Module tiểu học 41: Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học qua các hoạt động giáo dục - Trần Thị Tố Oanh
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Module tiểu học 41: Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học qua các hoạt động giáo dục - Trần Thị Tố Oanh", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Tài liệu đính kèm:
- module_tieu_hoc_41_giao_duc_ki_nang_song_cho_hoc_sinh_tieu_h.pdf
Nội dung text: Module tiểu học 41: Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học qua các hoạt động giáo dục - Trần Thị Tố Oanh
- TRẦN THỊ TỐ OANH Modul e TH 41 GI¸O DôC KÜ N¡NG SèNG cho häc sinh tiÓu häc QUA C¸C HO¹T §éNG GI¸O DôC GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC QUA CÁC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC | 97
- A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Ho t ng giáo d c là m t trong nh ng ph ng ti n quan tr ng th c hi n giáo d c KNS. Vì th , vi c khám phá các kh n ng giáo d c KNS thông qua ho t ng giáo d c là r t c n thi t cho các GV. Giáo d c KNS qua các ho t ng giáo d c d a vào d y h c h p tác. Nó th hi n d i nhi u hình th c, v i các m c ph c t p khác nhau tu theo s phát tri n c a ng i h c. Module này s làm rõ m c tiêu, n i dung, ph ng pháp, các hình th c giáo d c KNS thông qua các ho t ng giáo d c b c Ti u h c. B. MỤC TIÊU Hi u rõ v m c tiêu, nguyên t c, yêu c u c a ho t ng giáo d c, t m quan tr ng c a ho t ng giáo d c trong giáo d c KNS cho h c sinh ti u h c. Xác nh các KNS c b n và các n i dung giáo d c KNS trong m t s ho t ng giáo d c ti u h c. Mô t c các ph ng pháp, k thu t giáo d c KNS cho h c sinh trong m t s ho t ng giáo d c tr ng ti u h c. C. NỘI DUNG 1. Tìm hi u nh ng v n c b n v giáo d c KNS qua các ho t ng giáo d c. 2. Tìm hi u các ho t ng giáo d c. 3. Tìm hi u n i dung KNS trong các ho t ng giáo d c — Chi c túi th n kì (ch và các KNS liên quan). 4. Tìm hi u ph ng pháp và k thu t giáo d c KNS trong các ho t ng giáo d c. 5. Ki m tra, ánh giá. 98 | MODULE TH 41
- Nội dung 1 TÌM HIỂU NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG QUA CÁC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC Anh/ Ch hãy c nh ng thông tin d i ây: 1. Giáo dục kĩ năng sống Giáo d c KNS là giáo d c cách s ng tích c c trong xã h i hi n i, là xây d ng nh ng hành vi lành m nh và thay i nh ng hành vi, thói quen tiêu c c trên c s giúp ng i h c có c ki n th c, giá tr , thái và các k n ng thích h p. Giáo d c KNS là m t quá trình giáo d c có m c ích, có k ho ch và bi n pháp c th , là m t quá trình lâu dài, ph c t p, òi h i nhi u l c l ng tham gia, trong ó nhà giáo d c óng vai trò c v n, nhà t ch c, h ng d n, khuy n khích và ng viên ng i h c. 2. Mục tiêu giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong nhà trường phổ thông — Trang b cho HS nh ng ki n th c, giá tr , thái và k n ng phù h p. Trên c s ó hình thành cho HS nh ng hành vi, thói quen lành m nh, tích c c; lo i b nh ng hành vi, thói quen tiêu c c trong các m i quan h , các tình hu ng và ho t ng h ng ngày. — T o c h i thu n l i HS th c hi n t t quy n, b n ph n c a mình và phát tri n hài hoà v th ch t, trí tu , tinh th n và o c. 3. Một số nguyên tắc giáo dục kĩ năng sống trong hoạt động giáo dục — Nguyên t c b o m tính m c ích c a giáo d c KNS. Giáo d c KNS bao gi c ng h ng t i m c ích ã t ra, ng n h n và dài h n. M c ích dài h n trong giáo d c KNS th ng h ng t i cách làm, cách ng phó v i nh ng thách th c trong cu c s ng t ng lai. M c ích ng n h n là c s , là ph ng ti n t c m c ích dài h n. H c sinh bi t cách gi i quy t ngay trong nh ng tình hu ng n gi n, c th ang di n ra trong cu c s ng th ng ngày c a b n thân. — Nguyên t c phù h p v i c i m tâm sinh lí, môi tr ng s ng c a h c sinh ti u h c, phù h p v i tình hình phát tri n c a xã h i, c a t n c. — Nguyên t c cung c p các thông tin c b n. Thi u thông tin s khó hình thành c KNS cho con ng i. Giáo d c KNS coi vi c hình thành hành vi cho h c sinh ti u h c là m c tiêu c n t, tuy nhiên vi c cung c p thông tin c b n i t ng bi t và làm là c n thi t. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC QUA CÁC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC | 99
- — Nguyên t c khuy n khích ng viên, c v ng i h c và h ng h n t ng lai t i sáng h n. Nguyên t c này òi h i trong giáo d c KNS l y ph ng pháp ng viên khuy n khích là chính, không do n t, trách ph t vì m c ích c a giáo d c KNS là hình thành KNS cho ng i h c, và nó ch t c i u ó khi ng i h c t giác, m i bi n pháp mang tính ch t hành chính s không mang l i hi u qu . — Nguyên t c ph i h p v i các l c l ng giáo d c KNS nh H i ph huynh h c sinh, i Thi u niên Ti n phong H Chí Minh. — Nguyên t c giáo d c ng ng. H c sinh th ng tìm ki m và b t ch c các hành vi c a b n bè tr c khi th o lu n v n chúng quan tâm v i ng i l n. Khi nhà giáo d c h ng d n cho nh ng em có nh h ng n b n bè, các em ó có th óng vai trò m u trong nhóm c a mình. Môi tr ng chia s th ng có hi u qu cao trong nhóm ng ng. — T ng tác: KNS không th c hình thành ch qua vi c nghe gi ng và t c tài li u mà ph i thông qua các ho t ng t ng tác v i ng i khác. Vi c nghe gi ng và t c tài li u ch giúp HS thay i nh n th c v m t v n nào ó. Nhi u KNS c hình thành trong quá trình HS t ng tác v i b n cùng h c và nh ng ng i xung quanh (k n ng th ng l ng, k n ng gi i quy t v n ) thông qua ho t ng h c t p ho c các ho t ng giáo d c trong nhà tr ng. Trong khi tham gia các ho t ng có tính t ng tác, HS có d p th hi n các ý t ng c a mình, xem xét ý t ng c a ng i khác, c ánh giá và xem xét l i nh ng kinh nghi m s ng c a mình tr c ây theo m t cách nhìn nh n khác. Vì v y, vi c t ch c các ho t ng giáo d c có tính ch t t ng tác cao trong nhà tr ng t o c h i quan tr ng giáo d c KNS hi u qu . — Tr i nghi m: KNS ch c hình thành khi ng i h c c tr i nghi m qua các tình hu ng th c t . HS ch có k n ng khi các em t làm vi c ó, ch không ch nói v vi c ó. Kinh nghi m có c khi HS hành ng trong các tình hu ng a d ng giúp các em d dàng s d ng và i u ch nh các k n ng phù h p v i i u ki n th c t . GV c n thi t k và t ch c th c hi n các ho t ng giáo d c trong và ngoài gi h c sao cho HS có c h i th hi n ý t ng cá nhân, t tr i nghi m và bi t phân tích kinh nghi m s ng c a chính mình và ng i khác. 100 | MODULE TH 41
- — Ti n trình: Giáo d c KNS không th hình thành trong “ngày m t, ngày hai” mà òi h i ph i có c quá trình: nh n th c — hình thành thái — thay i hành vi. ây là m t quá trình mà m i y u t có th là kh i u c a m t chu trình m i. Do ó nhà giáo d c có th tác ng lên b t kì m t xích nào trong chu trình trên: thay i thái d n n mong mu n thay i nh n th c và hành vi ho c hành vi thay i t o nên s thay i nh n th c và thái . Do ó, các ho t ng giáo d c c n c t ch c th ng xuyên, có k ho ch trong c n m h c HS có c h i rèn luy n, c l p i l p l i nh ng KNS quý giá c a mình. — Thay i hành vi: M c ích cao nh t c a giáo d c KNS là giúp ng i h c thay i hành vi theo h ng tích c c. Giáo d c KNS thúc y ng i h c thay i hay nh h ng l i các giá tr , thái và hành ng c a mình. Thay i hành vi, thái và giá tr t ng con ng i là m t quá trình khó kh n, không ng th i. Có th i i m ng i h c l i quay tr l i nh ng thái , hành vi ho c giá tr tr c. Do ó, các nhà giáo d c c n kiên trì ch i và t ch c các ho t ng liên t c HS duy trì hành vi m i và có thói quen m i; t o ng l c cho HS i u ch nh ho c thay i giá tr , thái và nh ng hành vi tr c ây, thích nghi ho c ch p nh n các giá tr , thái và hành vi m i. GV không nh t thi t ph i luôn luôn ch rõ m i vi c “h ” HS mà c n t o i u ki n cho HS t phát hi n nh ng thu nh n m i cho b n thân sau m i ho t ng. Nhà giáo c n yêu c u và ng viên HS ch p nh n nh ng hành vi m i; d y và luy n các k n ng c n thi t t c nh ng hành vi ó; ti p t c c ng c nh ng k n ng m i cho n khi ng i tham gia c m th y có th th c hi n c nh ng hành vi lành m nh. — Th i gian — môi tr ng giáo d c: Giáo d c KNS c n th c hi n m i n i, m i lúc và th c hi n càng s m càng t t i v i tr em. Môi tr ng giáo d c c t ch c nh m t o c h i cho HS áp d ng ki n th c và k n ng vào các tình hu ng “th c” trong cu c s ng. Giáo d c KNS c th c hi n trong gia ình, trong nhà tr ng và c ng ng. Ng i t ch c giáo d c KNS có th là b m , là th y cô, là b n cùng h c hay các thành viên c ng ng. Trong nhà tr ng ph thông, giáo d c KNS c th c hi n trên các gi h c, trong các ho t ng lao ng, ho t ng oàn th — xã h i, ho t ng giáo d c ngoài gi lên l p và các ho t ng giáo d c khác. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC QUA CÁC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC | 101
- 4. Nội dung giáo dục kĩ năng sống — Giáo d c kh n ng thích ng c a con ng i tr c nh ng thay i liên t c c a cu c s ng h ng ngày h ch ng và sáng t o trong m i hành ng. — Giáo d c n ng l c t duy sáng t o, phê phán và n ng l c t ánh giá b n thân, t kh ng nh mình. — Giáo d c cách s ng v i ng i khác mình. — Giáo d c v b o v môi tr ng và s an toàn c a trái t. — Giáo d c v s c kho và phòng ch ng các t n n xã h i. — Giáo d c l i s ng l c quan yêu i. Câu h i 1: Anh/ Ch hi u giáo d c KNS là gì? Câu h i 2: Anh/ Ch hãy nêu nh ng nguyên t c giáo d c KNS trong ho t ng giáo d c. M i nguyên t c nêu m t ví d minh ho . BÀI TẬP Anh/ Ch hãy c và ch rõ nguyên t c giáo d c KNS nào ã c s d ng trong các ho t ng giáo d c d i ây: a. Trong ho t ng chu n b chào m ng T t nguyên án, chi i HS l p 4A c phân công h ng d n các em HS l p 1 cách chào ón khách n chúc m ng T t trong gia ình. b. T 1 và t 2 c phân công chu n b t ch c các trò ch i chung cho l p trong chuy n tham quan n ô. Cô giáo yêu c u 2 t c n g p nhau bàn b c và chu n b . 102 | MODULE TH 41
- Nội dung 2 TÌM HIỂU CÁC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC Anh/ Ch hãy c nh ng thông tin d i ây: 1. Hoạt động giáo dục Ho t ng giáo d c (H GD) c quy nh c th t i i u l tr ng ti u h c ban hành kèm theo Thông t s 41/2010/TT—BGD T ngày 30 tháng 12 n m 2010 c a B Giáo d c và ào t o, t i i u 29 ã ch rõ: “H GD bao g m ho t ng trên l p và ho t ng ngoài gi lên l p nh m rèn luy n o c, phát tri n n ng l c, b i d ng n ng khi u, giúp HS y u kém phù h p c i m tâm lí, sinh lí l a tu i HS ti u h c. H GD trong l p c ti n hành thông qua vi c d y h c các môn h c b t bu c và t ch n trong Ch ng trình giáo d c ph thông c p Ti u h c do B tr ng B Giáo d c và ào t o ban hành. H GD ngoài gi lên l p bao g m ho t ng ngo i khoá, ho t ng vui ch i, th d c th thao, tham quan du l ch, giao l u v n hoá; ho t ng b o v môi tr ng; lao ng công ích và các ho t ng xã h i khác”. H GD t o c h i cho HS c tham gia vào i s ng c ng ng, b c u v n d ng nh ng ki n th c ã h c vào trong cu c s ng th c ti n, c th c hành, tr i nghi m trong các tình hu ng c a cu c s ng, b c u phát tri n HS các KNS c n thi t, phù h p v i l a tu i. Có nhi u cách phân lo i khác nhau. N u theo tiêu chí th i gian có H GD trong gi lên l p và H GD ngoài gi lên l p (After School Activities). Ho t ng ngoài gi lên l p là các ho t ng sau gi h c chính khoá, th ng theo n ng khi u, s thích, t ch n: ca, múa, nh c, k ch, th thao có th thu c hay không thu c n i dung môn h c. N u theo tiêu chí môn h c có H GD trong môn h c và H GD ngo i khoá (Extra — Curricular Activities). Ho t ng ngo i khoá chính là ho t ng h c t p n m ngoài ch ng trình chính khoá, g i là ngo i khoá. Ngo i khoá là các ho t ng xã h i, tham gia các câu l c b , các d án v i các n i dung a d ng, phong phú, ch y u hình thành KNS trong các l nh v c khác nhau cho HS. N u theo tiêu chí a i m có H GD trong tr ng và ngoài tr ng, ngoài tr i (Outdoor Activities). Ho t ng ngoài tr i có th là ho t ng ngo i khoá, có th là ho t ng chính khoá. ó là nh ng ho t ng tr c ti p v i t nhiên th ng th c thiên nhiên, gi m c ng th ng, h c cách v t GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC QUA CÁC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC | 103
- qua nh ng khó kh n tr ng i, thúc y vi c hình thành nhân cách và các m i quan h xã h i, hình thành m i quan h thân thi t v i t nhiên. Các tiêu chí phân chia trên ch có tính t ng i, vì dù theo tiêu chí nào các H GD u nh m th c hi n m c tiêu giáo d c ã c quy nh, do GV và nhà tr ng là ng i ch ng t ch c, giám sát và ánh giá. ây, chúng tôi s u tiên xem xét H GD ngoài gi lên l p v i nhi m v giáo d c KNS. — Yêu c u: H GD ph i phù h p v i c i m c a HS ti u h c: l a tu i, kh n ng nh n th c, gi i tính, s c kho . H GD ph i phù h p v i i u ki n kinh t , v n hoá t ng vùng mi n: mi n núi, ng b ng, thành ph , nông thôn, vùng kinh t phát tri n, vùng khó kh n H GD ph i phù h p v i i u ki n c s v t ch t hi n có c a t ng tr ng: sân bãi, d ng c , phòng c, kh n ng GV, kh n ng óng góp c a ph huynh H GD là ho t ng có th cho phép HS c ch ng ch n ho t ng mình yêu thích, d i s g i ý và h ng d n c a b m và nhà tr ng. Có r t nhi u ho t ng, r t nhi u k n ng trong cu c s ng h ng ngày ta có th b sung cho tr . 2. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp Theo Ch ng trình giáo d c ph thông, ban hành kèm theo Quy t nh s 16/2006/Q —BGD T ngày 05 tháng 05 n m 2006 c a B tr ng B Giáo d c và ào t o, H GD ngoài gi lên l p là nh ng H GD c t ch c ngoài gi h c các môn v n hoá, là m t ch ng trình th ng nh t h u c v i ho t ng d y h c, t o i u ki n g n lí thuy t v i th c hành, th ng nh t gi a nh n th c và hành ng, góp ph n quan tr ng vào s hình thành và phát tri n nhân cách toàn di n c a HS trong giai o n hi n nay. — M c tiêu H GD ngoài gi lên l p c p Ti u h c: M c tiêu c b n c a H GD là nh m hình thành k n ng cho các l nh v c c a cu c s ng h ng ngày, phát tri n n ng khi u c a HS trong m t s l nh v c ngh thu t, th thao và phát tri n tình c m o c c a con ng i v i con ng i và th gi i xung quanh, giáo d c m t l i s ng lành m nh, 104 | MODULE TH 41
- ti t ki m, chia s , t ch , có v n hoá, t o c h i thu n l i HS c tr i nghi m, c rèn luy n nh ng KNS trong cu c s ng th c. H GD ngoài gi lên l p là s ti p n i các ho t ng d y — h c, là con ng g n li n v i th c ti n, t o nên s th ng nh t gi a nh n th c và hành ng c a HS. M c tiêu c a H GD ngoài gi lên l p g m: — V ki n th c: + Góp ph n c ng c , m r ng và kh c sâu ki n th c ã c h c trong gi h c các môn v n hoá; + Nâng cao hi u bi t các l nh v c c a i s ng xã h i, v nh ng giá tr truy n th ng c a dân t c; ti p thu nh ng giá tr t t p c a nhân lo i và c a th i i; + Hi u c m t s quy n trong Công c Liên h p qu c v Quy n tr em. — V k n ng: + Có các k n ng c b n theo m c tiêu giáo d c c a c p h c, góp ph n hình thành nh ng n ng l c ch y u nh : n ng l c t hoàn thi n, n ng l c thích ng, n ng l c h p tác, n ng l c giao ti p, ng x + Có l i s ng phù h p v i các giá tr xã h i. — V thái : + Có ý th c trách nhi m i v i b n thân, gia ình và xã h i; có ý th c l a ch n ngh nghi p trong t ng lai; + Có h ng thú và nhu c u tham gia các ho t ng chung; + Có tình c m o c trong sáng, bi t trân tr ng cái t t, cái p; + Tích c c, ch ng và linh ho t trong các ho t ng t p th . Giáo d c ngoài gi lên l p là ch ng trình có th i gian b t bu c cho m i i t ng HS (quy nh c a B Giáo d c và ào t o) và có n i dung t ch n (T ch n v i HS, v i nhà tr ng và v i c a ph ng). Ho t ng khi c nhà tr ng ch n chung cho m i i t ng HS thì v i HS c a tr ng ó là b t bu c. Nhà tr ng có th ch n nh ng ho t ng phù h p v i i u ki n GV, c s v t ch t, c i m v n hoá vùng mi n. HS có th ch n nhi u ho t ng nh ng các th i i m khác nhau, mang tính cá th hoá cao. Do c thù c a H GD ngoài gi lên l p nên trong quá trình th c hi n ch ng trình, có th v n d ng m t cách linh ho t các n i dung và hình th c ho t ng theo vùng mi n và i t ng HS, v i i u ki n, hoàn c nh c a nhà tr ng, a ph ng. Có nh v y, ho t ng c a HS m i g n GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC QUA CÁC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC | 105