Nghiên cứu đặc điểm sinh sản của cá hồng mi Ấn Độ (sahyadria denisonii) tại Thành phố Hồ Chí Minh

Nội dung text: Nghiên cứu đặc điểm sinh sản của cá hồng mi Ấn Độ (sahyadria denisonii) tại Thành phố Hồ Chí Minh

1. VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN II NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH SẢN CỦA CÁ HỒNG MI ẤN ĐỘ (Sahyadria denisonii) TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Nguyễn Thị Kim Liên1*, Nguyễn Hồng Yến1, Ngô Khánh Duy1, Trương Thị Thúy Hằng1, Lâm Hoàng Lai1 TÓM TẮT Cá hồng mi Ấn Độ (Sahyadria denisonii) là loài cá cảnh nhập nội có giá trị kinh tế trong nước và xuất khẩu. Tuy nhiên, đến nay ở nước ta chưa ghi nhận được nghiên cứu nào về đặc điểm sinh sản của loài cá này. Nghiên cứu đặc điểm sinh sản cá hồng mi Ấn Độ được thực hiện tại Tp. HCM từ tháng 01 năm 2021 đến tháng 7 năm 2021. Nghiên cứu nhằm mục đích ghi nhận các chỉ số sinh sản của cá cũng như các giai đoạn phát triển tuyến sinh dục trong điều kiện nuôi nhân tạo. Kết quả ghi nhận cỡ cá thành thục là 9 - 14 cm, trọng lượng dao động 11,16 – 21,79 g/con đối với cá đực. Ca cai thanh thuc ơ kich thươc 9 -13 cm, trọng lượng dao động 18,11 – 24,60 g/con. Hệ số thành thục của cá hồng mi Ấn Độ cao nhất vào tháng 7 (cá đực 7,86%, cá cái 11,56%) và thấp nhất vào tháng 3 (cá đực 2,26%, cá cái 2,23%). Độ béo Fullton của cá hồng mi Ấn Độ dao động từ 0,85 đến 1,12 đối với cá đực và 1,06 đến 1,23 đối với cá cái. Trứng cá hồng mi Ấn Độ có hình cầu, tương đối tròn đều, đường kính noãn bào dao động từ 1.325 µm (noãn bào ở giai đoạn IV) đến 1.550 µm (noãn bào ở giai đoạn V). Sức sinh sản tuyệt đối của cá hồng mi Ấn Độ dao động từ 264 đến 1.569 trứng/cá cái và sức sinh sản tương đối cá có khối lượng 18,2 g/con là 86,2 trứng/g cá cái. Theo dõi sự phát triển tuyến sinh dục cho thấy, bắt đầu từ tháng 3 đến tháng 7 cá đực có buồng tinh và cá cái có buồng trứng từ giai đoạn II trở đi. Trứng và tinh trùng đã sẵn sàng tham gia sinh sản trong điều kiện nhân tạo từ tháng nuôi thứ 7. Từ khóa: Cá hồng mi Ấn Độ, đặc điểm sinh sản, thành thục, phát triển tuyến sinh dục. I. ĐẶT VẤN ĐỀ tháng 11 đến tháng 4 năm sau, tùy thuộc vào Cá hồng mi Ấn Độ (Sahyadria denisonii) kích cỡ và tuổi của các cặp sinh sản (Mercy thuộc họ Cyprinidae, có nguồn gốc từ Ấn Độ, và ctv., 2010a, 2013a, Solomon và ctv., 2011). kích thước của cá trưởng thành từ 9 cm trở lên, Sahyadria denisonii là loài cá cảnh bản địa của màu sắc chủ đạo là đen, đỏ, trắng, nổi bật với Ấn Độ được phân loại là loài có nguy cơ tuyệt màu bạc và một sọc đen chạy dọc cơ thể, một chủng dựa trên các tiêu chí mới nhất của IUCN; sọc đỏ chạy từ phía miệng qua mi trên rồi dọc do phân bố hạn chế, mất môi trường sống, khai ra quá nửa thân phía sau. Thức ăn của cá bao thác quá mức trong buôn bán cá cảnh trong gồm cả động và thực vật để duy trì vẻ đẹp tự nước cũng như quốc tế và các hoạt động đánh nhiên cũng như để cá sinh trưởng và phát triển bắt hủy diệt (Ali và ctv., 2010). Với tiềm năng tốt. Cá thường sống ở những nơi có dòng chảy có thể trở thành đối tượng có giá trị kinh tế cao, mạnh, giàu oxy, cá sống theo bầy thích hợp nuôi cá hồng mi Ấn Độ đang được quan tâm nghiên trong bể thủy sinh (Anna và ctv., 2015). Ngoài cứu. Đây là loài được nhập khẩu và hiện nay có tự nhiên, mùa vụ sinh sản của cá tập trung từ giá trị tại thị trường cá cảnh nước ta. Theo như 1 Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Nông nghiệp Công nghệ cao Tp. HCM * Email: lienkimnguyen85@gmail.com 8 TẠP CHÍ NGHỀ CÁ SÔNG CỬU LONG - SỐ 20 - THÁNG 9/2021
2. VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN II khảo sát từ một số cơ sở, trại sản xuất cá cảnh tại mật độ nuôi là 50 con/bể, gồm 4 bể nuôi. Bể Tp. HCM và một số tài liệu hiện có đến nay vẫn nuôi vỗ được sục khí liên tục và thiết lập hệ chưa có công trình nghiên cứu đặc điểm sinh thống tuần hoàn trong bể nuôi để tạo dòng chảy. sản của cá hồng mi Ấn Độ tại Việt Nam được Sau khi bố trí thí nghiệm, cá được cho ăn 2 lần/ công bố và cũng chưa sản xuất giống nhân tạo ngày vào lúc 8 giờ và 16 giờ với các loại thức thành công nên còn phụ thuộc vào con giống từ ăn khác nhau. Lượng thức ăn được cho ăn theo nước ngoài là chính. Trong khi đó trên thế giới thoa mãn nhu cầu của cá. Trong quá trình cho đã có một số kết quả nghiên cứu về đặc điểm ăn, tùy thuộc vào lượng thức ăn hàng ngày của sinh sản, sinh sản nhân tạo cá đã được công bố cá được quan sát mà điều chỉnh lượng ăn của cá, như Anna và ctv. (2015), Saian (2015), Mercy hàng ngày theo dõi và thay nước cho cá 1 lần và ctv., (2013b). Từ thực tế trên “Nghiên cứu với lượng nước thay là 30%. đặc điểm sinh sản cá hồng mi Ấn Độ (Sahyadria Nguồn nước dùng cho nghiên cứu là nguồn denisonii) tại Thành phố Hồ Chí Minh” được nước đã và đang sử dụng để nuôi cá cảnh tại thực hiện nhằm cung cấp các thông số kỹ thuật Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Nông làm tiền đề cho nghiên cứu sinh sản nhân tạo cá nghiệp Công nghệ cao (nguồn nước giếng) hồng mi Ấn Độ tại Việt Nam. được điều chỉnh các yếu tố chất lượng nước II. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP trong ngưỡng thích hợp cho cá. Các yếu tố chất NGHIÊN CỨU lượng nước trong bể nuôi vỗ cá bố mẹ cụ thể là 2.1. Vật liệu pH nước 6,0 – 6,8, độ cứng 53,7 mg CaCO3/L, 2.1.1. Cá thí nghiêm nhiệt độ nước dao động 27 – 280C. Cá hồng mi Ấn Độ (Sahyadria denisonii) sử Các dụng cụ thực hiện trong thí nghiệm bao dụng làm bố mẹ được nhập khẩu từ Indonesia, gồm bể kính 4 bể kích thước 1,2 x 0,8 x 0,5 m, cá khỏe mạnh, cá có ngoại hình đẹp, không dị test kiểm tra chất lượng nước Sera như pH, DO, tật, cá đồng đều, kích thước cá trung bình 11 NO2, NH3, độ cứng và nhiệt kế. Cac thông sô cm, khối lượng cá dao động từ 16 – 19 g/con. chât lương nươc đươc kiêm tra 1 lân/tuân ơ tât Sau khi vận chuyển về, cá được thuần dưỡng ca cac thi nghiêm vao buôi sang va chiêu. Hệ trong bể kính kích thước 1,2 x 0,5 x 0,5m trong thống sục khí, ống si phông, thau, xô, vợt, cân 2 tuần. Cá thuần được nuôi chung đực cái. Mật phân tích. Cân điện tử hai số lẻ dùng để cân khối độ nuôi là 50 con/bể. lượng cá, thước kẹp có độ chính xác 0,05 mm để 2.1.2. Thức ăn thí nghiệm đo chiều dài cá. Thức ăn sử dụng trong thời gian nuôi vỗ 2.2.2. Phương pháp thu và cố định mẫu cá cá bố mẹ là sinh khối Artemia và trùn chỉ. Sinh Sau khi cá được nuôi vỗ 2 tháng, tiến hành khối Artemia được nuôi tại Trung tâm Nghiên lấy mẫu cá để phân tích. Mẫu cá nguyên con cứu và Phát triển Nông nghiệp Công nghệ cao. được thu định kỳ hàng tháng, thời gian thu kéo Thức ăn tự chế biến là gồm 50% thức ăn viên dài 5 tháng. Mẫu cá được nhu ngẫu nhiên 6 32% protein, 50% tép bò, bổ sung vitamin C mẫu/tháng. Cá sau khi thu được bảo quản lạnh với liều lượng 3 g/kg thức ăn, chất kết dính với ở nhiệt độ 2 – 60C và phân tích tại phòng thí liều 2 g/kg thức ăn, hỗn hợp được xay, sau đó nghiệm của Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển ép thành viên nhỏ và phơi khô ở nhiệt độ phòng. Nông nghiệp Công nghệ cao. 2.2. Phương pháp nghiên cứu 2.2.3. Phương pháp xác định giới tính 2.2.1. Bố trí thí nghiệm Giới tính của cá hồng mi Ấn Độ được phân Cá được bố trí nuôi vỗ trong bể kính với biệt thông qua quan sát hình thái bên ngoài và TẠP CHÍ NGHỀ CÁ SÔNG CỬU LONG - SỐ 20 - THÁNG 9/2021 9
3. VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN II kết hợp giải phẫu. Cá sau khi quan sát các chỉ cuối buồng trứng). tiêu hình thái bên ngoài sẽ được giải phẫu để - Sức sinh sản tương đối (relative fecundity, phân biệt các đặc điểm cấu tạo bên trong. Đặc R): là số lượng trứng trên một đơn vị khối điểm hình thái giải phẫu được khảo sát tập trung lượng cá. chủ yếu vào cơ quan sinh dục. R (trứng/kg) = F/W 2.2.4. Phương pháp xác định các chỉ số F: Sức sinh sản tuyệt đối sinh sản W: Khối lượng cá cái. - Độ béo Fulton (F) được xác định theo - Các giai đoạn phát triển của tuyến sinh công thức: dục: Các giai đoạn phát triển của tuyến sinh dục F = (W/L3) x 100 cá hồng mi Ấn Độ đã được quan sát trực tiếp - Hệ số thành thục (gonadosomatic index, bằng mắt thường kết hợp với việc sử dụng kính GSI) được tính theo công thức sau: lúp và dựa theo thang 6 bậc của Nikolsky (1963). GSI (%) = (G/W0) x 100 Những cá thể chưa thành thục được xếp chung Trong đó: G (g): khối lượng tuyến sinh dục; vào một nhóm I - II. Tiêu bản mô học tuyến sinh W0: trọng lượng cá bỏ nội quan. dục được thực hiện bằng phương pháp xử lý và - Sức sinh sản tuyệt đối (absolute fecundity, nhuộm mẫu mô của Hinton (1990), đọc mẫu F): là tổng số trứng, theo lý thuyết, có trong buồng dưới kính hiển vi. trứng của một cá thể cái. Sức sinh sản tuyệt đối III. KẾT QUẢ được tính theo công thức của Banegal (1967). 3.1. Các yếu tố môi trường trong thời F (trứng) = nG/g gian nuôi vỗ cá hồng mi Ấn Độ Trong đó: Trong quá trình nuôi vỗ cá bố mẹ các yếu G: trọng lượng buồng trứng (gam). tố môi trường bên ngoài rất quan trọng và ảnh g: trọng lượng một mẫu trứng được lấy ra hưởng đáng kể đến sự sống, phát triển, thành để đếm (gam). thục sinh dục và sinh sản của cá nuôi. Nhìn n: số lượng trứng có trong 1 mẫu trên (mẫu chung, các yếu tố môi trường đều nằm trong trứng được lấy để đếm ở 3 vị trí đầu, giữa và khoảng thích hợp với sự phát triển của cá. Bảng 1. Biến động các yếu tố môi trường trong thời gian nuôi vỗ thành thục. Tháng Tháng 3 Tháng 4 Tháng 5 Tháng 6 Tháng 7 Chỉ tiêu Nhiệt độ S 28,63 ± 0,52 29,07 ± 0,75 29,27 ± 0,75 29,25 ± 0,73 29,15 ± 0,79 (0C) C 30,05 ± 0,89 30,18 ± 0,91 30,21 ± 0,80 30,28 ± 0,78 30,13 ± 0,79 S 6,83 ± 0,20 6,83 ± 0,20 6,92 ± 0,14 6,91 ± 0,17 6,91 ± 0,16 pH C 6,89 ± 0,18 6,93 ± 0,14 6,97 ± 0,18 6,88 ± 0,24 6,86 ± 0,25 S 5,12 ± 0,14 5,21 ± 0,19 5,25 ± 0,20 5,09 ± 0,12 5,11 ± 0,14 DO (ppm) C 5,16 ± 0,15 5,15± 0,15 5,23 ± 0,19 5,13 ± 0,14 5,16 ± 0,16 Độ cứng 7 53,7 ± 0,00 53,7 ± 0,00 53,7 ± 0,00 53,7 ± 0,00 53,7 ± 0,00 (mg CaCO3/L) NO2 0,0 ± 0,00 0,0 ± 0,00 0,0 ± 0,00 0,0 ± 0,00 0,0 ± 0,00 NH3 0,0 ± 0,00 0,0 ± 0,00 0,0 ± 0,00 0,0 ± 0,00 0,0 ± 0,00 Ghi chú: S: buổi sang, C: buổi chiều 10 TẠP CHÍ NGHỀ CÁ SÔNG CỬU LONG - SỐ 20 - THÁNG 9/2021
4. VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN II 3.2. Phân biệt giới tính cá hồng mi Ấn Độ sinh dục cá to, nhìn ngang thân cá đực thường Xác định giới tính của cá hồng mi Ấn Độ ốm và thon dài hơn cá cái. Cá đực đã thành thục trong giai đoạn chưa thành thục rất khó vì cả cá thì sẽ có tinh dịch màu trắng sữa chảy ra khi đực và cá cái đều không có đặc điểm sinh dục vuốt nhẹ vào bụng cá. Cá cái có buồng trứng phụ để phân biệt giới tính. Chỉ khi đến giai đoạn phát triển ở giai đoạn cao của sự thành thục sinh thành thục sinh dục và có sản phẩm sinh dục dục (giai đoạn III, IV) thì có thể nhận thấy bụng thì mới có thể phân biệt được. Trong thời kỳ cá cá căng to hơn bình thường. Tuy nhiên để xác hồng mi Ấn Độ thành thục sinh dục, nhìn từ bên định chính xác giới tính của cá hồng mi Ấn Độ ngoài cũng có thể phân biệt được cá đực và cá ở giai đoạn này tốt nhất là giải phẫu quan sát cái thông qua một số đặc điểm nhận dạng như tuyến sinh dục. bụng cá cái thường to, mềm nhão hơn cá đực; lỗ Hình 1. Cá hồng mi Ấn Độ đực (Tinh sào phát triển ở giai đoạn V). Hình 2. Cá hồng mi Ấn Độ cái (Noãn bào phát triển ở giai đoạn IV). 3.3. Đặc điểm phát triển tuyến sinh dục chung. Các giai đoạn phát triển noãn bào cũng cá hồng mi Ấn Độ có các đặc điểm điển hình của giai đoạn từ I 3.3.1. Các giai đoạn phát triển noãn bào đến V, trong đó có các đặc trưng của giai đoạn I Trong quá trình thành thục tuyến sinh (Hình 3a), giai đoạn II (Hình 3b), giai đoạn III dục của cá hồng mi Ấn Độ cái cũng trải qua (Hình 3c), giai đoạn IV (Hình 3d) và giai đoạn các giai đoạn phát triển tương tự như quá trình V (Hình 3e). thành thục của tuyến sinh dục các loài cá nói TẠP CHÍ NGHỀ CÁ SÔNG CỬU LONG - SỐ 20 - THÁNG 9/2021 11
5. VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN II a. Lát cắt noãn bào giai đoạn I b. Lát cắt noãn bào giai đoạn II c. Lát cắt noãn bào giai đoạn III d. Lát cắt noãn bào giai đoạn IV e. Lát cắt noãn bào giai đoạn V Hình 3. Lát cắt noãn bào qua các giai đoạn. 3.3.2. Các giai đoạn phát triển tinh sào I), Hình 4b (lát cắt tinh sào giai đoạn II), Hình Tương tư như noãn bào thì các giai đoạn 4c (lát cắt tinh sào giai đoạn III), Hình 4d (lát phát triển của tinh sào cũng trải qua các giai cắt tinh sào giai đoạn IV) và Hình 4e (lát cắt tinh đoạn từ I đến V với những đặc điểm khác nhau sào giai đoạn V). thể hiện qua Hình 4a (lát cắt tinh sào giai đoạn a. Lát cắt tinh sào giai đoạn I b. Lát cắt tinh sào giai đoạn II c. Lát cắt tinh sào giai đoạn III d. Lát cắt tinh sào giai đoạn IV e. Lát cắt tinh sào giai đoạn V Hình 4. Lát cắt tinh sào qua các giai đoạn. 12 TẠP CHÍ NGHỀ CÁ SÔNG CỬU LONG - SỐ 20 - THÁNG 9/2021
6. VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN II 3.4. Kích cỡ thành thục và giai đoạn thành thục của cá hồng mi Ấn Độ Bảng 2. Kích cỡ cá và các giai đoạn thành thục của cá hồng mi Ấn Độ. STT Cá đực (n = 17) Cá cái (n = 13) Chiều dài Khối lượng (g) GĐ thành Chiều dài Khối GĐ thành (cm) thục (cm) lượng (g) thục 1 10,50 17,65 II 11,50 17,94 II 2 12,30 17,02 II 9,60 11,36 II 3 12,80 19,01 II 13,00 20,63 II 4 12,50 22,20 II 10,00 13,52 II-III 5 9,80 7,30 III 10,00 10,67 III 6 10,10 8,45 III 11,50 17,00 III 7 12,20 17,30 III 11,00 18,26 III 8 9,70 10,33 IV 13,10 24,60 III 9 9,00 8,31 IV 11,70 18,11 IV 10 13,00 18,70 IV 10,80 17,45 IV 11 13,00 20,47 IV 9,20 7,55 IV 12 9,30 7,63 IV 12,40 18,20 V 13 10,00 9,70 V 11,60 18,33 V 14 10,50 11,16 V 15 12,10 17,92 V 16 14,00 21,79 V 17 12,00 16,21 V Kết quả trình bày ở Bảng 2 cho thấy, cỡ và V chiếm tỷ lệ cao hơn (trên 80% số cá đực cá đực thành thục là 9 - 14 cm, khối lượng dao thành thục được theo dõi), buồng trứng phát triển động 11,16 – 21,79 g/con. Cá cái thành thục ở giai đoạn II đến V. khi đạt cỡ 9 -13 cm, khối lượng dao động 18,11 3.5. Độ béo – 24,60 g/con. Cá đực có tinh dịch và cá cái có Kết quả ghi nhận ở Hình 5 cho thấy, độ béo F buồng trứng từ giai đoạn II trở đi sau ba tháng của cá hồng mi Ấn Độ dao động từ 1,06 đến 1,23 nuôi vỗ. Buồng tinh phát triển ở giai đoạn III, IV đối với cá cái và 0,85 đến 1,12 đối với cá đực. Hình 5. Diễn biến độ béo Fulton cá hồng mi Ấn Độ bố mẹ theo thời gian nuôi vỗ. TẠP CHÍ NGHỀ CÁ SÔNG CỬU LONG - SỐ 20 - THÁNG 9/2021 13
7. VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN II 3.6. Biến động hệ số thành thục giai đoạn IV là 6,64% và cao nhất ở giai đoạn V Hệ số thành thục của cá hồng mi Ấn Độ là 11,56%. Ở cá đực, hệ số thành thục tăng dần cao nhất vào tháng 7 và thấp nhất vào tháng 3 từ 2,26% (giai đoạn II); 3,69% (giai đoạn III); (Bảng 3). Hệ số thành thục cá cái tăng dần từ 4,53% (giai đoạn IV) và 7,86% (giai đoạn V). giai đoạn II đến V với các giá trị trung bình ở Cùng một giai đoạn phát triển, hệ số thành thục giai đoạn II là 2,23%, giai đoạn III là 4,73%, của cá cái lớn hơn khoảng 1,5 lần so với cá đực. Bảng 3. Hệ số thành thục cá hồng mi Ấn Độ theo giai đoạn phát triển tuyến sinh dục. Thời Cá đực (n = 17) Cá cái (n = 13) gian Khối HSTT Khối HSTT GĐTT lượng HSTT trung GĐTT lượng HSTT trung TSD bình TSD bình Tháng 3 II 0,22 1,46 II 0,28 1,83 II 0,39 2,57 II 0,20 2,06 2,26 2,23 II 0,40 2,46 II 0,40 2,53 Tháng 4 III 0,20 3,74 II 0,48 2,80 2,80 III 0,23 3,52 3,69 II-III 0,42 3,56 3,90 III 0,58 3,83 III 0,40 4,24 Tháng 5 IV 0,40 4,31 III 0,70 4,55 IV 0,35 4,86 4,53 III 0,73 4,72 4,73 IV 0,69 4,13 III 1,10 4,93 Tháng 6 IV 0,88 4,83 IV 0,95 6,02 4,68 IV 0,29 4,53 IV 0,87 6,09 6,64 V 0,52 6,12 6,12 IV 0,50 7,81 Tháng 7 V 0,64 6,72 V 1,72 11,19 V 1,13 7,29 V 1,76 11,92 7,86 11,56 V 1,28 7,66 V 1,35 9,75 Ghi chú: GĐTT: Giai đoạn thành thục; HSTT: Hệ số thành thục; TSD: Tuyến sinh dục. 3.7. Đường kính trứng và sức sinh sản động từ 1325 µm (noãn bào ở giai đoạn IV) đến của cá 1550 µm (noãn bào ở giai đoạn V). Ở giai đoạn Xác định đường kính trứng cá hồng mi Ấn V kích thước noãn bào là lớn nhất, đây là giai Độ đã thành thục nhằm làm cơ sở cho việc chọn đoạn cá đã sẵn sàng tham gia sinh sản trong điều lựa cá mẹ cho tham gia sinh sản. Qua quan sát kiện nhân tạo. mẫu trứng ở giai đoạn IV và V cho thấy trứng Kết quả ghi nhận, sức sinh sản tuyệt đối của cá hồng mi Ấn Độ là trứng dính, có hình cầu, cá hồng mi Ấn Độ dao động từ 264 đến 1.569 tương đối tròn đều qua đo các noãn bào trên trứng/cá cái và sức sinh sản tương đối cá có kính hiển vị có gắn trắc vi thị kính cho thấy khối lượng 18,2 g/con là 86,21 trứng/ gram cá đường kính noãn bào cá hồng mi Ấn Độ dao cái (Bảng 4). 14 TẠP CHÍ NGHỀ CÁ SÔNG CỬU LONG - SỐ 20 - THÁNG 9/2021
8. VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN II Bảng 4. Sức sinh sản (SSS) của cá hồng mi Ấn Độ cái. STT Chiều dài toàn Trọng lượng Trọng lượng SSS tuyệt đối SSS tương đối thân (cm) cá (g) buồng trứng (g) (trứng/cá thể) (trứng/g cá cái) 1 11,50 17,94 0,28 264 14,72 2 11,10 20,63 0,48 454 22,00 3 7,55 9,20 0,50 472 51,30 4 10,80 17,45 0,87 1.196 68,54 5 12,40 18,20 1,72 1.569 86,21 IV. THẢO LUẬN Trong nghiên cứu này, cỡ cá đực thành thục Các noãn bào cá hồng mi Ấn Độ cái đều là 9 - 14 cm, khối lượng dao động 11,16 – 21,79 trải qua các giai đoạn biến đổi và tuân theo quy g/con. Cá cái cỡ cá thành thục 9 -12 cm, khối luật chung. Từ một noãn nguyên bào qua phân lượng dao động 18,11 – 24,26 g/con (Bảng 2). chia nguyên nhiễm tạo nên noãn bào 1, khi Kết quả này tương đương với nghiên cứu của noãn bào đạt kích thước nhất định thì tiến hành Anna và ctv. (2015) đã kết luận rằng kích cỡ và phân chia giảm phân 1 để tạo nên noãn bào 1 khối lượng cá thành thục là cá đực (10,4 ± 1,6 và thể cực 1. Ở giai đoạn cuối của giảm phân cm, 15,5 ± 2,7 g) và cá cái (12,1 ± 1,5 cm, 21,5 1, noãn bào 1 tích luỹ noãn hoàng và đạt kích ± 3,4 g) tương ứng. Theo dõi cá nuôi vỗ trong bể thước cực đại (thời kỳ IV). Đến giai đoạn chín kính chúng tôi ghi nhận, cá đực có tinh dịch và muồi, trứng rụng và sẵn sàng thụ tinh, sau giảm cá cái có buồng trứng từ giai đoạn II trở đi sau ba phân 2 tạo nên noãn bào 2 và thể cực 2, từ 1 tháng nuôi vỗ. Buồng tinh phát triển ở giai đoạn noãn nguyên bào sau phân chia cho 1 tế bào III, IV và V chiếm tỷ lệ cao hơn, buồng trứng phát trứng và 2 thể cực. Noãn bào tiếp tục trải qua triển ở giai đoạn II đến V. Trong điều kiện nuôi vỗ các thời kỳ phát triển, bắt đầu một chu kỳ mới trong bể kính còn ghi nhận cá đực thường thành (La Hoàng Trúc). Ở nghiên cứu này, noãn bào thục trước cá cái và số lượng cá đực cũng chiếm thời kỳ V chỉ phát hiện được ở tháng 7 (Bảng 3). tỷ lệ cao hơn cá cái. Điều này có thể do trong quá Ở noãn bào giai đoạn V, thì ngoài noãn bào giai trình nhập khẩu cá, cá chưa thành thục sinh dục đoạn V còn hiện diện các noãn bào giai đoạn I, nên chưa phân biệt được cá đực cá cái. Như vậy II và III (Hình 3e). Điều này cho thấy cá hồng trứng và tinh trùng đã sẵn sàng tham gia sinh sản mi Ấn Độ có khả năng sinh sản nhiều lần trong nhân tạo. Căn cứ vào kết quả trên, sẽ làm cơ sở năm. Nhận định này phù hợp với kết quả nghiên cho nghiên cứu kích thích sinh sản cá trong điều cứu của Mercy và ctv. (2010a, 2013a), Solomon kiện nhân tạo từ tháng nuôi thứ 7 trở đi. và ctv. (2011) cho rằng mùa sinh sản của S. Cùng với sự thành thục và phát triển của denisonii là từ tháng 11 đến tháng 4. Tương tự tuyến sinh dục, độ béo của cá cũng thay đổi và như sự phát triển của noãn bào, tinh sào cũng có mối liên quan với hệ số thành thục, một trong trải qua các giai đoạn phát triển từ I đến V. Từ những chỉ số để dự đoán mùa vụ sinh sản của tinh nguyên bào phân chia nguyên nhiễm để cá. Độ béo là một trong những chỉ số đánh giá tăng số lượng, sau đó tinh bào lớn lên thành tinh mức độ tích lũy dinh dưỡng và có liên quan mật bào 1. Ở giai đoạn tiếp theo, tinh bào 1 sẽ phân thiết đến mùa vụ sinh sản của cá. Kết quả ghi chia giảm nhiễm tạo tinh bào 2, phân chia giảm nhận ở Hình 5 cho thấy, độ béo Fulton cá hồng nhiễm lần 2 tạo nên tinh tử và biệt hóa thành mi Ấn Độ đực nuôi vỗ trong bể kính có chỉ số tinh trùng. vào tháng 3 là cao nhất (1,12), sau đó chỉ số TẠP CHÍ NGHỀ CÁ SÔNG CỬU LONG - SỐ 20 - THÁNG 9/2021 15
9. VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN II Fulton có xu hướng giảm. Đối với cá cái thì độ thước và trọng lượng buồng trứng càng lớn thì béo Fulton ít biến động hơn và chỉ số dao động sức sinh sản tương đối càng cao. Kết quả ghi từ 1,06 - 1,23 sau sáu tháng nuôi vỗ. Quy luật nhận, sức sinh sản tuyệt đối của cá hồng mi Ấn của đa số các loài cá trong điều kiện nuôi vỗ Độ dao động từ 264 đến 1.569 trứng/cá cái và thì hệ số thành thục và độ béo có mối quan hệ sức sinh sản tương đối cá có khối lượng 18,2 g/ nghịch với nhau (Nguyễn Thị Nga và Phạm Văn con là 86,21 trứng/g cá cái (Bảng 4). Theo mô tả Khánh, 2013). Kết quả nghiên cứu độ béo của của Sajan (2015), Sahyadria denisonii sức sinh cá hồng mi Ấn Độ bố mẹ cũng tuân theo quy sản tuyệt đối dao động từ 320 - 1260 (chiều dài luật này. Điều này có thể do, cá hồng mi Ấn Độ tổng 8,9 - 12,2 cm và trọng lượng cơ thể 7,29 - được nuôi vỗ trong bể kính với nguồn thức ăn 16,35 g). Sức sinh sản tương đối từ 22,42 - 93,06 được cung cấp đầy đủ nhưng đây là loài cá vận (56,88 ± 19,20) trên mỗi g tổng trọng lượng của động rất nhiều, cá thường xuyên bơi theo đàn cá. Trong khi đó, Mercy và ctv. (2013b) sức rất nhanh trong bể nuôi nên tiêu hao nhiều năng sinh sản tuyệt đối của S. densonii dao động từ lượng vào các hoạt động hàng ngày của cá. 293 đến 967 trên mỗi con cái, Solomon và ctv. Hệ số thành thục của cá liên quan đến môi (2011) ghi nhận là 376 đến 1098. Trứng đã thụ trường sống, dinh dưỡng và mùa vụ sinh sản. tinh có hình cầu, màu nâu cam và trứng dính có Hệ số thành thục khác nhau ở mỗi loài và có kích thước đường kính 1.184-1.312 µm. mối tương quan với các giai đoạn phát triển Kết quả nghiên cứu này cho thấy, mặc dù tuyến sinh dục. Thông qua hệ số thành thục còn cá hồng mi Ấn Độ là dòng cá nhập khẩu từ có thể xác định được mùa vụ thành thục của cá. Indonesia nhưng cá hoàn toàn có khả năng thích Trong điều kiện nuôi vỗ, cá đã hoàn toàn thích nghi với điều kiện nuôi tại Việt Nam. Điều này có nghi với môi trường sống, được cung cấp đầy đủ thể là do trong điều kiện nuôi, cá được đáp ứng dinh dưỡng đảm bảo cho quá trình sinh trưởng đầy đủ các điều kiện sống như môi trường nước, và phát triển. Hệ số thành thục của cá hồng mi thức ăn, điều kiện chăm sóc, thuận lợi cho sự Ấn Độ biến động theo thời gian nuôi vỗ, hệ số phát triển của tuyến sinh dục nên cá thành thục và thành thục thấp nhất vào các tháng đầu khi nuôi khối lượng buồng trứng cũng tương đương với vỗ, khi buồng trứng và buồng tinh ở giai đoạn kết quả nghiên cứu tại Inđonexia. Đây là cơ sở để II. Đây là giai đoạn cá đang tích lũy dinh dưỡng. nghiên cứu cá hồng mi Ấn Độ sinh sản trong điều Từ tháng 4 khi buồng trứng, buồng tinh phát kiện nhân tạo tại nước ta. triển đến giai đoạn III – V, hệ số thành thục tăng V. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ dần do chất dinh dưỡng tích lũy chuyển dần 5.1. Kết luận sang hình thành noãn bào và tinh sào để chuẩn Khối lượng và chiều dài cá đực thành thục bị cho mùa vụ sinh sản. Hệ số thành thục tăng tương ứng là 11,16 - 21,79 g/con, 9 – 14 cm nhanh và đạt cao nhất vào tháng 7, trùng với và 18,11 – 24,60 g/con, 9 - 13 cm đối với cá thời kỳ tuyến sinh dục đạt mức cao nhất (giai cái. Độ béo Fulton của cá hồng mi Ấn Độ dao đoạn V) (Bảng 3). động từ 1,06 đến 1,23 đối với cá cái và 0,85 Kết quả phân tích mẫu cá hồng mi Ấn Độ đến 1,12 đối với cá đực. Hệ số thành thục thấp cái thành thục cho thấy sức sinh sản tuyệt đối nhất ở giai đoạn II cho cá đực và cá cái tương và tương đối phụ thuộc vào hệ số thành thục, ứng là 2,26% và 2,23%, cao nhất ở giai đoạn trọng lượng buồng trứng và kích thước của cá. V là 7,86% và 11,56%. Kích thước noãn bào, Cá có hệ số thành thục càng cao thì sức sinh sản sức sinh sản tương đối và sức sinh sản tuyệt đối tuyệt đối càng lớn, đồng thời ở những cá có kích tương đương với công bố trên thế giới. 16 TẠP CHÍ NGHỀ CÁ SÔNG CỬU LONG - SỐ 20 - THÁNG 9/2021
10. VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN II 5.2. Kiến nghị Banegal, T.B., 1967. A Short review of the fish Tiếp tục nghiên cứu sinh sản nhân tạo cá fecundity. The Biological Basic of Freshwater fish Production. New York: John Wiley. Pages: 89-111. hồng mi Ấn Độ trong điều kiện tại Việt Nam. Hinton, D.E., 1990. Methods for fish Biology. Journal Lời cảm ơn: Nhóm tác giả xin chân thành of American Fisheries Society. Pages: 191 – 213. cảm ơn Sở Khoa học Công nghệ Tp. Hồ Chí Mercy, T. V. A., Malika, V., and Sajan, S., 2010a. Minh và Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Reproductive biology and captive breeding of Nông nghiệp Công nghệ cao đã hỗ trợ kinh phí Puntius denisonii, an indigenous ornamental fish of Western Ghats of India. India International Ind- cho thực hiện nghiên cứu này. Aquaria, Marine Product Export Development TÀI LIỆU THAM KHẢO Authority, Chennai, Tamil Nadu, India. Indian J. Tài liệu tiếng Việt Fish., 62(2): 19-28. Nguyễn Tường Anh và Phạm Quốc Hùng, 2016. Cơ sở Mercy, T. V. A., Malika, V., and Sajan, S., 2013a. ứng dụng nội tiết học sinh sản cá”. Nhà xuất bản Use of tricaine methanesulfonate (MS 222) to Nông Nghiệp, 318 trang. induce anaesthesia in Puntius denisonii (Day, Nguyễn Thị Nga và Phạm Văn Khánh, 2013. Báo cáo 1865) (Teleostei: Cypriniformes: Cyprinidae) - an nghiệm thu đề tài “Sinh sản nhân tạo cá chạch endangered barb of the Western Ghats Hotspot, lửa (Mastacembelus erythrotaenia Bleeker, 1987) India. J. Threat. Taxa., 5(9): 4414-4419. để làm cá cảnh và bước đầu nghiên cứu thăm dò Nikolsky, G. V., 1963. Sinh thái học. Nhà xuất bản Đại sinh sản nhân tạo cá thái hổ (Datnioides pulcher học - THCN (Nguyễn Văn Thái, Trần Đình Trọng Kolttelat, 1998)”. và Mai Đình Yên dịch). Tạp chí Nghiên cứu Khoa Phạm Minh Thành và Nguyễn Văn Kiểm, 2009. Cơ sở học 2004. 2: 51-59. khoa học và kỹ thuật sản xuất cá giống. Nhà Xuất Sajan, S., 2015. Studies on the Stock dynamics and Bản Nông Nghiệp Thành Phố Hồ Chí Minh. 215 Reproductive biology of Sahyadria denisonii trang. (Day, 1865)- an endangered ornamental fish of Tài liệu tiếng Anh the Western Ghats of India. Mahatma Gandhi Ali, A., Raghavan, R. and Dahanukar. N., 2010. University. Pages: 249-256. Puntius denisonii In: IUCN 2011. IUCN Red Solomon, S., Ramprasanth, M. R., Baby, F., Pereira, List of threatened species. Version 2011.1. www. B., Tharian, J., Ali, A., and Raghavan, R., 2011. iucnredlist.org (Accessed 19 August 2011). Reproductive biology of Puntius denisonii, an Anna, V. Mercy, Sajan, S. and Malika, V., 2015. Captive endemic and threatened aquarium fish of the breeding and developmental biology of Sahyadria Western Ghats and its implications for conservation. denisonii (Day 1865) (Cyprinidae), an endangered J. Threat. Taxa, 3(9): 2071-2077. fish of the Western Ghats, India. Indian J. Fish., 62(2): 19-28. TẠP CHÍ NGHỀ CÁ SÔNG CỬU LONG - SỐ 20 - THÁNG 9/2021 17
11. VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN II RESEARCH FOR REPRODUCTIVE CHARACTERISTIC OF Sahyadria denisonii IN HO CHI MINH CITY Nguyen Thi Kim Lien1*, Nguyen Hong Yen1, Ngo Khanh Duy1, Truong Thi Thuy Hang1, Lam Hoang Lai1 ABSTRACT Sahyadria denisonii is an imported ornamental fish with domestic and export economic values. However, there has been no study on the reproductive characteristics of this fish. Research on reproductive characteristics of S. denisonii was carried out in Ho Chi Minh City from January 2021 to July 2021. The study aimed to record the reproductive indices as well as the stages of gonadal development of the fish in captivity conditions. The results showed that the matured length and weight of males were 9-14 cm/fish and 11.16 to 21.79 g/fish and those for female were 9 -13 cm/ fish and 18.11 - 24.60 g/fish respectively. The maturation coefficient of S. denisonii was highest in July (7.86% for male and 11.56% for female) and lowest in March (2.26% for male and 2.23% for female). Fullton fatness of S. denisonii ranged from 0.85 to 1.12 for male and from 1.06 to 1.23 for female. The oocyte shape was spherical and relatively regular and its diameter ranged from 1,325 µm (oocyte in stage IV) to 1,550 µm (oocyte in stage V). The absolute fecundity of S. denisonii ranged from 264 to 1,569 eggs/female and the relative fecundity of fish at the size of 18.2 g/fish was 86.21 eggs/gram of female body weight. The gonad development from March to July illustrated that the males had sperm and females had ovaries from stage II onwards. Maturation states of males and females were ready for spawning of this species from the 7th month of culture. Keywords: Sahyadria denisonii, reproductive characteristics, maturation, gonad development. Người phản biện: TS. Vo Văn Binh Người phản biện: TS. Nguyên Văn Sang Ngày nhận bài: 11/8/2021 Ngày nhận bài: 10/8/2021 Ngày thông qua phản biện: 11/9/2021 Ngày thông qua phản biện: 15/9/2021 Ngày duyệt đăng: 26/9/2021 Ngày duyệt đăng: 26/9/2021 1 Research and Development Center for High-tech Agriculture in Ho Chi Minh City. * Email: lienkimnguyen85@gmail.com 18 TẠP CHÍ NGHỀ CÁ SÔNG CỬU LONG - SỐ 20 - THÁNG 9/2021