Cystic formation and correlation with types of congenital pulmonary airway malformation

Nội dung text: Cystic formation and correlation with types of congenital pulmonary airway malformation

1. Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 4 (2021) 3-10 Research Paper Cystic formation and correlation with types of congenital pulmonary airway malformation Nguyen Thi Mai Hoan1* 1 Vietnam National Children’s Hospital, 18/879 La Thanh, Dong Da, Hanoi, Vietnam Received 2 August 2021 Revised 13 August 2021; Accepted 16 August 2021 Abstract Congenital Pulmonary Airway Malformation is a rare disease but the most common form of congenital pulmonary disease. CPAM is a congenital lung disease that can present from the prenatal period to childhood. Though rare overall, it is the most common type of congenital lung lesion. Objectives: To assess the prevalance and position of the lung lesions of CPAM types, furthermore to assess the correlation between size of the cyst and its type. Method: A retrospective descriptive study was carried out on all patients admitted to the Respiratory Department of the Vietnam National Children’s Hospital with the diagnosis of Congenital Pulmonary Airway Malformation in the period from 2014 to 2019. Results: In the period of 6 years, there were 79 cases of CPAM admitted to the Respiratory Department. Type I accounted of 51.90% and type II CPAM accounted for 40,50% (32 cases), there were 6 cases of type IV accounted for 7,60%. No case of type 0 or type III was found. 4 cases of type II were associated with pulmonary sequestration. In all of the patients, the lesions were unilateral, mostly found in the lower lobe with the slight prevalence in the right side. Generally, type I cyst had large size; cysts with the diameter more than 2.5cm were mostly type I. Conclusion: CPAM type I was the most common and had potential for malignant transformation. Type I cyst had large size; cysts with the diameter more than 2.5cm were mostly type I. CPAM type II was a rare type of congenital pulmonary airway malformation, characterized by a multicystic mass of non-functioning lung tissue, consisting of small cysts of less than 2 cm in diameter. Keywords: Congenital Pulmonary Airway Malformation, CPAM * Corresponding author. E-mail address: maihoannhp@yahoo.com.vn 3
2. 4 N.T.M. Hoan/Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 4 (2021) 3-10 Hình thái và mối liên quan giữa kích thước nang với các tuýp của dị dạng đường thở phổi bẩm sinh Nguyễn Thị Mai Hoàn1 1 Bệnh viện Nhi Trung ương, 18/879 La Thành, Đống Đa, Hà Nội, Việt Nam Nhận ngày 2 tháng 8 năm 2021 Chỉnh sửa ngày 13 tháng 8 năm 2021; Chấp nhận đăng ngày 16 tháng 8 năm 2021 Tóm tắt Dị dạng đường thở phổi bẩm sinh - CPAM là dị dạng hiếm gặp, tuy nhiên lại là dị dạng hay gặp nhất trong số các dị dạng phổi bẩm sinh. Bệnh có thể được phát hiện từ thời kỳ trước khi sinh đôi khi đến tuổi trưởng thành bệnh mới được phát hiện. Mục tiêu: Đánh giá tỷ lệ và vị trí tổn thương của các tuýp của dị dạng đường thở và phổi bẩm sinh đồng thời tìm hiểu mối liên quan giữa kích thước các nang và tuýp của nó. Phương pháp: Mô tả hồi cứu được tiến hành trên tất cả những bệnh nhân nhập viện khoa Hô hấp, Bệnh viện Nhi Trung ương được chẩn đoán dị dạng đường thở và phổi bẩm sinh trong thời gian 2014 -2019. Kết quả: Trong 6 năm có tất cả 79 ca CPAM. Tuýp I (41 ca) với tỷ lệ 51,90%, tuýp II (32 ca) tỷ lệ gặp là 40,50%, trong đó có 4 ca là phổi biệt lập kết hợp với CPAM tuýp II. Tiếp đó là tuýp IV với 6 trường hợp (7,60%). Không phát hiện được trường hợp nào tuýp 0 và tuýp III. Tất cả các trường hợp đều chỉ xảy ra ở một bên phổi, thường ở thùy dưới và có ưu thế nhẹ ở bên phải, với tỷ lệ 1,27:1. Các nang tuýp I nhìn chung có kích thước lớn; các nang có kích thước trên 2.5cm thường là tuýp I. Kết luận: CPAM tuýp I hay gặp nhất, chúng có khả năng chuyển thành ác tính, CPAM tuýp I thường kích thước nang lớn >2.5cm, CPAM tuýp II tỷ lệ ít gặp hơn, kích thước thường nhỏ hơn 2cm. Từ khóa: Dị dạng đường thở và phổi bẩm sinh, CPAM I. ĐẶT VẤN ĐỀ Nhìn chung dị dạng đường thở và phổi Dị dạng đường thở và phổi bẩm sinh bẩm sinh (CPAM) là một bệnh hiếm gặp, tuy (Congenital Pulmonary Airway Malformation nhiên nó lại là dị dạng phổi bẩm sinh phổ biến - CPAM) là một bệnh bất thường ở phổi có nhất, chiếm khoảng từ 30% - 40% [2]. Con số tính chất tiến triển, được đặc trưng bởi tình thống kê thường gặp là 1/25,000 - 35,000 trẻ trạng xen lẫn mô phổi thừa hoặc phát triển bất được sinh ra [3]. Trước đây bệnh được biết thường đối với mô bình thường [1]. đến với cái tên là Dị dạng nang tuyến bẩm sinh (CCAM) [4], tuy nhiên đến năm 2002 * Tác giả liên hệ Stocker đã đề nghị đổi tên thành Dị dạng E-mail address: maihoannhp@yahoo.com.vn đường thở và phổi bẩm sinh, được chia lại thành 5 tuýp thay vì 3 tuýp như trước kia [5].
3. N.T.M. Hoan/Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 4 (2021) 3-10 5 Bệnh có tỷ lệ gặp ở nam nhiều hơn nữ [6]. Mục tiêu của nghiên cứu: Nhiều tác giả cho rằng CPAM có thể là hậu 1. Tiến hành nghiên cứu mô tả các tuýp quả của quá trình phát triển cấu trúc của phế của dị dạng đường thở và phổi bẩm sinh quản hoặc loạn sản thùy phổi trong tuần thứ 2. Mối liên quan giữa kích thước nang với 5 hoặc 6 của thai kì. Theo Edward Y: CPAM các tuýp của dị dạng đường thở và phổi bẩm tuýp I do sự phát triển bất thường trong giai sinh. đoạn giả tuyến (pseudoglandular stage) và II. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CPAM tuýp 4 trong giai đoạn túi (saccular stage) [7]] 1. Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô Triệu chứng lâm sàng rất đa dạng và tả hồi cứu. không có triệu chứng nào cụ thể hay đặc hiệu 2. Địa điểm nghiên cứu: Bệnh viện Nhi để hướng đến chẩn đoán bệnh. Trẻ có thể biểu Trung ương hiện suy hô hấp sớm sau đẻ, nhiễm khuẩn hô 3. Thời gian nghiên cứu: 2014-2019 hấp tái diễn hoặc có thể trẻ không biểu hiện 4. Đối tượng nghiên cứu: Tất cả những bất kì triệu chứng gì cả cho đến khi trưởng bệnh nhân nhập viện khoa Hô hấp, Bệnh viện thành [8,9]. Nhi Trung ương trong thời gian nghiên cứu CPAM là một trong số những bất thường được chẩn đoán dị dạng đường thở và phổi có thể chẩn đoán trước sinh dựa vào siêu âm. bẩm sinh. Tuy vậy thì việc chẩn đoán cũng vô cùng khó 5. Cỡ mẫu: Cỡ mẫu thuận tiện, phụ thuộc khăn bởi rất dễ nhầm với các bất thường khác vào số lượng bệnh nhân được chẩn đoán dị của phổi; vì thế thường chỉ nên dùng cụm từ dạng đường thở và phổi bẩm sinh trong thời “bất thường phổi bẩm sinh”. Dưới siêu âm, gian nghiên cứu. người ta chia làm 3 tuýp: nang nhỏ ( 5mm) và tuýp hỗn hợp [10]. Có kết quả mô bệnh học chúng tôi phân loại bệnh thể kết hợp với chụp MRI để chẩn đoán, nhân theo tiêu chuẩn của Stocker năm 2002. Thu thập thông tin về tuổi phát hiện, giới tính ngoài ra có thể siêu âm Doppler để tìm các của bệnh nhân và các thông tin cụ thể kết quả bất thường về tim mạch phối hợp hay để phân chụp CT lồng ngực. Từ đó phân tích đánh giá biệt với phổi biệt lập [11]. vị trí thường gặp của CPAM và tìm hiểu về mối Hình ảnh X-quang thường gặp nhất là một liên quan giữa kích thước nang tuýp của nó. khối chứa nhiều nang khí ở một bên ngực; trung thất bị đè đẩy về phía bên đối diện. Khi III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU nang phát triển, nó sẽ tạo ra một vùng sáng Trong khoảng thời gian thực hiện nghiên trông giống với khí thũng thùy phổi [12]. cứu từ 1/2014 đến 12/2019 chúng tôi đã phát Chụp cắt lớp vi tính có một số vai trò trong hiện ra được tất 79 trường hợp mắc dị dạng quản lý CPAM, cho hình ảnh chính xác hơn bẩm sinh đường thở và phổi. Tuổi trung bình về vị trí và mức độ tổn thương, thường được khi phát hiện là 31.14 ± 42.60 tháng tuổi, dao chỉ định trong những trường hợp không có động từ 0 đến 175 tháng tuổi (có 14 trường triệu chứng [4]. hợp được chẩn đoán trước sinh).
4. 6 N.T.M. Hoan/Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 4 (2021) 3-10 Biểu đồ 1. Thời điểm phát hiện dị tật của các tuýp CPAM Xét mối liên quan giữa tổn thương mô bệnh học và lứa tuổi trong nhóm bệnh nhân nghiên cứu cũng thấy: nhóm bệnh nhân tuổi dưới 6 tháng có thể ở cả tuýp I, tuýp II và tuýp IV. Trong khi đó ở các nhóm tuổi trên 1 tuổi gặp tổn thương mô bệnh học tuýp I cao hơn tuýp II và IV. Tuy nhiên các số liệu thu được là chưa đủ để kết luận có sự khác biệt thực sự giữa các nhóm tuổi về tỉ lệ gặp các tuýp mô bệnh học khác nhau. Tỷ lệ nam: nữ là tương đương nhau (40:39) Tiền sử sản khoa: chỉ có 3 trường hợp là sinh thiếu tháng, chiếm 3.5%. Có 11 trường hợp thai thiểu ối và 5 trường hợp thai đa ối. Chúng tôi tiến hành phân loại CPAM dựa trên kết quả mô bệnh học, phân loại theo 5 tuýp của Stocker năm 2002 thu được kết quả như sau: Bảng 1. Tỷ lệ phân tuýp của CPAM Tuýp I Tuýp II Tuýp IV Tổng Mô bệnh học SL TL SL TL SL TL SL TL CPAM 41 51,90 32 40,50 6 7,60 79 100 CPAM tuýp I chiếm tỷ lệ cao nhất, thấp nhất là CPAM tuýp IV, không có tuýp 0 và III Bảng 2. Phân bố vị trí của CPAM theo CT Nang phổi Vị trí Tổng Tuýp I Tuýp II Tuýp IV Thùy trên P 9 5 4 18 Thùy giữa P 1 4 0 5 Thùy dưới P 16 7 1 24 Thùy trên T 5 4 0 9 Thùy dưới T 10 12 1 23
5. N.T.M. Hoan/Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 4 (2021) 3-10 7 Tổn thương CPAM gặp nhiều hơn bên phải và xu hướng tập trung nhiều hơn ở thùy dưới. - Tổn thương bên phổi phải có 47 bệnh nhân chiếm (61,04%), bên phổi trái 30 bệnh nhân chiếm tỷ lệ (38,96%). Các tổn thương có xu hướng tập trung ở thùy dưới. - Thùy dưới phải có 24 bệnh nhân chiếm (30,38%), thùy dưới trái có 23 bệnh nhân (29,11%). Dựa trên phim CT, chúng tôi đo kích thước nang lớn nhất trong từng trường hợp, tuy nhiên có 13 trường hợp không đo được kích thước nang lớn nhất. Biểu đồ 2. Biểu diễn đường kính trung bình của nang theo tuýp của các dị dạng đường thở và phổi bẩm sinh CPAM tuýp IV có kích thước trung bình nang lớn nhất, đường kính trung bình: 39,6mm. - CPAM tuýp I có đường kính trung bình nang 46,8mm - CPAM tuýp II có kích thước nang nhỏ, đường kính trung bình 17,62 mm. Dựa trên miêu tả của Stocker năm 2002 về các tuýp, chúng tôi đưa ra mốc kích thước nang là 25mm và đưa ra được thống kê Biểu đồ 3. Phân bố tỷ lệ kích thước nang so với 25mm Có 42 trường hợp nang có kích thước trên 25mm trong đó tuýp I có 37 ca, tuýp II có 1 ca và tuýp IV có 4 ca. - 4 ca tuýp I có kích thước nang lớn nhất dưới 25 mm, nhiều nhất là tuýp II với 31 ca nhỏ hơn 25 mm, và có 2 trường hợp tuýp 4 có kích thước dưới 25mm. - Kích thước nang lớn thường là CPAM tuýp I và tuýp IV. - Kích thước nang nhỏ thường là CPAM tuýp II.
6. 8 N.T.M. Hoan/Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 4 (2021) 3-10 IV. BÀN LUẬN đến phế nang. Vì vậy về mặt lý thuyết ta có Dị dạng đường thở và phổi bẩm sinh được thể suy ra rằng tổn thương tuýp nào sẽ tương phân loại dựa trên kích thước và kết quả giải ứng với giai đoạn phát triển của đường thở phẫu bệnh. Khi còn giữ cái tên CCAM thì trong thời kì phát triển của bào thai. Trong bệnh được Stocker chia làm 3 tuýp [4], tuy nghiên cứu không thấy có sự nổi bật về tiền nhiên sau người ta thấy rằng với cái tên là dị sử mang thai của bà mẹ, có lẽ do đây là một dạng ‘nang tuyến’ thì không phải trường hợp nghiên cứu hồi cứu nên không khai thác được bệnh nào cũng là nang và trong số phân loại kĩ về tiền sử của bà mẹ trong thời kì mang tuýp cũ thì chỉ có một tuýp là u nên sau đó thai. Siêu âm thai có thể giúp chẩn đoán chính Stocker đã chia lại 5 tuýp (thêm tuýp 0 CPAM ngay từ thời kì bào thai, hình ảnh xuất và IV) và đổi lại tên bệnh cho phù hợp hơn. hiện là một nang bị cô lập trong lồng ngực Trong nghiên cứu này, chúng tôi nhận thấy hoặc hình khối nang rắn tăng âm, có thể gây bệnh không thật sự có sự trội lên về giới tính, phù hợp với các nghiên cứu của Quercia M đè đẩy trung thất, khối thường xuất hiện trong (nam chỉ chiếm 52%) [2] hay chính nghiên 3 tháng thứ hai của thai kì. Trong nghiên cứu cứu đầu tiên của Stocker [5]. này, chỉ có 14 trường hợp được chẩn đoán Các tuýp của CPAM được phân loại từ 0 sớm trong thời kì bào thai, có lẽ là do siêu âm đến IV tương ứng vị trí dọc theo chiều dài của có tính chất chủ quan phụ thuộc vào bác sỹ đường dẫn khí thuộc phổi từ khí phế quản cho thực hiện. Hình 1. Hình ảnh của CPAM trong siêu âm thai Nang phổi tuýp I có 41 ca chiếm 51,90%, là tuýp II và tuýp IV [2]; tuýp II là tuýp hay có tuýp II gặp 32 trường hợp chiếm tỷ lệ 40,50%, kết hợp với các dị tật bẩm sinh khác nhất, đặc trong đó có 4 ca nang phổi tuýp II kết hợp phổi biệt là phổi biệt lập [3]. Trong nghiên cứu này biệt lập; nang phổi tuýp IV 06 ca chiếm tỷ lệ không phát hiện được trường hợp nào tuýp 0 (7,60%). So sánh với các nghiên cứu trước đó và tuýp III, đó là do hai tuýp này thường xuất có sự tương đương về tỷ lệ tuýp: tuýp I chiếm hiện ở cả hai bên phổi nên trẻ thường tử vong nhiều nhất với tỷ lệ vượt trội trên 1/2, sau đó sớm ngay sau sinh hoặc trong thời kì bào thai,
7. N.T.M. Hoan/Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 4 (2021) 3-10 9 trong khi đó tuýp I, II và IV thường hay chỉ năm cho thấy lứa tuổi phát hiện bệnh rất đa gặp ở một thùy. Tuýp III là tuýp có tiên lượng dạng có thể sớm ngay sau sinh hoặc muộn nặng nhất, trong bào thai, nó phát triển với khi trẻ lớn. Ở nghiên cứu này không thấy có kích thước rất lớn và thường dẫn tới thiểu sản sự nổi trội về giới tính, tỷ lệ gặp ở nam và nữ phổi, đè đẩy trung thất, đa ối và phù bào thai là như nhau. Tuổi phát hiện bệnh thường là [9]. muộn, cá biệt có trường hợp phát hiện ra ở CPAM dường như hay gặp ở phần dưới tuổi vị thành niên. của phổi khi mà có tận 62.35% các ca bệnh CPAM thường gặp ở thùy dưới của phổi, xuất hiện ở thùy dưới, có xu thế hay gặp ở có ưu thế nhẹ về bên phải. Ở nghiên cứu này bên phải nhiều hơn là bên trái (55.29%). tuýp I và tuýp II có tỷ lệ gặp lớn, tiếp đó là Biểu đồ I cho ta thấy kích thước trung bình tuýp IV. Không phát hiện được trường hợp của tuýp I là 45mm, tuýp II là 20mm và tuýp nào tuýp 0 và tuýp III do trẻ thường tử vong IV là 53mm. Nang lớn nhất có kích thước là sớm ngay sau đẻ. 90mm thuộc về tuýp I. Nhìn chung có thể thấy Trái ngược với lý thuyết và các nghiên cứu tuýp II thường là nang nhỏ. Sở dĩ có 13 trường trước đó, chúng tôi thống kê được 4 trường hợp chúng tôi không đo được kích thước nang hợp nang tuýp I có kích thước dưới 2.5cm. lớn nhất là do chúng là các trường hợp phổi Tuy vậy, do sự vượt trội về tỷ lệ gặp cũng như biệt lập, vì vậy trên kết quả CT thường sẽ là do kích thước trung bình là lớn, đại đa số không chú ý đến nhiều và chỉ được chẩn đoán những trường hợp nang lớn trên 2.5cm đều là là phổi biệt lập, khi mổ cắt và làm kết quả nang phổi tuýp I. giải phẫu bệnh người ta mới phát hiện ra được đó là CPAM nằm trong phổi biệt lập. Một số trường hợp khác được chẩn đoán là tràn TÀI LIỆU THAM KHẢO khí màng phổi trên phim CT, có lẽ là do kích thước nang quá to nên gây vỡ (tuýp I và IV). [1] David M, Lamas-Pinheiro R, Henriques- Về mặt lý thuyết và dựa trên các nghiên Coelho T. Prenatal and postnatal cứu trước đó kích thước tối đa của tuýp II chỉ management of congenital pulmonary là 2.5cm nhưng ở nghiên cứu này lại có đến 6 airway malformation. Neonatology trường hợp tuýp II có kích thước trên 2.5cm 2016;110(2):101-115. (lớn nhất là 42mm). Đây thực sự là một dấu org/10.1159/000440894 hỏi lớn, giả thuyết được đưa ra là do nang [2] Quercia M, Panza R, Calderoni G tuýp II thường có thành mỏng nên có lẽ các et al. Lung ultrasound: A new tool lát cắt lớn nên không xác định được chính in the management of congenital xác đây là một khối gồm nhiều nang nhỏ chứ lung malformation. Am J Perinatol không phải là một nang. Tuy vậy với đại đa 2019;36(S 02):S99-S105. số trường hợp nang có kích thước lớn trên org/10.1055/s-0039-1692131 2.5cm đều thuộc về tuýp I. [3] Leblanc C, Baron M, Desselas E et V. KẾT LUẬN al. Congenital pulmonary airway Qua 79 trường hợp mắc dị dạng đường malformations: state-of-the-art review dẫn khí bẩm sinh của phổi phát hiện trong 6 for pediatrician’s use. Eur J Pediatr
8. 10 N.T.M. Hoan/Journal of Pediatric Research and Practice, Vol. 5, No. 4 (2021) 3-10 2017;176(12):1559-1571. [8] Hijkoop A, van Schoonhoven MM, org/10.1007/s00431-017-3032-7 van Rosmalen J et al. Lung function, exercise tolerance, and physical growth [4] Stocker JT, Madewell JE, Drake of children with congenital lung RM. Congenital cystic adenomatoid malformations at 8 years of age. Pediatr malformation of the lung. Classification Pulmonol 2019;54(8):1326-1334. and morphologic spectrum”, Hum Pathol 1977;8(2):155-171. org/10.1016/s0046-8177(77)80078-6. [9] Onkar D. Congenital pulmonary airway malformation. Journal of the Anatomical [5] Stocker JT. Congenital pulmonary Society of India 2013;62(1):90- airway malformation: A new name 92. for and an expanded classification 2778(13)80020-2 of congenital cystic adenomatoid [10] Robert M. Kliegman MD, Bonita M.D et malformation of the lung. Histopathology al. Nelson Textbook of Pediatrics 2016, 2002;41(Suppl2):424-430. Elsevier. [6] Maneenil G, Ruangnapa K, [11] Lau CT, Kan A, Shek N et al. Is congenital Thatrimontrichai A et al. Clinical pulmonary airway malformation really presentation and outcome in congenital a rare disease? Result of a prospective pulmonary malformation: 25 year registry with universal antenatal retrospective study in Thailand. Pediatr screening program. Pediatric Surgery Int 2019;61(8):812-816. International 2017;33(1):105-108. org/10.1111/ped.13934 [7] Lee EY, Dorkin H, Vargas SO. 3991-1. Congenital pulmonary malformations [12] Wu Zhi J, Navneet N, Debra B et in pediatric patients: review and al. Congenital pulmonary airway update on etiology, classification, and malformation. Clinical Pulmonary imaging findings. Radiol Clin North Medicine 2016;23(5):227- Am 2011;49(5):921-948. 230. org/10.1016/j.rcl.2011.06.009. CPM.0000000000000168