Di sản thiên nhiên - Thế mạnh để phát triển du lịch của tỉnh Quảng Ninh - Dương Quỳnh Phương

Nội dung text: Di sản thiên nhiên - Thế mạnh để phát triển du lịch của tỉnh Quảng Ninh - Dương Quỳnh Phương

1. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Dương Quỳnh Phương và tgk ___ DI SẢN THIÊN NHIÊN - THẾ MẠNH ĐỂ PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỦA TỈNH QUẢNG NINH DƯƠNG QUỲNH PHƯƠNG*, LÊ THANH HUỆ TÓM TẮT Quảng Ninh là một tỉnh có nhiều tiềm năng để phát triển du lịch, trong đó nhân tố đóng vai trò quan trọng nhất để tạo nên thế mạnh này chính là các di sản thiên nhiên, đặc biệt là Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long. Những năm qua, du lịch Quảng Ninh có bước tăng trưởng vượt bậc là do Tỉnh đã khai thác tốt thế mạnh này. Trên quan điểm phát triển du lịch bền vững gắn với bảo vệ môi trường sinh thái, cảnh quan, trong thời gian tới, Quảng Ninh cần tạo sự kết nối giữa con người và thiên nhiên, đẩy mạnh phát triển kinh tế từ di sản thiên nhiên. Từ khóa: vịnh Hạ Long, du lịch, di sản, thiên nhiên. ABSTRACT Natural heritage – the strength for developing tourism in Quang Ninh province Strength of Quang Ninh province is tourism, in which playing the most important role are Natural heritage, Cultural-Historical heritage, especially Ha Long Bay-Green Heritage, Natural Wonder of the World. In fact, Quang Ninh Tourism has grown dramatically in the past years because the province has known how to exploit this advantage to promote and attract tourists. In view of sustainable tourism development while protecting the ecological environment and landscape, in the future, Quang Ninh province should continue to promote unique natural values, create the connections between people and nature, promote economic development from green heritage. Keywords: Ha Long bay, tourism, heritage, natural. 1. Mở đầu ngành công nghiệp không khói của tỉnh Quảng Ninh được đánh giá là một Quảng Ninh đã có những bước phát triển trong những vùng đất có nguồn tài đáng ghi nhận. Trong tiến trình hội nhập nguyên du lịch nổi bật và đặc sắc nhất cả kinh tế quốc tế, việc xây dựng thương nước, với nhiều di sản xanh nổi tiếng như hiệu nổi bật, gắn với đặc thù của địa Khu di tích danh thắng Yên Tử, Vườn phương cũng chính là một cách thức hiệu Quốc gia (VQG) Bái Tử Long, Khu bảo quả để nâng cao năng lực hội nhập kinh tồn thiên nhiên Đồng Sơn - Kỳ Thượng tế quốc tế. Đối với tỉnh Quảng Ninh, việc Đặc biệt là vịnh Hạ Long, đã được khai thác các giá trị của di sản để phát UNESCO công nhận là di sản – kì quan triển du lịch là một hướng đi đúng và thiên nhiên của thế giới. Chính nhờ hiệu quả. những lợi thế này, trong những năm qua, * TS, Trường Đại học Sư phạm, Đại học Thái Nguyên HVCH, Trường Đại học Sư phạm, Đại học Thái Nguyên; Email: thanhhueqn91@gmail.com 109
2. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 2(80) năm 2016 ___ 2. Nhận dạng di sản thiên nhiên ngọt, vùng duyên hải ven biển và của các Theo Công ước Di sản Thế giới thì cộng đồng động thực vật; hoặc di sản được phân thành 3 loại: Di sản văn (iii) chứa đựng những hiện tượng tự hóa, di sản thiên nhiên, di sản hỗn hợp nhiên siêu phàm hoặc những khu vực có (còn gọi là cảnh quan văn hóa); trong đó, vẻ đẹp tự nhiên kiệt xuất có tầm quan di sản thiên nhiên gồm: trọng về thẩm mĩ, hoặc - Các đặc điểm tự nhiên bao gồm các (iv) chứa đựng những khu cư trú tự hoạt động kiến tạo vật lí hoặc sinh học nhiên quan trọng và có ý nghĩa nhất đối hoặc các nhóm các hoạt động kiến tạo có với việc bảo toàn tại chỗ tính đa dạng giá trị nổi bật toàn cầu xét theo quan sinh học, bao gồm cả các loài có giá trị điểm thẩm mĩ hoặc khoa học. toàn cầu nổi bật có nguy cơ tuyệt chủng - Các hoạt động kiến tạo địa chất theo quan điểm khoa học và bảo toàn. [7] hoặc địa lí tự nhiên và các khu vực có Ở Việt Nam, di sản được phân loại ranh giới được xác định chính xác tạo thành di sản văn hóa (di sản văn hóa vật thành một môi trường sống của các loài thể, di sản văn hóa phi vật thể) và di sản động thực vật đang bị đe dọa có giá trị thiên nhiên. Di sản văn hóa là sản phẩm nổi bật toàn cầu xét theo quan điểm khoa tinh thần, vật chất có giá trị lịch sử, văn học hoặc bảo tồn. hóa, khoa học được lưu truyền từ đời này - Các di chỉ tự nhiên hoặc các khu sang đời khác; Di sản thiên nhiên là vực tự nhiên đã được khoanh vùng cụ những giá trị về tự nhiên do thiên nhiên thể, mà xét theo quan điểm khoa học, bảo ban tặng. Di sản được phân thành các tồn hoặc vẻ đẹp thiên nhiên là có giá trị. cấp: Di sản được UNESCO công nhận; di Một tài sản thiên nhiên khi được đệ sản cấp quốc gia và di sản cấp địa trình để đưa vào danh sách di sản thế giới phương. sẽ được coi là “có giá trị toàn cầu nổi 3. Di sản thiên nhiên - thế mạnh để bật” nếu đáp ứng một hay nhiều tiêu chí phát triển du lịch của tỉnh Quảng Ninh sau đây, và đáp ứng đầy đủ những điều 3.1. Các di sản thiên nhiên của tỉnh kiện toàn vẹn dưới đây [1]: Quảng Ninh (i) Là những mẫu hình nổi bật tiêu Sự đa dạng về địa hình, các điều biểu cho các giai đoạn lớn của lịch sử trái kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên của đất, bao gồm hồ sơ về sự sống, các tiến tỉnh Quảng Ninh đồng nghĩa với sự đa trình địa chất có ý nghĩa đang diễn ra dạng về các di sản thiên nhiên. Trong đó trong sự phát triển của địa hình hoặc các nổi bật nhất là các di sản: đặc điểm địa mạo hay địa văn có ý nghĩa; (i) Vịnh Hạ Long hoặc Vịnh Hạ Long là một vịnh nhỏ (ii) Là những mẫu hình nổi bật tiêu thuộc phần bờ Tây vịnh Bắc Bộ, bao gồm biểu cho các quá trình sinh thái và sinh vùng biển đảo thuộc thành phố Hạ Long, học đang diễn ra trong sự tiến hóa và thành phố Cẩm Phả và một phần của phát triển của các hệ sinh thái đất, nước huyện đảo Vân Đồn của tỉnh Quảng 110
3. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Dương Quỳnh Phương và tgk ___ Ninh. Vịnh Hạ Long là một di sản độc Sự ưu ái của điều kiện tự nhiên đã đáo bởi địa danh này chứa đựng những mang đến cho vịnh Hạ Long nhiều cảnh dấu tích quan trọng trong quá trình hình quan độc đáo và hấp dẫn, có ý nghĩa về thành và phát triển lịch sử trái đất, là cái mặt sinh thái, môi trường và phát triển nôi cư trú của người Việt cổ, đồng thời là kinh tế, đặc biệt là phát triển du lịch. tác phẩm nghệ thuật tạo hình vĩ đại của (ii) Vườn Quốc gia Bái Tử Long thiên nhiên với sự hiện diện của hàng Theo Quyết định số 85/2001/QĐ- nghìn đảo đá muôn hình vạn trạng. TTg ngày 01/6/2001, Thủ tướng Chính Vịnh Hạ Long có tổng diện tích phủ đã chuyển hạng khu bảo tồn thiên 1553 km2, gồm 1969 hòn đảo lớn nhỏ, nhiên Ba Mùn (Quảng Ninh) thành VQG trong đó có 90% là đảo đá vôi, địa hình Bái Tử Long với diện tích 15.783 ha, đảo, núi xen kẽ giữa các trũng biển. Vùng trong đó diện tích các đảo là 6.125 ha, Di sản thiên nhiên thế giới được Unesco diện tích mặt nước biển là 9.658 ha. công nhận có diện tích 434 km2 bao gồm VQG có các đảo chính là Ba Mùn, Trà 775 đảo, như một hình tam giác với 3 Ngọ lớn, Trà Ngọ nhỏ, Sậu Nam, Sậu đỉnh là đảo Đầu Gỗ (phía Tây), hồ Ba Đông, Đông Ma, Hòn Chính, Máng Hà Hầm (phía Nam), đảo Cống Tây (phía Nam, Máng Hà Bắc, Chầy Chầy, Soi Nhụ Đông). Hội nghị lần thứ 18 của Ủy ban và hơn 20 đảo nhỏ, cù lao, hòn nổi khác. Di sản Thế giới họp tại Phuket (Thái Ba Mùn là đảo đất lớn nhất của VQG: dài Lan) đã công nhận lần thứ nhất vịnh Hạ 20 km, rộng 1,5 km (thuộc huyện Vân Long là Di sản thiên nhiên thế giới với Đồn). Nằm trong khu vực vịnh Bái Tử tiêu chí về vẻ đẹp cảnh quan (ngày 17 Long và sát cạnh Di sản thiên nhiên thế tháng 12 năm 1994), và tại Hội nghị lần giới vịnh Hạ Long, VQG Bái Tử Long thứ 24 của Ủy ban Di sản Thế giới họp được ví như một “kho báu” sinh quyển tại thành phố Cairns, bang Queensland, giữa trùng khơi ở vùng biển Ðông Bắc Australia đã công nhận lần thứ hai với của Việt Nam. tiêu chí về giá trị địa chất, địa mạo (ngày VQG Bái Tử Long là một công viên 02 tháng 12 năm 2000). biển nằm trong khu vực nhiệt đới gió Hệ thống đảo với nhiều dạng địa mùa. Bao phủ trên các đảo là rừng nhiệt hình phong phú, đa dạng tạo nên một nét đới lá rộng thường xanh quanh năm, là độc đáo riêng biệt của vùng vịnh đã thu sinh cảnh thích hợp với nhiều loài động hút sự chú ý của hàng triệu khách du lịch vật hoang dã, là kho tàng tài nguyên sinh không những ở trong nước mà còn cả vật phong phú phân bố trên các đảo núi quốc tế. Các hang động: hang Đầu Gỗ, đất và núi đá vôi, trong các thung áng tạo hang Sửng Sốt, hang Trinh Nữ, động ra cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ của vịnh Tam Cung, động Mê Cung, động Thiên Bái Tử Long. Đặc biệt hơn, các hệ sinh Cung, hồ Ba Hầm đều có những vẻ thái biển trong Vườn chính là kho tàng đẹp độc đáo, hoang sơ, dân dã, thu hút các sinh vật dưới nước với các đặc thù, khách du lịch. đặc hữu, đặc sắc của vùng càng làm tăng 111
4. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 2(80) năm 2016 ___ thêm sự khẳng định về tầm quan trọng đa cho các cán bộ của Vườn, tổ chức hội dạng sinh học cao, xứng đáng được quan thảo xúc tiến du lịch sinh thái tâm bảo tồn trong hiện tại và tương lai. (iii) Khu bảo tồn thiên nhiên Đồng Phần biển, căn cứ vào các chỉ tiêu Sơn - Kì Thượng về đa dạng sinh học, cũng được phân chia Dự án thành lập khu bảo tồn thiên ra các vùng: Vùng bảo vệ nghiêm ngặt: nhiên (BTTN) Đồng Sơn – Kì Thượng diện tích 800 ha, bao gồm các hệ sinh được UBND tỉnh Quảng Ninh đưa ra thái (HST) đặc trưng của VQG như: HST theo Quyết định số 1672/QĐ-UB vào rạn san hô, HST rừng ngập mặn, HST bãi ngày 22 tháng 5 năm 2002 [5]. Đến ngày triều đá và HST vùng dưới triều đáy 12 tháng 02 năm 2003, Khu BTTN Đồng mềm, HST tùng áng - hồ nước mặn. Đây Sơn – Kì Thượng chính thức được thành cũng là nơi có đa dạng sinh học cao trong lập theo Quyết định số 440/QĐ-UB của VQG. Vùng phục hồi sinh thái gồm toàn UBND tỉnh Quảng Ninh [5]. Địa bàn trải bộ phần biển thuộc xung quanh đảo Lỗ rộng trên 5 xã Đồng Lâm, Đồng Sơn, Kỳ Hố, Soi Nhụ, Cái Lim, Trà Ngọ nhỏ, Thượng, Vũ Oai và Hòa Bình, cách trung Đông Ma, Hòn Chín, Sậu Nam, Sậu tâm thị trấn Trới huyện Hoành Bồ 25 km Đông và phần lạch biển giữa các đảo nêu về phía Đông Bắc, cách thành phố Hạ trên. [3] Long 35 km. Đây là khu vực điển hình VQG Bái Tử Long có sự đang dạng của hệ sinh thái rừng kín lá rộng thường sinh học cao, với hai hệ sinh thái chính xanh núi thấp có diện tích rừng tự nhiên đó là HST trên đất nổi và HST biển và tập trung lớn nhất vùng Đông Bắc Việt bãi triều. Cùng với đó, VQG Bái Tử Nam và phong phú các loài động, thực Long với những cánh rừng nguyên sinh vật rừng. tạo nên cảnh quan thiên nhiên đẹp và hấp Từ khi thành lập, khu bảo tồn đã dẫn, chưa kể có nhiều hang động, bãi tắm phối hợp với nhiều nhà khoa học ở trong biển hoang sơ, cùng nhiều di tích lịch sử, và ngoài nước như Trường Đại học Khoa văn hóa và phong tục bản địa có sức hấp học Tự nhiên, Viện Sinh thái và Tài dẫn du khách. nguyên và Sinh vật Hà Nội cùng các tổ Thế giới tự nhiên hoang sơ và kì vĩ chức quốc tế Xanh – Pê-téc-bua (Nga) đã của VQG Bái Tử Long không chỉ có giá điều tra và phát hiện ra nhiều loài động trị lớn về mặt khoa học mà còn có sức vật quý hiếm trong Khu bảo tồn. Kết quả hút đặc biệt về mặt du lịch. Từ năm 2006 điều tra nghiên cứu ban đầu cho thấy Khu đến nay, VQG Bái Tử Long cũng đã phối BTTN Đồng Sơn - Kỳ Thượng hiện có hợp với VNPPA, JGEF triển khai nhiều 485 loài thực vật bậc cao có mạch, thuộc hoạt động phát triển du lịch sinh thái như 280 chi, 101 họ trong đó có các loài được tiến hành điều tra các tài nguyên du lịch, ghi trong Sách đỏ Việt Nam như: Giổi tổ chức các khóa tập huấn, đào tạo nâng bà, Giổi nhung, Giổi thơm, Dẻ đen, Lát cao nghiệp vụ về làm du lịch sinh thái hoa, Sao hòn gai, Sến mật, Trầm hương, Ba kích ; động vật hiện có 249 loài 112
5. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Dương Quỳnh Phương và tgk ___ thuộc 79 họ và 28 bộ của 04 lớp động vật khách. là: thú (58 loài), chim (154) loài, Bò sát Điển hình nhất phải kể đến Tuần và ếch nhái (có 43 loài). Trong 249 loài Du lịch Hạ Long - Quảng Ninh với tâm có 30 loài động vật quý hiếm có tên trong điểm là lễ hội Carnaval, bóng chuyền bãi Sách đỏ Việt Nam. [2] biển, người đẹp Hạ Long, trình chiếu ánh Khu BTTN Đồng Sơn - Kỳ Thượng sáng tia lazer tại khu Trung tâm Văn hóa là nơi có giá trị đa dạng sinh học cao, có Hạ Long, giải đua ô tô địa hình ở khu du nhiều lợi ích không chỉ cho cộng đồng lịch Tuần Châu. Bên cạnh đó, rất nhiều dân cư trong khu vực mà còn đem lại giá doanh nghiệp đã tìm hiểu, nắm bắt và trị to lớn trong bảo vệ môi trường sinh khai thác triệt để các tiềm năng, lợi thế thái, phục vụ giáo dục, nghiên cứu khoa của du lịch Quảng Ninh để tạo ra những học, du lịch sinh thái và nghỉ dưỡng, sản phẩm độc đáo cho riêng mình, như: cung cấp lâm sản, nguồn dược liệu quý các tour du lịch tham quan hang động và là nơi lưu giữ và bảo tồn các nguồn gen nghỉ đêm trên vịnh; tour tham quan các quý, mẫu chuẩn hệ sinh thái có giá trị làng chài trên vịnh Hạ Long đặc biệt trong nước cũng như trên thế giới. được khách nước ngoài yêu thích. Tour 3.2. Phát triển du lịch từ thế mạnh của du lịch này giúp du khách có thêm những di sản thiên nhiên trải nghiệm, khám phá hết sức thú vị về Các di sản thiên nhiên ở tỉnh Quảng cuộc sống của người dân làng chài trên Ninh là một trong những tài nguyên du biển. Khách tham quan sẽ được hòa nhập lịch có sức hấp dẫn mạnh mẽ; trong đó, với cuộc sống sinh hoạt của cư dân bản có giá trị và mang lại nguồn thu lớn nhất xứ bằng cách ghé thăm hoặc ăn, ngủ trong phát triển du lịch của tỉnh đó là khu cùng một gia đình ngư dân hoặc tham dự di sản thiên nhiên vịnh Hạ Long. Trong một lớp học của con em làng chài trên bài báo này, chúng tôi chỉ tập trung phân biển, hay tham gia vào các hoạt động tích thế mạnh và thực trạng phát triển du đánh bắt cá của ngư dân làng chài lịch tại khu di sản thiên nhiên vịnh Hạ Các VQG và khu bảo tồn thiên Long trên một số phương diện sau: nhiên trong tỉnh là nơi thích hợp cho việc a. Các sản phẩm du lịch và các hoạt phát triển du lịch cộng đồng. Các sản động tại khu di sản phẩm du lịch ở đây tuy không phong phú, Để phát triển sản phẩm du lịch một đa dạng như ở các nơi khác nhưng nó cách hiệu quả, bền vững, xứng đáng với cũng đáp ứng phần nào nhu cầu dịch vụ vị thế đặc biệt nổi trội của di sản thiên cho khách tham quan như dịch vụ khách nhiên thế giới vịnh Hạ Long, những năm sạn, nhà nghỉ; thuyền, xe lam chở khách gần đây, bên cạnh sự nỗ lực bảo vệ môi tham quan; dịch vụ ăn uống hải sản, lâm trường, bảo tồn và gìn giữ những giá trị sản của di sản, Quảng Ninh cũng không Hiện nay, tỉnh Quảng Ninh đã và ngừng xây dựng, đa dạng hóa các sản đang tập trung xây dựng và phát triển phẩm du lịch trên vịnh để phục vụ du nhiều sản phẩm du lịch trên vịnh, bao 113
6. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 2(80) năm 2016 ___ gồm sản phẩm du lịch dựa vào thiên khu vực vịnh Bái Tử Long được chia ra nhiên (như tham quan vịnh, hang động, nhiều khu vực du lịch như: khu vực đảo đá, tùng áng, lặn biển, leo núi, chèo thương cảng cổ Vân Đồn; khu vực xã thuyền ) và sản phẩm du lịch dựa vào Minh Châu, Quan Lạn; khu vực áng Lô văn hóa (tham quan, nghiên cứu các di Gon; khu vực đảo Trà Bản, Đống Chén, chỉ khảo cổ, khám phá lịch sử, văn hóa Vạn Cảnh, Cống Nứa, Cống Đông và khu bản địa ). Triển khai phương án bảo vực đảo Ngọc Vừng. [6] tồn, phát huy giá trị tự nhiên, văn hóa của b. Số lượng khách trong nước và 4 làng chài: Ba Hang, Hoa Cương, Cửa khách quốc tế Vạn và Vông Viêng để phát triển du lịch; Vịnh Hạ Long luôn là một trong đưa làng mới tại khu tái định cư Cái Xà những điểm du lịch hấp dẫn đối với du Cong trở thành một điểm du lịch. Phát khách trong và ngoài nước. Theo Sở Văn triển các sản phẩm du lịch theo các khu hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng vực như: khu vực ven bờ vịnh Hạ Long, Ninh, số lượng du khách tới tham quan ở khu vực công viên Vạn Cảnh, khu vực tỉnh Quảng Ninh nói chung và vịnh Hạ công viên hang động, khu vực thung lũng Long nói riêng có xu hướng tăng ngày biển, khu vực công viên giải trí biển và càng nhanh. khu vực vịnh Bái Tử Long. Riêng đối với Bảng 1. Lượng khách du lịch đến Quảng Ninh giai đoạn từ năm 2009 – 2013 [7] Đơn vị: Lượt khách Năm 2009 2010 2011 2012 2013 Tổng số 4.800.800 5.417.000 6.459.000 7.005.000 7.518.000 khách du lịch Khách quốc tế 2.009.300 2.122.000 2.296.000 2.491.000 2.607.000 Khách nội địa 2.791.500 3.295.000 4.163.000 4.514.000 4.911.000 Chỉ trong 5 năm, từ năm 2009 đến năm 2013, số lượng khách du lịch trong toàn tỉnh Quảng Ninh tăng nhanh và liên tục, tăng khoảng 2,7 triệu khách du lịch, tốc độ tăng là 64%. Khách du lịch nội địa của tỉnh có xu hướng tăng nhanh hơn khách quốc tế, từ năm 2009 đến năm 2013, khách du lịch nội địa tăng 176%, khách quốc tế tăng 130%. 114
7. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Dương Quỳnh Phương và tgk ___ Bảng 2. Lượng khách du lịch đến vịnh Hạ Long giai đoạn từ năm 2009 – 2013 [7] Đơn vị: Lượt khách Năm 2009 2010 2011 2012 2013 Khách đến 2.352.934 2.800.000 2.900.000 2.574.000 2.545.000 vịnh Hạ Long Theo số liệu của Sở Văn hóa, Thể trình đến Hạ Long luôn là một trong thao, Du lịch tỉnh Quảng Ninh, năm những ưu tiên số 1 của tất cả các du 2012, riêng lượng khách du lịch đến vịnh khách quốc tế khi đến Việt Nam. Hạ Long, gồm cả khách du lịch quốc tế, Vịnh Hạ Long đã trở thành một đạt tốc độ tăng trưởng là 10%, trong đó thương hiệu du lịch nổi tiếng của Quảng khách lưu trú tại Hạ Long tăng 15%. Ninh không những ở trong nước mà còn Theo số liệu từ cơ quan quản lí xuất nhập ở nước ngoài. Bên cạnh đó, VQG Bái Tử cảnh, khách từ châu Âu đến Hạ Long Long và Khu BTTN Đồng Sơn – Kì cũng tăng xấp xỉ 10%, chiếm khoảng Thượng vẫn chưa khai thác được hết tiềm 40% tổng số khách quốc tế đến Hạ Long. năng du lịch. Hằng năm, khách du lịch Riêng trong Tuần Du lịch Hạ Long - đến đây nhiều chủ yếu vẫn là các đoàn Quảng Ninh 2012, khách du lịch đến khảo sát, các nhà khoa học đến để nghiên Quảng Ninh đạt gần 500.000 lượt khách, cứu, tìm hiểu Vì vậy, cần đưa ra những tăng 25% so với năm 2011. Năm 2013, giải pháp cụ thể nhằm quảng bá, nâng tổng lượt khách du lịch đến Quảng Ninh cao thương hiệu cho những điểm du lịch là 7.518.000 thì trong đó có 2.545.000 này. lượt khách (chiếm 33,9%) đến thăm vịnh c. Doanh thu từ du lịch Hạ Long. Với những điều kiện tự nhiên Doanh thu từ du lịch Quảng Ninh ưu đãi và những danh hiệu của mình, tăng nhanh và liên tục từ năm 2009 đến vịnh Hạ Long là nơi thu hút du khách 2013. Năm 2013, tổng doanh thu là 5.042 quốc tế lớn nhất trong tổng số các di sản tỉ đồng, tăng 52,6% so với năm 2009, thế giới tại Việt Nam thời gian qua. Hành tăng 56,1% so với năm 2010. Bảng 3. Doanh thu du lịch tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2009 – 2013 [7] Đơn vị: Triệu đồng Năm 2009 2010 2011 2012 2013 Tổng doanh thu 2.653.638 2.833.000 3.545.000 4.300.000 5.042.000 du lịch 115
8. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 2(80) năm 2016 ___ Vịnh Hạ Long trở thành kì quan tài nguyên hợp lí và bền vững, giảm chất thiên nhiên thế giới đã góp phần không thải và tiêu thụ quá mức tài nguyên và nhỏ vào việc tăng số lượng khách và năng lượng. doanh thu ngành du lịch của tỉnh Quảng d. Hướng khai thác và bảo tồn tài Ninh. Năm 2013, doanh thu đạt 5.042 tỉ nguyên di sản thiên nhiên của Quảng đồng, tăng 17 lần so với năm 2011. Điều Ninh này cho thấy du lịch Quảng Ninh có bước Di sản là tài sản của quốc gia, do tiến mạnh mẽ, trở thành một ngành kinh vậy, việc tôn trọng sự tham gia của các tế quan trọng đem lại nhiều lợi nhuận cho thành phần xã hội khác nhau trong việc vùng đất Mỏ. bảo tồn, phát huy giá trị di sản phục vụ Trong xu thế hội nhập và phát triển, cho sự phát triển kinh tế là rất cần thiết. du lịch được xác định là ngành kinh tế Vấn đề đặt ra ở đây là cái giá phải trả của mũi nhọn của Quảng Ninh nói chung và quá trình thương mại hóa, quan điểm Hạ Long nói riêng. Trên con đường thực phát triển nóng vội là rất đắt và bài học hiện chiến lược “Kinh tế xanh”, Quảng của quá trình phát triển kinh tế bền vững Ninh xác định du lịch theo hướng bền là hãy để chính người dân cùng tham gia vững là một trong những trụ cột quan vào quá trình bảo tồn, phát huy giá trị di trọng thúc đẩy kinh tế - xã hội. Theo Quy sản của dân tộc. Bảo tồn phải giữ gìn hoạch tổng thể du lịch Quảng Ninh, dự được giá trị của di sản và khai thác, phát kiến sẽ tăng mạnh doanh thu, với mục huy phải đáp ứng lại việc bảo tồn theo tiêu phấn đấu đến năm 2015, Quảng Ninh một quy trình bảo tồn→ phát huy → bảo đón 8 triệu lượt khách, trong đó khách tồn. quốc tế là 3 triệu lượt, tổng doanh thu đạt Nhận thức được giá trị và cơ hội 8.000 tỉ đồng. Năm 2020, tổng số khách phát triển du lịch từ di sản, ngành du lịch du lịch đến Quảng Ninh sẽ đạt 10,5 triệu QuảngNinh đã có những định hướng quy lượt, trong đó khách quốc tế là 4 triệu hoạch một cách phù hợp trên nguyên tắc lượt, tổng doanh thu đạt 30.000 tỉ đồng. vừa bảo tồn tối đa các yếu tố nguyên gốc Điều này đồng nghĩa với mức tăng của di sản, vừa đáp ứng được các nhu cầu trưởng doanh thu hàng năm là trên 25%. của du khách để vừa phát huy được Để đạt được mục tiêu trên, tỉnh Quảng những giá trị di sản, đồng thời góp phần Ninh cần phát huy tiềm năng thế mạnh phát triển du lịch, cải thiện và nâng cao sẵn có, mở rộng không gian du lịch, đa đời sống nhân dân. Tuy nhiên, thực tế dạng hóa các sản phẩm du lịch, mời gọi cho thấy, trong những năm qua, phát các nhà đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, triển du lịch vịnh Hạ Long nói riêng và khách sạn, khu du lịch nghỉ dưỡng sinh du lịch tại các VQG, các điểm du lịch thái cao cấp nhằm thu hút, phục vụ khách khác của tỉnh Quảng Ninh chỉ mới dừng chất lượng cao. Bên cạnh đó, việc phát lại ở việc tập trung thu hút số lượng du triển hoạt động du lịch và kinh doanh khách trong và ngoài nước trên diện rộng dịch vụ du lịch cần đảm bảo việc sử dụng chứ chưa thực sự chú trọng vào chiều 116
9. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Dương Quỳnh Phương và tgk ___ sâu. Lượng du khách lưu trú dài ngày các di sản để phục vụ cho lợi ích cộng cũng như chi tiêu của du khách cho các đồng xã hội, góp phần tôn vinh “thương hoạt động, dịch vụ tại vịnh Hạ Long còn hiệu Việt Nam”, xác lập “vị thế” Việt chưa tương xứng với tiềm năng của di Nam trên thế giới. sản. Do đó, để nâng cao hiệu quả du lịch 4. Kết luận cũng như hiệu quả của công tác bảo tồn Với những ưu thế về vị trí địa lí, di sản, tỉnh Quảng Ninh cần chú trọng tiềm năng du lịch phong phú và đa dạng hơn nữa vào việc phát triển những giá trị cả về mặt tự nhiên lẫn nhân văn, đặc biệt cốt lõi của di sản thông qua việc bảo vệ có vịnh Hạ Long đã hai lần được tốt môi trường cảnh quan vịnh Hạ Long. UNESCO công nhận là Di sản thiên Đó không chỉ là bảo vệ một vịnh Hạ nhiên thế giới và các di sản thiên nhiên Long xanh, sạch với hệ thống đa dạng cấp quốc gia như: VQG Bái Tử Long, sinh học phong phú mà còn là việc đưa ra Khu BTTN Đồng Sơn - Kì Thượng những kế hoạch cụ thể nhằm hạn chế tối Quảng Ninh đã và đang trở thành một đa các hoạt động có thể gây tổn hại đến trung tâm du lịch lớn, nổi tiếng trong môi trường vịnh, là việc xây dựng ý thức nước và được thế giới biết đến ngày càng của cộng đồng địa phương trong việc bảo nhiều hơn. Đây là những điều kiện rất vệ những giá trị của vịnh Hạ Long. thuận lợi để du lịch Quảng Ninh phát Để phát triển du lịch thì các sản triển. Tuy nhiên, hiện nay, quy mô và phẩm du lịch là không thể thiếu, đó là chất lượng các loại hình du lịch của yếu tố quan trọng để đánh vào tâm lí, thị Quảng Ninh chưa ngang tầm với tiềm hiếu của khách du lịch. Vì vậy, tỉnh năng, lợi thế đặc thù của địa phương. Do Quảng Ninh cần đưa ra những sản phẩm vậy, trong thời gian tới, các cơ quan quản du lịch, sáng tạo thu hút khách du lịch, lí của Nhà nước cũng như trên địa bàn như tạo thêm các tuyến du lịch độc đáo, tỉnh cần có những chính sách, chương các chương trình tham quan giúp du trình đổi mới nhằm đưa ngành du lịch trở khách có những trải nghiệm thực tế về thành ngành trọng điểm của tỉnh và đưa cuộc sống của ngư dân khi được cùng ăn, Quảng Ninh trở thành một trung tâm du ngủ, sinh hoạt với họ lịch quan trọng hàng đầu cả nước. Với Việc quảng bá hình ảnh cho các di những giá trị nổi trội của vịnh Hạ Long, sản thiên nhiên vịnh Hạ Long, VQG Bái trong quy hoạch định hướng phát triển Tử Long, Khu BTTN Đồng Sơn - Kì kinh tế - xã hội của tỉnh Quảng Ninh, Thượng cũng là một trong những giải vịnh Hạ Long phải luôn được đặt vào vị pháp rất quan trọng để giữ gìn, bảo tồn trí ưu tiên bảo tồn và phát triển. các di sản, đồng thời phát huy giá trị của 117
10. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 2(80) năm 2016 ___ TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Arthur Pedersen (2002), Tài liệu hướng dẫn về Di sản Thế giới, Trung tâm Di sản Thế giới của UNESCO. 2. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (2009), Báo cáo tham vấn xã hội Khu bảo tồn thiên nhiên Đồng Sơn – Kì Thượng của tỉnh Quảng Ninh, Việt Nam. 3. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (2009), Báo cáo tham vấn xã hội Vườn Quốc gia Bái Tử Long tỉnh Quảng Ninh, Việt Nam. 4. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2013), Tài liệu tập huấn: Sử dụng di sản trong dạy học ở trường phổ thông, Hà Nội. 5. Ban Quản lí Khu Bảo tồn Đông Sơn - Kỳ Thượng, Hoành Bồ Quảng Ninh (2010), Báo cáo thường niên. 6. Nguyễn Cao Huần, Đặng Thị Ngọc (2014), Phân vùng bảo vệ môi trường khu vực di sản thiên nhiên vịnh Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, 7. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Ninh (2014), Số liệu thống kê về lượng khách du lịch đến vịnh Hạ Long, đến toàn tỉnh Quảng Ninh và doanh thu du lịch từ năm 2009 – 2013. 8. Tổng cục Du lịch, Trung tâm Thông tin Du lịch (2012), Di sản thế giới ở Việt Nam, Nxb Thanh niên. 9. sản thế giới Sở văn hóa, thể thao và du lịch tỉnh Quảng Ninh (Ngày Tòa soạn nhận được bài: 02-12-2014; ngày phản biện đánh giá: 15-12-2014; ngày chấp nhận đăng: 23-02-2016) 118