Biến đổi khí hậu và môi trường ở Duyên hải miền Trung - Trương Minh Dục

Nội dung text: Biến đổi khí hậu và môi trường ở Duyên hải miền Trung - Trương Minh Dục

1. Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam,CHÍNH số 4( 8TRỊ9) - 2015 - KINH TẾ HỌC Biến đổi khí hậu và môi trường ở Duyên hải miền Trung Trương Minh Dục * Nhận ngày 19 tháng 01 năm 2015 Chỉnh sửa ngày 06 tháng 02 năm 2015. Chấp nhận đăng ngày 08 tháng 02 năm 2015 Tóm tắt: Vùng Duyên hải miền Trung là khu vực có điều kiện thiên nhiên khắc nghiệt, chịu tác động của nhiều loại thiên tai, hiểm họa. Những năm gần đây, miền Trung là một trong những nơi chịu ảnh hưởng rất lớn từ biến đổi khí hậu, bão, lũ lụt, nước dâng đe dọa cuộc sống con người và tác động xấu đến quá trình phát triển kinh tế - xã hội trong khu vực. Số liệu thống kê trong 4 thập kỷ từ những năm 70 của thế kỷ XX đến nay cho thấy, cường độ và tần suất các dạng thiên tai ngày càng tăng lên và dữ dội hơn. Bão, lũ và nước biển dâng ở vùng Duyên hải miền Trung còn nan giải hơn rất nhiều khi tính đến yếu tố liên quan bởi hiện tượng biến đổi khí hậu. Bài viết trình bày thực trạng biến đổi khí hậu (BĐKH) và môi trường trong thời gian qua, từ đó đề xuất các giải pháp khắc phục tác động của biến đổi khí hậu và môi trường trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội ở vùng này. Từ khóa: Biến đổi khí hậu; môi trường; phát triển kinh tế - xã hội; Duyên hải miền Trung. 1. Thực trạng biến đổi khí hậu và môi Vùng Duyên hải miền Trung chịu ảnh trường ở miền Trung hưởng của bão nhiều nhất cả nước, hàng 1.1. Biến đổi khí hậu năm số cơn bão đổ bộ vào miền Trung Về bão, lũ lụt: lũ lụt là một trong những chiếm 43,6% tổng số cơn bão trong cả thảm họa gây thiệt hại lớn nhất mà người nước.(*)Thống kê cho thấy, trong thập kỷ dân miền Trung đang phải đối mặt. Do cấu 1990, khu vực miền Trung đã phải chống tạo địa chất ở vùng này, dãy Trường Sơn chịu hơn 15 cơn bão, trong đó một số cơn chạy song song với biển, có nơi sát biển, bão có sức gió giật mạnh trên cấp 12 gây nên hệ thống sông ngòi thường ngắn, độ dốc cao và không có đê ngăn lũ, không có (*) Phó giáo sư, tiến sĩ, Học viện Chính trị khu vực các hồ chứa nước lớn ở vùng thượng lưu để III. Nghiên cứu này phản ảnh một phần kết quả đề tài khoa học cấp nhà nước: “Những vấn đề quản lý điều tiết nhằm giảm thiểu lũ lụt ở vùng và phát triển xã hội trong cộng đồng ngư dân các đồng bằng, vì vậy các khu dân cư ở hai bên tỉnh Duyên hải miền Trung nước ta đến năm 2020, mã số KX.02.19/11- 15. ĐT: 0903511038. Email: bờ sông bị ngập tràn mỗi khi có mưa to. minhduc1952@yahoo.com 34
2. Biến đổi khí hậu và môi trường ở Duyên hải miền Trung hậu quả nghiêm trọng về người và tài sản. nặng. Diễn biến thời tiết ngày càng phức tạp Năm 2013, bão lũ đã làm 9.035 nhà bị sập gây rất nhiều khó khăn cho công tác dự báo trôi, trong đó nhiều nhất là tỉnh Quảng Nam và chỉ đạo sản xuất của ngành nông nghiệp. với gần 4.800 nhà. Bão số 11 (đổ bộ vào Nước biển dâng: tình trạng nước biển các tỉnh thành miền Trung gồm: Quảng dâng và sự không ổn định của địa mạo ở Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng vùng ven biển miền Trung ngày càng diễn Nam, Đà Nẵng và Quảng Ngãi) đã làm 20 biến phức tạp. Trong những năm gần đây, người chết, trong đó Quảng Bình có 12 tình hình bờ biển bị xâm thực xảy ra nhiều người, Thừa Thiên Huế 2 người, Quảng hơn, thường xuyên đe dọa các khu dân cư Nam 6 người, và 296 người bị thương. Mặt và cơ sở hạ tầng dọc bờ biển. Những tác khác, do ảnh hưởng của hoàn lưu sau bão động của biến đổi khí hậu kéo theo những gây mưa lớn, một số hồ thủy điện xả lũ, các biến động sâu sắc về môi trường tự nhiên tỉnh miền Trung lại tiếp tục bị nhấn chìm. không những có ảnh hưởng đến sự phát Tổng thiệt hại theo thống kê đã vượt con số triển kinh tế - xã hội miền Trung mà còn tác 2.500 tỉ đồng. động tiêu cực đối với cả nước. Hạn hán ngày càng khắc nghiệt: theo Ở tỉnh Thừa Thiên Huế, do chịu tác động Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến của biến đổi khí hậu toàn cầu, ảnh hưởng đổi khí hậu, ở khu vực duyên hải Nam của nước biển dâng, tình hình bão và áp Trung Bộ các đợt hạn hán ngày càng xuất thấp nhiệt đới diễn biến bất thường đã làm hiện nhiều hơn tại nhiều địa phương đã bờ biển thường xuyên bị sạt lở. Hiện nay, khiến cho hàng chục triệu người thiếu nước có hơn 30km trong tổng số 127km bờ biển sinh hoạt, hàng trăm nghìn ha cây ăn quả và bị sạt lở (tập trung ở các khu vực: Phong cây công nghiệp bị khô hạn, gây thiệt hại về Hải, huyện Phong Điền; Quảng Công, kinh tế rất lớn. Hơn nữa, do lượng mưa Quảng Ngạn, huyện Quảng Điền; Hải hàng năm trong khu vực đạt thấp nên dòng Dương, huyện Hương Trà; thị trấn Thuận chảy tại khu vực này sụt giảm mạnh dẫn An, Phú Thuận, Phú Hải, Phú Diên, huyện đến tình trạng hạn hán kéo dài, xâm nhập Phú Vang; Vinh Hải và Vinh Hiền, huyện mặn lấn sâu vào đất liền, ảnh hưởng nặng Phú Lộc). Đặc biệt, xói lở hai cửa biển nề đến sản xuất nông nghiệp và nguồn nước Thuận An và Tư Hiền gây nguy cơ mất ổn sinh hoạt của người dân ven biển. định tự nhiên khu vực đầm phá Tam Giang Năm 2013 do tác động của hạn hán, khu - Cầu Hai, đe dọa đến tính mạng và tài sản vực Nam Trung Bộ đã có đến 17.277 ha cây của hơn 1.000 hộ dân cũng như cơ sở hạ trồng bị thiếu nước và xâm nhập mặn, trong tầng, kinh tế - xã hội khu vực ven biển của đó có 15.627 ha lúa, 300 ha cà phê, và 1.350 tỉnh. Trong tổng số 127km đường bờ biển, ha cây trồng khác, đã có 50 ha lúa bị mất thì riêng dải cồn cát ven biển nằm xen giữa trắng. Ở tỉnh Bình Định, theo đánh giá của đồng bằng duyên hải hoặc đầm phá bên cơ quan chức năng, suốt từ tháng 2 đến trong và Biển Đông ở ngoài kéo dài từ xã tháng 9 năm 2014, lượng mưa rất thấp làm Điền Hương, huyện Phong Điền đến tận cho hàng nghìn ha cây trồng bị thiệt hại chân đèo Hải Vân có chiều dài 90km được 35
3. Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 4(89) - 2015 xem như tuyến đê biển trực tiếp. Khu vực nhưng từ năm 2009 đến nay, tình trạng mất dải cồn cát bao gồm 24 xã và thị trấn của đất do nước biển xâm thực đã xảy ra liên các huyện Phong Điền (06 xã), Quảng Điền tục, đặc biệt ở khu vực biển Cửa Đại, nơi (02 xã), Hương Trà (01 xã), Phú Vang (07 tập trung các khu nghỉ dưỡng cao cấp, như xã) và Phú Lộc (08 xã, thị trấn Phú Lộc). Golden Sand, SunRise, Vinpearl, tuyến Biển tiến lấn sâu vào đất liền mỗi năm đường ven biển Âu Cơ và nhiều bãi tắm trung bình từ 10m - 30m làm hư hại các công cộng đã bị sóng biển cuốn đi. Phường công trình hạ tầng cơ sở, làm sập đổ cột đèn Cửa Đại có 3km bờ biển thì đã có hơn 1km hải đăng (năm 2001), hàng loạt nhà nghỉ bị lở sâu vào đất liền làm cho khu nghỉ dưỡng, nhà của dân ở bãi tắm Thuận An bị dưỡng Đồng Dương được xây dựng kiên cố cuốn trôi ra biển, đe dọa đến tính mạng và với nhiều căn hộ đẹp nhưng phải bỏ hoang tài sản của hơn 1.000 hộ dân trong khu vực do bị sóng đánh vỡ hệ thống kè bê-tông. Hải Dương - Hòa Duân. Trong vòng 5 năm qua nhiều vị trí ở xã Ở thành phố Đà Nẵng, sự xâm thực của Tam Hải (huyện Núi Thành) nước biển đã sóng biển trong nhiều năm qua làm cho xâm thực sâu vào khoảng 50m nên 200 hộ gần 100 hộ dân sống dọc biển Nam Ô dân nơi đây phải di dời đi nơi khác. Mùa (quận Liên Chiểu) làm 750 ha đất sản xuất mưa bão năm 2013, sóng quá mạnh đã cuốn và đất thổ cư của người dân ngày càng bị hết vạt thông chắn sóng, biển lấn sâu vào thu hẹp bởi biển ngày càng “ăn” sâu vào gần đến nhà dân, người dân luôn sống trong đất liền. Trong các trận bão cuối năm 2007 cảm giác bất an.(1) và năm 2008, tại phường Hòa Hiệp Nam Ở đảo Lý Sơn (tỉnh Quảng Ngãi) trong (quận Liên Chiểu), nước biển đã ăn sâu 40 năm qua, do biển xâm thực “ăn” đất vào đất liền, cuốn trôi nhà cửa và ao tôm trên đảo, nên diện tích đảo ngày càng bị của 16 hộ chuyên nuôi tôm giống. Sóng thu hẹp dần và đã mất 1km2. Cứ đến mùa biển xâm thực đã đánh sập và hư hỏng mưa bão, người dân địa phương luôn rơi hàng chục căn nhà; làm sạt lở đoạn đê dài vào trạng thái lo lắng bởi nhà cửa, đất đai gần 2km chạy dọc sông Cu Đê (đoạn cầu và nhiều tài sản khác có nguy cơ bị sóng Nam Ô, phường Hòa Hiệp Bắc), đe dọa cuốn ra biển. Vì vậy, hàng năm, Nhà nước đến sự an toàn của cầu Nam Ô; sóng biển tốn hàng chục tỷ đồng để đầu tư kè chống cũng đã ăn sâu 100m vào khu vực dân cư biển xâm thực. phía Bắc ghềnh Nam Ô(1). Huyện Phú Quý (tỉnh Bình Thuận) là địa Ở tỉnh Quảng Nam, biến đổi khí hậu với phương bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi hiện tượng nước biển xâm thực đã diễn ra những tác động bất lợi của BĐKH như nghiêm trọng, làm mất đi nhiều bãi tắm nước biển dâng, hạn hán, bão, xâm nhập đẹp, nhiều khu vực rừng phòng hộ bị cuốn trôi và nước biển đang lấn sâu vào các khu (1) Trần Văn Minh (2009), Vùng Duyên hải miền dân cư ven biển, nhất là ở tại huyện Núi Trung ứng phó với biển đổi khí hậu: thực tiễn và Thành và thành phố Hội An. Thành phố giải pháp, Http//w.w.w. Hội đập lớn và phát triển nguồn nước Việt Nam (VNCOLD), cập nhật ngày Hội An có bờ biển kéo dài khoảng 7km, 07 tháng 09 năm 2009. 36
4. Biến đổi khí hậu và môi trường ở Duyên hải miền Trung mặn Theo kết quả nghiên cứu của Viện nhưng quan trọng và có giá trị nhất là Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến đổi quặng titan. Quặng titan sa khoáng ven biển khí hậu cho thấy, trong 30 năm qua, nhiệt là kiểu quặng có giá trị nhất hiện nay ở độ và lượng mưa trung bình năm của đảo nước ta, có thể khai thác với quy mô công Phú Quý có xu hướng tăng so với giai đoạn nghiệp. Trong loại quặng này, cát thạch anh 1980 - 1999. Phú Quý có nhiệt độ trung (SiO2) chiếm tỷ lệ 95 - 99%, còn lại là các bình nhiều năm là 27,4oC, tổng lượng mưa khoáng vật nặng (KVN), chủ yếu gồm: trung bình hàng năm là 1.314mm. Sự thay ilmenit (FeTiO3), zircon (ZrSiO4), rutin đổi của khí hậu và mực nước biển dâng cao (TiO2), leucoxen, anataz (TiO2), monazit đã làm tình trạng xói lở diễn ra với mức độ (Ce, La, Th) (PO4, SiO4). Ngoài ra còn có ngày càng lớn. các khoáng vật khác như xenotim, Theo thống kê, trước năm 1975 diện tích manhetit , nhưng với hàm lượng rất thấp(3). toàn đảo là 32km2, đến năm 1988 biển xâm Trữ lượng quặng titan của Việt Nam quy 2 thực chỉ còn 28km và đến nay diện tích ra TiO2 khoảng 14,03 triệu tấn, chiếm toàn đảo chỉ còn lại là 17,82 km2. Huyện khoảng 0,5% trữ lượng của thế giới. Sa đảo Phú Quý hiện có hơn 10 khu vực bị khoáng titan phân bố rộng rãi dọc theo xâm thực với tốc độ cao, từ 3 đến 5m/năm, chiều dài miền Trung, nhưng tập trung trong đó có một số đoạn xung yếu bị xâm nhiều ở Thừa Thiên Huế, Bình Định và (2) thực nặng với tổng chiều dài trên 1.500m . Bình Thuận. Đặc điểm thành tạo của các sa Ở Phú Yên, do ảnh hưởng của không khí khoáng titan tích tụ trong dải cồn cát ven lạnh tăng cường và hoàn lưu sau bão số 5 biển là có nguồn gốc biển và gió. Tổng trữ (ngày 13 tháng 12 năm 2014), nên có mưa lượng đã xác định năm 2004 của các mỏ sa to gây ngập lụt cục bộ, sóng biển đánh vỡ khoáng titan ven biển miền Trung đạt tới và cuốn ra biển 100m đê bao, kè rọ đá và 8,154 triệu tấn, phân bố ở các tỉnh như sau: khoét sâu tạo hàm ếch chỉ cách tường nhà Thừa Thiên Huế có 4.709.451 tấn, chiếm dân khoảng 3m. Ở thành phố Tuy Hòa, 57,8%; Bình Định có 1.596.763 tấn, chiếm sóng biển phá hủy hoàn toàn đường Đinh 19,6%; Bình Thuận có 967.585 tấn, chiếm Tiên Hoàng chạy dọc theo biển tạo nhiều 11,9%; Quảng Trị có 587.000 tấn, chiếm hố sâu hơn một mét, giao thông tê liệt, cô 7,2%; Khánh Hòa có 128.300 tấn, chiếm lập hàng chục hộ dân. Sóng biển đánh úp 1,6%; Phú Yên có 110.590 tấn, chiếm 1,4% cảng cá phường 6, cuốn hàng chục mét khối và Quảng Nam có 54.047tấn, chiếm 0,67%. cát phủ bờ dày gần 30cm, cửa biển Đà Diễn cũng bị cát bồi lấp, độ sâu chỉ còn hơn một (2) K.V. (2011), “Huyện đảo Phú Quý (Bình Thuận): mét, tàu thuyền không thể ra vào. Xây kè chống xâm thực của biển”, Http//w.w.w. Báo 1.2. Ảnh hưởng của khai thác tài điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, cập nhật, 11:42 nguyên với bảo vệ môi trường ngày 13 tháng 06. (3) Đặng Trung Tú (2011), Khai thác, chế biến khoáng Bờ biển miền Trung từ Thanh Hóa đến sản cho hôm nay và cho mai sau - vấn đề lựa chọn Bình Thuận dài 2.000km, trong đó ven biển khôn khéo và đánh đổi qua ví dụ sa khoáng titan ven có dải cồn cát hình thành hàng chục nghìn biển miền Trung, Http//w.w.w. Viện Chiến lược, chính sách tài nguyên và môi trường, Nội dung phần năm nên tích tụ nhiều loại khoáng sản, này viết theo tư liệu, số liệu của Đặng Trung Tú. 37
5. Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 4(89) - 2015 Tổng trữ lượng các khoáng vật đi kèm trong cộng đồng. Cụ thể là: trong tất cả các mỏ gồm: zircon 1.305.543 Thứ nhất, địa hình cồn cát ven biển bị tấn, rutil 24.526 tấn và monazit 9.176 tấn. thay đổi. Cồn cát ven biển miền Trung là Ngoài ra, kết quả điều tra gần đây (năm “đê” có tác dụng chắn gió, cát bay và nhiễm 2010) cho thấy sa khoáng titan tập trung mặn. Việc khai thác sa khoáng titan làm nhiều trong các tầng cát trắng, cát xám, cát cho bề mặt địa hình cồn cát và trật tự địa đỏ, nhưng chủ yếu là trong tầng cát đỏ ở tầng của các lớp cát bị xáo trộn và thay đổi Bình Thuận và Ninh Thuận với tiềm năng hẳn so với ban đầu. Hình thành những hố tài nguyên dự báo khoảng 557 triệu tấn với tròn, trũng, sâu 5 - 10m, hoặc 20m trên bề hàm lượng Ilmenit trong các thân quặng mặt địa hình vốn đã ổn định, đồng thời xuất thay đổi từ vài kg/m3 đến 195 kg/m3. hiện những đụn cát mới có độ cao khoảng 6 Từ năm 1993, Công ty Austin - liên - 10m so với mặt bằng xung quanh, cấu doanh giữa Úc và Việt Nam, bắt đầu khai thành từ những vật liệu cát tơi xốp, luôn di thác quặng titan trên địa bàn Kỳ Anh tỉnh động do gió. Hà Tĩnh. Đến năm 1997 Công ty khai thác Thứ hai, thảm thực vật và rừng phòng hộ chế biến quặng titan Hà Tĩnh ra đời, hoạt bị tàn phá. Từ bao đời nay, vùng ven biển động chủ yếu là ở vùng Cẩm Xuyên và miền Trung đã hình thành hệ thống rừng Thạch Hà (Hà Tĩnh). phòng hộ và thảm thực vật ở bên trên, là Trong thời gian này, ở Bình Định, công vành đai phòng hộ ngăn gió và bão. Để khai ty BIMAL là liên doanh Việt Nam - thác titan phải phá bỏ rừng phòng hộ, Malaysia tổ chức khai thác quặng titan ở nhưng việc hoàn phục lại không dễ dàng vì mỏ Đề Gi thuộc huyện Phù Cát và chế biến cát hoàn thổ thiếu dinh dưỡng, thiếu nước. tại chỗ rồi xuất khẩu; công ty Khoáng sản Những cánh rừng phi lao hàng chục năm Bình Định tiến hành khai thác quặng titan tuổi ở vùng cát ven biển các tỉnh miền tại mỏ Cát Hải, huyện Phù Cát và đưa về Trung (như Quảng Bình, Quảng Trị, Bình chế biến tại thành phố Quy Nhơn. Từ Định ) bị đốn chặt không thương tiếc để những năm 2000 đến nay, hoạt động khai khai thác titan. Hậu quả là vành đai phòng thác quặng titan phát triển rộng khắp trên hộ ngăn gió và bão cho làng quê từ bao đời dải cồn cát ven biển miền Trung từ vùng nay bị phá bỏ, thảm thực vật bị hủy hoại, quặng Hải Thủy, tỉnh Quảng Bình; Phú nguồn nước ngầm cạn kiệt, những núi cát Diên, tỉnh Thừa Thiên Huế; đến vùng Duy được hình thành tạo ra những vết sẹo lồi Xuyên, tỉnh Quảng Nam; Hàm Thuận Nam, lõm ven biển các tỉnh miền Trung. tỉnh Bình Thuận và nhiều nơi khác. Từ gần 15 năm nay, những cánh rừng Việc khai thác và chế biến quặng sa phi lao vài chục năm đến trăm năm tuổi ở khoáng titan trong cồn cát ven biển đã và vùng cát ven biển các xã Vĩnh Thái (Vĩnh đang để lại nhiều tác động bất lợi đến môi Linh), Trung Giang, Gio Mỹ (Gio Linh) của trường tự nhiên, kinh tế - xã hội, cảnh quan tỉnh Quảng Trị đã bị nạn khai thác titan đào ven biển, hệ sinh thái nông nghiệp, làm suy xới, hủy diệt tan tành. Trơ lại giữa cát là giảm các tài nguyên khác và gây bức xúc hàng trăm thứ tạp chất độc hại thải ra từ các 38
6. Biến đổi khí hậu và môi trường ở Duyên hải miền Trung máy hút cát. Trong “cơn lốc đen” khốc liệt phát triển. Việc khai tác titan đã làm cho ấy, quá trình sa mạc hóa và cạn kiệt nguồn dải cồn cát ven biển miền Trung trở nên nước đã ảnh hưởng nghiêm trọng đời sống khô hạn, thiếu ẩm, tích đọng muối trong của người dân. Khi đi qua những vùng đất đất, giảm độ phì của đất, giảm độ che phủ Vĩnh Linh, Gio Linh, Hải Lăng (tỉnh Quảng thực vật, thay đổi giống loài và mở rộng các Trị), dễ dàng nhận thấy có đến hàng trăm bãi cát, hoặc sự xâm lấn của các cồn cát di máy khoan hình ốc vít đang “móc ruột” bãi động. Do tác động của con người ngày càng biển, làng mạc để lấy titan. mạnh nên độ che phủ của thảm cây cỏ chịu Ở xã biển bãi ngang Vĩnh Thái, huyện hạn trên cồn cát ngày càng giảm đi rõ rệt và Vĩnh Linh, tình trạng đào xới, hút cát diễn quá trình hoang mạc hóa phát triển là nguy ra không kém phần khốc liệt so với các xã cơ hiện hữu và trở thành hiểm họa. Đây biển bãi ngang Gio Linh. Bờ biển dài hơn thực sự là vấn đề bức xúc đối với cộng 3km từ thôn Mạch Nước đến thôn Tân Hòa đồng cư dân ven biển. xác xơ, tiêu điều vì thứ “vàng đen” này. Thứ tư, thảm thực vật bị hủy hoại, nguồn Con đê chắn cát dài hơn 300m thuộc thôn nước ngầm cạn kiệt, núi cát được hình Tân Thuận bị những công ty khai thác titan thành tạo ra những vết sẹo lồi lõm ven biển san bằng, nay được làm mới vẫn cứ sụt lở, các tỉnh miền Trung. Vì thấy lợi trước mắt cây trồng giữ cát ven đê không bén nổi rễ nên từ doanh nghiệp, chính quyền, đến do cát đã bị hút cạn kiệt nước cộng đồng dân cư địa phương đua nhau Bình Định là một trong những “vựa vàng khai thác titan. Việc khai thác titan tràn lan đen” của Việt Nam, những năm 2008 - đã gây ra những hậu họa khó lường: mất 2009, thời điểm đào xúc titan rầm rộ nhất, rừng, mất tài nguyên, ảnh hưởng đến môi mỗi năm tỉnh Bình Định khai thác trên dưới trường, đến sức khỏe của dân chúng, và mất 800.000 tấn, chưa kể khai thác lậu không cả một bờ biển dài hàng trăm cây số, những khai báo. Năm 2012, sản lượng khai thác dải rừng nhiều năm tuổi bị phá. Nhiều vùng chế biến titan của Bình Định lên đến quê yên ả bao năm qua, chỉ vì titan mà khắp 450.000 tấn, năm 2013, sản lượng dự kiến nơi xảy ra nhiều chuyện dở khóc dở cười. vẫn không dưới 400.000 tấn. Từ năm 2010, Việc khai thác, chế biến titan ở các tỉnh ven sản lượng quặng titan tại Bình Định đã biển miền Trung đã làm cho đất, nước chiếm 70% tổng sản lượng toàn quốc. ngầm một số khu vực nhiễm mặn, nhiều Hậu quả của việc khai thác “khúc nạc” hecta đất cát ven biển bị đào xới; rừng phi titan trên tầng cát xám, ngon ăn, dễ đào là lao phòng hộ chắn gió, cát đã bị tàn phá, nhiều bãi biển miền Trung tan hoang. Khi cảnh quan ven biển bị suy thoái nặng nề; mất các hệ thống rừng phòng hộ này, người nguồn nước ngọt trong cồn cát ven biển bị ô dân phải đối diện trực tiếp với các trận cát nhiễm và nhiễm mặn; đường giao thông bay, cát chảy gây ô nhiễm môi trường và nông thôn bị xuống cấp nghiêm trọng do xâm lấn đất sản xuất, gây nhiều bức xúc vận chuyển quặng Đây là những hệ lụy cho cộng đồng dân cư. khó bề giải quyết trong một sớm một chiều. Thứ ba, hoang mạc hóa có điều kiện Thứ năm, bờ biển bị xói lở. Hoạt động 39
7. Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 4(89) - 2015 khai thác titan có nơi chỉ cách mép nước 100 lần), đặc biệt liều chiếu trong gây nguy biển khoảng 80 - 100m, gây xói lở bờ biển cơ ung thư phổi cho người bị nhiễm xạ. khi có bão lớn, triều cường, hoặc mực nước Thứ tám, hoàn thổ phục hồi môi trường biển dâng do biến đổi khí hậu toàn cầu. Tại mang tính đối phó. Căn cứ theo Luật các khu vực khai thác titan đã xuất hiện các khoáng sản và giấy phép khai thác titan, thì hiện tượng địa chất động lực ven biển như sau thời gian khai thác mỏ phải tiến hành biến dạng đường bờ biển, sạt lở bờ móng, hoàn thổ, phục hồi môi trường, trả lại thảm cát bay, cát chảy thực vật. Công việc này đòi hỏi đầu tư Thứ sáu, nguồn nước ngầm bị suy giảm. nhiều kinh phí và công sức, nên các công ty Nước mưa là nguồn cấp nước gần như duy khai thác titan thường thực hiện một cách nhất cho cồn cát, do vậy lượng nước ngầm sơ sài, mang tính đối phó. Một số công ty trong cồn cát là hữu hạn, nhưng đây lại là khai thác titan đã san ủi mặt bằng, trồng lại nguồn cấp nước chủ yếu cho cư dân sống ở rừng phi lao, nhưng nhìn chung diện tích vùng cát và canh tác nông nghiệp ở ven rìa cồn cát sau khai thác titan còn để trống trọc phía tây cồn cát. Hoạt động khai thác, tuyển chiếm phần lớn. Đó là nguy cơ dẫn đến rửa quặng titan sử dụng nhiều nước, khả hoang mạc hóa, hạ thấp mực nước ngầm năng mất nước do bốc hơi từ các khai trong cồn cát ven biển. trường rất lớn, vì vậy mực nước ngầm trong Thứ chín, mâu thuẫn xã hội nảy sinh. cồn cát bị hạ thấp, đặc biệt vào mùa khô, Mâu thuẫn xã hội nảy sinh do khai thác ảnh hưởng trực tiếp đến các hộ dùng nước titan trong cồn cát là tất yếu, vì sự chia sẻ lợi của cồn cát. Đã có lúc một công ty khai ích giữa các bên liên quan chưa được minh thác quặng titan ở sát bờ biển lén lắp đặt bạch và công bằng. Vì vậy, đôi khi người các ống hút sử dụng nước biển để tuyển dân vùng có khai thác titan đã tổ chức biểu quặng dẫn đến nguy cơ gây nhiễm mặn tình, ngăn cản hoạt động khai thác, thậm chí nguồn nước ngầm trong cồn cát. kéo nhau đập phá thiết bị của công ty khai Thứ bảy, các chất phóng xạ bị phát tán. thác titan như đã từng xảy ra ở Bình Định. Quá trình khai thác, vận chuyển, chế biến Tại Bình Thuận cũng vậy, khai thác titan quặng titan làm phát tán các chất phóng xạ, gây ảnh hưởng đến đời sống của nhân dân, rất có hại đến sức khỏe cộng đồng. Kết quả tác động xấu đến môi trường, các vụ khiếu đo xạ tại khu vực khai thác và chế biến nại, khiếu kiện thường xuyên xảy ra. quặng titan ở Bình Định và Bình Thuận cho 2. Các giải pháp khắc phục tác động thấy, cường độ phóng xạ ở đống quặng của biến đổi khí hậu và môi trường trong tuyển ướt khá cao, đặc biệt trong xưởng quá trình phát triển kinh tế - xã hội ở tuyển tinh, các sản phẩm sau tuyển tinh, Duyên hải miền Trung đống cát thải ra môi trường sau tuyển quặng 2.1. Giải pháp giảm thiểu thiệt hại về tinh đều rất cao, vượt ngưỡng cho phép so biến đổi khí hậu với tiêu chuẩn an toàn phóng xạ (tại Bình Từ thực tiễn cho thấy, việc dự báo thiên Thuận vượt 6 - 15 lần, tại Bình Định vượt 4 tai khí hậu một cách chính xác là điều khó, - 70 lần; nơi để tinh quặng monazit vượt cho nên công tác phòng chống, đối phó với 40
8. Biến đổi khí hậu và môi trường ở Duyên hải miền Trung tác động của sự biến đổi khí hậu là điều hết hiện các dự án trong tương lai. Đẩy mạnh sức cấp thiết. việc thực hiện chương trình bảo vệ và trồng Với đặc điểm của vùng Duyên hải miền rừng đầu nguồn, rừng phòng hộ ven biển. Trung, có hai vấn đề đặt ra cần quan tâm Đầu tư củng cố, bảo vệ và nâng cấp đê biển, giải quyết: phòng chống các hiểm họa, hạn đê sông. Việc quy hoạch, xây dựng các dự chế những thiệt hại là làm giảm tác động án ở những vùng ven biển, cửa sông phải biến đổi khí hậu; thích ứng với biến đổi khí tính tới yếu tố ổn định địa mạo và yếu tố hậu và nước biển dâng. Để thực hiện điều biển dâng một cách cụ thể. Xây dựng các đê đó, chúng tôi đề nghị cần tập trung một số kiên cố hóa bờ biển, bờ ở một số nơi xung giải pháp sau: yếu nhất để bảo đảm an toàn cuộc sống của - Về chính sách, cần phải quan tâm xây người dân. Xây dựng một số các công trình dựng chính sách đối phó với thay đổi khí như nhà trú ẩn đa năng kiên cố phục vụ cho hậu toàn cầu, từ đó, có kế hoạch thích ứng việc di dân tránh bão lụt tại các cộng đồng với biến đổi khí hậu mang tính thực tế và dân cư trong khu vực. Rà soát lại các quy phù hợp với các điều kiện cụ thể của địa hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội và phương. Để giải quyết giảm thiểu thiệt hại quy hoạch ngành tại các tỉnh miền Trung do biến đổi khí hậu, cần phải đánh giá khả với các phương án phải đối mặt với lũ, lụt năng cố định CO2 công nghiệp của một số và nước biển dâng. Đặc biệt, thống kê số hộ trạng thái rừng phòng hộ khu vực đầu và số dân hiện đang cư trú dọc bờ biển nguồn, rừng ven biển để góp phần giảm miền Trung những nơi bị đe dọa xâm thực thiểu biến đổi khí hậu ở miền Trung. Bởi để cần được bố trí đến nơi cư trú mới an vai trò của rừng và lâm nghiệp có thể giảm toàn trên từng độ cao nhất định, phân bố lại nhẹ khí nhà kính. Dưới góc độ quốc gia lực lượng sản xuất. Phát triển công nghệ dự cũng như góc độ toàn cầu, cần có những báo, tăng hiệu quả quản lý và duy trì chức giải pháp lâu dài nhằm bảo vệ vùng biển năng của rừng phòng hộ nhằm giảm nhẹ miền Trung. Chính những tác động của biến thiệt hại do biến đổi khí hậu và nước biển đổi khí hậu đã khiến cho người dân nơi đây dâng. Sắp xếp, bố trí mùa vụ, chuyển dịch phải đương đầu với những hiểm họa và cơ cấu cây trồng hợp lý để tránh thiệt hại đang trở nên dễ bị tổn thương hơn. Do đó, cho mùa màng. Ở ven biển các tỉnh miền việc xây dựng kế hoạch thích ứng với biến Trung, việc bảo vệ các rừng phi lao, rừng đổi khí hậu là việc làm hết sức cấp bách và dừa chắn gió bão, chắn sóng và nước biển cần thiết. Tuy nhiên, để kế hoạch đạt hiệu dâng là rất cần thiết để bảo vệ mùa màng và quả cao thì các chính sách phải mang tính khu dân cư. Ở những bãi sình lầy, bãi bồi thực tế và phù hợp với các điều kiện cụ thể cần trồng rừng ngập mặn với các loại cây: của địa phương. mắm, đước, bần, sú, vẹt, với chiều rộng từ - Về kỹ thuật, cần chú có những giải 300 - 1.000m, phía bên trong là đê, kết hợp pháp xây dựng và phát huy hiệu quả các hệ với đường giao thông, hai bên đường có thể thống và công trình thủy lợi đã có, làm tốt trồng các cây có tác dụng chống gió, bão, hơn nữa công tác quy hoạch thủy lợi, thực sóng thần, sạt lở rất tốt như phi lao, tre, dầu 41
9. Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 4(89) - 2015 mè, v.v lớp nâng cao năng lực phòng chống bão cho Các thành phố ven biển như Hà Tĩnh, ngư dân, nhân dân vùng ven biển. Hiện nay, Huế, Đà Nẵng, Tuy Hòa, Nha Trang, v.v , trên địa bàn thành phố Đà Nẵng đang triển đều chịu ảnh hưởng không nhỏ từ thiên tai, khai dự án “Tăng cường khả năng chống biến đổi khí hậu và nước biển dâng, khiến chịu với biến đổi khí hậu tại thành phố Đà ngập lụt đô thị có xu hướng ngày càng gia Nẵng” do quỹ Rockefeller tài trợ với kinh tăng và trầm trọng hơn, do đó, cần phải phí 200.000 USD đã bước đầu đánh giá tác thực hiện xanh hóa cảnh quan đô thị. Đầu động của biến đổi khí hậu đối với 02 quận tư và phát triển các khoảng không gian Liên Chiểu và Sơn Trà, nâng cao nhận thức xanh trong các dự án đô thị và khuyến của các nhà hoạch định chính sách về biến khích cộng đồng, doanh nghiệp và các hộ đổi khí hậu, xây dựng chiến lược tăng gia đình huy động nguồn lực để xanh hóa cường khả năng chống chịu với biến đổi khí cảnh quan đô thị (thảm cỏ che phủ mặt đất, hậu và thiên tai thông qua các buổi hội thảo cây xanh trên bề mặt công trình, sân trong, với sự góp mặt của các cơ quan, hội đoàn sân thượng và tầng lửng công trình). Về thể; đồng thời dự án cũng đã xây dựng và quy hoạch, thay vì xây dựng các rào cản kỹ nâng cao năng lực cho người dân tại khu thuật để chống chọi với nước lũ, cần tạo ra vực quận Liên Chiểu và Sơn Trà về hậu nhiều không gian hơn cho nước, để nước có quả, ảnh hưởng và các biện pháp thích ứng thể thâm nhập vào đô thị theo cách có thể của thiên tai dưới tác động của biến đổi khí kiểm soát, qua đó giúp cải thiện khí hậu, hậu. Ngoài ra, dự án cũng đã vận động viện cảnh quan, chất lượng nước, giảm thiểu chi trợ cho hợp phần tiếp theo nhằm triển khai phí xây dựng các công trình ngăn lũ và các hoạt động nghiên cứu và đánh giá về thoát nước. Ở các thành phố ven sông, ảnh hưởng của biến đổi khí hậu ở cấp thành những thành phố cần có nhiều hồ chứa phố. Đây là một mô hình tốt cần được triển nước, vì đây là những biểu hiện cảnh quan khai nhân rộng cho các tỉnh vùng duyên hải sinh thái, cải thiện điều kiện tiểu khí hậu, miền Trung. nhưng đồng thời cũng là nơi cho nước “trú Đẩy mạnh sự hợp tác và điều phối liên ngụ” khi có mưa lũ và nước biển dâng. vùng để có thông tin, số liệu được cập nhật - Về quản lý, tăng cường công tác tuyên liên quan đến biến đổi khí hậu và nước biển truyền, giáo dục nhằm nâng cao nhận thức dâng ở Việt Nam, trong đó có vùng Duyên của cán bộ và của người dân về các phương hải miền Trung; hợp tác trong công tác đào thức và phương án giảm nhẹ thiên tai, tăng tạo nguồn nhân lực và điều tra nghiên cứu cường năng lực quản lý tổng hợp vùng bờ những đề tài khoa học đặt ra cho khu vực. một cách có hiệu quả. Làm cho cả xã hội Trước mắt cần khảo sát đo đạc để xây dựng nhận thức đầy đủ về tính tất yếu phải ứng bản đồ địa hình của các vùng ven biển, các phó với biến đổi khí hậu và tác động của nó vùng đồng bằng để xác định bản đồ ngập đến tự nhiên, kinh tế, xã hội và an ninh lụt theo từng cấp dự báo để có phương án quốc phòng. Phối hợp giữa các cơ quan bảo vệ thích hợp. chức năng và các hội đoàn thể tổ chức các Quan tâm đào tạo nguồn nhân lực, phát 42
10. Biến đổi khí hậu và môi trường ở Duyên hải miền Trung huy năng lực đào tạo tại các Đại học trong kinh tế biển vùng Duyên hải miền Trung vùng, như: Đại học Vinh, Huế, Đà Nẵng, theo hướng: Quy Nhơn, Nha Trang, trong việc đào tạo - Có chiến lược khai thác kinh tế biển, liên thông và liên kết nhằm đào tạo cán lấy kinh tế biển để thúc đẩy sự phát triển bộ kỹ thuật có khả năng phân tích dự báo, của cả vùng, tạo ra việc làm thu hút lao đề ra các giải pháp đối phó với sự biến động và thúc đẩy thủy sản phát triển. Miền đổi khí hậu và nước biển dâng phù hợp Trung đã chú ý trong việc khai thác tiềm với điều kiện cụ thể của vùng Duyên hải năng kinh tế biển, nhưng mới dừng lại ở các miền Trung. sản phẩm hữu hình, các nguồn lợi to lớn vô Các giải pháp nêu trên phải được thực hình như vị trí địa lý, lợi thế của các cảng hiện một cách đồng bộ và tùy theo khả năng biển, hải đảo là đầu mối liên kết kinh tế kinh tế của đất nước, sự hợp tác quốc tế để giữa các vùng trong nước với các nước xác định cấp độ ứng phó và chống chọi với trong khu vực thì chưa khai thác được bao sự biến đổi của khí hậu trong từng giai đoạn nhiêu. Để đạt được mục tiêu, cần đánh giá nhất định. nguồn lực được xem xét từ góc độ tạo ra 2.2. Kết hợp phát triển kinh tế biển, đảo động lực, thức dậy và thúc đẩy các nguồn đi đôi với bảo vệ tài nguyên, môi trường lực phát triển. Động lực tạo ra các đòn bẩy Từ chủ trương, chính sách khai thác kinh kinh tế và chính sách khơi dậy các nguồn tế biển của Đảng và Nhà nước, để khai thác lực bên trong và bên ngoài đầu tư phát điều kiện tự nhiên và tiềm năng, thế mạnh triển, đưa các tiềm năng vào hiện thực. Vì của địa phương, thúc đẩy kinh tế - xã hội vậy, cần xây dựng các khu kinh tế mở phát triển, xây dựng quê hương giàu đẹp, hướng vào thị trường khu vực và thế giới. trong những năm qua các tỉnh ven biển Phát triển kinh tế đa ngành, đa lĩnh vực. miền Trung đã xây dựng chiến lược phát Đầu tư cơ sở hạ tầng, đặc biệt là những triển kinh tế biển. Đến nay qua hơn 20 năm, trung tâm đô thị ven biển. Cần có chính đã hình thành các khu công nghiệp, khu sách liên kết, hợp tác giữa các vùng, địa kinh tế dọc bờ biển với công thức: cảng phương trong việc bố trí cơ cấu ngành biển + khu kinh tế hoặc khu công nghiệp + nghề, phân công lao động. các đô thị ven biển. Phát triển ngành thủy sản một cách bền Phát triển nghề đánh bắt thủy sản xa bờ. vững theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại Khai thác tiềm năng kinh tế của các đảo hóa. Xây dựng ngành thủy sản thành ngành như: Hòn Mê, Hòn Mát, Hòn La, Cồn Cỏ, kinh tế mũi nhọn và là một khâu đột phá về Cù Lao Chàm, Lý Sơn, vùng biển quần đảo kinh tế, là hướng làm giàu của các tỉnh Hoàng Sa, Trường Sa, Phú Quý. trong vùng. Từng bước chuyển dịch cơ cấu Trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế kinh tế ngành theo hướng đẩy nhanh tốc độ hiện nay, để góp phần phát triển kinh tế xã tăng trưởng nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là hội, giải quyết vấn đề việc làm cho người nuôi tôm, cua và các đặc sản cho nhu cầu lao động, ổn định và nâng cao đời sống cho du lịch và xuất khẩu. Phát triển nghề cá của nhân dân, cần khai thác tiềm năng thế mạnh vùng, gắn với việc chuyển đổi cơ cấu kinh 43
11. Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 4(89) - 2015 tế, phân bổ lao động dân cư nông thôn miền xuất khẩu và nội địa. biển. Đẩy mạnh công tác khuyến ngư, áp - Kết hợp phát triển kinh tế biển với bảo dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật mới để vệ môi trường. Phát triển kinh tế là điều nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm. kiện cốt yếu để khu vực duyên hải miền Đẩy mạnh phát triển thủy sản theo Trung thoát khỏi đói nghèo, nhằm phát hướng phát triển kinh tế hàng hóa nhiều triển con người toàn diện và là cơ sở để xây thành phần. Trong lĩnh vực đánh bắt, khai dựng và phát triển xã hội theo hướng văn thác, lấy chủ thuyền là đơn vị sản xuất kinh minh, hiện đại. Việc phát triển kinh tế theo doanh cơ bản (chủ thuyền có thể là hộ hoặc hướng khai thác cạn kiệt tài nguyên thiên nhóm hộ gia đình); trong chế biến lấy quy nhiên, không đi đôi với bảo vệ và thải vào mô hộ gia đình hoặc doanh nghiệp tư nhân. môi trường một lượng lớn chất thải độc hại Vai trò của kinh tế nhà nước, tập thể chủ đã khiến cho môi trường không có khả năng yếu giữ vai trò chế biến, dịch vụ, từ đó mới phục hồi gây ô nhiễm môi trường, biến đổi thúc đẩy khuyến ngư phát triển. Phát triển khí hậu. Điều đó đã ảnh hưởng đến chất các ngành nghề thủy sản nhằm nhanh chóng lượng sống của con người và sự phát triển chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông thôn vùng xã hội vùng ven biển. Để thực hiện phát biển một cách vững chắc, phát triển khai triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường. thác xa bờ, nuôi trồng thủy sản có giá trị Cần phải giải quyết tốt các giải pháp sau: kinh tế cao phục vụ nhu cầu ngày càng cao cần phải quán triệt nhiệm vụ bảo vệ môi của du lịch và xuất khẩu. Mở rộng và nâng trường là nội dung quan trọng, không thể cao hiệu quả chế biến nội địa và xuất khẩu, tách rời trong phát triển kinh tế; không thể góp phần giải quyết việc làm cho người lao phát triển kinh tế bằng mọi giá mà coi nhẹ động, cải thiện đời sống nhân dân. bảo vệ môi trường; coi trọng công tác Tích cực tạo ra động lực trong sản xuất nghiên cứu, dự báo và thực hiện các giải kinh doanh thủy sản, kết hợp thủy sản với pháp ứng phó với quá trình biến đổi khí nông - lâm nghiệp, nghề muối, thủ công hậu, thảm họa thiên nhiên và bảo vệ môi nghiệp; kết hợp các dự án phát triển thủy sản trường phù hợp với đặc điểm miền Trung với các chương trình giải quyết việc làm và nhằm giảm thiểu thiệt hại cho con người và xây dựng vùng kinh tế mới ven biển là một xã hội; xử lý triệt để những cơ sở gây ô hướng đi rất thiết thực và có triển vọng lớn, nhiễm môi trường nghiêm trọng, đẩy mạnh phát huy nhanh hiệu quả các tiềm năng. cải tạo môi trường; nâng cao hiệu quả quản Khai thác đi đôi với bảo vệ nguồn lợi hải lý nhà nước về bảo vệ môi trường, đặc biệt sản, kết hợp kinh tế với quốc phòng, bảo vệ là quản lý, khai thác và sử dụng hiệu quả chủ quyền lãnh hải Tổ quốc. Phối hợp để nguồn tài nguyên đất, nước, khoáng sản và bảo vệ an ninh và môi trường biển. các nguồn tài nguyên thiên nhiên khác. Khai thác tiềm năng kinh tế các đảo là Kết luận một thế mạnh của kinh tế biển miền Trung. Vùng biển và ven biển nước ta nói chung Tăng cường hợp tác liên doanh trong và và vùng Duyên hải miền Trung nói riêng là ngoài nước, mở rộng thị trường tiêu thụ địa bàn chiến lược kinh tế và an ninh quốc 44
12. Biến đổi khí hậu và môi trường ở Duyên hải miền Trung phòng, có nhiều lợi thế phát triển và là cửa tháng 10 năm 2014. mở lớn của cả nước để đẩy mạnh giao lưu 3. Bộ Tài Nguyên và Môi trường (2014), Giải quốc tế, thu hút đầu tư nước ngoài. Khai pháp hạn chế nước biển dâng ở Việt Nam, cập nhật thác tối đa tiềm năng và các lợi thế của ngày 18 tháng 08 năm 2014. vùng biển, ven biển, kết hợp với an ninh, 4. Trương Minh Dục (2010), Miền Trung và quốc phòng, tạo thế và lực để phát triển Tây Nguyên trong thời kỳ đổi mới, Nxb Chính trị - mạnh kinh tế - xã hội, bảo vệ và làm chủ Hành chính, Hà Nội. vùng biển của Tổ quốc. 5. Trương Đình Hiển (2013), Vùng kinh tế trọng Đảng ta nhận thức được tầm quan trọng điểm miền Trung: trục kinh tế biển hung mạnh, và tiềm năng kinh tế to lớn của vùng biển Http//w.w.w. Cục xúc tiến đầu tư, cập nhật, thứ hai, đảo, từ đó đã có những chủ trương phát ngày 04 tháng 03 năm 2013. triển kinh tế - xã hội của vùng này một cách 6. K.V. (2011), “Huyện đảo Phú Quý (Bình phù hợp, phục vụ cho quá trình phát triển Thuận): Xây kè chống xâm thực của biển”, của đất nước nói chung và nhằm cải thiện Http//w.w.w. Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, và nâng cao đời sống của nhân dân nói cập nhật, 11:42 ngày 13 tháng 06. 7. Trần Văn Minh (2009), Vùng Duyên hải miền riêng. Những quan điểm này cần được quán Trung ứng phó với biển đổi khí hậu: thực tiễn và triệt trong việc xác định định hướng và giải giải pháp, Http//w.w.w. Hội đập lớn và phát triển pháp phát triển kinh tế biển đảo ở khu vực nguồn nước Việt Nam (VNCOLD), cập nhật ngày duyên hải miền Trung. 07 tháng 09 năm 2009. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển, 8. Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch (Ủy ban khu vực duyên hải miền Trung nói chung Nhân dân tỉnh Quảng Ngãi) và Viện Phát triển bền và vùng biển nói riêng, bên cạnh những vững vùng Trung Bộ (Viện Khoa học xã hội Việt thuận lợi cũng chịu nhiều tác động không Nam) (2012), Khai thác tiềm năng biển đảo vì sự thuận lợi của điều kiện tự nhiên, môi trường phát triển bền vững của Quảng Ngãi và miền Trung, và những yếu tố bất lợi do con người tạo ra Nxb Từ điển Bách khoa, Hà Nội. như tranh chấp lãnh thổ, sự tác động của 9. Phương Thảo (2010), Biến đổi khí hậu làm tình hình trong nước, khu vực và thế giới. tổn thương môi trường biển miền Trung, Tất cả những khách quan và chủ quan đó đã Http//w.w.w Liên hiệp các Hội Khoa học - Kỹ thuật và đang tác động đến quá trình phát triển Thừa Thiên Huế, cập nhật ngày 10 tháng 03 năm 2010. kinh tế - xã hội nói chung và quản lý phát 10. Đặng Trung Thuận và tập thể tác giả (2008), triển xã hội nói riêng. Xây dựng mô hình trình diễn công nghệ thân thiện môi trường để khai thác quặng inmenit (ti) trong cồn Tài liệu tham khảo cát ven biển huyện Phù Mỹ, Báo cáo Tổng hợp dự án. 1. Nguyễn Ngọc Anh (2008), Trường phóng xạ 11. Đặng Trung Tú (2011), Khai thác, chế biến trên cồn cát ven biển tỉnh Bình Định và nguy cơ ô khoáng sản cho hôm nay và cho mai sau - vấn đề nhiễm phóng xạ do khai thác, chế biến khoáng sản lựa chọn khôn khéo và đánh đổi qua ví dụ sa khoáng Inmenit, Hội Địa Hóa Việt Nam. titan ven biển miền Trung, Http//w.w.w. Viện Chiến 2. Nhiệt Băng - Phước Bình, “Hội An “trả nợ” lược, chính sách tài nguyên và môi trường. biển, song”, Báo Lao Động, số 253, thứ 4, ngày 29 45
13. Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 4(89) - 2015 46