Các hoạt động phát hành bổ sung cổ phiếu (seo) và sự tác động của seo lên thị giá trong giai đoạn chuyển đổi số

Nội dung text: Các hoạt động phát hành bổ sung cổ phiếu (seo) và sự tác động của seo lên thị giá trong giai đoạn chuyển đổi số

1. 345 CÁC HOẠT ĐỘNG PHÁT HÀNH BỔ SUNG CỔ PHIẾU (SEO) VÀ SỰ TÁC ĐỘNG CỦA SEO LÊN THỊ GIÁ TRONG GIAI ĐOẠN CHUYỂN ĐỔI SỐ ThS. Phan Phước Long, Khoa hệ thống thông tin Kinh tế, Học viện Tài chính TS. Nguyễn Trung Tuấn, TS. Phạm Minh Hoàn Viện Công nghệ thông tin và Kinh tế số, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân TÓM TẮT Vốn và huy động vốn cho các doanh nghiệp trong giai đoạn vừa qua, nhất là trong thời kỳ chuyển đổi số là yếu tốt quyết định đến sự phát triển của doanh nghiệp. Có nhiều hình thức huy động vốn khác nhau, một trong các hình thức đó là huy động qua kênh chứng khoán. Tuy nhiên, đối với các doanh nghiệp đã phát hành cổ phiếu thì việc huy động vốn sẽ có tác động khác nhau đến sự phát triển của công ty cũng như thị trường chứng khoán. Nhất là trong giai đoạn chuyển dổi số, các công ty đều cần tăng vốn cho hoạt động của doanh nghiệp cũng như nhu cầu chuyển đổi của doanh nghiệp. Điều này tác động có sự tác động qua lại giữa việc phát hành thêm cổ phiếu với sự tăng giảm của thị giá. Bài báo đưa ra cái nhìn tổng quan về phát hành thêm cổ phiếu tác động lên thị giá trên thị trường chứng khoán Việt Nam trong giai đoạn vừa qua. Từ khóa: Phát hành cổ phiếu, SEO, giao dịch chứng khoán, thị trường chứng khoán 1. MỞ ĐẦU Thị trường vốn được coi là một trong những thành tố không thể thiếu của nền kinh tế thị trường. Muốn kinh tế phát triển nhanh, bền vững, thì thị trường vốn phải phát triển. Phát triển thị trường vốn – nơi diễn ra cung và cầu vốn của nền kinh tế sẽ có cơ hội thu hút nguồn vốn trong và ngoài nước, tạo điều kiện sử dụng đồng vốn hiệu quả cao. Bài viết này tập trung vào tính hiệu quả của thị trường chứng khoán (TTCK) với vai trò là kênh huy động vốn dài hạn cho doanh nghiệp. Tính đến tháng 02 năm 2018, toàn bộ TTCK Việt Nam đã có 752 loại chứng khoán niêm yết, trong đó bao gồm 740 doanh nghiệp niêm yết, 07 chứng chỉ quỹ đóng niêm yết, 05 chứng chỉ quỹ. Tổng giá trị niêm yết cổ phiếu, chứng chỉ quỹ là 3,3 triệu nghìn tỷ đồng, trong đó giá trị niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán Tp HCM chiếm 92,84%. Mức vốn hóa thị trường tính tháng 02 năm 2018 đạt trên 3 triệu tỷ đồng, tương đương 61,26% GDP. Tổng giá trị huy động vốn năm 2017 qua TTCK ước đạt 42 ngàn tỷ đồng. Với tầm quan trọng đó, cũng như ảnh hưởng đối với mọi khu vực, lĩnh vực, và tác nhân trong nền kinh tế việc đánh giá tính hiệu quả của việc huy động vốn dài hạn của
2. 346 TTCK, thể hiện qua thị giá tại thời điểm phát hành. Để phát triển TTCK bền vững, dài hạn cần sự phát triển mạnh cả thị trường huy động sơ cấp và thị trường thứ cấp. Đề tài này chỉ tập trung vào thị trường huy động vốn sơ cấp. Nghiên cứu đánh giá tổng thể huy động vốn trên thị trường sơ cấp, lợi ích đối với doanh nghiệp, mức hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp và khả năng huy động vốn của các doanh nghiệp. Nghiên cứu sẽ đánh giá và phân tích các doanh nghiệp như thế nào có thể huy động được vốn trên thị trường sơ cấp, các doanh nghiệp sử dụng vốn như thế nào, việc sự dụng vốn hiệu quả ảnh hưởng như thế nào đến các lần huy động vốn tiếp theo và việc huy động vốn nào tác động như thế nào đến sự phát triển dài hạn của doanh nghiệp. 2. VỐN VÀ ĐẶC ĐIỂM CỦA THỊ TRƯỜNG VỐN 2.1 Thị trường vốn Thị trường vốn là một trong các thị trường quan trọng của thị trường tài chính nơi các công cụ tài chính dài hạn được giao dịch. Mục đích của các công cụ vốn được các công ty sử dụng là để tăng vốn. Các nhà cung cấp vốn được lợi nhuận qua thu nhập của công ty, và trở thành một trong các chủ sở hữu của công ty. Đối với các nhà đầu tư tham gia thị trường, chứng khoán vốn cổ phần có nghĩa là nắm giữ nguồn tài chính mới và có ý nghĩa quan trọng cho quá trình tiết kiệm và đầu tư trong nền kinh tế thị trường. Mục đích của vốn chủ sở hữu là như sau: - Phát hành cổ phiếu vốn cổ phần là nguồn huy động vốn quan trọng của các công ty cổ phần (CTCP); - Cổ phiếu vốn cổ phần thực hiện vai trò tài chính từ nguồn vốn nội bộ (thu nhập giữ lại); - Cổ phần vốn góp thực hiện vai trò thể chế như là một phương tiện sở hữu. Trong quy trình đầu tư - tiết kiệm, mức thu nhập giữ lại cao hơn các khoản đầu tư chứng khoán và tạo thành nguồn vốn chính cho các doanh nghiệp. Công cụ vốn cổ phần có thể được bán công khai và riêng tư. Nguồn tài chính bên ngoài thông qua công cụ vốn chủ sở hữu được xác định bởi các yếu tố tài chính sau: - Mức độ sẵn có của tài chính nội bộ trong tổng nhu cầu tài chính của công ty; - Chi phí của các nguồn tài chính thay thế có sẵn; - Thị giá cổ phiếu công ty, xác định sự trở lại của các khoản đầu tư cổ phần.
3. 347 Việc tài trợ vốn nội bộ của các công ty được cung cấp thông qua lợi nhuận giữ lại. Khi nguồn tài chính được tạo ra trong nội bộ là khan hiếm do mức sinh lợi thấp và lợi nhuận giữ lại, và cũng do khấu hao thấp, nhưng nhu cầu đầu tư dài hạn là cao, các công ty tìm kiếm nguồn tài chính bên ngoài. Các công ty có thể huy động vốn bằng cách phát hành vốn chủ sở hữu, cấp cho chủ đầu tư một khoản bồi thường còn lại cho thu nhập của công ty. Lãi suất thấp tạo động lực cho việc sử dụng các công cụ nợ, làm giảm nhu cầu về các vấn đề vốn chủ sở hữu mới. Chi phí phát hành cổ phiếu cao cũng buộc các công ty phải tìm các nguồn tài chính khác. Tuy nhiên, trong giai đoạn tăng trưởng của thị trường chứng khoán giá thị trường cao của cổ phiếu cổ phần khuyến khích các công ty phát hành cổ phiếu mới, cung cấp với khả năng thu hút số tiền lớn hơn từ các nhà đầu tư trên thị trường. Kiểm tra câu hỏi mục đích của vốn chủ sở hữu là gì? Thị trường chứng khoán là thị trường mà tổ chức kinh doanh trên toàn quốc và quốc tế trong các dụng cụ như vậy, như là vốn chủ sở hữu chung, cổ phiếu ưa thích, cũng như các dẫn xuất trên vốn chủ sở hữu công cụ. Khái niệm sàn - một thuật ngữ pháp thường được sử dụng để đề cập đến thị trường chứng khoán. 2.1.1 Công cụ vốn chủ sở hữu • Cổ phiếu phổ thông Cổ phần phổ thông (cổ phiếu thường) đại diện cho quyền sở hữu một phần của công ty và cung cấp cho chủ sở hữu của họ những khoản lợi tức cho thu nhập trong tương lai, được thanh toán từ lợi nhuận của công ty và thường được gọi là cổ tức. Cổ đông phổ thông là những người yêu cầu bồi thường, nghĩa là họ chỉ được hưởng một khoản lợi nhuận duy trì khi chủ sở hữu trái phiếu và cổ đông ưu đãi đã được thanh toán. Nếu công ty được thanh lý, các cổ đông có quyền đòi bồi thường cho bất kỳ tài sản còn lại nào sau khi người nộp đơn trước đã được thanh toán. Do đó các cổ đông thường phải đối mặt với rủi ro lớn hơn các bên liên quan khác của công ty (ví dụ chủ sở hữu trái phiếu và chủ sở hữu cổ phần ưu đãi) Mặt khác, nếu giá trị của công ty tăng lên, cổ đông có quyền lợi lớn hơn, có thể vượt quá mức lãi của chủ sở hữu trái phiếu. Sự khác nhau về lợi nhuận thu được từ các cổ đông bị ảnh hưởng bởi tỷ lệ nợ / vốn cổ phần (gọi là tỷ suất nợ / vốn chủ sở hữu) của công ty. Tỷ lệ nợ vay càng cao thì số tiền lãi suất cố định càng lớn và số lượng cổ phần mà lợi nhuận ròng sẽ được phân phối càng thấp. Khi lợi nhuận đạt được vượt quá mức cần thiết để trả lãi, tất cả lợi nhuận vượt mức thu được cho số cổ đông nhỏ hơn. Mặt khác, nếu lợi nhuận giảm xuống dưới các khoản
4. 348 thanh toán lãi, toàn bộ khoản thanh toán bị thanh toán sẽ do các cổ đông của công ty chịu. Tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu cao hơn, sự biến đổi trong việc trả cổ tức cho các cổ đông lớn hơn. Như vậy, cổ phần phổ thông trong các công ty "đòn bẩy cao" thường được coi là có rủi ro hơn so với các công ty "đòn bẩy thấp". Luật yêu cầu công ty cung cấp cho chủ sở hữu các thông tin cụ thể trong báo cáo và các báo cáo hàng năm và công ty phải tổ chức một cuộc họp chung hàng năm mà hành vi quản lý phải được sự chấp thuận của các cổ đông thông thường, mỗi người trong số đó có một số phiếu khớp với số cổ phần của mình. Quyết định phát hành cổ phần đối với nợ dựa trên một số yếu tố: • Ưu đãi thuế. Ở nhiều quốc gia, các khoản thanh toán lãi suất được khấu trừ thuế, tuy nhiên, cổ tức được đánh thuế. Như vậy lá chắn thuế của các hình thức nợ tạo động lực để tài trợ công ty bằng nợ • Chi phí tổn thất. Tăng đòn bẩy của công ty, tăng nguy cơ mất khả năng tài chính và có thể gây ra sự phiền toái cũng như dẫn đến phá sản. Do đó các công ty có xu hướng giảm thiểu rủi ro tín dụng và tăng phần vốn chủ sở hữu trong cơ cấu vốn. • Chi phí đại diện. Khi một công ty được tài trợ bằng nợ, một xung đột vốn có phát sinh giữa chủ nợ và cổ đông. Các cổ đông có động cơ để thực hiện các quyết định kinh doanh và đầu tư rủi ro hơn, hy vọng lợi nhuận cao hơn trong trường hợp kết quả lạc quan. Ưu đãi của họ chủ yếu dựa trên trách nhiệm hữu hạn của các khoản đầu tư của họ. Trong trường hợp người có nợ xấu nhất có thể bị ảnh hưởng nhiều hơn, bất chấp các yêu cầu ưu tiên của họ đối với tài sản của công ty. • Hiệu ứng tín hiệu. Các công ty phát hành cổ phiếu cho hoạt động tài chính, cung cấp tín hiệu cho thị trường, giá cổ phiếu hiện tại cao và công ty bị định giá quá cao • Cổ phiếu ưu đãi Cổ phiếu ưu đãi là một công cụ tài chính, đại diện cho một cổ phần trong một công ty và thường không cho phép quyền biểu quyết của chủ sở hữu. Thông thường nhà đầu tư vào đó chỉ được nhận một số tiền cố định của cổ tức và điều này làm cho công cụ này tương tự như nợ. Tuy nhiên, nó cũng tương tự như công cụ vốn cổ phần bởi vì thanh toán chỉ được thực hiện sau khi thanh toán cho các nhà đầu tư trong công cụ nợ của công ty được đáp ứng. Vì vậy nó được gọi là một công cụ lai. Về mặt kỹ thuật, các cổ đông chia quyền sở hữu của công ty với cổ đông phổ thông và được bồi thường khi công ty tạo ra thu nhập. Do đó, nếu công ty không có đủ lợi nhuận ròng, từ đó để trả cổ tức cổ phần ưu đãi, nó không thể trả cổ tức mà không có nguy cơ phá
5. 349 sản. Bởi vì các cổ đông được ưu tiên thường được hưởng một số tiền cố định theo hợp đồng, cổ phiếu ưu đãi được gọi là một công cụ thu nhập cố định. Các khoản đầu tư cổ phiếu ưu đãi có thể có lợi thế về thuế đối với các nhà đầu tư tổ chức. Phần lớn cổ phần ưu đãi có dự phòng cổ tức lũy kế, có quyền hưởng cổ tức ưu đãi (hiện tại và từ kỳ trước) trả cổ tức cho cổ phần phổ thông. Thông thường chủ sở hữu cổ phần ưu đãi không tham gia vào lợi nhuận ròng của công ty vượt quá khoản cổ tức cố định hàng năm. Do thực tế là cổ tức ưu đãi có thể được bỏ qua, rủi ro của công ty ít hơn so với rủi ro trong trường hợp nợ công ty. Tuy nhiên, trong trường hợp này, công ty có thể gặp khó khăn để huy động vốn mới trước khi tất cả các cổ tức ưu đãi được thanh toán. Các nhà đầu tư có thể không muốn đầu tư mới trước khi công ty có thể bù đắp cho các nhà đầu tư cổ phần hiện tại. Cổ phiếu ưu đãi là một nguồn tài chính hấp dẫn cho các công ty có lợi nhuận cao. Thị trường cổ phần cung cấp nhiều sự đổi mới trong các vấn đề cổ phần ưu đãi. Có các loại cổ phần ưu đãi (theo luật doanh nghiệp 2014): - Cổ phần ưu đãi cổ tức - Cổ phần ưu đãi hoàn lại - Cổ phần ưu đãi biểu quyết Chi phí tài trợ vốn cổ phần ưu đãi có thể cao hơn so với việc vay nợ. Cổ tức ưu đãi không phải là chi phí khấu trừ thuế cho công ty. Bên cạnh đó, các nhà đầu tư được bồi thường nhiều hơn, vì họ giả định rủi ro của nó là cao hơn do thực tế là công ty hợp pháp không phải trả cổ tức ưu đãi. Theo nguyên tắc, vốn chủ sở hữu ưu tiên không có kỳ hạn, do đó nó có thể buộc công ty phải thanh toán cổ tức thường xuyên ưu tiên. 2.1.2 Giao dịch trên thị trường vốn • Chênh lệch giá thầu Khi một chứng khoán được giao dịch, một đại lý, hoạt động như một người tạo ra thị trường, trích dẫn một mức giá sẵn sàng bán (giá chào bán) và giá sẵn sàng mua (giá dự thầu). Trong giao dịch, người mua thanh toán giá yêu cầu và người bán sẽ nhận được giá dự thầu. Giá chào luôn cao hơn giá dự thầu. Sự khác biệt này được gọi là chênh lệch giá thầu (spread-bid) và là lợi nhuận của các đại lý:
6. 350 Giá chênh lệch= Giá chào bán – giá dự thầu Giá chênh lẹch thị trường là mức giá chào bán thấp nhất trong giá mua cao nhất và thường nhỏ hơn so với mức giá ban đầu của công ty Giá chênh lệch của đại lý có thể được xem như là giá phải trả cho các nhà đầu tư cho các dịch vụ của mình. Mặt khác, theo quan điểm của các đại lý, giá chênh lệch có thể được xem như là một khoản bồi thường cho chi phí và rủi ro bỏ ra. Các đại lý thường giữ một hàng tồn kho chứng khoán trong ngày để có thể bán (và mua) ngay lập tức. Từ sự trở lại của mình (ví dụ, mức giá chào thầu), đại lý phải trang trải chi phí kiểm kê hàng tồn kho (ví dụ chi phí lãi vay để thanh toán chứng khoán) và rủi ro (ví dụ, giá có thể di chuyển trong khi chứng khoán đang ở trong hàng tồn kho). Theo quan điểm của các nhà đầu tư, các đại lý (trong vai trò là các nhà hoạch định thị trường) cung cấp hai dịch vụ quan trọng: - Thực hiện thương mại ngay từ hàng tồn kho, không phải chờ đợi một đối tác xuất hiện - Duy trì sự ổn định về giá khi không có đơn đặt hàng bán hoặc mua Chi phí của đại lý bao gồm chi phí quản lý chuyển nhượng cổ phần. Các rủi ro của đại lý phát sinh từ sự dao động giá cả và dựa vào thông tin của các nhà đầu tư. Đối với những cổ phiếu được giao dịch không thường xuyên, chẳng hạn như cổ phần trong các công ty nhỏ hơn, rủi ro sẽ lớn hơn, bởi vì các vị trí được giữ trong thời gian dài hơn giữa các giao dịch. Nếu cổ phần được nắm giữ trong một thời gian dài, rủi ro thiệt hại do giá giảm là lớn hơn. Do đó, giá chào thầu cho các cổ phiếu này có xu hướng tương đối cao. Rủi ro của người bán cũng liên quan đến khả năng các nhà đầu tư sở hữu thông tin mà đại lý không có. Các nhà đầu tư như vậy có thể kiếm lợi nhuận bằng chi phí của người bán. Nhà đầu tư có thể bán cổ phần cho các đại lý giá cao, trong khi đó lại được thông báo về mức giá cổ phiếu có thể giảm. Kết quả là các đại lý có thể bị mất mát từ sự sụp đổ của giá cổ phiếu. Chênh lệch giá thầu là để cung cấp cho các đại lý bồi thường cho các loại rủi ro thông tin đó. Các đại lý có khả năng đàm phán giá đặc biệt cho các giao dịch lớn. Chênh lệch giá có thể rộng hơn cho các giao dịch đặc biệt lớn (nghĩa là giao dịch khối) để bao hàm rủi ro về giá của các giao dịch khối đó trước khi đại lý có thể bán (hoặc mua) chứng khoán đã mua (bán) cho (từ) các đại lý khác trên thị trường. Do đó, Chênh lệch giá bị ảnh hưởng bởi các yếu tố sau:
7. 351 - Chi phí đặt hàng: chi phí cho các đơn đặt hàng gia công, bao gồm chi phí thanh toán bù trừ và chi phí ghi chép giao dịch; - Chi phí hàng tồn kho: bao gồm chi phí duy trì một lượng hàng tồn kho của một cổ phiếu cụ thể; - Cạnh tranh: số lượng lớn hơn các nhà sản xuất thị trường, sự cạnh tranh của họ càng lớn, và càng hẹp là sự lây lan; - Khối lượng: khối lượng giao dịch càng lớn, càng có nhiều cổ phiếu càng lỏng thì ít rủi ro về thay đổi giá; - Rủi ro: rủi ro hơn là hoạt động của công ty, sự biến động của cổ phiếu càng nhiều, sự phân bố cao hơn được đặt ra. Một số nghiên cứu cho thấy, việc mở rộng giao dịch mua bán trên các thị trường chứng khoán lớn là rất lớn. Do thực tiễn kinh doanh cụ thể, các nhà hoạch định thị trường vẫn giữ lợi nhuận cao. Một số nhà phân tích gọi hiện tượng này là "dưới bảng thanh toán" cho lệnh hoặc quyền thực hiện giao dịch của khách hàng. Vì vậy nó lạm dụng các nhà đầu tư nhỏ, những người không nhận được giá tốt nhất cho báo giá của họ. • Đặt hàng Một nhà đầu tư muốn mua cổ phiếu trên thị trường chứng khoán có thể gửi các loại lệnh khác nhau thông qua một nhà môi giới. Lệnh thị trường là đơn giản và phổ biến nhất. Nó đòi hỏi các cổ phiếu được giao dịch ở mức giá thuận lợi nhất có sẵn. Giá thuận lợi nhất là giá thấp nhất có thể mua được và giá cao nhất có sẵn cho một cổ phần bán. Thương mại sau đó diễn ra ở một mức giá mà hiện đang có trên thị trường. Hạn mức đặt hàng giới hạn mức giá mà cổ phiếu có thể được mua hoặc bán. Do đó, nó quy định việc mua hoặc bán cổ phần với giá mua tối đa hoặc giá bán tối thiểu. Các loại lệnh đặt hàng cụ thể bao gồm: - Lệnh dừng mua quy định rằng việc mua hàng chỉ nên diễn ra nếu giá ở mức hoặc dưới mức xác định. - Lệnh cắt lỗ quy định một mức giá bán tối thiểu sao cho thương mại không nên diễn ra trừ khi có thể thu được giá đó hoặc hơn. - Lệnh đặt hàng sẽ trở thành sẽ trở thành lệnh thị trường nếu giá cổ phiếu đạt đến một mức cụ thể. Nó khác với lệnh giới hạn (dừng mua/bán) vì không có giới hạn trên đối với giá mua, hoặc giới hạn dưới của giá bán. Ngay khi giao dịch trên thị trường xảy ra ở mức
8. 352 giá xác định, lệnh sẽ trở thành một lệnh thị trường. Tuy nhiên, giá xác định là không nhất thiết phải đạt được. - Lệnh dừng là lệnh và sẽ trở thành lệnh thị trường nếu có một giao dịch trên thị trường ở một mức giá cụ thể. Tuy nhiên, nó liên quan đến việc bán cổ phần sau khi giá đã giảm đến một mức cụ thể, hoặc mua sau khi giá đã tăng lên một mức. Lệnh dừng nhằm bảo vệ lợi nhuận của các thành viên tham gia thị trường, hoặc hạn chế tổn thất của họ. Họ tìm cách đảm bảo rằng giá bán không quá thấp, hoặc giá mua không quá cao. Một khía cạnh khác của một lệnh đặt hàng là khoảng thời gian mà nó vẫn còn hiệu lực. - Lệnh Fill-or-Kill sẽ được hủy bỏ nếu không thể thực hiện ngay. - Lệnh mở (Open) vẫn có hiệu lực cho đến khi chủ đầu tư hủy bỏ. • Giao dịch ký quỹ Nhà đầu tư có thể vay tiền để mua chứng khoán và sử dụng chứng khoán đó làm tài sản thế chấp. Một giao dịch trong đó một nhà đầu tư vay để mua cổ phiếu bằng cách sử dụng các cổ phiếu chính mình như là thế chấp được gọi là giao dịch ký quỹ hoặc mua trên biên Các khoản vay ngân hàng để mua thêm cổ phiếu được cung cấp thông qua các nhà môi giới. Lãi suất mà ngân hàng tính cả phí môi giới cho các khoản tiền vay này được gọi là lãi suất bảo chứng. Quy chế giao dịch chứng khoán thiết lập yêu cầu ký quỹ, không cho phép môi giới cho vay nhiều hơn một tỷ lệ phần trăm nhất định của giá trị thị trường của chứng khoán. Mục đích của yêu cầu ký quỹ là để ngăn cản sự đầu cơ quá mức và đảm bảo sự ổn định lớn hơn trên thị trường. Yêu cầu ký quỹ phải đảm bảo rằng các nhà đầu tư có thể bảo vệ vị thế của họ trong trường hợp giá trị khoản đầu tư của họ vào cổ phiếu giảm. Trong một khoảng cách như vậy, khả năng vỡ nợ của các nhà môi giới sẽ giảm đi. Để mua cổ phiếu trên các nhà đầu tư ký quỹ phải tạo một tài khoản với một nhà môi giới, được gọi là một tài khoản ký quỹ. Tiền gửi ban đầu của tiền mặt được gọi là biên ban đầu. Các quy tắc về giao dịch chứng khoán quy định yêu cầu ký quỹ ban đầu, là tỷ lệ tổng giá trị thị trường của chứng khoán mà nhà đầu tư phải trả là cổ phần vốn chủ sở hữu, và phần còn lại được mượn từ người môi giới. Khi thời gian trôi qua, giá trị thị trường của cổ phiếu đang thay đổi. Vốn chủ sở hữu của nhà đầu tư sau đó đại diện cho giá trị của cổ phần, mà là để lại cho nhà đầu tư sau khi khoản vay từ môi giới được trả lại. Để giảm khả năng vỡ nợ, các quy định về quy chế trao đổi chứng khoán tạo ra yêu cầu ký quỹ duy trì. Đây là tỷ lệ tối thiểu của vốn chủ sở hữu trong tài khoản ký quỹ của nhà đầu tư đối với tổng giá trị thị trường
9. 353 Thu nhập từ đầu tư vào chứng khoán bị ảnh hưởng bởi tỷ lệ đầu tư từ nguồn vốn vay. Tỷ suất lợi nhuận trên cổ phiếu mua vào biên được xác định: r = (SP - INV - L + D) / INV Trong đó, SP - là giá bán chứng khoán, INV - là khoản đầu tư ban đầu của nhà đầu tư không bao gồm vốn vay, L - thanh toán khoản vay của các khoản vay vốn bao gồm thanh toán gốc và lãi, D - chia cổ tức cho chứng khoán. • Bán khống (Short-selling) Trong nghiệp vụ bán khống, nhà đầu tư đặt lệnh mua bán chứng khoán mà chủ sở hữu không sở hữu tại thời điểm bán. Các nhà đầu tư bán các cổ phiếu này khi họ mong đợi sự suy giảm của giá cổ phiếu. Các công ty chứng khoán, thông qua môi giới, cho các nhà đầu tư mượn cổ phiếu từ nhà đầu tư khác, và cổ phiếu mượn được giao để thực hiện việc bán. Sau một thời gian nhất định các nhà đầu tư phải mua cổ phiếu và trả lại cho bên cho vay cổ phiếu. Vì vậy nhà đầu tư, người sở hữu chứng khoán không bị ảnh hưởng khi cổ phần của mình được mượn, không biết về thực tế là cổ phiếu của họ đã được mượn. Nếu giá cổ phiếu giảm xuống khi người bán hàng mua nó trên thị trường để quay trở lại nhà đầu tư mà người đó đã mượn, thì người bán ngắn kiếm được lợi nhuận từ chênh lệch giữa giá bán ban đầu và giá mua tiếp theo cổ phiếu. Tuy nhiên, nguy cơ là giá cổ phiếu có thể tăng theo thời gian, điều này buộc người bán phải trả giá cao hơn giá cổ phiếu so với giá bán ban đầu. Các thị trường chứng khoán và các nhà phân tích tài chính cung cấp thông tin về mức độ bán khống. Một số chỉ số được sử dụng để đo lường thế giá xuống (short possition) của cổ phiếu: - Mức thế giá xuống: là tỷ lệ số cổ phần hiện đang được bán khống trên tổng số cổ phiếu đang lưu hành. Thống kê cho thấy, thường là đo lường này là trong khoảng 0,5-2%. Một mức cao 3% cho thấy một số lượng lớn các nhà đầu tư mong đợi giá cổ phiếu sẽ giảm - Tỉ lệ lãi suất bảo chứng cho từng cổ phiếu. Đây là số lượng cổ phiếu hiện đang bán khống trên khối lượng giao dịch trung bình hàng ngày trong một khoảng thời gian gần. Tỷ lệ này càng cao thì mức bán khống càng cao. Tỷ lệ 20 hoặc nhiều hơn phản ánh một mức cao bất thường của doanh số bán khống, cho thấy nhiều nhà đầu tư tin rằng giá cổ phiếu
10. 354 hiện đang được định giá quá cao. Đối với một số cổ phiếu, tỷ lệ này có thể vượt quá 100 điểm tại thời điểm cụ thể. - Tỉ lệ lãi suất bảo chứng toàn thị trường. Tỷ lệ này càng cao, mức độ hoạt động bán hàng trên thị trường càng cao. Các nhà đầu tư, những người đã thiết lập một thế giá xuống phù hợp và thường yêu cầu một lệnh ngừng mua để hạn chế thiệt hại. • Quy chế giao dịch chứng khoán Các quy định về thị trường chứng khoán nhằm đảm bảo công bằng đối với tất cả các nhà đầu tư trên thị trường. Giao dịch chứng khoán được quy định bởi các ủy ban trao đổi chứng khoán quốc gia và của từng sở giao dịch chứng khoán. Điều được hiểu rộng rãi là sự phát triển của thị trường tài chính và sự thành công của các vấn đề chứng khoán mới không thể giải quyết mà không có thị trường chứng khoán thứ cấp hiệu quả và công bằng. Mối lo ngại về thị trường chứng khoán công bằng và đạo đức đòi hỏi phải áp đặt kỷ luật đối với cá nhân và nhà đầu tư tổ chức. Các giao dịch chứng khoán có tổ chức giới thiệu việc giám sát tất cả các giao dịch tại các sàn giao dịch. Hệ thống máy tính được cài đặt để phát hiện giao dịch bất thường của bất kỳ cổ phiếu cụ thể. Bất kỳ giá bất thường hoặc khối lượng giao dịch của cổ phiếu cụ thể hoặc hoạt động kinh doanh bất thường của người tham gia thị trường được điều tra. Tại các Sở giao dịch chứng khoán (SGDCK) đều có các quy chế hoạt động riêng của mình. Ví như SGDCK tpHCM có ban hành quyết định 341/QĐ-SGDHCM ngày 22/8/2016 và SGDCK Hà Nội ban hành quyết định 529/QĐ-SGDHN ngày 25/8/2016 về “Quyết định về việc ban hành quy chế giao dịch chứng khoán tại sở giao dịch chứng khoán”. 2.2. Đặc điểm của thị trường vốn 2.2.1. Chỉ số chứng khoán Giao dịch cổ phiếu trên thị trường thứ cấp có liên quan đến thay đổi thị giá cổ phiếu. Các nhà đầu tư theo dõi giá cổ phiếu, được cung cấp trên các trang web tài chính và báo chí. Mặc dù định dạng là khác nhau, hầu hết các mẫu cung cấp thông tin tương tự. Thị trường chứng khoán cung cấp thông tin về vốn hóa thị trường, trong đó xác định giá trị thị trường của công ty và được tìm thấy bằng cách nhân số cổ phần của giá thị trường. Thu nhập trên mỗi cổ phiếu là lợi nhuận thuần phân bổ cho cổ đông phổ thông chia cho số cổ phần phổ thông đang lưu hành.
11. 355 Cổ tức hàng năm là phần lợi nhuận ròng được phân phối cho các cổ đông trong năm qua trên cơ sở mỗi cổ phần. Lợi tức cổ tức là cổ tức hàng năm trên mỗi cổ phiếu theo tỷ lệ phần trăm của giá thực tế của cổ phiếu. Tỷ lệ giá / thu nhập (P / E) là lợi nhuận tương ứng. Nó chuyển tải thông tin tương tự nhưng tránh sử dụng các tỷ lệphần trăm. Nếu một công ty có tỷ số P / E cao, thì dấu hiệu cho thấy thị trường đánh giá cao vì một số lý do khác với thu nhập hiện tại. Giả định thông thường là thu nhập trong tương lai sẽ tăng nhanh và giá cả tăng theo dự đoán của nó. Cổ phiếu của một công ty khác trong cùng ngành có thể bị đánh giá là "rẻ" nếu tỷ lệ P / E của họ thấp so với so sánh (vì không có lý do rõ ràng). Giá cổ phiếu cũng bao gồm khối lượng cổ phiếu được giao dịch vào ngày hôm trước. Báo giá cổ phiếu cho thấy giá "cuối cùng" hoặc giá đóng cửa phiên giao dịch trước. 2.2.2. Chỉ số thị trường chứng khoán Chỉ số thị trường chứng khoán là thước đo hiệu suất giá của danh mục đầu tư chứng khoán được hình thành để đại diện cho một thị trường chứng khoán như một toàn bộ hoặc một phân khúc cụ thể của thị trường, hoặc chỉ số phụ. Các chỉ số có thể được phân loại theo cách sau: - Số lượng cổ phiếu; - Phương pháp định giá cổ phiếu; - Phương pháp tính trung bình. Số lượng cổ phiếu có thể thay đổi từ một số lượng nhỏ của các cổ phiếu công ty lớn cho một danh mục đầu tư rộng của tất cả các cổ phiếu giao dịch trên một thị trường. Các chỉ số dựa trên một số ít cổ phiếu có lợi thế dễ dàng tính toán; tuy nhiên họ khó có thể đại diện cho thị trường chứng khoán nói chung. Trọng lượng của giá cổ phiếu là rất đa dạng. Đóng góp của giá cổ phiếu riêng lẻ vào một chỉ số có thể là: Không trọng số (như trường hợp Financial Times Ordinary Share Index) Trọng số giá trị (như Financial Times Stock Exchange (FTSE) 100) Trọng số về giá (như Dow Jones Industrial Average).
12. 356 2.2.3. Chi phí thực hiện giao dịch Chi phí giao dịch là một khía cạnh quan trọng của việc thực hiện một chiến lược đầu tư. Tuy nhiên, đo lường chi phí giao dịch gặp khó khăn. Chi phí giao dịch bao gồm hai thành phần chính: • Phí cố định • Phí giao dịch ngầm. Phí cố định là chi phí trực tiếp của giao dịch, chẳng hạn như hoa hồng môi giới, phí và thuế. Phí này chính là phí hoa hồng, được trả cho người môi giới để thực hiện một lệnh. Ngoài các khoản hoa hồng, còn có các phí khác bao gồm phí lưu ký là phí do cơ quan giữ chứng khoán bảo vệ cho nhà đầu tư và phí chuyển nhượng, bao gồm các khoản phí liên quan đến chuyển tài sản từ chủ sở hữu sang người khác. Phí giao dịch ngầm gồm các chi phí gián tiếp như ảnh hưởng đến giá cả của giao dịch và chi phí cơ hội của việc không thực hiện đúng thời hạn hay không. Trong khi Phí cố định được kết hợp với các khoản phí kế toán có thể nhận dạng, thì không có báo cáo về chi phí ngầm xảy ra. Chi phí giao dịch ngầm bao gồm: -Chi phí tác động, -Chi phí thời gian, và -Chi phí cơ hội. Một phương pháp giảm chi phí giao dịch được áp dụng bởi các tổ chức nhà nước: - Thâm nhập vào bên trong, tức là người quản lý cố gắng vượt qua lệnh đặt hàng với lệnh đối diện với khách hàng khác của công ty; - Chuyển ra ngoài, tức là người quản lý gửi lệnh đặt hàng tới mạng lưới qua hệ thống điện tử; - Giao dịch trọng yếu, tức là người quản lý giao dịch qua đại lý, người đảm bảo thực hiện đầy đủ với mức chiết khấu hoặc cao hơn mức giá hiện hành. Các đại lý sau đó hoạt động chủ độngvì đã cam kết để lấy phía đối diện lệnh đặt hàng ở mức giá công ty. - Đại lí giao dịch, tức là khi người quản lý quỹ đàm phán phí hoa hồng cạnh tranh và chọn một nhà môi giới dựa trên khả năng của mình để giảm tổng chi phí thực hiện. Bằng cách này việc tìm kiếm việc thực hiện tốt nhất được ủy thác cho người môi giới.
13. 357 - Sử dụng các chỉ dẫn đại lý quan tâm (IOI). Một số bên có thể muốn tham gia vào một cuộc đối nghịch thương mại đối với một cổ phiếu hoặc một giỏ cổ phiếu. Thu thập các IOI từ các đại lý khác nhau sẽ giúp xác định được mức độ thanh khoản có thể có. - Sử dụng giao dịch tương lai. Có một chi phí cơ hội liên quan đến sự chậm trễ của việc thực hiện giao dịch lớn. Người quản lý quỹ có thể sử dụng hợp đồng tương lai để theo dõi vị trí trong khi giao dịch được thực hiện. 3. PHÁT HÀNH BỔ SUNG CỔ PHIẾU (SEO) 3.1. Hoạt động huy động vốn qua phát hành thêm của CTNY trên SCKVN Các CTNY trên SCKVN hầu hết đã nhanh chóng tiếp cận được với kênh huy động vốn mới thông qua TTCK, đó là việc phát hành thêm cổ phiếu để tài trợ cho hoạt động kinh doanh của mình. Đây là một trong những thuận lợi riêng có đối với CTCP khi có sự hình thành và phát triển TTCK. Các đợt phát hành thêm sẽ thuận lợi và thành công nhanh chóng hơn so với các công ty không tham gia niêm yết trên SGDCK, do các thông tin về công ty chưa rõ ràng, chưa có cơ chế giám sát chặt chẽ để đảm bảo quyền lợi của nhà đầu tư, tính thanh khoản chưa cao Tận dụng ưu thế của TTCK, các CTNY đã nhanh chóng triển khai các phương án phát hành thêm cổ phiếu tăng vốn khi có những dự án đầu tư hiệu quả, khi điều kiện thị trường thuận lợi, Tiến trinh huy động vốn qua phát hành bổ sung cổ phiếu có thể triển khai qua các bước: - Để phục vụ cho các dự án kinh doanh, ban điều hành quyết đinh việc huy động vốn qua phát hành bổ sung cổ phần và phối hợp với công ty tư vấn, hiện nay là các CTCK có nghiệp vụ tư vấn tài chính doanh nghiệp để triển khai việc huy động vốn. Trên cơ sở ý kiến tư vấn về mặt tài chính doanh nghiệp và TTCK của CTCK tư vấn, như là các yếu tố về chiến lược kinh doanh, quy mô vốn cần huy động, thời điểm, chiến lược của ban điều hành, các đặc điểm, quy định, thông lệ trên TTCK , ban điều hành công ty cụ thể là hội đồng quản trị sẽ quyết định phương án huy động vốn bằng cách phát hành bổ sung cổ phiếu (về phương thức, thời điểm dự kiến triển khai và hoàn tất đợt phát hành, phương án sử dụng nguồn vốn thu được ). - CTNY tiến hành lấy ý kiến của đại hội đồng cổ đông về phương án phát hành thêm cổ phiếu. Việc lấy ý kiến có thể thực hiện tại đại hội đồng cổ đông thường niên, đại hội đồng cổ đông bất thường hoặc thông qua hình thức lấy ý kiến cổ đông bằng văn bản. Theo quy định hiện hành, phương án phát hành thêm chỉ được thông qua khi có sự đồng ý của từ ¾ cổ đông có quyền biểu quyết tham gia biểu quyết.
14. 358 - Sau khi phương án phát hành thêm cổ phiếu được sự chấp thuận của ĐHĐCĐ, việc triển khai bộ hồ sơ phát hành thêm cổ phiếu sẽ được CTNY cùng với công ty tư vấn tiến hành và đăng ký phát hành với UBCKNN. UBCKNN sẽ có ý kiến hoặc cấp giấy chứng nhận đăng kí phát hành bổ sung cổ phiếu tùy vào phương án và phương thức chào bán cổ phiếu ra công chúng của CTNY. - CTNY sau khi có ý kiến của UBCKNN hoặc được cấp giấy chứng nhận đăng ký chào bán cổ phiếu của UBCKNN sẽ cùng với CTCK tư vấn, phối họp với SGDCK, TTLKCK triển khai thực hiện phương án phát hành. - Cổ đông tiến hành thực hiện quyền theo thông báo phát hành của CTNY trên SGDCK. Cổ đông hoặc chuyển nhượng quyền mua hoặc nộp tiền mua cổ phần theo đúng thời hạn quy định. - CTNY tiến hành tổng họp và báo cáo kết quả đợt phát hành cho UBCKNN, SGDCK đồng thời tiến hành thủ tục thay đổi giấy chứng nhận đãng ký kinh doanh tại Sở Kế hoạch và Đầu tư, phối hợp TTLKCK, SGDCK để niêm yết và giao dịch cổ phiếu phát hành thêm. - CTNY báo cáo tiến độ và kết quả triển khai sử dụng vốn cho các cổ đông và cơ quản lý theo đúng quy định pháp luật về phát hành chứng khoán. Để đợt phát hành thêm cổ phiếu qua TTCK được thành công, các bên tham gia vào tiến trình này bao gồm ban điều hành CTNY, các cổ đông, công ty chứng khoán tư vấn và bảo lãnh (nếu có), cơ quan quản lý như SGDCK, TTLKCK cần hết sức nỗ lực, phối họp chặt chẽ với nhau nhằm nhanh chóng bổ sung đầy đủ thủ tục và hoàn tất các vấn đề của tiến trình huy động vốn. 3.2. Hoạt động phát hành thêm của Công ty niêm yết (CTNY) trên Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam (GCKVN) • Giai đoạn khởi đầu (2002-2005) TTCK Việt Nam chính thức được thành lập và đi vào hoạt động ngày 28/07/2000 với hai mã cổ phiếu REE và SAM. Đợt phát hành thêm cổ phiếu đầu tiên diễn ra vào tháng 03/2002 với việc CTCP Hapaco phát hành thành công 1 hiệu cổ phiếu thu về giá trị vốn là 32 tỷ đồng, đáp ứng kịp thời nhu cầu phát triển sản xuất - kinh doanh của công ty. Giai đoạn năm 2002-2005 có thể xem là giai đoạn khởi đầu của hoạt động phát hành bổ sung cổ phiếu của CTNY trên SCKVN. Do số lượng CTNY tham gia thị trường còn rất ít, quy mô vốn chưa cao, hoạt động phát thành cổ phiếu cũng chưa thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư. Đây cũng là giai đoạn thị trường sụt giảm mạnh sau khi VnIndex đạt đỉnh ngày 25/06/2001 với 571,04 điểm, nhiều nhà đầu tư thua lỗ và rời khỏi thị trường, giao dịch
15. 359 chứng khoán trầm lắng trong một thời gian dài. Đến cuối năm 2005, VnIndex vẫn dao động quanh ngưỡng 300 điểm. Khối lượng cổ phiếu phát hành thêm qua các năm 2002-2004 chỉ dừng ở mức dưới 10 triệu cổ phiếu. Riêng năm 2005 đạt hơn 15 triệu cổ phiếu cho thấy bước chuyển trong hoạt động phát hành thêm. Đến cuối năm 2005, cả thị trường đã có 35 CTNY với tổng giá trị cổ phiếu niêm yết là hơn 3500 tỷ đồng, trong đó giá trị cổ phiếu phát hành thêm là trong năm 2005 là trên 150 tỷ đồng, và giá trị phát hành thêm lũy kế từ năm 2002-2005 là trên 340 tỷ đồng, chiếm khoảng 10% tổng giá trị chứng khoán niêm yết tính theo mệnh giá. Giai đoạn này có 12/35 CTNY thực hiện 20 đợt phát hành thêm cổ phiếu, trong đó có 6 đợt phát hành quyền mua cổ phiếu, 9 đợt trả cổ tức bằng cổ phiếu và phát hành cổ phiếu thưởng, 2 đợt phát hành cổ phiếu ưu đãi cho cán bộ công nhân viên (ESOP) và 3 đợt phát hành cổ phiếu riêng lẻ. Tổng giá trị thặng dư vốn thu về từ phát hành thêm cổ phiếu giai đoạn này là hơn 200 tỷ đồng, chiếm hơn 5% tổng giá trị cổ phiếu niêm yết. Đến năm 2005, tỷ trọng các phương thức phát hành đã được cải thiện, tỷ trọng vốn phát hành thêm thông qua phương thức thưởng và ttả cổ tức bằng cổ phiếu đã giảm mạnh xuống dưới 25%, tỷ trọng các phương thức khác tăng lên, trong đó phương thức phát hành cổ phiếu riêng lẻ đã chiếm tỷ trọng đáng kể trên 50% và phương thức phát hành quyền mua cổ phiếu cũng chiếm trên 20%. Điều này cho thấy các doanh nghiệp đã vận dụng linh hoạt hơn các phương thức phát hành cổ phiếu, trong đó chú trọng thu hút thêm các nguồn vốn ngoài doanh nghiệp thông qua phát hành quyền mua cổ phiếu và phát hành riêng lẻ. Từ đó, doanh nghiệp nâng cao sức mạnh tài chính cũng như tạo ra giá trị thặng dư vốn lớn cho các hoạt động đầu tư, mở rộng sản xuất kinh doanh. • Giai đoạn 2006-2007 Giai đoạn naỳ được xem là giai đoạn bùng nổ phát hành chứng khoán do số lượng CTNY thực hiện phát hành thêm cổ phiếu tăng manh, số đợt phát hành cũng như giá trị phát hành tăng gấp nhiều lần so với các năm trước. Năm 2006, thị trường chứng kiến cuộc “chạy đua” niêm yết của các CTCP nhằm tận dụng cơ hội ưu đãi về thuế thu nhập theo Thông tư số 100/2004/TT-BTC ngày 20/10/2004 và Thông tư số 72/2006/TTBTC. Sang năm 2007 làn sóng lên sàn của các CTCP đã thay đổi về chất với mục tiêu chính đó là lên sàn để huy động vốn cho hoạt động kinh doanh. Mặc dù tốc độ gia tăng số lượng cổ phiếu niêm yết tại thị trường tập trung trong năm 2007 không cao so với năm 2006, nhưng các doanh nghiệp niêm yết mới trên sàn trong năm 2007 phần lớn là những tập đoàn và doanh nghiệp có mức vốn điều lệ lớn và hoạt động kinh doanh có hiệu quả. Trong giai đoạn này, thị trường đã chứng kiến rất nhiều đợt tăng vốn điều lệ của các CTNY trên cả hai sàn giao
16. 360 dịch Hồ Chí Minh và Hà Nội dưới các hình thức thưởng cổ phiếu, trả cổ tức bằng cổ phiếu, bán cổ phiếu phát hành thêm cho cổ đông hiện hữu. Các CTNY hầu như không gặp khó khăn khi làm thủ tục xin phép tăng vốn và các đợt phát hành thêm cổ phiếu đa số là thành công. Các CTNY đã biết tận dụng thời cơ giá cổ phiếu tăng cao trên thị trường để thưởng cổ phiếu hoặc phát hành thêm cho cổ đông hiện hữu và bán với giá thấp hơn nhiều so với giá thị trường hiện hành ở trên sàn giao dịch (giá bán chủ yếu bằng mệnh giá hoặc thấp hơn thị giá rất nhiều). Lúc này, các nhà đầu tư đã tỏ ra hào hứng vì được thưởng cổ phiếu hoặc mua với giá thấp và họ kỳ vọng sau khi giá cổ phiếu bị điều chỉnh do phát hàn thêm cổ phiếu sẽ sớm tăng trở lại mức giá trước đó. Ngoài ra, yếu tố cơ bản nhất dẫn đến việc phát hành thành công là do nhu cầu về vốn của các CTNY để thực hiện các dự án mới và mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh. Dựa trên kế hoạch doanh thu và lợi nhuận đặt ra, các CTNY đã thuyết phục được các cổ đông của mình góp thêm vốn để tài trợ cho các kế hoạch kinh doanh. Năm 2006 có 14 đợt đợt phát hành thêm cổ phiếu và năm 2007 tăng lên mức kỷ lục với 113 đợt. Nhiều doanh nghiệp thậm chí còn tiến hành tăng vốn nhiều đợt trong một năm do nhận thấy thị trường diễn biến quá thuận lợi. Không chỉ phát hành thêm cổ phiếu, các doanh nghiệp làm ăn có lãi hoặc có thặng dư vốn lớn cũng tận dụng thời cơ phát hành cổ phiếu thưởng cho cổ đông hiện hữu để tăng vốn điều lệ. Trong 7 năm hoạt động của TTCK, đây được coi là năm thành công nhất của TTCK Việt nam ở khía cạnh huy động vốn và phát hành chứng khoán, TTCK đã thực sự thể hiện được vai trò là kênh dẫn vốn quan trọng của nền kinh tế. • Giai đoạn 2008- 2009 Trái ngược với sự tăng trưởng tích cực trong năm 2006 và 2007, TTCK kể từ đầu năm 2008 đã bắt đầu suy giảm khá mạnh. Các chỉ số giá chứng khoán đã giảm gần 80% sau 2 năm kể từ đỉnh điểm của thị trường, chỉ số VnIndex giảm từ 1170 điểm đầu năm 2007 đến mức 235 điểm vào đầu năm 2009. Lượng vốn huy động thông qua TTCK giảm 75-80% so với năm truớc. Mức thanh khoản cũng giảm mạnh, giá trị giao dịch trung bình trên sở giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh (HOSE) trong năm 2008 chỉ còn 436 tỷ đồng/phiên so với mức 767 tỷ đồng/phiên năm 2007. Thực trạng này đòi hỏi các doanh nghiệp niêm yết phải nhìn nhận lại về nhu cầu phát hành thêm cổ phiếu để huy động vốn cũng như cách thức chi trả cổ tức cho các cổ đông sao cho hợp lý nhất. Trong bối cảnh năm 2008 có nhiều bất ổn kinh tế trong và ngoài nước như tình hình lạm phát giá cả hàng hóa, chi phí đầu vào của các doanh nghiệp tăng lên đáng kể, lãi suất cho vay của các ngân hàng tăng cao các doanh nghiệp niêm yết tỏ ra thận trọng hơn đối với việc huy động vốn của nhà đầu tư để thực hiện dự án và mở rộng hoạt động kinh doanh. Trong giai đoạn này, các nhà đầu tư cũng khắt khe hơn và giảm kỳ vọng hơn về tính hiệu
17. 361 quả sử dụng nguồn vốn huy động từ phát hành thêm cổ phiếu của các doanh nghiệp. Thực tế cho thấy, kế hoạch bán cổ phiếu phát hành thêm cho các cổ đông hiện hữu của nhiều doanh nghiệp tính từ đầu năm 2008 đã gặp thất bại hoặc nhiều doanh nghiệp phải tạm thời hoãn lại kế hoạch phát hành thêm cho các cổ đông. Mặc dù số doanh nghiệp niêm yết tiếp tục tăng lên nhưng số đợt phát hành thêm cổ phiếu đã giảm xuống so với năm 2007. Về hình thức phát hành cổ phiếu thưởng, số đợt phát hành cổ phiếu thưởng tiếp tục tăng do nhiều doanh nghiệp vẫn còn có nguồn lợi nhuận để lại và thặng dư vốn tích luỹ khá dồi dào từ năm trước. Tuy nhiên, nếu như trước đây, khi thị trường đang tăng nóng, thông tin doanh nghiệp trả cổ tức bằng cổ phiếu có tác động rất tích cực tới giá cổ phiếu thì tại thời điểm này nhà đầu tư không còn hào hứng với việc nhận cổ tức bằng cổ phiếu do hiệu ứng pha loãng giá cổ phiếu. Hơn nữa, do tình hình tín dụng trên thị trường thặt chặt hơn và nhu cầu tiền mặt tăng, nhà đầu tư có tâm lý muốn nhận cổ tức bằng tiền mặt. Thực tế cho thấy nhiều cổ phiếu sau ngày chốt quyền chia thưởng hoặc phát hành thêm giá lại tiếp tục giảm sâu hơn khiến các cổ phiếu chưa về tài khoản nhà đầu tư đã bị lỗ. • Giai đoạn 2010 – 2013 Giai đoạn này thị trường đã có những chuyển biến tích cực hơn do sự hồi phục và tăng trưởng trở lại của nền kinh tế và TTCK thế giới. Mặc dù thị trường còn chứa đựng những yếu tố rủi ro nhưng so với đầu năm 2009, chỉ số VNIndex đã có sự phục hồi đáng kể, từ mức 300 điểm vào đầu năm đến mức 549,51 điểm ngày 06/5/2010. Tính thanh khoản của thị trường cũng tăng lên gấp 3-4 lần so với năm 2008, do vậy thực tế này đã tạo điều kiện cho doanh nghiệp niêm yết dễ dàng hơn trong việc huy động vốn qua thị trường. Trong thời kỳ này, rất nhiều CTNY đã và đang tranh thủ thị trường phục hồi thực hiện phát hành thêm cổ phiếu và thưởng cổ phiếu để tăng vốn nhằm đáp ứng nhu cầu đầu tư mở rộng hoạt động kinh doanh sau khủng hoảng. Có đến 780 đợt phát hành thêm và thưởng cổ phiếu với giá trị lên tới gần 150 ngàn tỷ đồng. Giai đoạn từ 2014 đến nay Thời kì này các CTNY trên TTCK tăng nhanh cả về số lượng lẫn giá trị vốn hóa. TTCK phục hồi nhanh và tăng vượt bậc từ nửa cuối năm 2015 sau khi chính phủ ra hàng loạt các thông tư, luật liên quan đến phát hành chứng khoán. Chỉ số VnIndex tăng nhanh từ 521,88 điểm đến 1115.64 điểm ngày 26/01/2018. Số các phát hành chứng khoán do số lượng CTNY thực hiện phát hành thêm cổ phiếu tăng manh, số đợt phát hành cũng như giá trị phát hành tăng gấp nhiều lần so với các năm trước.
18. 362 4. KẾT LUẬN Nghiên cứu thị trường vốn và huy động vốn thông qua thị trường chứng khoán là một công cụ hữu ích cho các doang nghiệp. Việc huy động vốn qua thị trường chứng khoán giúp huy động vốn trong xã hội cũng như vốn từ các nhà đầu tư nước ngoài. Với các doanh nghiệp đã niêm yết trên các sở giao dịch trong nước, việc huy động thêm vốn cho thấy mức độ tang trưởng của doanh nghiệp cũng như thị trường chứng khoán cũng như nền kinh tế. Bài báo đã đưa ra cái nhìn tổng quan về các giai đoạn phát hành cổ phiếu bổ sung nhằm bổ sung vốn cho doanh nghiệp, nhất là trong giai đoạn gần đây khi chuyển đổi số là yêu cầu cấp thiết để các công ty nhanh chóng tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu, rất cần huy động vốn lớn qua kênh phát hành thêm để tăng mức độ cạnh tranh trên thị trường trong và ngoài nước. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. De jong, Abe and Chris Veld, 1998, “Incremental capital structure decisions of Dutch companies”, Working Paper, Tilburg University, May 1998. [2]. Feng, C. M. and Wang, R. T, 2000, Performance evaluation for airlines including the consideration of financial ratios, Journal of Air transport Management, Vol.6, 133-142 [3]. Gajewski, J., and E. Ginglinger, 1998, The information content of equity issues in France, Working Paper, University of Grenoble. [4]. Kang, J. K., Y. C. Kim, K. J. Park and R. M. Stub, 1995, An analysis of the wealth effects of Japanese offshore Dollar denominated convertible and warrant bond issues, Journal of Financial and Quantitative Analysis 30, 257-270. [5]. Kang, J. K. and R. M. Stulz, 1996, How different is Japanese corporate finance? An investigation of new security issues, Review of Financial Studies 9, 109-139. [6]. Kato K.and J. Schallheim, 1992, Public and private placements of seasoned equity issues in Japan, Unpublished paper, University of Utah. [7]. Myers, S., and N. Majluf, 1984, Corporate financing and investment decisions when firms have information that investors do not have, Journal of Financial Economics, 13, 187-221. [8]. Myers, S. C., 1984, The capital Structure puzzle, Journal of Finance, 39(3): 575-592. [9]. Pham, L. T., Chakravarty, S. và Kalev, P., 2004, “Stealth Trading in Volatile Markets”, Australasian Finance and Banking Conference, Sydney, December 2004. [10]. Singh, A. J. và Schmidgall, R. S., 2002, Analysis of Financial Ratios Commonly Used by U.S. Lodging Financial Executives, Journal of Leisure Property, Vol. 2, No. 3, pp. 201-213. [11]. Smith, C., 1986, Investment banking and the capital acquisition process, Journal Of Financial Economics 15, 3-29.