäng saûn xuaát TÖ LIEÄU LAO + SAÛN ÑOÄNG XUAÁT Söùc lao ñoäng laø chuû theå, laø Tö lieäu saûn xuaát laø khaùch yeáu toá quyeát ñònh theå, laø ñieàu kieän caàn thieát
10. 2. QUY LUẬT QUAN HỆ SẢN XUẤT PHÙ HỢP VỚI TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT Con Töï ngöôøi CON NGÖÔØI nhieân 2 MAËT SAÛN XUAÁT Quan heä saûn Löïc löôïng xuaát saûn xuaát
11. a. Löïc löôïng saûn xuaát *Trình ñoä cuûa löïc löôïng saûn xuaát theå Ngöôøi lao ñoäng hieän ôû: trình ñoä Löïc cuûa ngöôøi lao löôïng Tö lieäu saûn xuaát ñoäng vaø khoa hoïc saûn xuaát coâng ngheä Khoa hoïc coâng ngheä * Löïc löôïng saûn xuaát laø toaøn boä naêng löïc saûn xuaát cuûa moät xaõ hoäi nhaát ñònh, ôû vaøo thôøi kyø nhaát ñònh.
12. b. Quan heä saûn xuaát CON NGÖÔØI Quan heä CON NGÖÔØI saûn xuaát Saûn xuaát Phaân Trao ñoåi Tieâu phoái duøng
13. Noäi dung cuûa quan heä saûn xuaát Quan heä phaân phoái Quan Quan heä toå chöùc heä saûn xuaát Quan heä sôû höõu
14. LÀ CÁCH THỨC CON NGƯỜI THỰC HIỆN QUÁ TRÌNH SPTSXẢN XUẤT VẬT CHẤT Ở NHỮNG GIAI ĐOẠN LỊCH SỬ NHẤT ĐỊNH Lực Quan löôïng heä sản sản xuaát xuaát
15. PTSX PTSX NGUYÊN THỦY CÔNG NGHIỆP Muèn sinh tån, con ngêi ph¶i tiÕn hµnh s¶n xuÊt vËt chÊt tuy nhiªn cã sù kh¸c nhau rÊt lín vÒ c¸ch thøc h¸i lîm vµ ®¸nh b¾t thêi ë thêi nguyªn thñy vµ ph¬ng thøc c«ng nghiÖp ë thêi hiÖn ®¹i
16. + Moái quan heä bieän chöùng giöõa löïc löôïng saûn xuaát vaø quan heä saûn xuaát Löïc löôïng saûn xuaát quyeát ñònh quan heä saûn xuaát Quy luaät quan heä saûn xuaát phuø Löïc Quan löôïng hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån cuûa löïc heä saûn saûn löôïng saûn xuaát xuaát xuaát Quan heä saûn xuaát taùc ñoäng trôû laïi löïc löôïng saûn xuaát
17. + Maâu thuaãn giöõa löïc löôïng saûn xuaát vôùi quan heä saûn xuaát. Lòch söû loaøi ngöôøi traûi qua caùc phöông thöùc saûn xuaát Coâng xaõ nguyeân Chieám höõu Phong Tö baûn chuû Coäng saûn thuyû noâ leä kieán nghóa chuû nghóa * Suy ñeán cuøng lòch söû phaùt tneån Caùch maïng cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi traûi qua caùc xaõ hoäi phöông thöùc saûn xuaát noái tieáp G/caáp G/caáp nhau laø do taùc ñoäng cuûa quy luaät bò trò thoáng trò quan heä saûn xuaát phuø hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån cuûa löïc löông Maâu thuaãn saûn xuaát. Löïc Quan löôïng heä saûn saûn xuaát xuaát
18. II. CƠ SỞ HẠ TẦNG & KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG
19. 1. Khái niệm "cơ sở hạ tầng"? LÀ TOÀN BỘ NHỮNG QHSX HỢP THÀNH CƠ CẤU KINH TẾ CỦA MỘT XÃ HỘI KINH TẾ KINH TẾ TƯ NHÂN TƯ BẢNC«ng NH ty thÐp liªn À NƯỚC doanh Nippovina (VN – NhËt) KINH TẾ KINH TẾ NHÀ NƯỚC CÓ VỐN ĐẦU TƯ C«ng ty vËn t¶i NƯỚCNg©n NGO hµng VietcombankÀI viÔn d¬ng Vinashin KINH TẾ TẬP THỂ CSHT trong thời kỳ quá độ lên CNXH ở VN là nhiều thành phần kinh tế với nhiều hình thức tổ chức kinh tế khác nhau, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo.
20. Hệ tư tưởng của VN hiện nay: CN Mác – 1. Khái niệm Lênin & Tư tưởng Hồ Chí Minh; truyền "kiếHn ỆtrúTƯc thư TƯợỞngNG tầ ng"?thống dân tộc, triết lý người Á Đông & THIẾđượcT CH xác lậpẾ trênCH nềnÍ tảngNH CSHT TRỊ - XH hÖ thèng thiÕt chÕ chÝnh trÞ-x· héi VN hiện nay, bao gåm ®¶ng Céng s¶n VN, Nhµ níc CHXHCNVN cïng c¸c tæ chøc x· héi kh¸c, trong mét c¬ cÊu thèng nhÊt d- íi sù l·nh ®¹o cña ®¶ng CSVN.
21. 2. MQH giữa: CSHT & KTTT? CSHT QUYẾT ĐỊNH KTTT CỦA XH -Giai cấp nào giữ vai trò thống trị về kinh tế sẽ giữ vai trò thống trị về chính trị, tư tưởng, triết lý -Cơ sở hạ tầng thay đổi thì kiến trúc thượng tầng cũng thay đổi theo KINH TẾ TƯ BẢN NHÀ NƯỚKINHC TẾ TƯ NHÂN C«ng ty thÐp liªn doanh Nippovina (VN – NhËt) KINH TẾ KINH TẾ NHÀ NƯỚC CÓ VỐNNg©n Đ hµngẦ VietcombankU TƯ NƯỚC NGOÀI KINH TẾ TẬP THỂ
22. 2. MQH giữa: CSHT & KTTT? CÁC NHÂN TỐ CỦA KTTT THƯỜNG XUYÊN TÁC ĐỘNG TRỞ LẠI CSHT BẰNG NHIỀU PHƯƠNG THỨC, ĐẶC BIỆT QUAN TRỌNG LÀ NHÂN TỐ NHÀ NƯỚC KINH TẾ TƯ BẢN NHÀ NƯỚCKINH TẾ TƯ NHÂN C«ng ty thÐp liªn doanh Nippovina (VN – NhËt) KINH TẾ KINH TẾ NHÀ NƯỚC CÓ VỐN Ng©nĐ hµngẦ VietcombankU TƯ NƯỚC NGOÀI KINH TẾ TẬP THỂ
23. III. PHẠM TRÙ "HÌNH THÁI KINH TẾ-XÃ HỘI" TỰ ĐỌC & THẢO LUẬN -HTKT-XH? -TẠI SAO NÓI SỰ PHÁT TRIỂN CÁC HTKT-XH LÀ MỘT QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ, TỰ NHIÊN?
24. (HTKT-XH XÁC ĐỊNH THEO CẤU TRÚC TỔNG THỂ CỦA XÃ HỘI) MỘT KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG TƯƠNG ỨNG XÁC LẬP MỘT KIỂU QHSX ĐƯỢC THỂ HIỆN Ở CÁC HOẠT ĐỘNG KINH TẾ TRÊN NỀN TẢNG CƠ SỞ VẬT CHẤT, KỸ THUẬT CỦA XH
25. 1. Khái niệm "HTKT-XH"? • Dùng để chỉ xã hội ở từng giai đoạn lịch sử nhất định, với một kiểu QHSX đặc trưng cho xã hội đó phù hợp với một trình độ nhất định của LLSX và với một kiến trúc thượng tầng tương ứng được xây dựng trên những QHSX ấy.
26. 2. Tính lịch sử - tự nhiên của sự PT các HTKT-XH? LÀ QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN TUÂN THEO QUY LUẬT KHÁCH QUAN THUỘC CẤU TRÚC HTKT-XH LS lµ do con NHỮNG BẬC THANGCSCN ngêi t¹o ra nhng kh«ng PHÁT TRIỂN CỦTBCNA ph¶i theo ý LS XH LOÀI NGƯỜI muèn chñ quan mµ DO SỰ TÁCPK ĐỘNG theo c¸c quy CỦA CÁC QLKQ luËt kh¸ch MỖI GIAI ĐOẠNquan. CHNL LS ĐƯỢC CXNT ĐẶC TRƯNG BẰNG MỘT XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN CHỦ ĐẠO
27. 1. KHÁI NIỆM TỒN TẠI XÃ HỘI & Ý THỨC XÃ HỘI 2. BIỆN CHỨNG GIỮA TỒN TẠI XÃ HỘI & Ý THỨC XÃ HỘI TỰ ĐỌC & THẢO LUẬN
28. NỘI DUNG THẢO LUẬN • TỒN TẠI XÃ HỘI? NÊU VÍ DỤ, TRƯỜNG HỢP VN • Ý THỨC XÃ HỘI? NÊU VÍ DỤ, TRƯỜNG HỢP VN • QUAN HỆ BIỆN CHỨNG CỦA TTXH & YTXH? NÊU VÍ DỤ, TRƯỜNG HỢP VN
29. 1. KHÁI NIỆM "TỒN TẠI XÃ HỘI", "Ý THỨC XÃ HỘI"
30. a. Khái niệm "Tồn tại xã hội"? TOÀN BỘ CÁC ĐIỀU KIỆN SINH HOẠT VẬT CHẤT CỦA MỖI CỘNG ĐỒNG NGƯỜI PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN TỔ CHỨC DÂN CƯ
31. a. Khái niệm "Tồn tại xã hội"? KHÔNG GIAN SINH TỒN CỦA NGƯỜI VIỆT TRONG LỊCH SỬ
32. b. Khái niệm "Ý thức xã hội"? Là phương diện tinh thần của xã hội; phản ánh điều kiện sinh hoạt vật chất của các cộng đồng người trong điều kiện xác định. NGHỀ CHÍNH & "NGHỀ PHỤ" Tư tưởng "Trọng nông hơn công, thương" của người Việt
33. 2. BIỆN CHỨNG GIỮA TỒN TẠI XÃ HỘI VÀ Ý THỨC XÃ HỘI?
34. Vai trò quyết định của tồn tại xã hội đối với YTXH Ý THỨC -Tự"tônTR “LàngỌ mNGình”; Dị ứLng Àvới NG"bên ngoài; - Bất li hương; - Trọng tình xóm - làng; - Trọng lệ làng hơn phép nước; - Khôn vặt; Trọng danh hão - Suy nghĩ theo thói quen đám đông – không coi trọng sáng kiến mới. YTXH HOẠT ĐỘNG CỘNG ĐỒNG
35. Tính độc lập tương đối của Ý thức xã hội TÍNH LẠC HẬU & TÍNH VƯỢT TRƯỚC CỦA YTXH TÁC ĐỘNG CỦA Ý THỨC TRUYỀN THỐNG ĐẾN "HÀNH CHÍNH - GIAO THÔNG - AN TOÀN THỰC PHẨM " HOẠT ĐỘNG YTXH CỘNG ĐỒNG
36. Tính độc lập tương đối của Ý thức xã hội TÍNH KẾ THỪA CỦA YTXH TỪ HỌC THUYẾT CỦA MÁC ĐẾN LÊNIN VÀ KẾ THỪA SÁNG TẠO CỦA HỒ CHÍ MINH HOẠT ĐỘNG YTXH CỘNG ĐỒNG
37. Tính độc lập tương đối của Ý thức xã hội? TÍNH TÁC ĐỘNG TRỞ LẠI CỦA YTXH VỚI TTXH LÝ LUẬN KHOA HỌC SẼ TRỞ THÀNH LỰC LƯỢNG VẬT CHẤT MỘT KHI NÓ THÂM NHẬP VÀO HOẠT ĐỘNG CỦA QUẦN CHÚNG HOẠT ĐỘNG YTXH CỘNG ĐỒNG
38. 1. Giai cấp và vai trò của đấu tranh giai cấp đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp 2. Cách mạng xã hội và vai trò của nó đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp TỰ ĐỌC & THẢO LUẬN
39. NỘI DUNG THẢO LUẬN • GIAI CẤP LÀ GÌ? • PHÂN BIỆT GIAI CẤP VÀ DÂN TỘC? • NGUỒN GỐC GIAI CẤP? • ĐẤU TRANH GIAI CẤP ?
40. DÂN TỘC? Là hình thức phát triển cao của phương thức tổ chức cộng đồng người trong lịch sử; dưới sự tác động của nhân tố phát triển kinh tế & văn hóa; CÁC HÌNH THỨC với những đặc trưng riêng CỘNG ĐỒNG NGƯỜI TRƯỚC "DÂN TỘC" (thị tộc-bộ lạc; bộ tộc)"Tộc" KinhBộ tộc Chechens Bộ tộc "da đỏ" Thị tộc, bộ lạc cổ xưa
41. DÂN TỘC? (CÁC ĐẶC TRƯNG) Cộng đồng Quốc gia (Quyền lực NN) Dân tộc (liên kết các bộ tộc Thành quốc tộc) Cộng đồng: ngôn ngữ- lãnh thổ- kinh tế- văn hóa.
42. a. Khái niệm Giai cấp • C¸c tËp ®oµn ngêi to lín, ®îc ph©n biÖt víi nhau bëi ®Þa vÞ cña hä trong mét hÖ thèng kinh tÕ-x· héi nhÊt ®Þnh trong lÞch sö; kh¸c nhau vÒ quyÒn cña hä ®èi víi TLSX chñ yÕu, vÒ ®Þa vÞ trong tæ chøc lao ®éng x· héi, vÒ quy m« vµ c¸ch thøc hëng thô phÇn cña c¶i x· héi.
43. Giai cấp? GIAI CẤP TRONG CÁC XH CỔ ĐẠI BẮT & MUA BÁN NÔ LỆ NÔ LỆ PHỤC DỊCH CHỦ NÔ
44. Giai cấp? GIAI CẤP TRONG CGIÁỚCI XHQU THÝ TỜỘIC TRUNG CHÂU ÂUCỔ
45. Giai cấp? GIAI CẤP TRONG XÃ HỘI CẬN - HIỆN ĐẠI CÔNG NHÂN LÀM THUÊ GIAI CẤP TƯ SẢN (VÔ SẢN)
46. b. Nguồn gốc của giai cấp • Nguồn gốc trực tiếp của sự phân hóa giai cấp: Chế độ tư hữu • Nguồn gốc sâu xa của sự phân hóa giai cấp: tình trạng phát triển nhưng chưa đạt tới trình độ xã hội hóa cao của lực lượng sản xuất.
47. c. Đấu tranh giai cấp?Là đấu tranh của những người bị áp bức về kinh tế, chính trị - xã hội ĐẤU TRANH GIAI CẤP TRONG XH CHIẾM HỮU NÔ LỆ CUỘC KHỞI NGHĨA CỦA SPACTAQUYT
48. c. Đấu tranh giai cấp?ĐẤU TRANH GIAI CẤP CÁC CUỘC KHỞTRONGI NGHĨA XH CỦ PHONGA NÔNG KI DÂNẾN KHỞI NGHĨA CỦA NÔNG NÔ KHỞI NGHĨA NÔNG DÂN Ở TRUNG QUỐC
49. c. Đấu tranhCU giaiỘC c Đấp?ẤU TRANH CỦA GIAI CẤP TƯ SẢN CHỐNG LẠI GIAI CẤP PHONG KIẾN CÁCH MẠNG TƯ SẢN PHÁP (1789-1794)
50. c. Đấu tranh giai cấp?ĐẤU TRANH GIAI CẤP CÁC CUỘC ĐẤU TRANHTRONG DƯỚ IXH NHI TƯỀU B HẢÌNHN THỨC CỦA GCVS Ở CÁC NƯỚC TƯ BẢN VÀ THUỘC ĐỊA ĐÌNH CÔNGCÔNG XÃ PARI (1871) NGƯỜI VN ĐẤU NGƯTRANHỜI CHÂU PHI GIÀNH QUYỀCHN ĐỐỘNGC L THẬPỰC DÂN ANH
51. 2. Cách mạng xã hội và vai trò của nó đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp a. Khái niệm cách mạng xã hội b. Vai trò của cách mạng xã hội đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp
52. Khái niệm cách mạng xã hội • Nghĩa rộng: là sự biến đổi căn bản về chất trong toàn bộ các lĩnh vực của đời sống xã hội; là phương thức để chuyển một HTKT-XH lỗi thời sang một HTKT- XH mới • Nghĩa hẹp: là việc lật đổ một chế độ chính trị đã lỗi thời và thiết lập một chế độ chính trị tiến bộ hơn của giai cấp cách mạng
53. Nguyên nhân cách mạng xã hội • Nguyên nhân khách quan: mâu thuẫn giữa LLSX và QHSX • Nguyên nhân chủ quan: sự phát triển nhận thức và tổ chức của giai cáp cách mạng
54. b. Vai trò của cách mạng xã hội đối với sự phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp Là một trong những phương thức, động lực của sự phát triển xã hội