Sản phẩm bảo hiểm liên kết qua ngân hàng

Nội dung text: Sản phẩm bảo hiểm liên kết qua ngân hàng

1. SẢN PHẨM BẢO HIỂM LIÊN KẾT QUA NGÂN HÀNG Nguyễn Ngọc Như Nguyệt Khoa Tài chính - Thương mại, Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh GVHD: ThS. Võ Tường Oanh TÓM TẮT Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, thị trường tài chính nói chung và hệ thống ngân hàng thương mại nói riêng ở Việt Nam ngày càng phát triển mạnh mẽ và dần khẳng định được vai trò của mình trong sự phát triển của nền kinh tế đất nước. Từ đó, bảo hiểm liên kết với ngân hàng cũng dần du nhập vào Việt Nam nhưng chưa được phát triển một cách mạnh mẽ nên từ đó, đề tài này nêu ra những cơ sở lý luận về bảo hiểm liên kết ngân hàng (Bancassurance). Từ khoá: sản phẩm bảo hiểm, lợi ích, lịch sử, cơ hội, thị trường. 1 KHÁI NIỆM DỊCH V BẢO HIỂM LIÊN KẾT NGÂN HÀNG (BANCASSURANCE) Bancassurance là quá trình sử dụng các mối quan hệ khách hàng của một Ngân hàng để bán các sản phẩm bảo hiểm nhân thọ và phi nhân thọ và nó đang nổi lên như một con đường tự nhiên cho sự phá t triển hiệu quả của bảo hiểm (Gonulal S., Lester., Goulder N., 2012). Bancassurance là một hệ thống trong đó Ngân hàng có một thỏa thuận với một Doanh nghiệp bảo hiểm bán các sản phẩm bảo hiểm nhằm kiếm một nguồn thu nhập ngoài lãi (Shah H. A., Salim M., 2011). Bancassurance về cơ bản là việc cung cấp và bán các sản phẩm Ngân hàng và bảo hiểm của cùng một tổ chức dưới một mái nhà (Elkington W, 1993). Bancassurance có thể được mô tả như một chiến lược được thông qua bởi các Ngân hàng hoặc Doanh nghiệp bảo hiểm nhằm mục đích để vận hành thị trường tài chính một cách ít nhiều tích hợp (Swiss RE, 1992). Theo định nghĩa của Trung tâm Bảo hiểm và lập kế hoạch tài chính thì Bancassurance được giả định là một loạt các thỏa thuận chi tiết giữa các Ngân hàng và Doanh nghiệp bảo hiểm, nhưng trong tất cả các trường hợp, nó bao gồm việc cung cấp các sản phẩm dịch vụ bảo hiểm và Ngân hàng từ các nguồn tương tự hoặc đến các cơ sở cùng một khách hàng. Tóm lại, Bancassurance có thể được hiểu một cách đơn giản nhất là việc các Ngân hàng tham gia cung cấp các sản phẩm bảo hiểm cho khách hàng của mình. Việc tham gia của Ngân hàng có thể ở nhiều cấp độ khác nhau tùy theo hình thức Bancassurance. 1777
2. 2 LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN Bảo hiểm liên kết ngân hàng (Bancassurance) ra đời và phát triển đầu tiên tại châu Âu, tiếp theo là tại các khu vực ở châu Á như Malaysia, Singapore, Hồng Kong, Thái Lan, “ ancassurance” xuất hiện đầu tiên ở Pháp và Tây Ban Nha vào những năm đầu của thập kỷ thứ VIII, thứ IX và thế kỷ XX. Ở Pháp và thời gian đó, các tổ chức ACM (Assurances du Crédit Mutuel); Vie et IARD (Bảo hiểm nhân thọ và bảo hiểm chung) chính thức được phép bắt đầu các hoạt động được coi là bước ngoặt trong lịch sử bảo hiểm: tìm cách vư t qua khâu trung gian trong bảo hiểm bảo vệ các khoản cho vay để tự bảo hiểm cho các khách hàng của Ngân hàng. Đó cũng là tiền thân của cái mà 15 năm sau đó được mệnh danh là “ ancassurance”. Vào năm 1971, Ngân hàng CréditLyonnais mua lại Tập đoàn Médicale de France và đến năm 1993 ký kết thỏa thuận để Tập đoàn Union des Assurances Fédérales độc quyền bán sản phẩm bảo hiểm nhân thọ qua mạng lưới của Crédit Lyonnais. Tại Tây Ban Nha, vào năm 1981, Tập đoàn Banco De Bilbao đã giành được phần lớn cổ phần trong Euroseguros SA (một Công ty bảo hiểm và tái bảo hiểm có nguồn gốc là La Vasca Aseguradora SA, thành lập năm 1968). Tuy nhiên, ban đầu sự kiểm soát của tập đoàn chỉ là về mặt tài chính, bởi vì thời đó luật pháp Tây Ban Nha cấm các Ngân hàng bán sản phẩm bảo hiểm nhân thọ. Sự cấm đoán đó đã được dỡ bỏ vào năm 1991 và sau đó nhóm 5 Công ty “ ancassurance” hàng đầu của Tây Ban Nha (Vida Caixa, BBVA, SHC Seguros, Aseval, Mapfre Vida) đã kiểm soát 1/3 thị trường bảo hiểm nhân thọ. Ở châu Á, “ ancassurance” chỉ thực sự thu hút sự chú ý của Ngân hàng Korean sau khi Chính phủ cho phép vào năm 2003. Còn tại Thái Lan, năm 2004, Fortis ký hợp đồng với Tập đoàn Muang Thai cho việc bán cả hợp đồng bảo hiểm nhân thọ và phi nhân thọ và sau đó còn nắm giữ 25% cổ phần của Bảo hiểm nhân thọ Muang Thai. Bán bảo hiểm qua hệ thống Ngân hàng cũng đã dần phát triển ở nhiều nước Châu Á khác như Singapore, Malaysia, 3 LỢI ÍCH CỦA BẢO HIỂM LIÊN KẾT NGÂN HÀNG (BANCASSURANCE) Bảo hiểm liên kết ngân hàng mang lại lợi ích cho Ngân hàng, cho các Doanh nghiệp bảo hiểm, cho cả khách hàng và cho các Cơ quan quản lý Nhà nước. Đối với Ngân hàng: bảo hiểm liên kết ngân hàng giúp cho Ngân hàng có thêm sản phẩm mới để cung cấp cho khách hàng nhưng lại không đòi hỏi phải tăng vốn trên cơ sở rủi ro như đối với các sản phẩm đơn thuần của Ngân hàng, qua đó nâng cao năng lực cạnh tranh, tăng khả năng duy trì khách hàng và thu hút thêm khách hàng mới. Hoạt động bảo hiểm liên kết ngân hàng đã tạo thêm nguồn thu nhập mới từ hoa hồng bảo hiểm cho tổ chức Ngân hàng và các nhân viên Ngân hàng. Ngoài ra, việc bán các sản phẩm bảo hiểm đồng thời với dịch vụ cho vay tín dụng còn giúp Ngân hàng giảm thiểu rủi ro không thu hồi được các khoản nợ khi không may có rủi ro xảy đến với người vay tiền tại Ngân hàng. Bảo hiểm liên kết ngân hàng còn giúp Ngân hàng có thêm nguồn vốn huy động thông qua việc thu phí bảo hiểm từ khách hàng và thông qua thỏa thuận hợp tác trong đầu tư giữa Ngân hàng và Bảo hiểm. Đối với Doanh nghiệp bảo hiểm: doanh nghiệp bảo hiểm sẽ có lợi thế tiếp cận với lượng khách hàng khổng lồ của các Ngân hàng và bán bảo hiểm cho họ thông qua mạng lưới phân 1778
3. phối của Ngân hàng mà không cần phát triển hệ thống chi nhánh và nhân viên bảo hiểm. Đây là cơ hội cho các Doanh nghiệp bảo hiểm có thể có được nguồn thông tin quý giá về khách hàng của Ngân hàng và giúp Doanh nghiệp bảo hiểm có được cơ hội mới trong kinh doanh. Sử dụng kênh phân phối qua Ngân hàng, Doanh nghiệp bảo hiểm sẽ tiết kiệm được chi phí so với việc sử dụng các kênh phân phối truyền thống là đại lý hay mô giới bảo hiểm. Đối với khách hàng: nếu khách hàng tham gia sản phẩm bảo hiểm trong mô hình Bảo hiểm liên kết ngân hàng sẽ được hưởng lợi mức từ mức phí bảo hiểm thấp hơn (do Doanh nghiệp bảo hiểm tiết kiệm được chi phí) và các dịch vụ tài chính trọn gói phù hộ nhất với nhu cầu của mình mà họ có thể không có được nếu như Ngân hàng và Doanh nghiệp bảo hiểm hoạt động riêng rẽ với nhau. Đối với Cơ quan Nhà nước quản lý về kinh doanh Ngân hàng và Bảo hiểm (Ở nước ta hiện nay là Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính): thì việc các Doanh nghiệp bảo hiểm và các Ngân hàng thực hiện mô hình Bảo hiểm liên kết Ngân hàng (Bancassurance) sẽ giúp các cơ quan này thuận lợi hơn trong việc quản lý đối với: Các tổ chức, đơn vị thực hiện kinh doanh bảo hiểm vì có đơn vị đầu mối triển khai; Danh mục các sản phẩm bảo hiểm khai thác; Doanh thu khai thác bảo hiểm; Quản lý được nguồn thu thuế (giá trị gia tăng, thu nhập, ), phí (đào tạo, cấp chứng chỉ hành nghề, ) với loại hình kinh doanh bảo hiểm này, Quan trọng nhất theo định hướng vĩ mô thì hiện nay kênh phân phối Bảo hiểm liên kết ngân hàng là kênh phân phối giúp cho thị trường bảo hiểm nói riêng và thị trường tài chính nói chung ngày càng phát triển. 4 THỊ TRƯỜNG BẢO HIỂM LIÊN KẾT NGÂN HÀNG TẠI VIỆT NAM Tại Việt Nam, việc phát triển các sản phẩm bancassurance đang đặt ra nhiều cơ hội nhưng cũng không ít thách thức. Bancassurance đã phôi thai hình thành ở Việt Nam từ giữa những thập niên 1990. Tuy còn khá mới mẻ nhưng bancassurance được xem là một kênh phân phối hứa h n nhiều tiềm năng phát triển. Bancassurance là sự kết hợp giữa ngân hàng và công ty bảo hiểm. Nói cách khác, ngân hàng sẽ trở thành đại lý phân phối các sản phẩm của một công ty đối tác bảo hiểm cho chính khách hàng của ngân hàng. Các công ty bảo hiểm sẽ bán được sản phẩm bảo hiểm, còn ngân hàng thu được phí và hoa hồng từ các hợp đồng bảo hiểm đó. Hiện tại mới chỉ có 0,7% dân số Việt Nam sử dụng bảo hiểm nhân thọ. Trong khi đó, các hợp đồng bảo hiểm được khai thác qua bancassurance mới chỉ đạt 6% tổng doanh thu của ngành, còn trên thế giới tỷ lệ này lên tới 70%. Năm 2006, đánh dấu bước phát triển quan trọng của bancassurance tại Việt Nam với sự ra mắt của hai sản phẩm liên kết giữa Ngân hàng Techcombank và Công ty Bảo hiểm Nhân thọ Bảo Việt, đó là “Tài khoản tiết kiệm giáo dục” và “ ảo hiểm tín dụng cho nhà mới và ô tô xịn”. Đây là bước ngoặt có ý nghĩa đối với hướng phát triển dịch vụ của ngành Ngân hàng và Bảo hiểm tại Việt Nam. Trong khi đó, Vietinbank với việc thành lập Công ty Bảo hiểm Nhân thọ Vietinbank Aviva triển khai các sản phẩm Bảo vệ - đầu tư – toàn diện như Phát lộc hưng gia, Phát nghiệp tâm 1779
4. an, Yêu thương trọn v n đồng thời, mở rộng với các sản phẩm bảo hiểm dành cho doanh nghiệp như Phát nghiệp bảo ân, Phát nghiệp hưng vượng có thị phần lớn thứ hai với 6%. Có thị phần gần tương đương với VietinBank còn có: MB, SCB, BIDV, VIB, Sacombank (từ 5% - 6%). Trong đó, đặc biệt là Sacombank, tham gia vào thị trường muộn nhưng cũng đã có bước phát triển nhảy vọt ấn tượng, năm 2017, giữa Sacombank và Daii-chi life đã ký kết hợp đồng đại lý bảo hiểm độc quyền với thời hạn 20 năm, qua đó, thông qua mạng lưới 552 điểm giao dịch trên toàn quốc cùng với các kênh tư vấn, bán hàng đa dạng (tại quầy, telesales, ngân hàng điện tử, AT ) của Sacombank, khách hàng sẽ được giới thiệu về các sản phẩm bảo hiểm nhân thọ và các quyền lợi bổ trợ ưu việt nhất được Daiichi Life Việt Nam phân phối độc quyền cho Sacombank như bảo hiểm nhân thọ phổ thông, bảo hiểm liên kết đầu tư, bảo hiểm tử kỳ cho khách hàng vay vốn/gửi tiết kiệm, bảo hiểm tai nạn con người, bảo hiểm chăm sóc sức khỏe chiếm 5% thị phần. 5 CƠ HỘI PHÁT TRIỂN LÂU DÀI CỦA BANCASSURANCE Trên thế giới, Bancassurance đã xuất hiện từ thế kỷ trước tại các nước phát triển, mô hình Bancassurance đã nhanh chóng chứng tỏ sự hiệu quả, được đánh giá là một trong những liên kết mang lại hiệu quả cho cả 3 bên khách hàng – ngân hàng - công ty bảo hiểm. Khách hàng có nhu cầu về bảo hiểm có thể tiếp cận được với các sản phẩm bảo hiểm chất lượng cao cùng với sự an tâm về dịch vụ được cung cấp, các công ty bảo hiểm có thể tận dụng được lợi thế mạng lưới rộng khắp và đa dạng của hệ thống ngân hàng. Về phía ngân hàng, có thể trở thành một siêu thị tài chính đúng nghĩa, cung cấp hầu hết các nhu cầu về tài chính cho khách hàng. Với dư địa tăng trưởng thị trường lớn như vậy, Bancassurance đang được nhiều ngân hàng hướng tới khai thác. Ngoài việc có ngay một khoản phí gia nhập không hề nhỏ mà công ty bảo hiểm trả cho thời gian đầu, ngân hàng cũng sẽ được hưởng phí và hoa hồng bảo hiểm trong những năm tiếp theo, trong khi không phải đầu tư nhiều về vốn hoặc quản trị rủi ro như những hoạt động kinh doanh khác. Tại Việt Nam, Bancassurance đang dần được coi là kênh phân phối chuyên nghiệp thứ 2 sau kênh phân phối truyền thống là đại lý. Thời điểm hiện tại, sự hợp tác giữa các công ty bảo hiểm và ngân hàng thương mại đã vượt qua giai đoạn tận dụng hệ thống, mạng lưới, khách hàng của nhau để tăng thị phần, doanh số. Sự hợp tác này đã có những bước tiến mới, các hợp đồng đại lý bảo hiểm dài hạn và độc quyền đã bắt đầu được ký kết giữa hai bên ngày một nhiều, đi cùng với nó là kế hoạch xây dựng cơ sở hạ tầng, kế hoạch trau dồi năng lực, đào tạo kiến thức, kỹ năng cho nhân viên để cùng nhau phát triển dài hạn, các ngân hàng những năm gần đây đã bắt đầu đưa bảo hiểm vào danh mục các sản phẩm, dịch vụ kinh doanh của mình và xem Bancassurance là một yếu tố cấu thành thu nhập phí thuần từ các dịch vụ thu phí của họ, điều này cho thấy thị trường Bancassurance tại Việt Nam đang có bước chuyển lớn. Với những yếu tố kinh tế vĩ mô thuận lợi, độ “chín” của thị trường và hỗ trợ của cơ quan quản lý, trong vài năm tới, tỷ lệ đóng góp của kênh này sẽ tương đương với các nước trong khu vực ASEAN và ước tính nằm trong khoảng 50% tổng doanh số ngành Bảo hiểm. Điều 1780
5. này cho thấy, thị trường Việt Nam đầy tiềm năng cho kênh Bancassurance phát triển. Kênh phân phối này sẽ tiếp tục phát triển, giúp gia tăng giá trị cho các ngân hàng, các công ty bảo hiểm và quan trọng nhất là khách hàng. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Nguyễn Thi Nhung và Nguyễn Thái Liêm, 2012. Bancassurance tại các Ngân hàng Thương mại Việt Nam từ góc độ sự hài lòng của khách hàng. [2] YC Choe, J Park, M Chung, J Moon - Information Systems Frontiers, 2009 – Springer. [3] FD Davis, RP Bagozzi, PR Warshaw - Management science, 1989 - pubsonline.informs.org [4] WB Dodds, KB Monroe, D Grewal - Journal of marketing research, 1991 – JSTOR. [5] W Elkington - Chartered Building Societies Institute Journal, 1993. [6] CK Fan, LT Lee, YC Tang - African Journal of , 2011 - academicjournals.org [7] M Fishbein, I Ajzen - 1975 - trid.trb.or [8] DW Gerbing, JC Anderson - Journal of marketing research, 1988 – JSTOR. 1781